De rol van milieubelangengroepen in het EU besluitvormingsproces. Casus: Het EU Emissiehandelssysteem
To be or not to be..Europese lobbygroepen met een missie.
Vraagt u zich soms af hoe de Europese Unie, met zoveel verschillende lidstaten en talen, er toch in slaagt wetten te maken die een grote impact op ons leven hebben? En vraagt u zich ook af hoe de wetgevingsprocedure of het besluitvormingsproces er dan uit ziet en wie beslissingen neemt? Wel, dit onderzoek heeft het voor een deel over deze Europese besluitvormingsprocedure, maar gaat vooral op zoek naar de spelers achter de schermen, wat daar allemaal bekokstoofd wordt en hoe ze zich organiseren. Want zeg nu zelf, het Europees Parlement, de Europese Commissie en de Raad van Ministers zijn wel interessante besluitvormers, maar veelal hebben verschillende lobbygroepen een grote invloed op wat deze instellingen naar voor brengen. Lobbygroepen zijn er in verschillende geuren en kleuren en proberen zo goed mogelijk hun belangen door te drukken in onze Europese wetgeving. Veelal denken we dan aan bedrijven of economische sectoren als zijnde sterke lobbyisten, omdat deze veel middelen tot hun beschikking hebben, en wordt ‘beïnvloeding’ als iets negatiefs bekeken. Maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Belangengroepen bieden namelijk hun expertise en informatie aan, waarmee de ontvangers dan objectief moeten mee omspringen.
Er is al veel geschreven over bedrijfsbelangengroepen, maar dit artikel zal het hebben over bewegingen die meer maatschappelijke belangen vertegenwoordigen, namelijk de milieubelangengroepen, omdat er te vaak van uitgegaan wordt dat deze maar een beperkte invloed hebben omwille van een gebrek aan middelen en dergelijke meer. Een grote hulp om meer openheid te verkrijgen, zou een verplicht registratiesysteem kunnen zijn. Zo is er al een aantal jaar sprake van een register om lobbygroepen werkzaam op Europees niveau te laten registreren. Momenteel gebeurt dit op vrijwillige basis en zijn het vooral burgerbelangengroepen of milieubelangengroepen die zich daarop inschrijven, terwijl private belangengroepen zich in hun bewegingsvrijheid beperkt voelen indien ze zich zouden laten registreren.
Belangengroepen zijn bijna overal aanwezig en een sluitend onderzoek voeren is dan ook onbegonnen werk. Daarom werd hier gefocust op een actueel Europees thema, namelijk het emissiehandelssysteem. Dit systeem komt voort uit het Kyoto Protocol dat in 1997 is ontstaan en dient als marktgerichte oplossing om de hoeveelheid emissies (het uitstoten van stoffen) te stabiliseren en te doen dalen. In 2001 werd een voorstel gelanceerd door de Europese Commissie en in 2003 was de wetgeving er, opdat het systeem vanaf 2005 in werking zou kunnen treden. Vervuilende industrieën kunnen dan emissierechten opkopen van bedrijven die weinig emissie uitstoot hebben of door technologische innovatie hun uitstoot beperken. Het spreekt voor zich dat daar een kostprijs aan vast zou hangen voor vele bedrijven en dat er dus sterke industriële lobby acties zouden worden opgezet. Daarop kwam reactie van de milieubelangengroepen en begonnen ze te lobbyen voor een streng emissiehandelssysteem, zodat het milieu, en dus ook het algemeen belang, er wel bij zou varen. Onze doelstelling was om te weten te komen welke milieubelangengroepen actief waren tijdens het besluitvormingsproces tussen 2000 en 2003, of deze zich organiseerden en samenwerkten en of ze erin geslaagd zijn om ook effectief een invloed uit te oefenen op de uiteindelijk gestemde richtlijn of Europese wetgeving. Wat dit artikel interessant maakt, is dat de manier van samenwerken tussen milieubelangengroepen, naast het bevestigen van een theorie, ook teruggevonden kan worden in sociaal menselijke relaties. Wat je ook doet, of waar je ook bent, je maakt overal gebruik van samenwerkingsverbanden. In de klas, in het verenigingsleven, maar ook thuis binnen je eigen gezin. Daarbij heb je verschillende vormen van samenwerking en een verscheidenheid aan manieren van samenwerking om tot een gemeenschappelijke doelstelling te komen.
Vandaag worden we overstelpt met nieuws over de klimaatsverandering, maar dit probleem werd nog maar recentelijk erkend. Een van de oorzaken zijn de broeikasgassen die vooral worden aangemaakt door vervuilende industrieën en voertuigen. Het Kyoto Protocol stelde daarop het emissiehandelssysteem voor als een van de oplossingen van het klimaatprobleem. Bedrijven die in dit systeem opgenomen zijn, krijgen dan een vergunning om een bepaalde hoeveelheid broeikasgassen uit te stoten. Indien ze minder uitstoten dan eigenlijk wel mag, kunnen ze hun overschot aan ‘uitstootrechten’ verkopen aan ondernemingen die het moeilijker hebben om hun broeikasgasuitstoot te beperken. Voor het milieu zou dit geen negatieve gevolgen hebben, aangezien het totaal aantal emissierechten vastligt. Maar daar hadden milieubelangengroepen hun twijfels bij. Vanaf 2000 was er sprake om een Europees emissiehandelssysteem in te voeren en om ervoor te zorgen dat dit systeem ook effectief een nuttig instrument werd, volgden de milieubelangengroepen de besluitvormingsprocedure nauwgezet op. Het Climate Action Network Europe bleek daarbij de meest actieve milieubelangengroep te zijn. In het onderzoek werd gekeken naar hoe of op welke manier CAN Europe het besluitvormingsproces kon beïnvloeden. Door haar voorgelegde standpunten te vergelijken met de uitkomst van het besluitvormingsproces kon nagegaan worden of er sprake was van enige vorm van beïnvloeding. CAN Europe is een formeel georganiseerd netwerk dat verschillende milieubewegingen omvat en gespecialiseerd is in klimaatsverandering en emissiehandel. De mate van samenwerking is afhankelijk van een aantal factoren, zoals het onderwerp, eventuele andere belangengroepen die tegenwerken, de middelen die ter beschikking staan en of er een nieuwe organisatiestructuur opgericht wordt of niet. Voor milieubelangengroepen zou het relatief gemakkelijk moeten zijn om samen te werken, aangezien ze een gemeenschappelijk doel hebben, namelijk het behoud en beschermen van het milieu. Maar hoe verloopt deze samenwerking dan? Uit vroegere studies kon teruggevonden worden dat milieubelangengroepen de neiging hebben om samen te werken in informeel georganiseerde en flexibele coalities. Dit werd inderdaad ook teruggevonden in dit onderzoek, waarbij werd gebruik gemaakt van gezamenlijke verklaringen van de milieubelangengroepen aan de pers of rechtstreeks gericht aan de EU instellingen. Maar zorgde dit er ook voor dat de betrokken milieubewegingen erin geslaagd zijn om invloed uit te oefenen? Daar kan geen sluitend antwoord op worden gegeven aangezien er een aantal externe factoren aanwezig waren die niet precies gemeten konden worden, zoals de aanwezigheid van een sterke, industriële lobby met belangen tegengesteld aan deze van de milieubewegingen.
We kunnen dan ook besluiten dat wat er zich achter de schermen van het Europese besluitvormingsproces afspeelt, een heel boeiende wereld is, maar verder onderzoek nodig zal zijn om dit proces zo goed mogelijk bloot te leggen.
Angelique Vandekerckhove
Bibliografie
Bibliografie.
A5/2002/303/ Verslag over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasuitstootrechten binnen de Gemeenschap en tot wijziging van Richtlijn 96/61/EG van de Raad (COM(2001) 581.C5-0578/2001. 2001/0245(COD)) Geraadpleegd op 12 maart 2008 op
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+REP…
A5/2003/207/ Aanbeveling voor de tweede lezing betreffende het gemeenschappelijk standpunt, door de Raad vastgesteld met het oog op de aanneming van de richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap en tot wijziging van Richtlijn 96/61/EG van de Raad. (15792/1/2002 – C5-0135/2003 – 2001/0245(COD)). Geraadpleegd op 13 maart 2008 op
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+REP…
Activiteiten van de EU, samenvattingen van de wetgeving (10/07/2007). Verdrag van Maastricht over de EU. Geraadpleegd op 2 december 2008 op http://europa.eu/scadplus/treaties/maastricht_nl.htm
Bailey, I. (2003). New environmental policy instruments in the European Union: politics, economics, and the implementation of the packaging waste directive. Aldershot: Ashgate.
Beyers, J. (2002). Voice and acces: Political practices of diffuse and specific associations in European policy making. Arena Working Papers 2 (39), 1 – 36. Geraadpleegd op 13 juli 2009 op http://www.arena.uio.no/publications/working-papers2002/papers/wp02_39…
Birdlife International. Birdlife’s work on EU policy: overview. Geraadpleegd op 7 juli 2009 op www.birdlife.org
Bouwen, P. & McCown, M. (2007). Lobbying versus litigation: political and Legal strategies of interest representation in the European Union. Journal of European Public Policy 14 (3), 422-443.
CAN Europe (oktober 2000). Position Paper on Emission trading in the EU. Geraadpleegd op 21 juli 2009 op http://www.climnet.org/Position%20papers/ETS/2000-Oct_ETCNE.pdf
CAN Europe (20/12/2001). Paper on the Directive proposal: Emission trading in the EU: let’s see some targets! Geraadpleegd op 21 juli 2009 op http://www.climnet.org/Position%20papers/ETS/2001-Dec-20_CNE%20reasons%…
CAN Europe (29/09/2002). Call to the EP: No credible climate policy without STRONG RULES. Geraadpleegd op 21 juli 2009 op http://www.climnet.org/Position%20papers/ETS/2002-Sep-29_CANE-EP.pdf
CAN Europe, Birdlife International, FoEE, WWF (04/10/2002). Open letter to EU ministers on the proposal for domestic trading of GHG allowances: It is time to implement Kyoto at home. Geraadpleegd op 21 juli 2009 op http://www.climnet.org/Position%20papers/ETS/2002-Oct-04CAN-ET_letter2m…
CAN Europe, WWF en Birdlife International (10/10/2002) Position Paper on Plenary Vote: Greenhouse Gas Emissions Trading Directive: use your vote for an effective system – the EU’s Kyoto commitment depends on it. Plenary vote on the ‘Moreira da Silva report’. Geraadpleegd op 22 juli 2009 op http://www.climnet.org/Position%20papers/ETS/2002-OCt-10_NGO_ET.pdf
CAN Europe, WWF, Greenpeace, RSPB, FoE (2/07/2003). Press release: Emissions Trading Directive a significant step forward, says NGO’s. Geraadpleegd op 23 juli op http://www.climnet.org/Position%20papers/ETS/2003-Jul-02_PR%20ET.pdf
Christiansen, A., Wettestad, J. (2003). The EU as a frontrunner on greenhouse gas emission trading: how did it happen and will the EU succeed? Climate Policy, 3, 3-18.
Climate Action Network Europe. About CAN Europe. Geraadpleegd op 22 juni 2009 op http://www.climnet.org/about/whois_can.htm en http://www.climnet.org/aboutcne.htm
Coen, D. (2007 a). Emperical and theoretical studies in EU lobbying. Journal of European Public Policy 14 (3), 333-345.
Coen, D. (2007 b). Lobbying in the European Union. DG Internal Policies of the Union. Geraadpleegd op 22 juni 2009 op http://www.eurosfaire.prd.fr/7pc/doc/1211469722_lobbying_eu.pdf
COM (2000) 87 definitief: Groenboek over de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Europese Unie. Geraadpleegd op 4 december 2008 op http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2000:0087:FIN…
COM (2000) 88 definitief: Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement inzake het beleid en de maatregelen van de EU om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen – naar een Europees Programma inzake Klimaatverandering (EPK). Geraadpleegd op 4 december 2008 op http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2000:0088:FIN…
COM (2001) 581 definitief: Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasuitstootrechten binnen de Gemeenschap en tot wijziging van Richtlijn 96/61/EG van de Raad. Geraadpleegd op 4 december 2008 op http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2001:0581:FIN…
Damro, C., Luaces-Méndez,, P. (2003 a). Emissions Trading at Kyoto: From EU Resistance to Union Innovation. Environmental Politics. 12 (2), 71 – 94.
Damro, C. & Luaces-Méndez, P. (2003 b). The Kyoto Protocol’s Emission Trading System: an EU – US Environmental Flip–Flop. Geraadpleegd op 3 december 2008 op http://www.ucis.pitt.edu/euce/pub/workingpapers/Kyoto_2003.pdf
Dür A. (2008). Measuring interest group influence in the EU: A note on Methodology. European Union Politics 9 (4), 559-576.
EEB (29/11/2002). To the Ministers for the Environment of the EU Member States, Permanent Representations of the Member States. EU Environment Council on 9-10/12/2002. Geraadpleegd op 23 juli 2009 op http://www.eeb.org/activities/General/letter-envcouncil-n29.pdf
Eising, R. (2008). Interest groups in EU policy making. Living Reviews in European Governance, 3 (4). Geraadpleegd op 26 juni 2009 op http://www.livingreviews.org/lreg-2008-4
ENDS Europe Daily (20/09/2000). Cautious welcome for EU emissions trading plan. Issue 836. Geraadpleegd op 15 maart 2008 op
http://www.endseuropedaily.com//articles/index.cfm?action=article&ref=8…;
ENDS Europe Daily (26/10/2000). EU plans for emission trading "too narrow". Issue 1164. Geraadpleegd op 25 juli 2009 op http://www.endseurope.com/1164?referrer=search
ENDS Europe Daily (29/06/2001). EU emission trading scheme proposal delayed. Issue 5393. Geraadpleegd op 25 juli 2009 op http://www.endseurope.com/5393?referrer=search
ENDS Europe Daily (2/07/2003). MEP’s “give birth to EU carbon economy”. Issue 1475. Geraadpleegd op 16 maart 2008 op
http://www.endseuropedaily.com/articles/index.cfm?action=article&ref=14…
Europees Parlement en de Raad van de EU (2003). Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 oktober 2003 tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap en tot wijziging van Richtlijn 96/61/EG van de Raad (Voor de EER relevante tekst). Publicatieblad Nr. L 275 van 25/10/2003 blz. 0032 - 0046.Geraadpleegd op 4 december 2008 op http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32003L0087:…
Europese Commissie (21/10/2008). Environment, Climate change, European Climate Change Program. Geraadpleegd op 4 december 2008 op http://ec.europa.eu/environment/climat/eccp.htm
European Environmental Bureau. How the EEB works. Geraadpleegd op 7 juli 2009 op www.eeb.org
Greenpeace. About us. Geraadpleegd op 7 juli 2009 op www.greenpeace.org/eu-unit/
Greenpeace (25/03/2008). Draft position paper on the EC legislative proposals on: Review on the ETS scheme for its operation from 2013. Geraadpleegd op 25 juli 2009 op http://www.greenpeace.org/raw/content/eu-unit/press-centre/reports/Gree…
Greenwood, J. (2nd. ed.) (2007). Interest Representation in the European Union. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Green 8 (2001). Introducing European Environmental NGO’s: Their role and importance in EU decision-making. Geraadpleegd op 23 juli 2009 op http://www.eeb.org/publication/2001/BrochureGreen8-Light.pdf
Green 9. Introducing the Green 9. Geraadpleegd op 4 juli 2009 op http://www.climnet.org/Position%20papers/G10/2004-Oct_G9_PA.pdf
Green 10. Introductie van de Green 10, groep van milieuorganisaties op EU niveau. Geraadpleegd op 5 juli 2009 op www.green10.org
Gullberg A. (2008). Rational lobbying and EU climate policy. International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, 8 (2) 161-178.
Gulbrandsen, L. & Andresen, S. (2004). NGO influence in the implementation of the KP: Compliance, Flexibility mechanisms, and Sinks. Global Environmental Politics 4(4), pp.54-75.
Haigh, N. & von Moltke, K. (1990). The European Community: An environmental force. EPA Journal, 16 (4), 58-60.
Hubert, M. (1997). Leadership in European climate policy: innovative policy-making in policy networks. In D. Liefferink en M.S. Andersen (Eds.), The Innovation of EU Environmental Policy. Copenhagen: Scandinavian University Press.
Jordan, A. (Ed.) (2005). Environmental Policy in the European Union: actors, institutions and processes. (2nd ed.) London: Earthscan.
Jordan, A., Schout, A. (Eds.) (2006). The coordination of the European Union : exploring the capacities of networked governance. Oxford: University Press.
Kruger J. & Pizer W. (2004). The EU ET directive: Opportunities and potential pitfalls. RFF Discussion Paper 04-24.
Lehmann, W. & Bosche, L. (2003). DG Research. Working paper: Lobbying in the EU: current rules and practices. Constitutional Affairs Series, AFCO 104 EN. Geraadpleegd op 18 juni 2009 op http://ec.europa.eu/civil_society/interest_groups/docs/workingdocparl.p…
Lenschow, A. (Ed.) (2002). Environmental Policy Integration: greening sectoral policies in Europe. London: Earthscan
Lenschow, A. (2005). Environmental Policy. In: H. Wallace, W. Wallace, M. Pollack (Eds.), Policy-making in the European Union. (5th ed.) (pp. 305 – 328). Oxford: University Press.
Mahoney, C. (2007). Networking vs. allying: the decision of interest groups to join coalitions in the US and the EU. Journal of European Public Policy, 14 (3), 366-383.
Markussen, P. & Svendsen, T.G (2005). Industry lobbying and the political economy of GHG trade in the EU. Energy Policy 33, 245-255.
Mazey, S., Richardson, J. (Eds.) (1993). Lobbying in the European Community. Oxford: University Press.
Mazey, S. & Richardson, J. (2005). Environmental Groups and the European Community: Challenges and Opportunities. In Jordan, A. (Ed.). Environmental Policy in the European Union: actors, institutions and processes (pp.106-119). (2nd ed.) London: Earthscan.
McCormick, J. (2000). Environmental Policy in the European Union. Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan.
Michaelowa, A. (1998). Impact of interest groups on EU climate policy. European Environment 8 pp.152-160.
Publicatieblad van de EU (24/12/2002). Geconsolideerde versie van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap. Geraadpleegd op 18 maart 2009 op http://eur-lex.europa.eu/nl/treaties/dat/12002E/htm/C_2002325NL.003301…
Raadpleging Groenboek (14/05/2001) Green paper on greenhouse gas emissions trading within the EU. Summary of Submissions. Geraadpleegd op 25 juli 2009 op http://ec.europa.eu/environment/docum/pdf/0087_summary.pdf
Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap en tot wijziging van Richtlijn 96/61/EG van de Raad. (25 oktober 2003) L 275. 46e jaargang. Geraadpleegd op 3 maart 2008 op
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2003:275:003…
Svendsen, T.G. (2002). Lobbyism and CO2 trade in the EU. Working paper geraadpleegd op 24 juni 2009 op http://ideas.repec.org/p/hhs/aareco/2002_016.html aangeboden door de Universiteit van Aarhus.
UNEP & UNFCCC (2002). Climate Change Information Kit. Gebaseerd op IPCC’s “Climate Change: 2001”. Geraadpleegd op 1 december 2008 op http://unfccc.int/resource/docs/publications/infokit_2002_en.pdf
UNFCCC (2007). Status of Ratification of UNFCCC. Geraadpleegd op 1 december 2008 op http://unfccc.int/essential_background/convention/status_of_ratificatio…
UNFCCC (2008). Status of Ratification of Kyoto Protocol. Geraadpleegd op 1 december 2008 op http://unfccc.int/files/kyoto_protocol/status_of_ratification/applicati…
United Nations (1992). United Nations Framework Convention on Climate Change. Geraadpleegd op 1 december 2008 op http://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf
United Nations (1998). Kyoto Protocol to the UNFCCC. Geraadpleegd op 1 december 2008 op http://unfccc.int/resource/docs/convkp/kpeng.pdf
Van Rooyen, E.A.L. (2009). De Europeanisering van belangengroepen en politieke partijen in Nederland 1990-2000. Doctoral Thesis, Leiden University. Geraadpleegd op 21 juli 2009 op https://www.openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/13790?mode=more
Vogler, J. & Bretherton, C. (2006 a). The European Union as a Protagonist to the United States on Climate Change. International Studies Perspectives 7, 1 – 22.
Vogler, J., Bretherton, C. (2nd.ed.) (2006 b). The EU as a global actor. Oxford: Routledge.
Vos, H. (2006). Besluitvorming in de Europese Unie. Een survival kit. Leuven: Uitgeverij Acco.
Vos, H. (2006 – 2007). Hoorcollege: Europese Politieke Integratie II. Universiteit Gent.
Website van de EU. EUR-Lex Verdragen. (1957). Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap Geraadpleegd op 3 februari 2008 op http://eur-lex.europa.eu/nl/treaties/dat/11957E/tif/11957E.html
Webster, R. (2000). What drives interest collaboration at the EU level? Evidence from the European Environmental interest groups. European Integration online papers 4 (17), 1-21. Geraadpleegd op 14 juli op http://eiop.or.at/eiop/texte/2000-017a.htm
World Wide Fund for Nature. Who we are. Geraadpleegd op 7 juli 2009 op www.panda.org
WWF (04/12/2002). The EU ET Directive: A vital EU policy initiative on Climate Change. Geraadpleegd op 23 juli 2009 op http://assets.panda.org/downloads/emissionstradingdirectivebackgroundde…
