'We bring Africa to your doorsteps': 'netwerken' als werkwoord binnen Afrikaanse gemeenschap(pen) in Gent.

Elena Dikomitis
Persbericht

'We bring Africa to your doorsteps': 'netwerken' als werkwoord binnen Afrikaanse gemeenschap(pen) in Gent.

 

Dikomitis Elena

 

 

‘We Don’t Cut European Hair’: klein Afrika in Gent? [1]

 

Iedereen kent de Sleepstraat als de Turkse buurt in Gent. Is er zoiets als ‘klein Afrika’ in Gent? Ik ging op onderzoek in de omgeving van het Gentse Dampoortstation tussen de Afroshops, Afrikaanse kapsalons, Afrikaanse vzw’s en vooral tussen de talrijke Afrikanen. Ik stelde de vraag ‘bestaat er een exclusief Afrikaans netwerk in Gent’ aan de Gentse Afrikanen.

 

Leden van diaspora gemeenschappen, zoals mijn gesprekspartners, bevinden zich op het kruispunt van heel wat verschillende identiteiten. Ze worden vanalles genoemd en ze noemen zichzelf vanalles: Afrikanen, Belgen, Gentenaars, wereldburgers, vluchtelingen, mensen zonder papieren of zwarten.  Het voetpad voor de Global Shop is ingepalmd door Afrikaanse mannen, in vzw Ndako zijn er bijna alleen zwarte, mannelijke klanten. Het kapsalon is de ontmoetingsplaats bij uitstek voor Afrikaanse vrouwen. Wanneer ik, zoals het een echte veldwerker betaamt, aan participerende observatie wou doen en mijn haar wilde laten knippen in het lokale, Afrikaanse kapsalon zei de eigenares laconiek:  “We don’t cut European hair”. In de Hoogstraat valt u op als blanke voorbijganger. Het is alsof er een ‘klein Afrika’ gecreëerd wordt in Gent. In wat volgt verklaar ik waarom dit een illusie is.

 

‘Integration food’

 

De situatie in de Hoogstraat heeft enkel zin in de context van de diaspora. Migranten koesteren onder elkaar een gelijkaardig verlangen naar bepaalde gewoontes uit het thuisland. De handelszaken in de Hoogstraat spelen daarop in. Die gewoontes worden echter niet zomaar overgenomen in Gent. Grappige voorbeelden tonen aan dat de gewoontes van het land van herkomst gespijsd worden met Belgische of – naar hun zeggen – Europese gebruiken. Pierre vertelt me dat het hem is opgevallen dat Belgische koppels samen boodschappen doen. Hij gaat voortaan mee met zijn vrouw naar de winkel maar daarna blijft hij er om iets drinken onder mannen. Enkele jongeren vertellen me dat ze in het weekend eerst iets gaan drinken in de vzw Ndako en daarna in de Charlatan gaan dansen. Fela gebruikt de beeldspraak ‘integration food’ voor het bereiden van voedsel uit Belgische supermarkten met kruiden uit Afrikaanse winkels. Het is kortom een misvatting dat Afrikanen zich afsluiten van de stad en terugvallen op hun ‘eigen’ mensen.

 

De tijd speelt hierbij ook een belangrijke rol. Tijdens het weekend en tijdens de week na de werkuren, is het vaak heel druk in de Hoogstraat. Het feit dat er op die momenten overwegend Afrikanen aanwezig zijn in de straat, doet vermoeden dat de buurt in zekere zin tot leven komt los van de rest van de stad. Alsof de Hoogstraat een uitweg is voor Afrikanen om ‘even niet te integreren’. Die indruk is echter slechts een momentopname. Overdag draaien diezelfde mensen mee in het ritme van de rest van de stad. Ze maken deel uit van de stad.

 

Een minderheid van mijn contactpersonen noemt de Hoogstraat ‘klein Matongé’. De concentratie van Afrikaanse zaken is er veel kleiner dan in de Brusselse wijk Matongé en in de Hoogstraat  is er ook een sterke Turkse invloed. Bijna alle mensen vertellen me dat ze het leuker leven vinden in Gent dan in Brussel. Het enige wat Gent ontsiert, is het racisme ten opzichte van Afrikanen. Velen van mijn gesprekspartners voelen zich benadeeld door het Gentse stadsbestuur, dat de ogen expliciet op het Turkse kiespubliek richt.

 

‘De Afrikaanse cultuur’

 

 

Hoewel de ene persoon zich meer associeert met ‘dé Afrikanen’ in Gent dan de andere, gaan al mijn contactpersonen er toch vanuit dat er zoiets bestaat als een Afrikaans netwerk. Niettegenstaande geeft ieder individu een verschillende invulling aan dat begrip. De ene spreekt over ‘dé Afrikaanse cultuur’, de andere over ‘dé Congolezen’ en nog anderen spreken in termen van ‘les tribus/the tribes’ (‘stammen’). Sommige mensen associëren de Hoogstraat vooral met negatieve zaken: drugs, prostitutie, drank en problemen met de politie. Voor anderen is de buurt een plaats waar ze terechtkunnen bij mensen met gelijkaardige zorgen. Velen van mijn contactpersonen zijn sans papiers. In de Afroshops in de Hoogstraat kunnen ze spreken met lotgenoten. De handelszaken in de buurt hebben zeker geen puur commerciële functie. Deze plaatsen zijn van groot sociaal belang voor vele Afrikanen in Gent.

 

‘Zwart zijn’ is een heel complex gegeven. Sommige contactpersonen spreken vaak van ‘dé Afrikaanse cultuur’. Ze gaan ervan uit dat Afrikanen en Europeanen elkaar nooit echt zullen begrijpen. Voor die groep mensen is huidskleur een doorwegende factor in hun sociale contacten. Anderzijds is zwart zijn zeker geen garantie voor een begripvolle relatie. De spanning tussen Noord-Afrikanen en Subsaharaanse Afrikanen is daar het levende bewijs van. Ook tussen ‘échte zwarten’ en mulatten, loopt het soms stroef. Sommige Subsaharaanse Afrikanen hebben de indruk dat Noord-Afrikanen en mulatten zich bewust distantiëren van Afrika en zichzelf liever Arabieren of zelfs Europeanen noemen. Velen van mijn gesprekspartners beschouwen hun taal als deel van hun cultuur of zelfs als synoniem ervan. Zo een overtuiging heeft vanzelfsprekend een impact op de relaties met anderstaligen. Er is vaak een spanning tussen Franstalige en Engelstalige Afrikanen omdat ze een heel specifieke invulling geven aan hun eigen taalgebruik en dat van de andere. In vzw Ndako vind je vooral Franstalige Afrikanen en in de Global Shop vooral Engelstaligen.

 

Een virtuele migratie

 

Voor mensen die in het land van herkomst geen persvrijheid kennen, vormt het internet een platform voor politieke debatten. Via weblogs wordt een samenhorigheidsgevoel tussen landgenoten aangewakkerd. Er ontstaan als het ware virtuele gemeenschappen op het internet. Dit bewijst nogmaals dat we geen strakke lijnen kunnen trekken tussen het land van herkomst en het gastland. Al mijn gesprekspartners bevinden zich in de diaspora. Ze houden banden met hun vaderland maar bouwen ook netwerken op in België. Via de handelszaken in de Hoogstraat kunnen mensen landgenoten of zelfs streekgenoten ontmoeten, en tezelfdertijd praktische tips over het leven in België uitwisselen.

Er bestaat net zo min één Afrikaans netwerk als dé Gentse Afrikaan of kortom dé Afrikaan bestaat. Heel wat factoren liggen aan de basis van een versnipperd netwerk: religie, ‘etnie’, taal, geletterdheid, migratiemotief, toegang tot verschillende media, huidskleur, enzovoort. Vandaar dat het zo gevaarlijk is om het begrip ‘cultuur’ in de mond te nemen. De handelszaken in de Hoogstraat zijn de schakels die de verschillende subnetwerken bijeen houden.

 

 

 

 

‘Netwerken’ als werkwoord

 

‘When you say network that is it, where you can come and sit and feel free, feel like you are living in Africa, but in Europe.’ (Fela)

 

De bedrijvigheid in de Hoogstraat geeft aan buitenstaanders de indruk van samenhorigheid tussen de verschillende gemeenschappen. De handelszaken stralen zelfs een vorm van exclusiviteit uit, iets voor en door Afrikanen. We kunnen besluiten dat we de geslotenheid en de Afrikaanse profilering van de Hoogstraat moeten nuanceren. Als het woord ‘netwerken’ van toepassing is op Afrikaanse gemeenschappen in Gent, dan is het als werkwoord.

[1] Met het oog op de bescherming van de privacy van mijn informanten en hun handelszaken, gebruik ik in dit artikel fictieve namen voor mensen, winkels en straten. 

Bibliografie

 

BIBLIOGRAFIE

 

Anderson, Benedict

2006 [1983]    Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London and New York: Verso. 

 

Anderson, Kay & Mona Domosh & Steve Pile & Nigel Thrift (eds.)

2003    Handbook of cultural geography. Londen: Sage.

 

Appadurai, Arjun

2003 [1996]     Modernity at large: cultural dimensions of globalization. Minneapolis (Minnesota): University of Minnesota press.

 

Balibar, Etienne

1992    “Is there a ‘Neo-Racism’?” In: Etienne Balibar & Immanuel Wallerstein. Race, Nation, Class: Ambiguous Identities. London: Verso, 17-28.

 

Blommaert, Jan

 

- 2002  Writing in the Margins: Notes on a Sociolinguistics of Globalisation. LPI Working  Papers No. 13.

- 2003  Commentary: A sociolinguistics of globalization. Journal of Sociolinguistics 7/4: 607- 623.

- 2004 Writing as a problem: African grassroots writing, economies of literacy, and globalization. Language in Society 33: 643–671.

 

Blommaert, Jan & James Collins & Stef Slembrouck

 

- 2004a Polycentricity and interactional regimes in 'global neighbourhoods'. LPI Working Paper No. 20.

 

- 2004b Spaces of Multilingualism. LPI Working Papers No. 18.

 

Blommaert, Jan & Piet Van Avermaet

2006    Wiens Nederlands? Over taalnaïviteit in het beleid. Sampol 13/3.

 

Braman, Sandra & Annabelle Sreberny-Mohammadi

1996     Globalization, communication and transnational civil society. Cresskill (N.J.): Hampton press.

 

Burawoy, Michael

2001    Manufacturing the Global. Ethnography 2/2: 147-159.

 

Burawoy, Michael & Joseph A. Blum & Sheba George & Zsuzsa Gille & Millie Thayer & Teresa Gowan & Lynne Haney & Maren Klawiter & Steven H. Lopez & Sean O'Riain

2000    Global ethnography: forces, connections and imaginations in a postmodern world. Berkeley: The University of California Press.

 

Castells, Manuel

 

- 2001 [2000] The rise of the network society. Malden (Massachusetts): Blackwell.

- 2004 [1997] The power of identity. Malden (Massachusetts): Blackwell.

 

Chavez, Leo

1991    Outside the Imagined Community: Undocumented Settlers and Experiences of Incorporation. American Ethnologist 18/2: 257-278.

 

Cohen, Anthony P.

1985    The Symbolic Construction of Community. New York: Tavistock.

 

Cohen, Anthony P. (ed.)

1986    Symbolising Boundaries. Identity and diversity in British cultures. Manchester University Press.

 

 

 

Collins, James & Stef Slembrouck

2004    ‘Reading shop windows in globalized neighbourhoods: Multilingual literacy practices and indexicality’ LPI Working Papers No. 21.

 

Desender, Nele

2005    Multi-site etnografie. Meertaligheid en multifunctionaliteit in twee commerciële centra in de Hoogstraat te Gent: Global Shop en Kissi International Afroshop. Universiteit Gent, ongepubliceerde licentiaatsthesis.

 

Everard Jerry

2000    Virtual states: The Internet and the boundaries of the nation-state. London: Routledge.

 

Fardon, Richard (ed.)

1995    Counterworks : managing the diversity of knowledge. Londen: Routledge.

 

Ferguson, James & Akhil Gupta

1992    Beyond “culture”: Space, Identity, and the Politics of Difference. Cultural Anthropology 7/1:6-23.

 

Geschiere, Peter & Birgit Meyer

1998    Globalization and Identity: Dialectics of Flow and Closure. Development and Change 29/4: 601-615.

 

Hamilakis, Yannis

2000    Cyberspace/cyberpast/cybernation: Constructing Hellenism in cyberreality. European Journal of Archaeology 3/2:241-264.

 

Hannerz, Ulf

1996    Transnational Connections: Culture, People, Places. Londen: Routledge.

 

Harcourt, Wendy (ed.)

1999    Women@Internet: Creating new cultures in cyberspace. London: Zed Books.

 

Harris, Trudier

1979    The Barbershop in Black Literature. Black American Literature Forum 13/3: 112-118.

 

Johnstone, Barbara

1990    Stories, Community, and Place. Bloomington: Indiana University Press.

 

Jones, Steven G. (ed.)

1995    Cybersociety: Computer Mediated Communication and Community. Thousand Oaks (California) : Sage.

 

Mamdani, Mahmood

2004    Culture talk; or, how not to talk about Islam and politics. In: Good Muslim, Bad Muslim: America, the Cold War and the Roots of Terror. New York: Pantheon, 17-62.

 

Mankekar, Purnima

2002    ‘India Shopping’: Indian Grocery Stores and Transnational Configurations of Belonging. Etnos 67/1: 75-98.

 

Mason, Jennifer

2002    Qualitative Researching. London: Sage Publications

 

Nyatanyi, Gilbert

2007    Symfonie van zwart in wit. Zwarte Afrikanen in België. Regionaal Integratiecentrum Foyer Brussel vzw.

 

Pels, Peter & Oscar Salemink

1999    Colonial subjects: essays on the practical history of anthropology. Ann Arbor (Michigan): University of Michigan press.

 

Pinxten, Rik

1999 [1994]     Culturen sterven langzaam: over interculturele communicatie. Antwerpen: Houtekiet.

 

 

Portes, Alejandro

1997    Globalization from Below: The Rise of Transnational Communities. Working Paper [http://www.transcomm.ox.ac.uk/working%20papers/portes.pdf]

 

Rahier, Jean M.

2003    “Métis/Mulâtre, Mulato, Mulatto, Negro, Moreno, Mundele Kaki, Black,…The wanderings and meanderings of identities.” In: Percy Claude Hintzen & Jean Muteba Rahier (eds.) Problematizing Blackness: Self-Ethnographies by Black Immigrants from the United States. London: Routledge, 85-112.

 

Rosaldo, Renato

1988    Ideology, Place, and People Without Culture. Cultural Anthropology 3/1:77-87.

 

Sayad, Abdelmalek

1999    La double absence: des illusions de l’émigré aux souffrances de l’immigré. Paris: Seuil.

 

Spitulnik, Debra

2002    Alternative Small Media and Communicative Spaces. In Hydén, Göran & Michael Leslie & Folu F. Ogundimu (eds.) Media and democracy in Africa:177-207. Uppsala: Nordiska Afrikainstitutet.

 

Strathern Marilyn

1996    Cutting The Network. Journal of the Royal Anthropological Institute 2/3: 517-535.

 

Tuchman, Gaye & Harry Gene Levine

1993    New York Jews and Chinese food: The social construction of an ethnic pattern. Journal of Contemporary Ethnography 22/3: 382-407.

 

Tythacott, Louise

1994    Kinyozi. The art of African hairstyles. Brighton: The Royal Pavilion (Catalogues and Occasional Papers Series 1)

 

 

Wallerstein, Immanuel

1991    The construction of peoplehood: Racism, nationalism, ethnicity. In: Etienne Balibar & Immanuel Wallerstein. Race, Nation, Class: Ambiguous Identities. London: Verso, 71- 85.

 

Watson, James L. (ed.)

1977    Between Two Cultures. Migrants and minorities in Britain. Oxford: Blackwell.

 

Wei, Li

1994    Three Generations, Two Languages, One Family. Language Choice and Language Shift in a Chinese Community in Britain. Clevedon: Multilingual Matters.

 

Werbner, Pnina

2002    Imagined diasporas among Manchester Muslims: the public performance of Pakistani transnational identity politics. World Anthropology Series. Oxford: James Currey Publishers and Santa Fe: New School of American Research.

 

Internetadressen

 

- http://www.use-it.be/gent/ned/exotischewinkels.php (laatst geconsulteerd op 18/01/06)

- http://www.foreignshop.be (laatst geconsulteerd op 26/01/07)

- http://www.digitalcongo.net/ (laatst geconsulteerd op 05/02/07)

- http://www.radiookapi.net/ (laatst geconsulteerd op 05/02/07) 

- http://www.congoindependant.com/ (laatst geconsulteerd op 05/02/07)

- http://www.congoone.com/ (laatst geconsulteerd op 05/02/07) 

- http://www.africatime.com/(laatst geconsulteerd op 05/02/07) 

- http://congomania.afrikblog.com/archives/2005/11/16/1003762.html (laatst geconsulteerd op   05/02/07)

- http://www.muanacongo.com/index.html (laatst geconsulteerd op 05/02/07)

Universiteit of Hogeschool
Afrikaanse Talen en Culturen
Publicatiejaar
2007
Kernwoorden
Share this on: