Aandeelhoudersactivisme en Corporate Governance

Bob Van den Bossche
Persbericht

Aandeelhoudersactivisme en Corporate Governance

 

IV. SAMENVATTING EN BESLUIT
 
 
Het recht biedt een kader waarbinnen ondernemingen en hun aandeelhouders kunnen optreden. Dat kader voorziet onder meer ook in regelen die de onderlinge relaties tussen alle bij de onderneming betrokken actoren vastleggen. Deze regelen zijn onder meer nodig om het agency-probleem, wat zich zowel in de relatie tussen het bestuur en de aandeelhouders dan wel in de relatie tussen minderheids- en meerderheidsaandeelhouders stelt, beheersbaar te maken. Daar de aandeelhouderspopulatie weliswaar jaar na jaar blijft toenemen neemt ook het agency-probleem in omvang toe. Het vennootschapsrecht dient hiervoor oplossingen aan te reiken.[1]
 
Het dient daarbij in het bijzonder aan (minderheids-)aandeelhouders voldoende mogelijkheden ter hand te stellen om het bestuur dan wel de controlerende aandeelhouders te monitoren. Dit verhindert de controlegroep private benefits uit de werking van de onderneming voor eigen doeleinden aan te wenden wat op zijn beurt bijdraagt tot een deugdelijker ondernemingsbestuur.[2] Onder meer via het versterken van de bescherming van de (minderheids-)aandeelhouders kan hiertoe bijgedragen worden.[3]
 
Dit werk heeft in het bijzonder gefocust op de mogelijkheden die in Europa en in de VS aan activistische minderheidsaandeelhouders worden geboden om de controlegroep te monitoren met behulp van in hoofdzaak vennootschapsrechtelijke mechanismen ter bescherming van de rechten van minderheidsaandeelhouders. Ook het Belgisch recht kwam daarbij aan bod.
 
De conclusie die voorvloeide uit de vergelijking tussen het Europees en Amerikaans recht in termen van de kwaliteit van de (minderheids-)aandeelhoudersbescherming was verbazingwekkend. De kwaliteit van de aandeelhoudersbescherming in België bleek tot nog toe serieus onderschat te zijn. Een bevinding die ook opging voor tal van andere civil law landen. Het potentieel van het aandeelhoudersactivisme als een corporate governance mechanisme is binnen een Continentaal Europese context dan ook wellicht veel groter dan door velen gedacht.
 
Ondanks de door COOLS aangebracht nuanceringen op de stelling van LA PORTA e.a. als zou de Belgische rechtsorde een uitermate zwak regime inzake de bescherming van minderheidsaandeelhouders kennen bleken er uit de analyse van het Belgisch vennootschapsrecht op zijn ‘aandeelhoudersvriendelijk’ karakter toch nog steeds talloze beperkingen aan in de weg te staan opdat van een optimale bescherming van de minderheidsaandeelhouder in België kan gesproken worden. Hetzelfde bleek in het algemeen ook te gelden voor het globale regime ter bescherming van de minderheidsaandeelhouders in (Continentaal) Europa. Doorheen een bespreking van de voornemens van de Europese Commissie werden de relevante beperkingen aangehaald. Daarna werd de Richtlijn Aandeelhoudersrechten besproken. Een eerste rechtstreeks gevolg van het actieplan uit 2003 van de Europese Commissie. Dezelfde oefening werd gemaakt met betrekking tot het Amerikaanse recht. De discussie tussen de director en shareholder primacists werd geduid, waarna een reeks beperkingen en recente hervormingen met het oog op het bewerkstelligen van meer aandeelhoudersinvloed binnen het Amerikaans ondernemingsbestuur werden toegelicht.
 
Nader onderzoek wees echter uit dat voormelde hervormingen maar in zeer beperkte mate de kaart trekken van het aandeelhoudersactivisme. In Europa werd met de Richtlijn Aandeelhoudersrechten weliswaar vooruitgang geboekt in de zin van het verbeteren van de uitoefening van de rechten van aandeelhouders maar maatregelen die heel efficiënt hadden kunnen zijn met het oog op het oplossen van hét Europese corporate governance probleem bij uitstek bleven uit. En dit ondanks de goede voornemens van de Europese Commissie. De Richtlijn Aandeelhoudersrechten bleek daarbij ook teveel geïnspireerd op Amerikaans recht.
 
Ook in de VS bleken de hervormingen van de laatste jaren maar zeer schuchtere stappen te zijn in de richting van het bewerkstelligen van meer aandeelhoudersinvloed. Hoe beperkt de hervormingen er ook waren, ze gingen weliswaar niet voorbij aan de specifieke problemen resulterend uit het kenmerkende Amerikaanse agency-probleem. Desalniettemin geven ze aan dat in de VS niet snel zal geraakt worden aan de fundamenten van het Amerikaans vennootschapsrecht, terwijl er zich net op dat punt aanpassingen opdringen.
 
In Europa heeft men hervormingen doorgevoerd die voorbijgaan aan de eigenheid van het Europees corporate governance model. In de VS lijkt er dan weer geen bereidheid te zijn aan de fundamenten van het Amerikaans vennootschapsrecht te raken. Daardoor zal er zich in de VS wellicht slechts een evolutie aftekenen in de richting van het versterken van de bestaande rechten van de aandeelhouders, zonder deze verder uit te breiden. Een evolutie die evenmin dé oplossing zal bieden voor het kenmerkende Amerikaanse agency-probleem.
 
De Belgische rechtsorde bleek in een zelfde zin tekort te schieten. De mogelijkheden en beperkingen waarover activistische aandeelhouders binnen de Belgische vennootschapsrechtelijke context beschikken werden blootgelegd. Daarnaast kwamen de hervormingen die de Wet Corporate Governance met zich heeft meegebracht en die de implementatie van de Richtlijn Aandeelhoudersrechten met zich zal meebrengen aan bod. De aandacht van de Wet Corporate Governance bleek daarbij vooral uit te gaan naar het stimuleren van de opkomst van aandeelhouders op de algemene vergadering. Alhoewel volgens BYTTEBIER e.a. in de Wet Corporate Governance wel werd ingespeeld op het typisch Belgische agency-probleem bleek de wet op dit vlak geen verregaande oplossingen naar voren te hebben geschoven. Een zelfde conclusie drong zich op in de analyse van wat de implementatie van de Richtlijn Aandeelhoudersrechten voor de Belgische rechtsorde zal betekenen.
 
Ondanks het gebrekkige karakter van de Wet Corporate Governance en de Richtlijn Aandeelhoudersrechten met betrekking tot het stimuleren van de aandeelhoudersinvloed binnen het Belgisch ondernemingsbestuur blijft de vaststelling weliswaar overeind dat het Belgisch recht niet in zijn geheel voorbijgaat aan de noodzaak minderheidsaandeelhouders binnen het Belgische corporate governance model voldoende bescherming tegen de controlerende aandeelhouders te verlenen, wel in tegendeel. Dit toont de uiteenzetting aangaande de mogelijkheden van aandeelhoudersactivisten ingevolge het Belgische recht duidelijk aan. Desalniettemin dringt de vaststelling zich op dat het potentieel van het aandeelhoudersactivisme als een corporate governance mechanisme in de Belgische rechtsorde niet optimaal benut wordt. Dit valt te betreuren daar België op het corporate governance vlak nog steeds achterop blijkt te hinken. 
 
Als corporate governance mechanisme blijkt het aandeelhoudersactivisme in ieder geval, en al meer dan eens, zijn nut bewezen te hebben. Zij het voornamelijk in de vorm van het hefboomfondsenactivisme. Hefboomfondsen ontlenen hun succes als aandeelhoudersactivisten aan meerdere factoren. De determinerende factor in hun succes is echter ongetwijfeld het relatieve gebrek aan regelgeving wat hun optreden omkadert. Daar ook een reeks niet geheel onbelangrijke nadelen aan hun optreden verbonden zijn en zij voor een deel ook mee verantwoordelijk worden gesteld voor de financieel-economische crisis die we op dit moment doormaken lijken de gloriedagen waarin zij bij hun optreden met ook maar de minste regel rekening dienden te houden weliswaar definitief voorbij. In Europa werd een eerste wetgevend initiatief reeds genomen. Wat het hefboomfondsenactivisme betreft lijkt dit initiatief echter maar van weinig betekenis te zijn. Over de vraag naar de manier waarop regelgevende initiatieven vorm dienen te krijgen bestaat overigens nog steeds discussie. Mijn persoonlijke voorkeur gaat in die discussie uit naar de principle based approach die het VK reeds hanteert. Wat het activistisch optreden van hefboomfondsen betreft zijn hier echter bijkomende inspanningen vereist. Initiatieven tot zelfregulering van de sector hebben tot nog toe immers maar weinig aandacht besteed aan activistische hefboomfondsen en hun invloed op het corporate governance vlak.
 
We hebben gezien dat de Belgische wetgeving als dusdanig de vorming van Belgische hefboomfondsen niet in de weg staat. Een specifiek wettelijk statuut voor hefboomfondsen bestaat in België weliswaar niet. Dit hoeft niet echter meteen een probleem te zijn. Het fiscale regime in België daarentegen wel. PriceWaterhouseCoopers besluit dan ook dat de vigerende wetgeving in België het vrij onwaarschijnlijk maakt dat hefboomfondsen er ooit zullen uitgroeien tot een belangrijke klasse van investeerders.[4] Omwille van de economische voordelen en de corporate governance verbeteringen die een Belgische hefboomfondsenindustrie ons land zou kunnen opleveren een nadelige zaak.
 
Er werd al aangegeven dat het moeilijk te voorspellen is welke richting de Europese en Amerikaanse regelgeving in de toekomst zal evolueren. Tegenstrijdige signalen liggen aan de basis van deze onduidelijkheid. Enerzijds wordt men in Europa en in de VS geconfronteerd met een steeds omvangrijker wordende aandeelhouderspopulatie die meer inspraak vraagt in het ondernemingsbestuur en waar de Europese en Amerikaanse wetgever gehoor aan lijken te willen geven. De in dit werk belichte hervormingen leveren hiervan het bewijs. Anderzijds wijst onderzoek naar die hervormingen uit dat de positie van de (minderheids-)aandeelhouders ten opzichte van de controlegroep er in vergelijking met het verleden niet onmiddellijk zoveel steviger door is geworden. Het aandeelhoudersactivisme lijkt er al helemaal niet mee te worden gestimuleerd. Desalniettemin staan we zowel in Europa als in de VS voor tal van corporate governance uitdagingen. De financieel-economische crisis waarin we ons op dit moment bevinden maakt dit maar al te duidelijk. Het is dan ook zonde dat een mechanisme zoals het aandeelhoudersactivisme dat kan bijdragen tot heel wat corporate governance verbeteringen niet optimaal door het recht wordt ondersteund.
 
 
 
 

[1] C. VAN DER ELST, l.c., 4.

[2] L. VAN DEN STEEN, l.c., 2-3; C. VAN DER ELST, l.c., 13-16.

[3] C. VAN DER ELST, l.c., 16.

[4] PriceWaterhouseCoopers, l.c., 11, 13.

Bibliografie

 

BIBLIOGRAFIE
 
 
1. WETGEVING
 
A. Europese wetgeving
 
Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, ondertekend te Rome op 25 maart 1957, goedgekeurd bij de wet van 2 december 1957, B.S., 25 december 1957.
 
Richtlijn 2007/36/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 juli 2007 betreffende de uitoefening van bepaalde rechten van aandeelhouders van beursgenoteerde vennootschappen, PB. L 184/17 van 14 juli 2007.
 
Richtlijn 2004/25/EG van het Europees Parlement en de Raad van 21 april 2004 betreffende het openbaar overnamebod, PB. L 142 van 30/04/2004, 0012 – 0023.
 
B. Amerikaanse wetgeving
 
United States Code
 
Code of Federal Regulations
 
Securities Act van 1933
 
Securities Exchange Act van 1934
 
Investment Company Act van 1940
 
Investment Advisers Act van 1940
 
Delaware Code
 
Model Business Corporation Act
 
C. Belgische wetgeving
 
Wetboek van Vennootschappen
 
Wet van 2 mei 2007 op de openbaarmaking van belangrijke deelnemingen in emittenten waarvan aandelen zijn toegelaten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt en houdende diverse bepalingen, B.S. 12 juni 2007.
 
Wet van 1 april 2007 op de openbare overnamebiedingen, B.S. 26 april 2007.
 
Wet 14 december 2005 houdende afschaffing van effecten aan toonder, B.S. 23 december 2005 – err. B.S. 6 februari 2006.
 
Wet van 20 juli 2004 betreffende bepaalde vormen van collectief beheer van beleggingsportefeuilles, B.S. 9 maart 2005.
 
Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, B.S. 4 september 2002.
 
Wet van 2 augustus 2002 houdende wijziging van het Wetboek van Vennootschappen alsook van de wet 2 maart 1989 op de openbaarmaking van belangrijke deelnemingen in ter beurze genoteerde vennootschappen en tot reglementering van de openbare overnamebiedingen, B.S. 22 augustus 2002.
 
 
 
 
2. RECHTSPRAAK
 
Brussel, 4e kamer, 31 maart 2009, onuitg., te raadplegen op http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_financien/Alle_Fortis-aandeelho….
 
Kh. Brussel, zetelend in kort geding, 18 november 2008, onuitg.
 
 
3. RECHTSLEER
 
A. Boeken
 
BAUMS, T. en WYMEERSCH, E., Shareholder Voting Rights and Practices in Europe and the United States, Londen, Kluwer Law International, 1999, 424 p.
 
BYTTEBIER, K., FRANCOIS, A. en DELVOIE, J. (eds.), De Wet Corporate Governance ont(k)leed, Mechelen, Kluwer, 2004, 328 p.
 
DE WULF, H., LEVRAU, A., MEEUWS D. e.a., Corporate Governance. Het Belgisch perspectief, Antwerpen, Intersentia, 1999, 244 p.
 
GUGLER, K., Corporate governance and economic performance, Oxford, University Press, 2001, 223 p.
 
HIRSCHMAN, A., Exit, Voice and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations, and States, Cambridge, Harvard University Press, 1970, 176.
 
HOPT K. en WYMEERSCH E., Capital Markets and Company Law, Oxford, University Press, 2003, 781 p.
 
VAN DER ELST, C., Aandeelhouderschap van beursgenoteerde vennootschappen. Economisch-juridische analyse in België en Europa, Gent, Larcier, 2001, 420 p.
 
Bijdragen in verzamelwerken
 
WYMEERSCH, E., “Institutional Investors, Financial Groups and their Impacts on Corporate Governance in Belgium” in T. BAUMS, R.M BUXBAUM en K.J. HOPT, Institutional investors and corporate governance, New York, De Gruyter, 1993, 696 p.
 
WYMEERSCH, E., JAKHIAN, G. en CAEYMAEX, B., “Belgium” in PERAKIS, E., Rights of Minority Shareholders, XVIth Congress of the International Academy of Comparative Law, Brisbane, Uitgeverij Bruylant, 2002, 792 p.
 
B. Bijdragen in tijdschriften[1]
 
AHDIEH, R.B. “From Federal Rules to Intersystemic Governance in Securities Regulation”, Emory Law Journal, Vol. 57, No. 1, 2007, 2008, 239-246.
 
AHDIEH, R.B., “The Dialectical Regulation of Rule 14a-8: Intersystemic Governance in Corporate Law, Journal of Business & Technology Law, Vol. 2, 2007, 165-184.
 
AMJAD, N., “Securities and Exchange Commission: Transforming Rule 14a-8 To Allow Shareholder Increased Voting Power”, The Illinois Business Law Journal, 4 februari 2008, 9.
 
BAKKER, B., “Machtige Amerikaanse aandeelhouder is mythe”, de Accountant, juni 2007, 42-45.
 
BEBCHUK, L., “The Case for Increasing Shareholder Power”,Harvard Law Review, Vol. 118, No. 3, 2005, 833-914.  
 
BRIGGS, T.W., “Corporate Governance and the New Hedge Fund Activism: An Empirical Analysis”, Journal of Corporation Law, No. 4, Summer 2007, 682-738.
 
BRONSTEEN, J. en FISS, O., “The Class Action Rule”, Notre Dame Law Review, Vol. 78, N° 5, 2003, 1419-1454.
 
CROES, C. en T’JONCK, G., “Institutionele instellingen voor collectieve belegging met een veranderlijk aantal rechten van deelneming” in Financiële reglementering/Actualiteit, Larcier Financieel Forum, 2009, 1-2.
 
DENIS, D.K. en McCONNELL, J.J., “International Corporate Governance”, Journal of Finance and Quantitative Analysis, Vol. 38, No. 1, maart 2003, 1-36.
 
DRAGOMIR, V., “Highlights for a History of Corporate Governance”, European Journal of Management, 2008, 1-12.
 
ENRIQUES, L. en VOLPIN, P. F., “Corporate Governance Reforms in Continental Europe”, Journal of Economic Perspectives ,Volume 21, Number 1, winter 2007, 117-140.
 
GILLAN, S.L. en STARKS, L.T., “The Evolution of Shareholder Activism in the United States”, Journal of Applied Corporate Finance, Vol. 19, Issue 1, winter 2007, 55-73.
 
GILLAN, S.L. en STARKS, L. T., “A Survey of Shareholder Activism: Motivation and Empirical Evidence”, Contemporary Finance Digest, Vol. 2, No. 3, herfst 1998, 10-34.
 
H.B. SHADAB, “The Challenge of Hedge Fund Regulation”, Regulation, Lente 2007, 36-41
 
JENSEN, M. C. en MECKLING, W.H., “Theory of the Firm: Managerial Behavoir, Agency costs and Ownership Structure”, Journal of Financial Economics, V. 3, No. 4, Oktober 1976, 305-360.
 
LANG, N., “German hedge fund legislation: modernised but still old-fashioned”, German Law Journal, Volume 5, No.6, 1 juni 2004, 669-677.
 
LA PORTA, R., LOPEZ-DE-SILANES, F., SHLEIFER A., en VISHNY, R.W., “Law and Finance”, Journal of Political Economy, Vol. 106, No. 6, december 1998, 32.
 
LOOMIS, C. J., “The Jones nobody keeps up with”, Fortune, april 1966, 237-247.
 
McCONVILL, J., “Shareholder Empowerment as an End in Itself: A New Perspective on Allocation of Power in the Modern Corporation”,Ohio Northern University Law Review, Forthcoming, te raadplegen op http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=943907, 2006, 35.
 
MITCHELL, D. T., “Shareholders As Proxies: The Contours Of Shareholder Democracy”, Washington and Lee Law Review, Vol. 63, No. 4,2006, 1503-1578.
 
VAN DEN STEEN, L., “De Richtlijn Aandeelhoudersrechten in Genoteerde Vennootschappen: Toekomstperspectieven voor het Belgisch Vennootschapsrecht”, T.R.V., 2008, 427-462.
 
VELASCO, J., “Taking shareholder Rights Seriously”, Notre Dame Law School Research Paper No. 06-03 in U.C. Davis Law Review, Vol. 41, No. 2, 2007, 605-682.
 
WYMEERSCH, E., “Corporate Governance naar nieuw Belgisch recht. Een eerste commentaar”, T.B.H., 2002, 602.
 
C. Papers[2]
 
BAINBRIDGE, S.M., “Shareholder Activism and Institutional Investors”, UCLA, School of Law-Econ Research Paper No. 05-20, september 2005, 18 p.
 
BAINBRIDGE, S.M., “Director v. Shareholder Primacy in the Convergence Debate”, UCLA, School of Law Research Paper, No. 02-04, januari 2002, 22 p.
 
BAUMS, T. , “European Company Law beyond the 2003 Action Plan”, ECGI Law Working Paper N° 28/2007, 25 p.
 
BECHT, M., BOLTON, P. en RÖELL, A., “Corporate Governance and Control”, ECGI Finance Working Paper No. 02/2002, 2002, 108 p.
 
BRAV, A. JIANG, W. PARTNOY, F. en THOMAS, R., “The returns to hedge fund activism”, ECGI Law Working Paper No. 098/2008, maart 2008, 3 p.
 
BRAV, A. JIANG, W. THOMAS, R. en PARTNOY, F., “Hedge fund activism, Corporate Governance, and Firm Performance, ECGI Finance Working Paper No. 139/2006, 2006, 56 p.
 
BRENNER, K., “Shareholder Activism and Implications for Corporate Governance”, onuitg., maart 2008, 15 p.
 
COFFEE, J.C., “A Theory of Corporate Scandals: Why the U.S. and Europe Differ”, Columbia Law and Economics Working Paper No. 274, 2005, 30 p.
 
COOLS, S., “The Real Difference in Corporate Law Between the United States and Continental Europe: Distribution of Powers”, Harvard Law and Economics Discussion Paper No. 490, september 2004, 78 p.
 
CUNNINGHAM, L.A., “The Sarbanes-Oxley Yawn: Heavy Rhetoric, Light Reform (And It Might Just Work)”, Boston College Law School Research Paper N° 01, 7 november 2002, 47 p.
 
FERRARINI, F., “One Share One Vote, A European Rule?”,ECGI Law Working Paper No. 58/2006, januari 2006, 27 p.
 
HANSMANN H. en KRAAKMAN, R., “The End of History for Corporate Law”, Yale Law School Working Paper No. 235, 2001, 35 p.
 
HOPT, K.J. en LEYENS, P.C., “Board Models in Europe. Recent Developments of Internal Corporate Governance Structures in Germany, the United Kingdom, France and Italy”,ECGI Law Working Paper No. 18/2004, 2004, 30 p.
 
HORSFIELD-BRADBURY, J., “Hedge Fund Self-Regulation in the US and the UK”, onuitg., te raadplegen op http://www.law.harvard.edu/programs/olin_center/corporate_governance/pa… april 2008, 68 p.
 
KAHAN, M. en ROCK, B., “Hedge funds in corporate governance and corporate control”, ECGI Law Working Paper No. 76/2006, december 2006, 63 p.
 
KLEIN, A. en ZUR, E., “Entrepreneurial Shareholder Activism: Hedge Funds and Other Private Investors, ECGI Finance Working Paper No. 140/2006, 2006,73 p.
 
OESTERLE, D.A., “Regulating hedge funds”, Public Law and Legal Theory Working Paper Series No. 71, juni 2006, 33 p.
 
PINTO, A.R., “The European Union’s Shareholder Voting Rights Directive From An American Perspective: Some Comparisons And Observations”, Brooklyn Law School Legal Studies Research Paper No. 117, september 2008, 36 p.
 
PRICEWATERHOUSECOOPERS, “The regulation and distribution of hedge funds in Europe. Changes and Challenges”, onuitg., te raadplegen op http://www.pwc.com/extweb/pwcpublications.nsf/docid/44343824ED0025ED852…, juni 2005, 40 p.
 
SANTELLA, P. BAFFI, E. DRAGO, C. en LATTUCE, D. “A Comparative Analyses of the Legal Obstacles to Institutional Investor Activism in Europe and in the US”, onuitg., 24 mei 2008, 69 p.
 
SPINDLER, G. en BEDNARZ, S., “Die regulierung von Hedge – Fonds im Kapitalmarkt- und Gesellschaftsrecht”, Arbeitspapiere des Instituts für Unternehmensrecht, januari 2006, 31 p.
 
VAN DER ELST, C., “Economic View on Corporate Law in Europe”, onuitg., juli 2006, 33 p.
 
VAN DER ELST, C., “The Belgian struggle for corporate governance improvements”, ECGI Working Paper N° 114/2008, september 2008, 38 p.
 
WYMEERSCH, E., “Shareholders in action”, Working Paper Series Instituut Financieel Recht Universiteit Gent, 14 februari 2007, 11 p.
 
ZETZSCHE, A., “An Ethical Theory of Corporate Governance History”, CBC-RPS No. 0026, 2007, 75 p.
 
ZUR E., “The Power of Reputation: Hedge fund Activists”, Baruch College - The City University of New York, AAA 2009 Financial Accounting and Reporting Section (FARS) Paper, 15 december 2008, 49 p.
 
D. Doctoraatsproefschriften, verhandelingen, masterproeven, scripties
 
BOGAERTS, J., Aandeelhouders activisme door hedge funds, onuitg., Masterproef Master in het Bedrijfsrecht, Universiteit Gent, Faculteit Rechtsgeleerdheid, 2008, 50 p.
 
BONNEUX, W., Hefboomfondsen: van Jones tot vandaag, met een focus op de Belgische markt, Eindwerk Handelswetenschappen, Hogeschool voor wetenschap en kunst, 2005, 107 p.
 
VANHOUDT, M., Rechtseconomische analyse van het Belgisch vennootschapsrecht, Eindverhandeling Toegepaste Economische Wetenschappen, major beleidsmanagement, Universiteit Hasselt, 2006, 151 p.
 
E. Cursussen
 
DE WULF, H. Cursus Vennootschaps en verenigingsrecht, onuitg., 2008, 155 p.
 
DE WULF, H., Documentatiebundel Grondige Studie Vennootschapsrecht, onuitg., 2008
 
VAN ACKER, C., Documentatiebundel Economisch en Financieel recht, onuitg., 2007, 328 p. en 183 p.
 
 
4. Persberichten
 
“Directive on Alternative Investment Fund Managers (AIFMs) : Frequently Asked Questions”, EU RAPID Press Releases, 29 april 2009, Brussel, 8 p.
 
“Europa wil controle op hefboomfondsen versterken”, De Tijd, 29 april 2009.
 
“Mysterieus fonds is mogelijk Franse joker”, De Standaard, 29 april 2009
 
“Rechter ging niet op vraag Mischaël Modrikamen”, De Standaard, 29 april 2009.
 
“Alain Demarolle in vizier Modrikamen”, De Tijd, 28 april 2009,
 
“Alle Fortis-aandeelhouders kunnen stemmen over BNP Paribas-deal”, De Tijd, 10 april 2009.
 
“Flight of the locusts”, The Economist, 8 april 2009  
 
“Hedge-Fund Regulation Splits G-20 as Conference Begins”, The Washington Post, 14 maart 2009,
 
“SEC wil short selling aan banden leggen”, De Tijd, 16 juli 2008
 
“Weinig aandelen, veel macht – Aandeelhoudersactivisme. Wie zij de rebellen die de algemene vergadering verstoren?”, De Tijd, 12 april 2008.
 
“België: onontgonnen actieterrein voor hedge funds?”, Forward, VBO Magazine, april 2007, 30-40.
 
“Hefboomfondsen bepalend in strijd om Telindus”, 21 december 2005, te raadplegen via de website http://www.express.be/sectors/nl/telecom/hefboomfondsen-bepalend-strijd…
“Deminor start procedure ten gronde tegen Nationale Bank”, De Standaard, 3 juli 2002.
 
FRIEDMAN, M., “The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits”, The New York Times, 13 september 1970, 32-33, 122, 124, 126.
 
“Dossier Hefboomfondsen”, Trends, te raadplegen op http://www.trends.be/nl/.
 
 
5. Andere
 
 
OECD, “Principles of Corporate Governance”, editie 2004, 11 te raadplegen op http://www.oecd.org/dataoecd/32/18/31557724.pdf
 
London Summit – Leaders’ Statement, 2 april 2009, 3-4. te raadplegen op http://www.g20.org/Documents/g20_communique_020409.pdf
 
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN, Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees parlement - Modernisering van het vennootschapsrecht en verbetering van de corporate governance
in de Europese Unie - Een actieplan, Brussel, 21 mei 2003, 33 p., te raadplegen op http://www.europa-nu.nl/9353000/1/j9vvh6nf08temv0/vh7wnfyhqlu2
 
AUTORITEIT FINANCIËLE MARKTEN, Ruim een jaar toezicht op marktmisbruik, Rapport, Amsterdam, 2007, 22 p., te raadplegen op http://www.afm.nl/marktpartijen/default.ashx?DocumentId=8981
http://managementscope.nl/magazine/artikel/42-hedgefund-tabaksblat-aand…
 
“Implications of the growth of hedge funds”, Staff Report to the United States Securities and Exchange Commission, september 2003, 12 p., te raadplegen op http://www.sec.gov/news/studies/hedgefunds0903.pdf
 
Report of the Committee on the Financial Aspects of Corporate Governance, 1 december 1992, 13 p.
Te raadplegen op http://www.uksa.org.uk/Corporate_Governance_Cadbury_1992.pdf
 
ECGI Research Newsletter Volume 4, Hedge Funds and Activism, Lente en Zomer 2007, 12 p. te raadplegen op http://www.ecgi.org/research/research_newsletter/vol4.pdf
 
L.F. HERZECA, “SEC Reform and Corporate Engagement Shape Shareholder Proposal Process”, International Law Office Newsletter, 31 maart 2008, te raadplegen op http://www.internationallawoffice.com/Newsletters/detail.aspx?g=9b807c8…
 
AKIN, GUMP, STRAUSS, HAUER & FELD, L.L.P., “Amendments To Rules Governing Shareholder Proposals”, Nieuwsbrief, 1998, 3 p., te raadplegen op http://library.findlaw.com/1998/Jun/1/129281.pdf
 
“Brief TCI aan ABN AMRO”, te raadplegen op http://www.blikopdebeurs.com/weblog/images/tci_abnamro.pdf
 
”Shareholder Activism”, onuitg., European Corporate Governance Institute, te consulteren op http://www.ecgi.org/activism/index.php;
 
“LSA: L’activisme responsabilise les enterprises”, onuitg., L’Association Française de Gouvernement d’Entreprise te consulteren op http://www.afgeasso.org/index.php?option=com_docman&task=doc_download&g….
 
E. WYMEERSCH, Corporate Governance – Good Governance – What Control?, presentatie, 6th European Law and Corporate Governance Conference, Lissabon, 17 oktober 2007.
 
European Corporate Governance Forum Annual Report 2007, 3.
 
Advies Eveline Hellebuyck, assistent Universiteit Gent, Faculteit Rechtsgeleerdheid, 13 mei 2009.
 
 
6. Nuttige websites
 
 
http://www.afm.nl/
 
http://www.sec.gov/
 
http://www.cii.org/
 
http://www.calpers.ca.gov/
 
http://www.calstrs.com/
 
http://www.deminor.be/
 
http://www.vfb.be/
 
http://www.test-aankoop.be/
 
http://www.modrikamen.com/
 
http://nbb4ever.wordpress.com/
 
 
 
 
 
 
 

[1] Het merendeel van de in deze bibliografie opgenomen bijdragen in tijdschriften zijn te raadplegen op http://www.ssrn.com/

[2] Het merendeel van de in deze bibliografie opgenomen papers zijn te raadplegen op http://www.ssrn.com/