Suikerziek? Het Suikerbeleid van de Europese Unie ten opzichte van Afrikaanse landen. Trends, actoren, evolutie.

Luc Junior

Content

De afgelopen vijftien jaar is de internationale kritiek enorm toegenomen op het protectionistische beleid waarmee bepaalde Westerse industrielanden hun landbouwmarkten afschermen. Zo was dit ook al geruime tijd het geval voor de manier waarop de Europese marktordening voor suiker is georganiseerd. Al veertig jaar lang weet de EU zijn communautaire suikermarkt af te schermen door middel van het hanteren van een aantal protectionistische maatregelen. Hiertoe behoren onder andere het verschaffen van garantieprijzen voor communautaire suiker (waardoor de Europese suikerproducenten een prijs voor hun suikerproductie ontvangen die tot drie maal boven de gewone wereldmarktprijs ligt), het instellen van invoerbeperkingen aan de Europese grenzen (waardoor veel suikerproducerende landen hun exportpotentieel niet ten volle kunnen benutten), en het verstrekken van exportrestituties voor de uitvoer van communautaire suiker (waardoor de Europese suikerexport gestimuleerd wordt, en de Europese lidstaten de kans krijgen om hun suikeroverschotten goedkoop op de wereldmarkt te dumpen). Deze protectionistische handelsmaatregelen hebben vaak een negatief effect gehad op de sociale en economische stabiliteit van de suikerproducerende ontwikkelingslanden, en op het evenwicht van de wereldmarkt in zijn geheel.

Voor veel Afrikaanse ontwikkelingslanden is suiker één van de grootste nationale exportproducten, waardoor het dan ook vaak een belangrijke bron is voor buitenlandse inkomsten. De inkomsten uit de suikerexport worden vaak gebruikt om industriegoederen aan te kopen die de verdere economische ontwikkeling van deze landen moeten ondersteunen. Een goed functionerende suikerindustrie betekent niet alleen een kans voor een verdere economische ontwikkeling, maar ook een gelegenheid om de levensstandaard van de arme Afrikaanse huishoudens te verbeteren. In Mozambique en Malawi bv. stelt de suikersector tienduizenden seizoensarbeiders tewerk, en verschaft het een leefbaar inkomen voor de arme plattelandsgemeenschappen die vaak zeer afhankelijk zijn van de inkomsten van hun suikerproductie.

Sinds het begin van de hervormingsonderhandelingen in de periode 2002-2003 zijn de mogelijke consequenties die de suikerhervormingen met zich kunnen meebrengen onderwerp van discussie en speculatie. Vooral de suikerproducerende ontwikkelingslanden die sinds 1975 een preferentiële handelsrelatie op het vlak van suiker onderhouden met de EU vrezen een negatieve impact van de hervormingen op hun sociale en economische welvaart. Deze bevoorrechte relatie, die wordt vormgegeven door het ACP-EU Suikerprotocol en het Special Preferential Sugar Agreement, voorziet in een niet-wederkerige tariefvrije toegang tot de Europese markt voor een vastgelegde hoeveelheid suiker uit deze landen. De landen die tot het Suikerprotocol behoren, hebben niet alleen het voordeel dat ze niet belemmerd worden door de hoge Europese tariefbarrières, maar ook dat ze dezelfde hoge garantieprijs voor hun suiker krijgen die voorzien wordt voor de Europese suikerproducenten. Het is dan ook niet meer dan logisch dat deze groep van begunstigde ontwikkelingslanden zich ernstig zorgen maakt over de mogelijke gevolgen die de erosie van de preferentiële handelsrelatie met zich kan meebrengen.

In deze scriptie zal dan ook onderzocht worden wat de mogelijke impact zal zijn van de recente hervormingen van het Europese suikerbeleid op de suikerproducerende Afrikaanse landen. Meer specifiek zal hier gekeken worden naar de impact van de hervormingen op het sociale en het economische vlak van deze landen. Over het algemeen wordt aangenomen dat de hervorming van de Europese marktordening voor suiker een grote rol zal spelen in de verdere ontwikkeling van de Afrikaanse suikerindustrieën, en hun competitiviteit op zowel globaal als regionaal niveau. Vooral de erosie van de preferentiële suikerhandel tussen de EU en de ACP-landen, zal van groot belang zijn voor de verdere sociale en economische evolutie van de suikerproducerende Afrikaanse landen.

Omdat de landen en de regio’s van het Afrikaanse continent onderling sterk van elkaar verschillen op het vlak van suikerproductie, heb ik ervoor gekozen om mijn onderzoeksopzet af te bakenen tot de suikerproducerende landen in de zuidelijke en oostelijke regio’s van Afrika. De reden hiervoor is omdat deze regio’s de grootste suikerproducenten en ‑exporteurs in Afrika zijn. Zij zullen bijgevolg dus waarschijnlijk ook de grootste economische en sociale weerslag ondervinden van de geplande Europese hervormingen. Voornamelijk de gevolgen voor de Afrikaanse landen (zowel de minst ontwikkelde landen als de niet-minst ontwikkelde landen) die tot het ACP-EU Suikerprotocol behoren, zullen hier worden besproken. Het uiteindelijke doel van deze scriptie is om aan de hand van een aantal factoren een onderscheid te kunnen maken tussen de Afrikaanse landen die zullen winnen bij een verdere hervorming van het suikerbeleid, en de Afrikaanse landen die hierbij zullen verliezen.

Ik heb ervoor gekozen om in dit onderzoek niet enkel de handelsrelatie tussen Europa en Afrika op het vlak van suiker te schetsen, maar tevens ook de bredere historische, economische en politicologische context weer te geven waarin de evolutie en de hervormingen van deze handelsrelatie hebben plaatsgevonden. Voor het politicologische uitgangspunt van mijn thesis zal vooral gekeken worden naar de verschillende actoren en niveaus die een duidelijke impact gehad hebben op de hervormingen. Zo zal ondermeer de invloed van de laatste twee WTO-onderhandelingsrondes worden besproken, alsook de invloed van de interne hervormingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, de grote suikerlobby’s uit zowel de EU als uit de ACP-landen, en de uitbreiding van de EU naar Centraal- en Oost-Europa. Ook de politicologische en economische context waarin de historische en de recente ontwikkeling van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en het Europese suikerbeleid zich hebben afgespeeld, zullen in dit onderzoek uitvoerig aan bod komen. De bedoeling van deze brede onderzoeksopzet is om een soort van totaalbeeld te schetsen waarin zoveel mogelijk relevante factoren zijn opgenomen, die een bijdrage hebben geleverd aan deze complexe handelsrelatie.

Bibliografie

10. Bibliografie

10.1. Monografieën, artikels en wetgeving

· 4th Summit of ACP Heads of State and Government, The Maputo Declaration. Maputo, juni 2004, 6 p.

· ABASS, A., The Cotonou Trade Régime and WTO Law. In: European Law Journal, Blackwell Publishing, 2004, vol. 10, nr. 4, pp. 439-462

· ACP Sugar Group, ACP Submission on the European Commission’s Communication of 14 July 2004 Concerning the Reform of the EU Sugar Regime. Brussel, oktober 2004, 8 p.

· ACP-EU Joint Parliamentary Assembly Bureau, Report of the ACP-EU Joint Parliamentary Assembly Delegation. Fact-finding Delegation to Swaziland and Mauritius. April 10-14 2006. Brussel, 2 juni 2006, 13 p.

· A.C.S.-E.E.G.-overeenkomst van Lomé, PB L 25 van 30 januari 1976.

· Africa-Europe Faith Justice Network (AEFJN), The European agriculture reform and its impact on Africa. An indicative product: sugar. Brussel, AEFJN, 2004, 30 p.

· African Industrial Association (IAI), AIA’s Position Paper on Sugar. Brussel, AIA Secrétariat Européen, oktober 2004, 4 p.

· Africa Research Bulletin, EPAs behind schedule. Blackwell Publishing, van 16 april 2007 tot 15 mei 2007, pp. 17361-17362

· Africa Research Bulletin, Sugar: Tanzania. Blackwell Publishing, van 16 maart tot 15 april 2007, pp. 17342-17343

· ARTS, K., Changing interests in development cooperation. In: ARTS, K., DICKSON, A.K., (eds.), EU Development Cooperation. From Model to Symbol. Manchester, University Press, 2004, 156 p.

· BEATTIE, A., Splits and acrimony among G4 partners dash trade deal hopes.

In: The Financial Times, 22 juni 2007.

· BECKMAN, S., PALLAVI, R., Swaziland: HIV/AIDS, work and development. International Labour Organization (ILO), 2005, 19 p.

· BORRELL, B., HUBBARD, L., Global Economic Effects of the EU Common Agricultural Policy. In: Economic Affairs, Blackwell Publishing, 2000, vol. 20, nr. 4, pp. 18-26

· BORRMANN, A., BUSSE, M., The Institutional Challenge of the ACP/EU Economic Partnership Agreements. In: Development Policy Review, 2007, vol. 25, nr. 4, pp. 403-416

· BRÜNTRUP, M., Everything But Arms (EBA) and the EU-sugar market reform – Development Gift or Trojan Horse? Bonn, German Development Institute, 2006, 30 p.

· BUREAU, J.C., MATHEWS, A., EU Agricultural Policy: What Developing Countries Need to Know. Dublin, Trinity College Dublin, 2005, Institute of International Integration Studies (IIIS) discussion paper nr. 91, 31 p.

· BUSSE, M., JEROSCH, F., Reform of the EU Sugar Market. In: Intereconomics, Berlin, Springer, maart 2006, vol. 41, nr. 2, pp. 104-107

· CAP Monitor, Part one: Policy. Agra Europe, 26 september 2005, 10 p.

· CAP Monitor, Part four: Single Farm Payment. Agra Europe, 26 september 2005, 20 p.

· CINI, M., European Union Politics. Oxford, Oxford University Press, 2003, 450 p.

· COLMAN, D., YOUNG, T., Principles of Agricultural Economics. Cambridge, Cambridge University, 1989, 333 p.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Mededeling van de Commissie, Agenda 2000 – Vol. I: Voor een sterkere en grotere Unie. Brussel, 15 juli 1997. COM(97) 2000 def.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Voorstel voor een verordening van de Raad houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker. Brussel, 4 oktober 2000, 45 p. COM(2000) 604 def.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Aanbeveling voor een besluit van de Raad waarbij de Commissie wordt gemachtigd te onderhandelen over economische partnerschapsovereenkomsten met de ACS-landen en -regio's. Brussel, 9 april 2002, 4 p. SEC(2002) 351

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Mededeling van de Commissie over effectbeoordeling. Brussel, 5 juni 2002, 20 p. COM(2002) 276 def.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement, Tussenbalans van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Brussel, 10 juli 2002, 39 p. COM(2002) 394 def.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Voorstel voor een verordening van de Raad tot vaststelling van gemeenschappelijke voorschriften voor regelingen inzake rechtstreekse steunverlening in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en tot vaststelling van steunregelingen voor producenten van bepaalde gewassen; Voorstel voor een verordening van de Raad tot wijziging van verordening nr. 1257/1999/EG inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Oriëntatie- en Garantiefonds voor de Landbouw (EOGFL) en tot intrekking van verordening nr. 2826/2000/EG. Brussel, 21 januari 2003, pp. 9-13

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Werkdocument van de diensten van de Commissie: Overwegingen bij de hervorming van het suikerbeleid van de Europese Unie. Resultaten van het onderzoek naar de gevolgen van de hervorming. Brussel, 23 september 2003, 54p. SEC(2003) 1022

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de totstandbrenging van een duurzaam landbouwmodel voor Europa via het hervormde GLB – de sectoren tabak, olijfolie, katoen en suiker. Brussel, 23 september 2003, p. 22. COM(2003) 554 def.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de totstandbrenging van een duurzaam landbouwmodel voor Europa via het hervormde GLB – hervorming van de suikersector. Brussel, 14 juli 2004, 12 p. COM(2004) 499 def.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Voorstel voor een verordening van de Raad houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker; Voorstel voor een verordening van de Raad houdende wijziging van verordening nr. 1782/2003/EG tot vaststelling van gemeenschappelijke voorschriften voor regelingen inzake rechtstreekse steunverlening in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en tot vaststelling van bepaalde steunregelingen voor landbouwers; Voorstel voor een verordening van de Raad tot instelling van een tijdelijke regeling voor de herstructurering van de suikerindustrie in de Europese Gemeenschap en tot wijziging van verordening nr. 1258/1999/EG betreffende de financiering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Brussel, 22 juni 2005, 78 p. COM(2005) 263 def.

· Commissie van de Europese Gemeenschappen, Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot instelling van begeleidende maatregelen voor landen van het suikerprotocol die getroffen zijn door de hervorming van de suikerregeling van de EU. Brussel, 22 juni 2005, 25 p. COM(2005) 266 def.

· Commission of the European Communities. Treaty Establishing the European Community. Rome, 1957.

· Commission of the European Communities, The Europe-South Dialogue. Luxembourg, 1989.

· Commission of the European Communities, Sugar: International Analysis – Production Structures within the EU. Brussel, 2003, 72 p.

· Commission of the European Communities, Commission staff working paper, Reforming the European Union’s sugar policy. Summary of impact assessment work. Brussel, 2003, 50 p.

· Commission of the European Communities, Commission staff working paper, Action plan on accompanying measures for Sugar Protocol countries affected by the reform of the EU sugar regime. Brussel, 17 januari 2005, 14 p. SEC(2005) 61

· Committee of Industrial Users of Sugar (CIUS), The point of view of Europe’s sugar using industry. Brussel, 13 juli 2005, 5 p.

· CONCORD Cotonou Werkgroep, Waarom de EU benadering ten opzichte van regionale handelsonderhandelingen met ontwikkelingslanden slecht voor ontwikkeling is. Brussel, CONCORD, januari 2004, 5 p.

· COLEMAN, W.D., TANGERMANN, S., The 1992 CAP Reform, the Uruguay Round and the Commission: Conceptualizing linked policy games. In: Journal of Common Market Studies, Blackwell Publishing, september 1999, vol. 37, nr. 3, pp. 385–405

· Coopération International pour le Développement et la Solidarité-APRODEV (CIDSE-APRODEV), Position Paper: Reform of the Sugar Regime in the European Union. Policy Recommendations from a development perspective. Brussel, CIDSE, april 2005, 18 p.

· The Cotonou Agreement. Cotonou, 23 juni 2000.

· Council of the European Union, 2692nd Council Meeting of Agriculture and Fisheries. Brussel, 22-24 november 2005, press release, 23 p.

· Council of the European Union, Proposal for a Council Regulation on the common organisation of the markets in the sugar sector; Proposal for a Council Regulation amending Regulation No. 1782/2003/EC establishing common rules for direct support schemes under the common agricultural policy and establishing certain support schemes for farmers; Proposal for a Council Regulation establishing a temporary scheme for the restructuring of the sugar industry in the European Community and amending Regulation No. 1258/1999/EC on the financing of the common agricultural policy. Brussel, 30 november 2005, 14982/05, 19 p.

· Council of the European Union, 2793rd Council Meeting of Agriculture and Fisheries. Luxembourg, 16 april 2007, press release, 22 p.

· CUPPENS, J., Suiker in cijfers. In: Europabericht, Brussel, Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België, 2005, nr. 299, 20 p.

· CUYVERS, L., EMBRECHTS, R., RAYP, G., Internationale Economie. Antwerpen-Apeldoorn, Garant, 2002, 526 p.

· DAUGBJERG, C., SWINBANK, A., The Politics of CAP Reform: Trade Negotiations, Institutional Settings and Blame Avoidance. In: Journal of Common Market Studies, Blackwell Publishing, 2007, vol. 45, nr. 1, pp. 1-22

DEARDEN, S., The European Union and the Commonwealth Caribbean. Burlington, Ashgate Publishing, 2002, 192 p.
Definitieve vaststelling van de algemene begroting van de Europese Unie voor het begrotingsjaar 2007, PB L 77 van 16 maart 2007, 1565 p.
DLAMINI, N., Half a billion from EU. In: The Swazi Observer, 6 juni 2007.

· Europe Rapid Press Release, De Commissie stelt een hervorming van de marktordening voor suiker voor. Brussel, 4 oktober 2000, IP/00/1109, 8 p.

· Europe Rapid Press Release, Commission authorises Pascal Lamy to adapt "Everything But Arms" initiative in order to facilitate approval by Council of Ministers. Brussel, 7 februari 2001, IP/01/166, 2 p.

· Europe Rapid Press Release, De Commissie stelt een landbouwhervorming voor om de landbouwers een langetermijnperspectief op duurzame landbouw te bieden. Brussel, 22 januari 2003, IP/03/99, 9 p.

· Europe Rapid Press Release, “WTO challenges against EU sugar will hurt developing countries”, says European Commission. Brussel, 10 juli 2003, IP/03/993, 2 p.

· Europe Rapid Press Release, Commissie opent debat over hervorming suikerbeleid EU. Brussel, 23 september 2003, IP/03/1286, 4 p.

· Europe Rapid Press Release, Suiker: de Commissie stelt een meer op de markt, de consument en de handel gerichte regeling voor. Brussel, 14 juli 2004, IP/04/915, 2 p.

· Europe Rapid Press Release, Commission appeals against WTO sugar ruling. Brussel, 15 oktober 2004, IP/04/1237, 2 p.

Europe Rapid Press Release, European Commission regrets attack on EU sugar regime, but will abide by WTO Appellate Body ruling. Brussel, 28 april 2005, IP/05/506, 3 p.

· Europe Rapid Press Release, Hervorming zal concurrentiekracht EU-suikersector duurzaam verbeteren. Brussel, 22 juni 2005, IP/05/776, 4 p.

· Europe Rapid Press Release, Door een ingrijpende hervorming biedt de EU haar suikersector een langdurig toekomstperspectief op basis van concurrentiekracht. Brussel, 24 november 2005, IP/05/1473, 3 p.

· European Commission, Green Paper on relations between the European Union and the ACP countries on the eve of the 21st century. Challenges and options for a new partnership. Brussel, 1996.

· European Commission, Directorate-General for Agriculture, Agenda 2000: CAP reform decisions. Impact analyses. Brussel, februari 2000, 109 p.

· European Commission, Directorate-General for Agriculture, Draft: CAP Reform Summary. Brussel, 2003, 16 p.

· European Commission, Directorate-General for Agriculture, A description of the Common Organisation of the Market in Sugar. Brussel, September 2004, 29 p.

· European Commission, Directorate-General for External Trade, EC market access offer in Economic Partnership Agreements. Brussel, 4 april 2007.

· European Fair Trade Association (EFTA), Fair Trade Jaarboek 2001. Nederland, EFTA, 2001, 207 p.

· European Research Office (ERO), Implications of the reform of the EU sugar regime for Southern African countries. Part II: Reform of the EU sugar regime. Brussel, ERO, 2001.

· Europees Parlement, Directoraat-Generaal Studies, Feiten over de Europese Unie. Luxemburg, 2001, 457 p.

· Europese Commissie, Directoraat-Generaal Landbouw, De Vijftien in de WTO: een sterkere positie door eensgezindheid. Brussel, Newsletter nr. 16, oktober 1999, 2 p.

Europese Rekenkamer, Speciaal verslag nr. 20/2000 over het beheer van de gemeenschappelijke marktordening voor suiker, vergezeld van de antwoorden van de Commissie, PB C 50 van 15 februari 2001, 31 p.

· FABIOSA, J., BEGHIN, J., ELOBEID, A., e.a., The Doha Round of the World Trade Organization and Agricultural Markets Liberalization: Impacts on Developing Countries. In: Review of Agricultural Economics, Blackwell Publishing, september 2005, vol. 27, nr. 3, pp. 317-335

· FORWOOD, G., The Road to Cotonou: Negotiating a Successor to Lomé. In: Journal of Common Market Studies, Blackwell Publishing, september 2001, vol. 39, nr. 3, pp. 423-442

· FRANDSEN, S., JENSEN, H., YU, W., e.a., Reform of EU sugar policy: price cuts versus quota reductions. In: European Review of Agricultural Economics, Oxford, Oxford University Press, 2003, vol. 30, nr. 1, p. 1-26

· FRITH, M., EU subsidies deny Africa’s farmers of their livelihoods. In: The Independent, London,16 mei 2006.

· GAMA, B., Ubombo Sugar Sweet Responsibility. In: The Swazi Observer, 2 november 2006.

· GARSIDE, B., HILLS, T., MARQUES, J.C., e.a., Research Project: Who Gains from Sugar Quotas? London, Overseas Development Institute-London School of Economics and Political Sciences (ODI-LSE), 2005, 51 p.

· General Secretariat of the African, Caribbean and Pacific Group of States, ACP sugar group biggest losers of EU sugar reform; they deplore the insensitivity of the EU to their case. Brussel, 24 november 2005, press release, 2 p.

· GIBB, R., Post-Lomé: the European Union and the South. In: The Third World Quarterly, 2000, vol. 21, nr. 3, pp. 457-481

· GIBB, R., The European Union’s ‘Everything But Arms’ development initiative and sugar: Preferential access or continued protectionism? In: Applied Geography, 2006, vol. 26, nr. 1, pp. 1-17

· GOHIN, A., BUREAU, J-C., Modelling the EU sugar supply to assess sectoral policy reforms. In: European Review of Agricultural Economics, Oxford, Oxford University Press, 2006, vol. 33, nr. 2, pp. 223-247

GOODISON, P., The European Union: New Start or Old Spin? In: Review of African Political Economy, Leeds, Roape Publications, 2005, vol. 32, nr. 103, pp. 167-176

· GOODISON, P., The ACP Experience of Preference Erosion in the Banana and Sugar Sectors. Possible Policy Responses to Assist in Adjusting to Trade Changes. Genève, International Centre for Trade and Sustainable Development (ICTSD), mei 2007, issue paper nr. 7, 72 p.

· GOODISON, P., STONEMAN, C., Europe: Partner or Exploiter of Africa? The G-90 and the ACP. In: Review of African Political Economy, 2004, vol. 31, nr. 102, pp. 725-734

· HARRIS, S.A., TANGERMANN, S., A Review of the EC Sugar Regime. In: MARKS, S.V., MASKUS, K.E., (eds.), The Economics and Politics of World Sugar Policies. Michigan, Ann Arbor, 1993, 176 p.

· HOWARTH, R., The CAP: History and attempts at reform. In: Economic Affairs, Blackwell Publishing, 2000, vol. 20, nr. 2, pp. 4-10

· HURT, S.R., Co-operation and coercion? The Cotonou Agreement between the European Union and ACP states and the end of the Lomé Convention. In: Third World Quarterly, 2003, vol. 24, nr. 1, pp. 161-176

· Institute for Agriculture and Trade Policy (IATP), World Trade Organization Agreement on Agriculture Basics. Minneapolis, IATP, 2003, 16 p.

· International Policy Council on Agriculture, Food and Trade (IPCAFT), Sugar Policy in the Post-Uruguay Round Era. IPC Position Paper no. 1. Washington D.C., IPCAFT, augustus 1996, 21 p.

· International Sugar Organization (ISO), Everything But Arms Initiative (EBA): Implications for the World Sugar Market. ISO Market evaluation, Consumption and Statistics Committee, MECAS (02)18, 2002.

· KENNETH, K., Economic Partnership Agreements. Hopes, fears and challenges. In: The Courier ACP-EU, november-december 2002, nr. 195, pp. 21-24

· KERKELÄ, L., HUAN-NIEMI, E., Trade preferences in the EU sugar sector: winners and losers. Helsinki, Government Institute for Economic Research, 2005, 30 p.

· KOSIOR, K., New Stakeholders in the Common Agricultural Policy: A Real Burden to Reform Processes in the Enlarged European Union? In: European Law Journal, Blackwell Publishing, september 2005, vol. 11, nr. 5, pp. 566-585

· LAAKSONEN, K., PULLI, J., The Sugar Markets and the Everything But Arms (EBA) of the European Union. Pellervo Economic Research Institute, report nr. 186, 2003, 76 p.

· LAAKSONEN, K., MÄKI-FRÄNTI, P., VIROLAINEN, M., Lomé Convention, Agriculture and Trade Relations between the EU and the ACP Countries in 1975-2000. Finland, Pellervo Economic Research Institute, working paper nr. 06/20, 2005, 86 p.

LISTER, M., The European Community and the Developing World. The Role of the Lomé Convention. Aldershot, Gower, 1988, 240 p.

· LMC International (a.), EU Sugar Reform. The LDC Proposal – The Development Dimensions. Oxford, 2005, 14 p.

LMC International (b.), EU Sugar Reform: The Implications for the Development of LDCs – Report. Oxford, 2004, 113 p.
LMC International, Appendix 4: Assessing the Implications of EU policy reform on ACP and LDC sugar suppliers. Oxford, 2002.

· LMC International - Oxford Policy Management, Addressing the Impact of Preference Erosion in Sugar on Developing Countries. Oxford, 2004, p. 23

· MALZBENDER, D., Reforming the EU sugar regime: will Southern Africa still feature? Stellenbosch, Tralac working paper nr. 12/2003, oktober 2003, 20 p.

· MARINKOV, M., BURGER, P., The various dimensions of commodity dependence in Africa. In: South African Journal of Economics, Blackwell Publishing, juni 2005, vol. 73, nr. 2, pp. 269-291

· McQUEEN, M., The EU’s Free-trade Agreements with Developing Countries: A Case of Wishful Thinking? In: The World Economy, 2002, vol. 25, nr. 9, pp. 1369-1385

· MILNER, C., MORGAN, W., ZGOVU, E., Would all ACP Sugar Protocol exporters lose from sugar liberalisation? In: The European Journal of Development Research. London, Routledge, 2004, vol. 16, nr. 4, pp. 790-808

· OECD, Agricultural Outlook Tables, 1970-2014. 2005.

· Oxfam International, Everything But Arms and Sugar? London, Oxfam International, december 2000, 3 p.

Oxfam International (a.), The Great EU Sugar Scam. How Europe’s sugar regime is devastating livelihoods in the developing world. London, Oxfam International, 2002, 39 p.

· Oxfam International (b.), Dumping on the world. How EU sugar policies hurt poor countries. London, Oxfam International, maart 2004, 62 p.

· Oxfam International, EU sugar subsidies ruled illegal. London, Oxfam International, press release, 4 augustus 2004, 1 p.

· Oxfam International, A Sweeter Future? The potential for EU sugar reform to contribute to poverty reduction in Southern Africa. Londen, Oxfam International, november 2004, 47 p.

· Oxfam International, An end to EU sugar dumping? Implications of the WTO panel ruling in the dispute against EU sugar policies brought by Brazil, Thailand and Australia. London, Oxfam International, 2005, 4 p.

· PAGE, S., HEWITT, A., The New European Trade Preferences: Does EBA Help the Poor? In: Development Policy Review, 2002, vol. 20, nr. 1, pp. 91-102

· PricewaterhouseCoopers, Sustainability Impact Assessment of Trade Negotiations of the EU-ACP Economic Partnership Agreements. Key findings, recommendations and lessons learned. Paris, PricewaterhouseCoopers, mei 2007, 96 p.

· Raad van de Europese Unie, 2703e zitting van de Raad Landbouw en Visserij. Brussel, 23 januari 2006, persmededeling, 25 p.

· RITSON, C., HARVEY, D.R., The Common Agricultural Policy. Wallingford, CAB International, 1998, 440 p.

· SANDREY, R., VINK, N., Future Prospects for African Sugar: Sweet or Sour? Washington D.C., International Food Policy Research Institute (IFPRI), mei 2007, 24 p.

· SCOLLAY, R., Draft: Towards a pacific ACP negotiating position on sugar in EPA negotiations with the European Union. Auckland, APEC Study Centre, 2003, 84 p.

· SIEGFRIED, K., Swaziland’s sugar farmers face ruin as EU takes axe to special price deal. In: The Guardian, 8 juli 2005.

· STANBROOK, C., BENTLEY, P., Dumping and Subsidies. The law and procedures governing the imposition of anti-dumping and countervailing duties in the European Community. Leiden, Kluwer Law International, 1996, 400 p.

· Swaziland Business, Swaziland Business Yearbook 2005.

· Swaziland Sugar Association (SSA), Annual Report 2003-2004. Mbabane, 2004.

· Swaziland Sugar Association (SSA), Swaziland Strategy for minimising the adverse impact of the EU sugar sector reform. Mbabane, februari 2005.

· SWINBANK, A., JORDAN, K., BEARD, N., Implications for Developing Countries of likely Reforms of the Common Agricultural Policy of the European Union. London, Commonwealth Secretariat, 1999, 69 p.

· SWINBANK, A., Developments in the Doha Round and WTO dispute settlement: some implications for EU agricultural policy. In: European Review of Agricultural Economics, Oxford, Oxford University, 2005, vol. 32, nr. 4, pp. 539-550.

· UNCTAD, Prospects for the world sugar economy in the light of the Uruguay Round Agreements. Genève, UNCTAD, 1996, 44 p.

· UNCTAD, Policies for Small-scale Sugar Cane Growing in Swaziland. Genève, UNCTAD, 13 maart 2000, 55 p.

· VAN BERKUM, S., ROZA, P., VAN TONGEREN, F., Impacts of the EU sugar policy reforms on developing countries. Den Haag, Agricultural Economics Research Institute, 2005, 101 p.

· VAN DER LINDE, M., MINNE, V., WOONING, A., e.a., Evaluation of the Common Organisation of the Markets in the Sugar Sector. Rotterdam, Netherlands Economic Institute, 2000, 64 p.

· VAN TONGEREN, F., Special safeguard for agricultural products: concerns and options for developing countries. Wageningen, Agricultural Economics Research Institute, oktober 2004, 14 p.

· VAUGHAN, A., Sugar, trade and Europe. A discussion paper on the impact of European sugar policies on poor countries. London, Sustain, 2000, 20 p.

· Verordening van de Commissie nr. 1436/1999/EG van 30 juni 1999 houdende opening van tariefcontingenten voor de invoer van bijzondere preferentiële ruwe rietsuiker uit de ACS-staten en uit India voor de voorziening van de raffinaderijen in de periode van 1 juli 1999 tot en met 29 februari 2000, PB L 166 van 30 juni 1999, pp. 62-63

· Verordening van de Commissie nr. 1138/2005/EG van 15 juli 2005 betreffende een permanente inschrijving voor het verkoopseizoen 2005/2006 voor de vaststelling van heffingen en/of restituties bij uitvoer van witte suiker, PB L 158 van 16 juli 2005, pp. 3-7

· Verordening van het Europees Parlement en de Raad nr. 266/2006/EG van 15 februari 2006 tot instelling van begeleidende maatregelen voor landen van het Suikerprotocol die getroffen zijn door de hervorming van de suikerregeling van de Europese Unie, PB L 50 van 21 februari 2006, pp. 1-5

· Verordening van de Raad nr. 1009/67/EEG van 18 december 1967 houdende de gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker, PB B 308 van 18 december 1967, pp. 1-15

· Verordening van de Raad nr. 3290/94/EG van 22 december 1994 inzake de aanpassingen en de overgangsmaatregelen in de landbouwsector voor de tenuitvoerlegging van de overeenkomsten in het kader van de multilaterale handelsbesprekingen van de Uruguay-Ronde, PB L 349 van 31 december 1994, pp. 105-200

· Verordening van de Raad nr. 1101/95/EG van 24 april 1995 tot wijziging van verordening nr. 11785/81/EEG houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker en van verordening nr. 1010/86/EEG houdende vaststelling van de algemene voorschriften inzake de restitutie bij de productie voor bepaalde in de chemische industrie gebruikte producten van de sector suiker, PB L 110 van 17 mei 1995, pp. 1-8

· Verordening van de Raad nr. 416/2001/EG van 28 februari 2001 tot wĳziging van verordening nr. 2820/98/EG houdende toepassing, voor de periode van 1 juli 1999 tot en met 31 december 2001 van een meerjarenschema van algemene tariefpreferenties, teneinde de douanevrĳstelling zonder enige kwantitatieve beperking uit te breiden tot producten van oorsprong uit de minst ontwikkelde landen, PB L 60 van 1 maart 2001, pp. 43-50

Verordening van de Raad nr. 1260/2001/EG van 19 juni 2001 houdende een gemeenschappelĳke ordening der markten in de sector suiker, PB L 178 van 30 juni 2001, pp. 1-45

· Verordening van de Raad nr. 318/2006/EG van 20 februari 2006 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker, PB L 58 van 28 februari 2006, pp. 1-31

· WEBB, C., Case Study: Sugar Politics in the European Communities. In: Government and Opposition, Blackwell Publishing, oktober 1976, vol. 11, nr. 4, pp. 464-480

· World Trade Organization (WTO), Agreement on Agriculture. Genève, 1994.

· World Trade Organization (WTO), WTO launches trade initiative for least-developed countries. In: WTO Focus, november 1997, nr. 24, 24 p.

· World Trade Organization (WTO), European Communities – The ACP-EC Partnership Agreement. Ministerial Conference, Doha, 14 november 2001, 4 p.

· World Trade Organization (WTO), European Communities – Export Subsidies on Sugar. Complaint by Australia. Report of the Panel. Genève, WTO, 15 oktober 2004, 223 p.

· World Trade Organization (WTO), Doha Work Programme. Decision adopted by the General Council on 1 august 2004. Genève, WTO, 2004, 20 p.

· World Trade Organization (WTO), Ministerial Declaration. Doha Work Programme. Hong Kong, Ministerial Conference, 18 december 2005, 44 p.

· WRIGHT, T., EU ordered to stop dumping its sugar on global markets.

In: The International Herald Tribune, 29 april 2005.

· WYN, G., The Common Agricultural Policy. Basingstoke, MacMillan, 1997, 244 p.

· YU, W., JENSEN, T.V., Tariff Preferences, WTO Negotiations and the LDCs: The Case of the ‘Everything But Arms’ Initiative. In: The World Economy, Blackwell Publishing, 2005, vol. 28, nr. 3, pp. 375-405.

10.2. Bronnen van het internet

· Agritrade

à http://agritrade.cta.int/en/resources/extended_comment/eu_sugar_sector_ reform_implications_for_acp_countries

Geraadpleegd op 27 juli 2007.

· Agritrade, Sugar: Executive Brief.

à http://agritrade.cta.int/en/commodities/sugar_sector/executive_brief

Geraadpleegd op 27 juli 2007.

· African, Carribean and Pacific Sugar Group, A brief history.

à http://www.acpsugar.org/History.html

Geraadpleegd op 2 juli 2007.

· African, Carribean and Pacific Sugar Group, Overview ACP Sugar Group.

à http://www.acpsugar.org/Overview.html