Onbekend… en al te vaak onbemind
Albanië. Bij de “gemiddelde Belg” – voor zover deze bestaat of zelfs wenselijk is – roept het land sprekende beelden op: van bloedige stammentwisten, blinde autocratenadepten, uitgeputte vluchtelingen aan de Italiaanse kusten, tot ijskoude maffiosi op het Falconplein in Antwerpen. Kortom, een verzameling curiosa, zo weggelopen uit een rariteitenkabinet.
Verschillende voorstellingen en associaties zijn het gevolg van pure onwetendheid. Maar is meer aan de hand dan particuliere naïeve voorstellingen. Het is een structureel gegeven. Als één van de vele onderzoekers in de voetsporen van Edward E. Said (Orientalism, 1978) legde Maria Todorova de weke plekken van het balkanismediscours – een structureel geheel van vooroordelen over de Ander, in casu onze medemens in Zuidoost-Europa – bloot. Het is op z'n minst een uitdaging te noemen, om als ontkiemende historica niet te vervallen in deze populaire essentialistische valkuilen. Een poging...
Hoogtijd voor een wetenschappelijke erkenning
Twee jaar geleden stootte ik tijdens mijn onderzoek op een consequente academische blindheid voor het Albanese trauma na het communistische verval. Zuiver politicologisch en juridisch onderzoek, dat slechts eenzijdig focust op instellingen (de technische kant van transitional justice: een nieuwe grondwet, democratische verkiezingen, zuiveringen in het politieke apparaat…) creëert een essentialistisch beeld, en stemt allerminst overeen met de complexe werkelijkheid. De waarde van mijn bachelorproef lag dan net ook in het feit dat deze onderzoeken voor de eerste keer geconfronteerd werden met antropologisch veldwerk. Zo konden enkele hardnekkige premissen ondermijnd worden. Het belangrijkste en invloedrijkste dogma dat sneuvelde was de popular indifference-these. Een algemene onverschilligheid bij de Albanese burgers ten opzichte van het verleden kon ontkracht worden na getuigenissen uit de woelige onderbuik van de maatschappij.
Een antropologisch en literair sporenonderzoek
Pas na de erkenning van dit trauma, was de weg vrijgemaakt voor een onderzoek naar de littekens die deze mastodontervaring had nagelaten op de “Albanese identiteit”. Zoals een archeoloog op een systematische manier een sporenonderzoek uitvoert, zo wou ik de oorsprong van restanten uit het verleden aanduiden en in hun historische en culturele context kaderen. Deze theoretische grootspraak smeekt om een voorbeeld.
Wanneer in interviews met Albanezen voortdurend de hoopvolle wens tot uiting komt om in het Westen een nieuw leven op te bouwen, is er meer aan de hand dan de stupide American dream van enkele naïeve zielen. Een blik op de recente geschiedenis van Albanië leert ons meer over de politiek die Enver Hoxha – de autoritaire kameraad die het land decennialang met ijzeren hand in zijn krampachtige greep hield – enthousiast en vol overtuiging propageerde. Het strikte dualistische wereldbeeld – in zijn ogen waren er alleen zuiver goede of zuiver slechte burgers – pompte hij met veel geweld in de hoofden van zijn Albanese schaapjes, die het naderhand aan de volgende generaties als een erfenis doorgaven. Het Westen werd vervloekt, bespuwd en beschimpt. Wie ook maar een spetter beïnvloed zou kunnen worden door het verduivelde Westen (vb. burgers in grensregio's, medewerkers bij het staatsorgaan Albturist...), werd door een wijdvertakte en diepdoordringende geheime dienst (Sigurimi, letterlijk: veiligheid) in de gaten gehouden, en zonodig hard aangepakt. Stel u nu voor dat u, na dergelijke onontkoombare realiteit van bijna een halve eeuw, op een klare wintermorgen in februari wakker wordt, tot uw stomme verbazing merkt dat uw Albanese vrienden het standbeeld van Oom Enver met een doffe bons omverwerpen, en plotsklaps uw hele wereldbeeld aan het wankelen gaat. Welkom in de nieuwe wereld, laat die TV's, auto's en kruisbeelden maar aanrukken! Als vliegen op stroop, stromen christelijke, islamitische en kapitalistische missionarissen toe op het Albanese vasteland, likkebaardend om zoveel maagdelijke zieltjes. De wereld staat op zijn kop, de geschiedenis neemt een nieuwe bocht. Wat voorheen uit den boze was, waarvoor men zelfs voor onbepaalde tijd in een geïsoleerd werkkamp kon verdwijnen, kon men nu openlijk belijden en aanbidden. In dergelijke historische context werd volop geëxperimenteerd met taboe-identificaties: religieuze (christelijk, moslim...), ideologische (kapitalistisch, democratisch, traditionele Kanun...), etnische (Aroemenisch, Çamen...).
En hier wordt het pas echt interessant. Want waar wij volgens het overheersende balkanismediscours deze identificaties als metafysische uitspattingen van irrationele wezens afdoen, gaat het heel vaak om rationele en uitgekiende keuzes in een specifieke sociale, economische, culturele of politieke context. Een voorbeeld? Achter wat met een wetenschappelijke term als “sociale mimicry” wordt aangeduid, gaat vaak een complexe realiteit van weloverwogen berederingen schuil. Soms blijkt het bijvoorbeeld voor Albanese immigranten praktisch voordeliger – mensen leren vlug, eens ze een paar keer enkele deuren voor hun neus zien dichtslaan – om hun etnische afkomst en nationaliteit te verhullen. Dit betekent dat Albanezen, om de sociaal-economische onzekerheid (de bijtende werkloosheid en structurele armoede) te omzeilen, uiterlijke kenmerken (vb taal, naamgeving... ) van het gastland overnemen. Een ex-politiek gevangene, die in Duitsland verblijft, getuigt: “We [de Albanezen] have always thought that Westerners value people acccording to their personal values, but it is not like that at all. They ask you “where are you from?” and as soon as you say ”Albania” they become cold and distant, no longer wanting to know you as a person.[1]” Verschillende Albanezen pretenderen daarom Italiaans of Grieks te zijn – vaak vinden ze op die manier een job in een Italiaans of Grieks restaurant.
Maar ook op beleidsniveau zien we dat men vaak heel voorzichtig is in het uitspelen van een “typisch Albanese” identiteit. De huidige president Berisha bijvoorbeeld hoopt zowel van Arabische, als van Westerse kant economische steun los te krijgen, en de deur open te houden voor zo veel mogelijk investeerders. Zijn streven naar een EU-toetreding hoeft daarom niet te botsen met de centen die Tirana van een Arabische sjeik kon lospeuteren om het ambitieuze architecturale project te financieren.
“It's a complicated business, all right... Albania..[2].”
Deze uitspraak van Ismail Kadare, Albanië's literaire trots, kunnen we dan ook alleen maar beamen. Eens te meer een pleidooi voor genuanceerd wetenschappelijk onderzoek, met oog voor de complexiteit van een maatschappij, en een nationale identiteit.
[1] Op citaat: anoniem in: LUBONJA F., Albania after isolation: The transformation of public perceptions of the West, in: HAMMOND A., The Balkans and the West – Constructing the European Other 1945-2003, Ashgate, Aldershot, Hampshire, 2004, p. 133.
[2] Op citaat, Ismail Kadare in: KADARE I., Chronicle in stone, 1987, Meredith Press, New York, p. 108.
1. SECUNDAIRE BRONNEN
1.1 Boeken
ANDERSON B., Imagined communities, Verso, London, 1991, 224 p.
CLAYER N., Aux origines du nationalisme albanais, Karthala, Paris, 2007, 794 p.
CORNELL S., HARTMANN D., Ethnicity and race: making identities in a changing world, Pine forge press, London, 1998, 304 p.
DEERENBERG M., Een slecht avondmaal – veertien Albanese levens, Xeno, Groningen, 1998, 160 p.
DE MOOR P., Een masker voor de macht. Ismail Kadare, schrijver in de dictatuur, Van Gennep, Amsterdam, 2005, 77 p.
DE WAAL C., Albania Today – A portrait of post-communist turbulence, I.B. Tauris, London, In association with the Centre for Albanian Studies, 2005, 268 p.
DRAKULIC S., Café Europa – Leven na het communisme, De Prom, Baarn, 1997, 197 p.
DRAKULIC S., Hoe wij het communisme overleefden en bleven lachen, De Prom, Baarn, 1992, 191 p.
ELSIE R., A dictionary of Albanian religion, mythologie and folk culture, Hurst and Company, London, 2001, 357 p.
ELSIE R., Albanian literature, A short history, I.B. Tauris, London, in association with the Centre for Albanian Studies, 2005, 291 p.
FRIJHOFF W., Dynamisch erfgoed, SUN, Amsterdam, 2007, 109 p.
FUGA A., Identités périfériques en Albanie: la recomposition du milieu rural et les nouveaux types de rationalité politique, L'Harmattan, Paris, 2000, 288 p.
FUGA A., L'Albanie entre la pensée totaltaire et la raison fragmentaire, L'Harmattan, Paris, 1998, 199 p.
GELLNER E., Naties en nationalisme, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1994, 195 p.
HERZFELD M., Anthropology: Theoretical Practice in Culture and society, MA: Blackwell, Oxford and Malden, 2001, 368 p.
JANKÉLÉVITCH V., L'irréversible et la nostalgie, Flammarion, Paris, 1974, 319 p.
JENKINS R., Social identity, Routledge, London, 1996, 224 p.
KADARE I., Albanese lente. Het afscheid van een dictatuur, Van Gennep, Antwerpen, 1991, 224 p.
KAGIE R., De papieren heilstaat: Albanië, verslag van een ontgoocheling, Amber, Amsterdam, 1992, 173 p.
KENNEY P., The burdens of freedom. Eastern Europe since 1989, Zed Books, London, 2006, 179 p.
KRETSI G., Verfolgung und Gedächtnis in Albanien – Eine Analyse postsozialistischer Erinnerungsstrategien, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 2007, 321 p.
KUNDERA M., Het boek van de lach en de vergetelheid, Ambro, Amsterdam, 2000, 315 p.
PINXTEN R., VERSTRAETE G., Cultuur en macht. Over identiteit en conflict in een multiculturele wereld, Houtekiet, Antwerpen, 1998, 304 p.
PIPA A., Albanian literature: Social Perspectives, Triologia Albanica 3, Rudolf Trofenik, Munich, 1978, 319 p.
ROSENBERG T., The haunted land, facing Europe’s ghosts after communism, Random House, New York, 1995, 437 p.
SAID E.W., Orientalism, Pantheon Books, New York, 1978, 368 p.
SALTMARSHE D., Identity in a post-communist Balkan state. An Albanian village study, Ashgate, Alderschot, 2001, 237 p.
SCHWANDNER-SIEVERS S., The Albanian Aromanian’s awakening: Identity politics and conflicts in post-communist Albania, European Centre for Minority Issues Working Paper, March 1999, 21 p.
TODOROVA M., Imagining the Balkans, Oxford University Press, New York, 1997, 257 p.
VICKERS M., PETTIFER J., Albania: From anarchy to a Balkan identity, Hurst and Company, London, 1997, 324 p.
VERKUYTEN M., Etnische identiteit – Theoretische en empirische benaderingen, Het Spinhuis, Amsterdam, 1999, 213 p.
VICKERS M., PETTIFER J., The Albanian question. Reshaping the Balkans, I.B. Tauris, London, 2007, 312 p.
VULLNETARI J., Albanian migration and development: state of the art review, IMISCOEWorking Paper, September 2007, 93 p.
WATSON R. S., Memory, history and opposition under state socialism, United States of America, 1994.
WINNIFRITH T., Shattered eagles, Balkan fragments, Duckworth, London, 1995, 171 p.
YOUNG A., Forgiving the blood: towards cross-border reconcilation and environmental co-operation in the Balkans – Conflict management in the northern Albanian mountains: an aspect of the five-year Shala Valley Project, Colgate University, New York, 2006, 15 p.
1.2 Artikels
BABUNA A., Albanian national identity and islam in the post-communist era, Perceptions – Journal of international affairs, 8, September – November 2003.
BLUMI I., The commodification of Otherness and the ethnic unit in the Balkans: How to think about Albanians, East European politics and societies, 12 (3), 1998, p. 527-569.
BRUBAKER R., COOPER F., Beyond identity, Theory and society, 29, 2000, p. 1-47.
DE MOOR P., “Erger dan dictatuur” – interview met Ismail Kadare, De groene Amsterdammer, 26 maart 1997.
DRAPER S., The conceptualization of an Albanian nation, Ethnic and racial studies, 20 (1), 1997, p. 123-144.
ECTOR J., Kadare blikt terug, Kreatief, 31 (1), 1997, p. 104-106.
ECTOR J., Kadare over het Albanese verleden, Kreatief, 29 (5), 1995, p. 115-117.
ELSIE R., Evolution and revolution in modern Albanian literature, World literature today, 65, 1991, p. 256-263.
GASCHLER K., Schrijven is goed voor je, Psyche en Brein (EOS Special), 8, 2007, p. 90-91
HART L., Culture, civilization and demarcation at the northwest borders of Greece, American Ethnologist, 26 (1), 1999, p. 196-220.
HUTCHINGS R., Review: Albania: From Anarchy to a Balkan identity, Europe-Asia Studies, 50 (2), 1998, p. 378-379.
JENKINS R., Rethinking etnicity: identity, categorization and power, Ethnic and racial studies, 17 (2), 1994, p. 197-223.
KASER K., Review: Albanian Identities: Myth and history, Slavic Review, 62 (4), 2003, p. 840-841.
KING R., MAI N., Of myths and mirrirs: interpretions of Albanian migration to Italy, Studi Emigrazone, 145, 2002, p. 161-162.
MAI N., SCWHANDNER-SIEVERS S., Albanian migration and new transnationalisms, Journal of ethnic and migration studies, 29 (6), 2003, p. 939-948.
MASLOW A.H., A theory of human motivation, Psychological review, 50, 1943, p. 370-396.
MORGAN P., Between Albanian identity and imperial politics: Ismail Kadare's 'The palace of dreams', The modern language review, 97 (2), 2002, p. 365-379.
PARTOS G., Review: Albania: From Anarchy to a Balkan identity, International Affairs, 73 (3), 1997, p. 591-592.
PJESHKAZINI V., Qual non fecerunt barbari – fecerunt barabarini (What foreign barbarians could do, was done by our assassins), Torture, 5 (3), 1995, p. 62.
1.3 Hoofdstukken
CLAYER N., Être albanais dans les Balkans des années 1990, in: YERASIMOS S., Le retour des Balkans – 1991-2001, Autrement, Paris, 2002, p. 106-130.
CLAYER N., God in the “Land of the Mercedes”. The religious communities in Albania since 1990, in: JORDAN P., Albanien, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2003, p. 277-314.
CLAYER N., Islam, state and society in post-communist Albania, in: POULTON/SUHA T., FAROUKI T., Muslim identity and the Balkan State, NY University Press, New York, 1997, p. 115-138.
DE MOOR P., De weerberichten van Ismail Kadare, in: DE MOOR P., Uit de dode hoek, Kritak, Leuven, 1992, p. 140-152.
DE RAPPER G., Better than Muslims, not as good as Greeks: emigration as experienced and imagined by the Albanian Christians of Lunxhëri, in: KING R., MAI N., SCHWANDNER-SIEVERS S., The new Albanian diaspora, Sussex Academic Press, Brighton, 2005, p. 173-194.
DE RAPPER G., Culture and the reinvention of myths in a border Area, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 190-202.
DETREZ R., Balkancultuur – een interpretatie, in: DETREZ R., Ontmoeting met de Balkan, Universa Press, Wetteren, 2005, p. 53-62.
ELSIE R., Albanian literature. An overview of its history and development, in: JORDAN P., Albanien, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2003, p. 243-276.
ELSIE R., Editor’s introduction, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, vii-xi.
GONZÁLEZ-ENRÍQUEZ C., De-Communization and political justice in Central and Eastern Europe, in: Barahona de Brito C., Aguilar P. and González-Enríquez C., The politics of memory: Transitional justice in democratizing societies, Oxford, 2001, p. 218-147.
HALL S., Introduction: Who needs identity?, in: HALL S., DU GAY P., Questions of cultural identity, Sage, London, 1996, p. 1-17.
HAMMOND A., Introduction, in: HAMMOND A., The Balkans and the West – Constructing the European Other 1945-2003, Ashgate Publishing Company, Hampshire, 2004, xi-xxiii.
KAGIE R., De erfenis van 45 jaar communisme, in: KAGIE R., Albanië, Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam, 1996, p. 21-38.
KASER K., Albania: Orientalisation and Balkanisation of a Balkan country – a contribution to an ongoing debate, in: KRESSING F., A country in transition – Aspects of changing identities in a South East European country, Nomos, Baden-Baden, 2002, p. 27-38.
KELLY E., Lifestyles and integration of Albanian women in Bologna: Two steps forward, one step back?, in: KING R., MAI N., SCHWANDNER-SIEVERS S., The new Albanian diaspora, Sussex Academic Press, Brighton, 2005, p. 29-63.
KING R., CONNELL J., WHITE P., Preface, in: KING R., CONNELL J., WHITE P., Writing across worlds, Routledge, London, 1995,ix-xvi.
KRESSING F., Preface, in: KRESSING F., A country in transition – Aspects of changing identities in a South East European country, Nomos, Baden-Baden, 2002, p. 7-9.
KRETSI G., “Shkelgen” oder “Gianis”? Namenwechsel und identitätsstrategien zwischen Heimatkultur und Migration, in: KASER K., PICHLER R., SCHWANDNER-SIEVERS S., Die weite Welt und das Dorf. Albanische Emigration am Ende des 20. Jahrhunderts, Böhlau Verlag, Wien-Köln-Weimar, 2002, p. 262-284.
KRETSI G., The uses of origin: Migration, power-struggle and memory in Southern Albania, in: KING R., MAI N., SCHWANDNER-SIEVERS S., The new Albanian diaspora, Sussex Academic Press, Brighton, 2005, p. 193-212.
LABRIANIDIS L., HATZIPROKOPIOU P., The Albanian migration cycle: Migrants tend to return to their country of origin after all, in: KING R., MAI N., SCHWANDNER-SIEVERS S., The new Albanian diaspora, Sussex Academic Press, Brighton, 2005, p. 93-117.
LACO T., Second foreword, in: STEFANOVA K., Eastern European Theater after the Iron Curtain, Harwood academic publishers, Singapore, 2000, p. 7.
LAFONTAINE A., North American Albanian immigration: Narratives on political myths, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 182-189.
LAKSHMAN-LEPAIN R., Albanian Islam – Development and disruptions, in: KRESSING F., A country in transition – Aspects of changing identities in a South East European country, Nomos, Baden-Baden, 2002, p. 39-64.
LAKSHMAN-LEPAIN R., L’Albanie en 1998, Face aux incertitudes, in: L’Europe centrale et oriëntale, Documentation française, Paris, 1999, p. 27-37.
LAKSHMAN-LEPAIN R., Le sentiment réligieux dans la communauté musulmane de Berat, 1844-1912, in: CAHIER PIERRE CAHON, Etudes Balkaniques, De Boccard, Paris, 1997, p. 147-175.
LUBONJA F., Albania after isolation: The transformation of public perceptions of the West, in: HAMMOND A., The Balkans and the West – Constructing the European Other 1945-2003, Ashgate, Aldershot, Hampshire, 2004, p. 126-135.
LUBONJA F., Between the glory of a virtual world and the misery of a real world, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 91-103.
MAI N., Italy is beautiful – The role of Italian television in Albanian migration to Italy, in: KING R., WOOD N., Media and migration: Constructions of mobility and difference, Routledge, London, 2001, p. 95-109.
MAI N., Youth NGO’s in Albania: Civil society development, local cultural constructions of democracy, and strategies of survival at work, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 215-225.
MARJABA K., KING R., Introducing and theorising Albanian migration, in: KING R., MAI N., SCHWANDNER-SIEVERS S., The new Albanian diaspora, Sussex Academic Press, Brighton, 2005, p. 1-28.
MICHIELSEN P., Albanië – De eenzaamheid van het eeuwige gelijk, in: MICHIELSEN P., Verworpen en ontwaakt, Kritak, Leuven, 1990, p. 163-187.
MILLER D., Anthropology, modernity and consumption, in: MILLER D., Worlds apart: Modernity through the prism of the local, Routledge, London, 1995, p. 1-22.
MISHA P., Invention of a nationalism: Myth and amnesia, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 33-48.
PANDOLFI M., Myths and new forms of governance in Albania, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 203-214.
SCHÖPFLIN G., The functions of myth and a taxonomy of myths, in: SCHÖPFLIN G., HOSKING G., Myths and nationhood, Hurst and Company, London, 1997, pagina’s?
SCHÖPFLIN G., The nature of myth: Some theoretical aspects, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 26-32.
SCHWANDNER-SIEVERS S., Albanians, Albanianism and the strategic subversion of stereotypes, in: HAMMOND A., Balkans and the West – Constructing the European Other 1945-2003, Ashgate, Aldershot, Hampshire, 2004, p. 110-126.
SCHWANDNER-SIEVERS S., Dawn for a “Sleeping Beauty Nation” – Aromanian identity politics and conflicts in post-communist Albania, in: KRESSING F., A country in transition – Aspects of changing identities in a South East European country, Nomos, Baden-Baden, 2002, p. 147-162.
SCHWANDNER-SIEVERS S., Imagologie und “Albanismus”. Zu den Identifikationen der Albaner, in: JORDAN P., Albanien, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2003, p. 195-226.
SCHWANDNER-SIEVERS S., Narratives of power: Capacities of myth in Albania, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 3-25.
SCHWANDNER-SIEVERS S., The enactment of tradition – Albanian constructions of identity, violence and power in times of crisis, in: SCHMIDT B.E., SCHRÖDER I.W., Anthropology of violence and conflict, Routledge, London, 2001, p. 97-119.
SCHWANDNER-SIEVERS S., Times past: References for the construction of local order in present-day Albania, in: TODOROVA M., Balkan Identities – Nation and memory, Hurst and Company, London, 2004, p. 103-128.
STANDISH M.J.A., Enver Hoxha’s role in the development of socialist Albanian myths, in: SCHWANDNER-SIEVERS S., FISCHER B.J., Albanian Identities – myth and history, Hurst and Company, London, 2002, p. 115-126.
TODOROVA M., Learning memory, remembering identity, in: TODOROVA M., Balkan Identities – Nation and memory, Hurst and Company, London, 2004, p. 1-24.
TUFAN M., Quand l’aigle (bicéphale) ne sait plus où donner de la tête, in: YERASIMOS S., Le retour des Balkans – 1991-2001, Autrement, Paris, 2002, p. 118-130.
VELCA K., Introducing Albanian Theater to the world, in: TEFANOVA K., Eastern European Theater after the Iron Curtain, Harwood academic publishers, Singapore, 2000, p. 9-17.
VERKUYTEN M., VON BENDA-BECKMANN K., Introduction: cultural identity and development in Europe, in: VERKUYTEN M., Nationalism, ethnicity and cultural identity in Europe, European Research Centre on Migration and Ethnic Relations, Utrecht, 1995, p. 1-29.
WHITE P., Geography, literature and migration, in: KING R., CONNELL J., WHITE P., Writing across borders, Routledge, London, 1995, p. 1-19.
YOUNG A., Women’s lack of identity and the myth of their security under Albanian patriarchy in Albania, in: KRESSING F., A country in transition – Aspects of changing identities in a South East European country, Nomos, Baden-Baden, 2002, p. 93-104.
1.4 Lezingen
HUYSE L., Op pijn staat geen vervaldatum, Gent, 24 februari 2007.
MARASHI A., La poésie en Albanie: entre popularité et élitisme. Les développements poétiques récents, 1990-2006, l'Inalco, Centre d'études Balkaniques, 14 februari 2005.
WHITEHEAD A., Good grief? A rough guide to postcolonial melancholia, Gent, 17 januari 2008.
1.5 Internet en andere audiovisuele bronnen
AMELIO G., Lamerica, 1994, 125 min.
BREMS P., DELCOUR L., Moorden om de eer, reportage in Koppen, 10 april 2008
http://www.een.be/televisie1_master/programmas/e_kopp_r2008_a045_item1/…
FUSHA B. De website van de Albanese fotograaf met onder andere de reportage over Hoxha's huldebrengers: 'Spiritual Healing'
http://www.bevisfusha.com
http://www.bevisfusha.com/bevis/gallery/index.php
LEERSSEN J., National identity and national stereotype, 1998.
http://cf.hum.uva.nl/images/info/leers.html.
NRC Handelsblad
http://www.nrc.nl/buitenland/article721119.ece/Bush_Kosovo_onafhankelijk
http://albanie.stoep.org/files/hoop_gericht_op_vrijheid.pdf
YOUTUBE: Bush in Albania
http://www.youtube.com/watch?v=e-BxSFbj0Fo&NR=1
1.6 Persoonlijke correspondentie
Robert ELSIE – emailverkeer oktober 2007
Andreas HEMMING – emailverkeer februari 2008
Nathalie CLAYER – emailverkeer februari 2008
Koen STASSIJNS – emailverkeer oktober-november 2007
Johan ANRYS – emailverkeer april-mei 2008
(Projectbegeleider van het Belgisch architectenbureau 51n4e, dat de internationale wedstrijd won voor de radicale heraanlag van het centrale en historische Skanderbegplein in Tirana.)
Verder heb ik ook enkele zeer interessante persoonlijke gesprekken gehad met Albanezen, zowel in Albanië zelf (2004 en 2005) als in België – onder andere na mijn lezing op het interculturele festival 'Land in Zicht' in Brussel (21 november 2007). Deze gesprekken zijn echter niet geregistreerd.
2. LITERAIRE BRONNEN
2.1 Proza
AGOLLI D., The Appassionata, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 115-138.
AHMETI M., The secret of my youth, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 100-103.
ALICKA Y., Adonis, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 54-60.
ALICKA Y., The couple, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 61-67.
ALICKA Y., The slogans in stone, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 36-53.
ARAPI L., The mute maiden, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 86-93.
CAPALIKU S., An American dream, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 79-85.
DONES E., Stars don’t dress up like that, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 3-10.
GRACI V., Au paradis des fous, Gallimard, Mayenne, 2000, 248 p.
KADARE I., Chronicle in stone, 1987, Meredith Press, New York, p. 108.
KADARE I., De adelaar, Van Gennep, Amsterdam, 1996, 80 p.
KADARE I., Koude bloemen in maart, Van Gennep, Amsterdam, 2004, 199 p.
KADERE I., Leven, spel en dood van Florian Mazrek, Van Gennep, Amsterdam, 2006, 271 p.
KADARE I., The castle. A novel, Tirana, 1970, 259 p.
KADARE I., The pyramid, Arcade Publishers, London, 1996, 129 p.
KONGOLI F., L’ombre de l’autre, Rivages, Paris, 1998, 258 p.
KONGOLI F., The loser, Seren, Wales, 2007, 180 p.
LACO T., Another winter, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 110-114.
LACO T., The pain of a distant winter, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 104-109.
LEKA V., La poudrerie, La différence, Paris, 1999, 359 p.
LUBONJA F., Ferit the Cow, in: ELSIE R., Balkan Beauty, Balkan Blood. Modern Albanian short stories, Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2006, p. 68-78.
LUKA K., Chansonnier Epique Française, Tirana, 1983, 456 p.
SHEHU B., L’automne de la peur, Fayard, Paris, 1993, 203 p.
2.2 Poëzie
LLESHANAKU L., Fresco, New Directions, New York, 2002, 80 p.
STASSIJNS K., Klaagzang van een vogel - De mooiste moderne poëzie uit Kosovo en Albanië, Lannoo, Atlas, Tielt, 2000, 171 p.
ZHITI V., The condemned apple. Selected Poetry, Green Integer, København / Los Angeles, 2005, 314 p.
ZOGAJ P., Terre sans continent, L’Esprit des péninsules, Paris, 1995, 66 p.
ZOTOS A., Anthologie de la Poésie Albanaise, Editions Comp’act, Chambéry, 1998, 388 p.
2.3 Internetbronnen
Albanese poëzie op internet is te vinden op:
http://www.albanianliterature.com(website Robert Elsie)
http://www.wordswithoutborders.org (Online tijdschrift voor internationale literatuur)
http://www.beyond-the-pale.co.uk/albanian.htm