Projectwerking vormt vandaag de dag een onlosmakelijk en essentieel onderdeel van verschillende sectoren. Dit gaat van de jaarlijkse zalmvangst in Zweden en Finland tot projecten van de federale politie rond overlast in uitgaansbuurten. Ook in de culturele-erfgoedsector wordt er steeds meer ingezet op projecten. Projecten kunnen strategische doelstellingen helpen realiseren en de dagelijkse werking dynamiseren en soms ook professionaliseren. Projecten hebben belangrijke consequenties voor het bestaan van bedrijven, organisaties en verenigingen.
Binnen de culturele-erfgoedsector is het belang van erfgoedprojecten sinds enkele jaren aan een stevige opmars bezig. Verspreid over de laatste drie jaar ging een totaal aan ongeveer 1 070 000 euro aan subsidiestromen naar internationale en ontwikkelingsgerichte erfgoedprojecten. Het nieuwe erfgoeddecreet, dat in voege treedt vanaf 1 januari 2009 onderstreept het belang van projecten voor de erfgoedsector. Projecten vormen hét instrument bij uitstek om het decreet in praktijk om te zetten.
Dit alles doet de vraag rijzen naar professionaliering en in het verlengde daarvan een aangepast managementmodel voor erfgoedprojecten. Daarom onderzoekt FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, wat het meest geschikte managementmodel vormt, dat zowel rekening houdt met de specifieke kenmerken van de culturele-erfgoedsector, en tegelijk op managementleest gestoeld is. Zo kenmerken erfgoedprojecten zich door de betrokkenheid van meerdere partners, als door de onstabiele omgeving waarin het project is ingebed. Zo hebben niet alleen sociaal-maatschappelijke factoren een invloed, maar ook, en in zeer belangrijke mate het politieke veld. Erfgoedprojecten zijn immers onlosmakelijk verbonden met decretale en beleidsmatige vereisten. Dit model streeft idealiter naar een win-win situatie voor alle projectpartners. Vooral deze laatste vereiste vraagt om een projectbenadering op maat. Er bestaat immers in de gehele managementliteratuur geen model dat eenvoudig transponeerbaar is naar erfgoedprojecten.
Aan de hand van een systeembenadering wordt het begrip 'culturele projecten', en in het verlengde daarvan het begrip 'erfgoedprojecten' opnieuw geconstrueerd tot een volledig nieuw concept, namelijk 'culturele-projectcoöperaties'. De grote meerwaarde van dit nieuwe managementmodel bestaat uit haar veelzijdige hanteerbaarheid binnen verschillende culturele subsectoren. Een volgende tweedeling binnen culturele-projectcoöperaties, namelijk programma's en multiprojecten biedt een nog meer gerichte omgang met de noden die een verscheidenheid aan projecten met zich meebrengt.
De innovatieve kracht van het model ligt verscholen in de procesbenadering van een erfgoedproject, waarmee lijnrecht wordt ingegaan tegen een meer conservatieve projectbenadering, dat voorbijgaat aan de dynamiek, de verschillende belangen van de stakeholders en de onzekere omgeving waarin culturele projecten zijn ingebed. Als culturele projectcoöperaties als proces benaderd worden biedt dit het meest kans op de realisatie van een win-win situatie, dit wil zeggen een samenwerking waar iedereen samenwerkingsvoordeel uit kan halen, rekening houdende met de verschillende betrokken belangen, waarden en visies waar voorzichtig mee omgesprongen moet worden. Culturele projecten vormen immers een delicate evenwichtsoefening waarbij continu aan zowel haalbaarheid als draagvlak gewerkt wordt, door voortdurend de inhoud van de idee en het engagement van de verschillende partijen op mekaar af te stemmen.
Het betreft hier immers geen exacte wetenschap. Hoewel een adequaat managementmodel een nuttige leidraad vormt spelen er moeilijk te beheersen interpersoonlijke en subjectieve factoren een grote, en vaak zelfs beslissende rol. De uniciteit van het aangeboden managementmodel situeert zich voor een groot deel op dit niveau. Het model biedt ruimte voor dit cruciale aspect en reikt aan aantal principes aan om hiermee om te gaan.
Aan de hand van zeer uiteenlopende case studies werd de relevantie en bruikbaarheid van dit model getest. Een test waarvoor het managementmodel met glans slaagt.
Een procesbenadering van culturele-projectcoöperaties vormt een managementmodel, dat op de valavond van het in voege treden van het nieuwe erfgoeddecreet, een onmisbaar hulpinstrument vormt bij de analyse en overwinning van de verschillende obstakels die ongetwijfeld opduiken bij de integratie van het decreet in de dagdagelijkse praktijk. Hoewel een win-win situatie in samenwerkingsverbanden een van de sleutelelementen vormt tot een verdere professionalisering van de sector, is dit niet eenvoudig daadwerkelijk te realiseren. Procesmanagement bij culturele-projectcoöperaties vormt een cruciale stap binnen dit proces.
Boeken
ADRIAENSSENS, I., CAPENBERGHS, J., DE RYNCK, P. (1998), Musea en Publiekswerking. Zeven buitenlandse cases als inspiratiebron & Een museumkaart als instrument?, Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 403 p.
ADRIAENSSENS, I., VANDENSANDE, T. (2002), Alledaags is niet gewoon. Reflecties over volkscultuur en samenleven, Brussel: Koning Boudewijnstichting, 325 p.
ALBRECHT, D., BALLON, G.L., NIETVELT, J., e.a. (2007), Kunstenaarszakboekje, Antwerpen: Wolters Kluwer Belgium nv, 508 p.
AXELROD, R. (1997), The Complexity of Cooperation, Verenigde Staten: Princeton University Press, 248p.
BAARDMAN, E. (2006), Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement, Zaltbommel: Van Haren Publishing, 146 p.
BEKKERING, T., GLAS, H., KLAASSEN, D. (2001), Management van processen: succesvol realiseren van complexe initiatieven, Utrecht: Het Spectruum, 183 p.
BOSSCHERS, E., BOUTELEGIER, R., DIERICK, J. (2000), Handboek Projectmanagement. De TIPI-Approach, Zaltbommel: Ises International, 167 p.
BOWMAN, P., CARTER, B., GOVENAR, A. (2002), Masters of traditional arts education guide, Documentary Arts, Inc., 70 p.
BRAEKMAN, I., DE VREUGD, M., MATTHEEUWS, N. (2000), Hoe organiseer ik een (internationaal) congres?, Antwerpen: Standaard, 58 p.
CAALS, A. (2005), Werken aan (verbeter)projecten. Een handleiding bij het beheren van projecten in het sociaal-cultureel werk, Brussel: Politeia, 86 p.
CAPENBERGHS, J., COOLS, J., DE RYNCK, P. (2003), Visies op erfgoed in Vlaanderen en Europa. Visions of Heritage in Flanders and Europa. Optiques de gestions du patrimoine en Flandre et en Europe, Berchem: Culturele Biografie Vlaanderen, 164 p.
DE BRUYN, H., IN'T VELD, R., TEN HEUVELHOF, E. (1998), Procesmanagement: over procesontwerpen besluitvorming, Schoonhoven: Academic Serivice, 192 p.
DE TROYER, V. (2005), Erfgoed in de klas. Een handboek voor leerkrachten, Antwerpen: Garant, 154 p.
DE VRIES, A. (2004), Ervaringsleren cultiveren: 'onderzoek in eigen werk', Delft: Eburon, 280 p.
DOZ, Y.L., HAMEL, G. (1998), Alliance advantage. The Art of Creating Value through Partnering, Boston: Hardvard Business School Press
DRAYE, A.M. (2007), De bescherming van het roerend en onroerend erfgoed, Gent: Larcier, 429 p.
GEVERS, T., ZIJLSTRA, T. (2005), Praktisch projectmanagement 1. Handleiding voor het voorbereiden, realiseren en beheersen van projecten, Den Haag: Academic Service, 189 p.
GEVERS, T., ZIJLSTRA, T. (2005), Praktisch projectmanagement 2. Handleiding voor het vaardig voorbereiden en managen van projecten, Den Haag: Academic Service, 180 p.
GIELEN, P. (2007), De Onbereikbare Binnenkant van het Verleden. Over de enscenering van het culturele erfgoed, Leuven: Uitgeverij LannoCampus, 205 p.
GIELEN, P. (2003), Kunst in netwerken. Artistieke selecties in de hedendaagse dans en de beeldende kunst, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv, 263 p.
GIELEN, P. LAERMANS, R. (2005), Cultureel Goed: Over het (nieuwe) erfgoedregiem, Leuven: LannooCampus, 244 p.
GOVENAR, A. (2006), Extraordinary ordinary people. Five American masters of traditional arts, Cambridge: Candlewick Press, 85 p.
GOVENAR, A., Masters of Traditional Arts: A Biographical Dictionary. Volume I: A-J, California: ABC-CLIO, 316 p.
GOVENAR, A., Masters of Traditional Arts: A Biographical Dictionary. Volume II: K-Z, California: ABC-CLIO, 754 p.
GOVENAR, A. (2006), Stompin' at the Savoy. The story of Norma Miller, Cambridge: Candlewick Press, 54 p.
HUXHAM, C., VANGEN, S. (2005), Managing to Collaborate. The theory and practice of collaborative advange, New York: Routledge, 269 p.
HUYSMANS, F., WESTERINK, H., WUBS, H. (2006), Klik naar het verleden, Den Haag: SCP, 108 p.
JANSSEN, P. (2003), Projectmanagement volgens Prince2, Pearson Education Benelux, 366 p.
KONING, A., VAN ONNA, M. (2004), De kleine Prince 2. Gids voor projectmanagement, Ten Hagen Stam Uitgevers, 144 p .
Koning Boudewijnstichting (2001), Praktijkervaringen. Management van erfgoedprojecten, Brussel: Koning Boudewijnstichting, 155 p.
Koning Boudewijnstichting (1999), Projectbeheer en fondsenwerving voor het cultureel erfgoed, Brussel: Koning Boudewijnstichting, 159 p.
KOR, R. (2003), Werken aan projecten. Aandacht voor mens en methode, Denver: Kluwer, 255 p.
LANK, E. (2006), Collaborative Advantage. How Organizations Win by Working Together, Hapshire: Palgrave Macmillan, 111 p.
LOCKYER, K.G. (1969), Netwerkplanning in het kort, Alphen aan de Rijn: Samsom, 121 p.
MACDONALD, S. (2006), A Companion to Museum Studies, Oxford: Blackwell Publishing, 570 p.
Managers Ontmoeting Overheid Bedrijfsleven 1989 (1989), De kunst van het beheersen van grote projecten, Scheveningen: Stichting Maatschappij en Onderneming, 69 p.
NOORDMAN, T.B.J. (2007), Cultuurmarketing, 's-Gravenhage: Reed Business, 245 p.
OBBELS, M. (2004), De organisatie van het sociaal-cultureel werk. Een handleiding bij het beheer van processen in het sociaal-cultureel werk, Brussel: Politeia, 72 p.
PORTER, M. (2002), Concurrentievoordeel. De beste bedrijfsresultaten behalen en behouden, Amsterdam: Business Contact, 547 p.
Project Management Institute (1996), A guide to the project management body of knowledge, Verenigde Staten: Newtown Square, 176 p.
RADEMAKER, E.L. (2004), Cultureel erfgoed digitaal: leidraad bij projecten, Den Haag: Vereniging Digitaal Erfgoed Nederland, 44 p.
SHUSTER, H.D. (1999), Teaming for quality: the right way for the right reason, Pennsylvania: Project Management Institute, Inc., 252 p.
TAYART DE BORMS, L. (2000), Museummakers zoeken vernieuwing: 20 inspirerende expermimenten, Brussel: Koning Boudewijnstichting, 55 p.
UNESCO (2005), Globalization and Intangible Cultural Heritage, Sint-Pieters-Leeuw: J. Verhoeven: 184 p.
VAN AKEN, T. (1996), De weg naar projectsucces. Eerder via werkstijl dan via instrumenten, Utrecht: Lemma, 230 p.
VAN DER AUWERA, S. (2007), Erfgoededucatie in het Vlaamse onderwijs: erfgoed en onderwijs in dialoog, Brussel: CANON, 253 p.
OLSON, M. (1995), The logic of collective action: public goods and the theory of groups, Verenigde Staten: Harvard Univeristy Press, 186 p.
WALTERS, B.G. (1999), Management van projectmanagement. Het managen van multiprojecten en programma's, Utrecht: Berenschot Osborne, 129 p.
Artikels
ARRUÑADA, B., VÁZQUEZ, X. H. (2006), 'When your contract manufacturer becomes your competitor' in Harvard Business Review, 09/2006
BRAKERFIELD, J.F. (2003), 'Masters of Traditional Arts: An Organic Approeach to Diversity' in The Journal of Texas Music History, 3:2
CHOI, T.Y., LIKER, J.K. (2004), 'Building deep supplier relationships' in Harvard Business Review, 12/2004
COPPELMANS, D., GEERDINK, P. (2004), 'Jongleren met belangen. Mensgerichte aanpak levert harde projectresultaten' in Projectie, 10/2004
COTTON, J.A., WILKINSON, M. (2007), 'Majority-Rule Supertrees' in Systematic Biology, 56:3, 445-452
DE MONCHY, C. (2007), 'Hoe krijg ik draagvlak voor projecten?' in PMI-Nederland, 11/2007
DERKSEN, J., GREMMEN, P. (2004), 'Kleuren als denkkader voor praktijkgericht projectmanagement. Toepassing van veranderkundige principes in projectmanagement.' in Projectie, 06/2004
FULLER, T., TIAN, Y. (2006), 'Social and Symbolic Capital and Responsible Entrepreneurship: An Empirical Investigation of SME Narratives' in Journal of Business Ethics, 67: 287-304
GROVER, T., LEDYARD, J. (1987), 'Incentive compatibility since 1972' in Information, Incentives, and Economics Mechanisms, 48-111
HAUK, E. (2003), 'Multiple prisoner's dilemma games with(out) an outside option: an experimental study' in Theory and Decision, 54: 207-229
HIELEMA, D. (1994), 'Projectmanagement. Theorie en praktijk van projectmanagement (4): verborgen eigenbelang vertroebelt overleg' in PT: procestechniek, 49:3, p. 44-47
HIELEMA, D. (1994), 'Projectmanagement. Theorie en praktijk van projectmanagement (5): hoezo, voor hun eigen bestwil?' in PT: procestechniek, 49:4, p. 70-72
LONGMAN, A. (2005), 'Projectmanagement: sleutelinstrument voor implementatie van strategie' in HRM-SELECT: het beste uit de internationale vakpers, 17:1, p. 83-95
MCMAHON, C. (2003), 'Collective rationality and collective reasoning' in Philosophical Studies, 116: 153-157
PLOTT, C. (1994), 'Experimental Methods in Economics and Political Science: The Design and Testing of Policy Options' in Human Dimensions Quarterly, 1: 5-8
QUESADA, A. (2002), 'Preference profiles sustaining Arrow's theorem' in Economic Theory, 20: 623-627
REEZIGT, C. (2004), 'Niets zo praktisch als goede theorie' in Projectie, 02/2004
RIESKAMP, J., TODD, P.M. (2006), 'The evolution of cooperative strategies for asymmetric social interactions' in Theory and Decision, 60: 69-111
SCALET, S. (2006), 'Prisoner's Dilemmas, Cooperative Norms, and Codes of Business Ethics' in Journal of Business Ethics, 65: 309-323
SPIES, R. (2003), 'Het project als systeem. Een systeemtheoretische benadering van projectmanagement.' in Projectie, 02/2003
STOKMAN, F., VAN ASSEN, M., VAN OOSTEN, R. (2003), 'Conflict Measures in Cooperative Exchange Models of Collective Decision-making' in Rationality and Society, 2003: 15, 85
WALTERUS, J. (2001), ''project alpha': een kwantitatief en kwalitatief onderzoek naar het actuele lokaal historisch, volks- en heemkind landschap in Vlaanderen' in Moris. Tijdschrift voor volkscultuur in Vlaanderen, 2, 1
Andere publicaties
ANCIAUX, B. (2004), Vlaams parlement. Beleidsnota cultuur 2004-2009, Zitting 2004-2005, 25 oktober 2004
België. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs (2005), Onderwijs in Vlaanderen. Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop, Brussel, 35 p.
CHUN-LEI, Y., CHING-SYANG, J.Y., I-TANG, Y. (2007), The rise of cooperation in correlated matching prisoners dilemma: An experiment, Economic Science Association, 20 p.
Cools, J. (2006), Is erfgoed wel meer dan geschiedenis?, CBV - Cahier 5, 2 p.
D'ORVILLE, H. (2005), 'Intangible cultural heritage: A global public good of a special kind' in Globalization and Intangible Cultural Heritage, Frankrijk: UNESCO, 142-151
DE VENT, G. (2005), Projectmatig werken in de erfgoedsector. Handleiding tot het vermijden van uitschuivers, Berchem: Culturele Biografie Vlaanderen, 44 p.
ENGELBART, F. (2003), Projectmanagement van ketenprojecten. Praktische aanwijzingen, Stichting Agro Keten Kennis, 40 p.
FARO (2007), Actieplan 2008 van het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw, 30 p.
FARO (2008), All in. Cultureel erfgoed voor het hele gezin, 22 p.
FARO (2005), Erfgoeddag 2005. Programma Vlaanderen & Brussel, 84 p.
FARO (2006), Erfgoeddag 2006. Infobrochure Vlaanderen & Brussel, 40 p.
FARO (2006), Erfgoeddag 2006. knip- plak- lees- schrijf- teken- & kleur!boek over erfgoed, 23 p.
FARO (2006), Erfgoeddag 2006. Programma Vlaanderen & Brussel, 96 p.
FARO (2007), Erfgoeddag 2007. Programma Vlaanderen & Brussel, 84 p.
FARO (2008), Erfgoeddag 2008. Programma Vlaanderen & Brussel, 84 p.
FARO, Erfgoeddag. Partnerdossier, 18 p.
Fitcarraldo Foundation, MIMEH:Modelli innovativi di management di musei e beni culturali in Europa, 130 p.
HEURTER, M. (2007), Van projectmanagement naar procesmanagement: de wisselwerking tussen context en project. Een casestudy van het Achterom/Bagijnhof project in de Gemeente Dordrecht., 97 p.
IN'T VELD, R. (2007), De vloek van het succes. Over de ontwikkeling van democratie, Hogeschool INHOLLAND, 38 p.
LAPIE, C., Les empreintes du silence. Sculptures in situ, Galerie Alice Pauli
Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Handleiding bij Erfgoeddecreet en het Archiefdecreet, 102 p.
UNESCO (2003), Conventie betreffende de bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed, 15 p.
UNESCO (2005), Guidelines for the Establishment of National “Living Human Treasures” Systems, 12 p.
Vlaams Parlement, Ontwerp van decreet houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid, 75 p.
Vlaams Parlement (2008), Handelingen. Commissievergadering C212 – LEE25 – 17 april 2008, 32 p.
Vlaamse Regering, Decreet houdende de organisatie en subsidiëring van een cultureel-erfgoedbeleid, 23 p.
Vlaamse Regering, Draaiboek bij het opstarten van een cultureel project
Vlaamse Regering, Voorontwerp van decreet houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid
Niet-verschenen publicaties
FARO (2007), Erfgoeddag. Goede afspraken om samen een succesverhaal te schrijven, 6 p.
FARO (2005), Evaluatieverslag Erfgoeddag 2005, 25 p.
FARO (2006), Evaluatieverslag Erfgoeddag 2006, 24 p.
FARO (2007), Evaluatieverslag Erfgoeddag 2007, 23 p.
FARO (2008), Evaluatieverslag Erfgoeddag 2008
FARO (2007), Publieksonderzoek Erfgoeddag 2007. Rapport – draft versie 4, 42 p.
FARO (2007), Verslag onderzoek nieuwe lokale coördinatoren, 10 p.
Huis Van Alijn (2005), Schriftelijk verslag van Romain Royal, 8 p.
Internetbronnen
FARO (2008), Persbericht lancering FARO, (online), http://www.faronet.be/blogs/pers/persbericht-lancering-faro
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, Memorie van toelichting bij het Voorontwerp van Cultureel-erfgoeddecreet, (online), http://www.ond.vlaanderen.be/volwassenenonderwijs/decreet/voorontwerp/M…
Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Vlaanderen, Projectsubsidies voor ontwikkelingsgereichte projecten versus projectsubsidies aan erkende musea, (online), http://www.wvg.vlaanderen.be/erfgoed/info/faqproject.htm#v26