Klimaatwijken: een analyse van de deelnemer

Lisa Vanderhaeghen
Persbericht

Klimaatwijken: een analyse van de deelnemer

ENERGIE BESPAREN: EEN KWESTIE VAN GELOOF IN JEZELF?

Het verdrag van Kyoto, de film “An inconvenient Truth”, de voelbaren klimatologische records, enzovoort  brachten samen de acties tegen klimaatsveranderingen in een stroomversnelling. Een van de oplossingen die naar voor geschoven wordt is energie besparen. Het is echter niet gemakkelijk om de burgers ervan te overtuigen hun gedrag te veranderen. In opdracht van de Bond Beter Leefmilieu(BBL) ging Lisa Vanderhaeghen, studente Communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Gent, na hoe mensen het beste worden overgehaald  om minder energie te gebruiken .

De BBL wil mensen aanzetten om minder energie te verbruiken. Hiervoor ontwikkelde de BBL in 2003 Klimaatwijken. In samenwerking met Dialoog, Ecolife, de Vlaamse provincies, de netbeheerders, de deelnemende gemeentes en ABOLLO, een regionale milieuvereniging in het Waasland, probeert de BBL met Klimaatwijken een eerste stap te zetten naar een degelijk energiebeleid. Dit doen ze door gezinnen aan te zetten om energie te besparen.
De BBL wil op verschillende manieren energie besparen. Enerzijds kan er aandacht worden besteed aan isolatie, ventilatie en duurzame energie. De BBL pleit er voor dat de overheid deze investeringen aantrekkelijk maakt. Anderzijds kunnen ook kleine gedragsveranderingen een impact hebben. De BBL legt hierbij de nadruk op het feit dat energie besparen niet gelijk staat aan comfortverlies. Klimaatwijken werkt vooral in op het tweede aspect van de oplossing: een blijvende gedragsverandering.

Om na te gaan hoe het gedrag van de burger het makkelijkst veranderd wordt, ging Lisa Vanderhaeghen ten rade bij de Social Cognitive Theory van Albert Bandura. Volgens Albert Bandura wordt het gedrag en dus ook de gedragsverandering bepaald door persoonlijke en omgevingsfactoren.

Het onderzoek bestond uit een elektronische vragenlijst die afgenomen werd bij 1274 deelnemers aan Klimaawijken.

Persoonlijke factoren spelen volgens Bandura een grote rol in het gedrag. Zowel self-efficacy, als persoonlijke standaarden, de emotionele staat en wat mensen denken over de uitkomst van het gedrag bepalen de motivatie van mensen. Self-efficacy is het geloof in de eigen vaardigheid om controle uit te oefenen over toekomstige situaties. Dit maakt het leven meer voorspelbaar en vermijdt wanhoop, onbegrip en apathie.
We zouden kunnen stellen dat mensen een groot gevoel van self-efficacy moeten hebben voor ze echt gemotiveerd zijn om deel te nemen aan Klimaatwijken. Uit het onderzoek blijkt dat de meeste deelnemers een groot gevoel van self-efficacy hebben. Slechts 11.5% geeft aan een klein gevoel van self-efficacy te hebben. Om mensen te motiveren om energie te verbruiken, zal er moeten gewerkt worden aan het gevoel van self-effecacy. Albert Bandura geeft met zijn Social Cognitive Theory een aantal factoren aan die een invloed hebben op de self-efficacy. Het onderzoek naar de deelnemers van Klimaatwijken bevestigt deze factoren.
-    Mensen met een hoge self-efficacy willen en kunnen controle uitoefenen over hun gedrag. Concreet moet er dus een mechanisme worden ontwikkeld om controle van de meterstanden op een overzichtelijke wijze uit te voeren
-    Mensen zijn steeds op zoek naar een uitdaging. Om mensen te overtuigen meer energie te besparen moet er dus een duidelijk doel voor ogen worden gehouden.
-    Men zal pas energie gaan besparen als men er ook zeker van is dat het ook werkelijk zal werken. Uit onderzoek blijkt immers dat wie een lage self-efficacy heeft minder gelooft in het verminderen van het bedrag op de factuur dan mensen met een hoge self-efficacy. 
-    Ervaring is eveneens een belangrijke factor. Mensen met een lage efficacy hebben significant minder ervaring met energie besparen dan mensen met een hoge.
-    Om burgers te motiveren energie te besparen moet aan hen worden duidelijk gemaakt dat energie besparen gemakkelijk is en weinig moeite kost. Want mensen met een hoge self-efficacy hebben het gevoel dat energie besparen erg makkelijk is en weinig moeite kost.
-    Uit het onderzoek blijkt dat mensen met een hoge self-efficacy veeleer het gevoel hebben hulp te krijgen van buitenaf dan mensen met een lage self-efficacy;
-    We mogen echter niet vergeten dat niet alleen het self-efficacy belief ertoe zal bijdragen dat mensen erin slagen om energie te sparen. Ook vaardigheden en kennis zijn belangrijke succesfactoren.

De Social Cognitive Theory vertelt dat  naast persoonlijke factoren ook omgevingsfactoren een invloed hebben op het gedrag. Of mensen energie zouden besparen hangt volgens Bandura af van sociale systemen, rolmodellen, feedback, socio-economische situatie, opleiding, gezinsstructuur, enzovoort. Voor enkele van deze factoren werd er een vergelijking gemaakt tussen de Vlaamse populatie en deelnemers aan Klimaatwijken. Hierbij werden enkele opmerkelijke verschillen opgemerkt:
-    Deelnemers zijn hoger opgeleid dan de gemiddelde Vlaming: 68,7% heeft een diploma hoger onderwijs of universiteit. Dit terwijl slechts 31.1% van de Vlaamse populatie hooggeschoold is.
-    De gemiddelde leeftijd van de deelnemer ligt significant hoger (46,56 jaar oud) bij de deelnemers dan bij de populatie (40,8 jaar oud)
-    92% van de deelnemers woont samen.
-    18.5% van de deelnemers heeft een job in de milieusector, 33% een hobby,37.6% is lid van een vereniging in de milieusector en 34,5% schenkt geld aan de sector.
-    Slechts 0.4% geeft aan student te zijn.

Ook rolmodellen spelen volgens Bandura een belangrijke rol bij het motiveren van mensen. Toegepast op Klimaatwijken blijkt dat de deelnemers vooral vrienden hebben die bezig zijn met energie besparen. De school en ouders spelen hierbij slechts een marginale rol.

Tot slot mat het onderzoek welke voor de deelnemers de belangrijkste motivaties zijn om deel te nemen aan Klimaatwijken. Hieruit blijkt dat de belangrijkste reden milieu sparen is, 41,9% van de respondenten zette deze reden op de eerste plaats. Andere beweegredenen zijn geld besparen, kennis opdoen over energie besparen, stimulans nodig hebben en het bewust maken van de kinderen.
 

Bibliografie

 

  • (2007). Statistieken over de informatie- en communicatietechnologie (ICT) Enquête bij de Belgische bevolking. Brussel: FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie.

  • Activiteitenverslag BBL campagne Klimaatwijken 2007-2008. Niet-gepubliceerde interne nota, Brussel, BBL.

  • Ahern, J.,Galea, S., Hubbard, S. & Syme, L. (2009). Neighborhood smoking norms modify the relation between collective efficacy and smoking behavior. Drugs and alcohol dependence, 100, 138 -145

  • Andreasen, A.R. (1995). Marketing Social Change. Changing behaviour to promote health, social development and environment. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.

  • Althouse, L. A., Stritter, F.T. & Steiner, B.D. (1999). Attitudes and Approaches of Influential Role Models in Clinical Education. Advances in Health Sciences Education, 4, 111–122.

  • Bandura, A. (1965). Influence of a model’s reinforcement contingencies on the acquisition imitative responses. Journal of personality and social psychology, 1, 589-595.

  • Bandura, A. (1977a). Social Learning Theory. Englewood Cliffs (N.J.): Prentice-Hall.

  • Bandura, A. (1977b). Self-efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral Change. Psychological Review, 84 (2), 191-215.

  • Bandura, A. (1978). The self System in Reciprocal determinism. The American Psychologist,33(4), 343-358.

  • Bandura, A. (1982). Self-efficacy Mechanism in Human Agency. American Psychologist, 37 (2), 122-147.

  • Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A Social Cognitive Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. eft

  • Bandura A &Wood R. (1989a). Effect of perceived controllability and performance standards on selfregulation of complex decision making. Journal of Personality and Social Psychology, 56, 805-814.

  • Bandura, A. (1989b). Human Agency in Social Cognitive Theory. American Psychologist, 44 (9),  1175-1184.

  • Bandura, A. (1989c). Social Cognitive Theory. In R. Vasta (Ed.), Annals of child development. Vol.6. Six theories of child development (pp. 1-60). Greenwich, CT: JAI Press.

  • Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human behavior (Vol. 4, pp. 71-81). New York: Academic Press. (Reprinted in H. Friedman [Ed.], Encyclopedia of mental health. San Diego: Academic Press, 1998).

  • Bandura, A. (1995). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. In A. Bandura (Ed.), Self-efficacy in Changing Societies (pp. 1-45). Cambridge: Cambridge University Press.

  • Bandura, A. (1997). Self-efficacy: the exercise of control. New York: W.H. Freeman and Company.

  • Bandura, A. (2001a). Social Cognitive Theory of mass communication. Mediapsychology, 3, 265-299.

  • Bandura, A. (2001b). Social Cognitive Theory : an agentic perspective. Annual reviews psychology, 54(1), 1-26.

  • Bandura, A. (2005a). The evolution of Social Cognitive Theory. In K.G. Smith & M.A. Hitt (Eds.), Great Minds in Management (pp. 9-35). Oxford: Oxford University Press.

  • Bandura, A. (2005b). The Primacy of Self-Regulation in Health Promotion. Applied psychology: an international review, 54 (2), 245-254.

  • Bandura, A. (2006). Autobiography. M. G. Lindzey & W. M. Runyan (Eds.) A history of psychology in autobiography (Vol. IX). Washington, D.C.: American Psychological Association.

  • Bandura, A. (n.d.). Social Cognitive Theory for Personal and Social Change by Enabling Media. n.d..

  • Barrett, W.G., Homberger, E. & Murray, H.A. (1938). Explorations in personality. New York: Oxford University press.

  • Beyst, V. (2006). Handelen naar geweten? Een analyse van het verband tussen milieubesef en milieuvriendelijk gedrag in Vlaanderen. Stativaria 39. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

  • Bietz, S., Reisch, L.A. & Kreeb, M. (2006, November). How to communicate sustainable lifestyle to hard-to-reach consumers? In M. Charter & A. Tukker (Eds.) Sustainable consumption and production: opportunities and challenges (pp. 5-17). Paper gepresenteerd voor Launch Conference of the Sustainable Consumption. Research Exchange (SCORE!) Network, Wuppertal.

  • Brysbaert, Capaldi, E.D., Herman, C.P., Paris, S.G., Polivy, J. & Roediger, H.L. (1998). Psychologie: een inleiding. Gent: Academia Press.

  • Braun, R. (2007). Sustainability at the local level: management tools and municipal tax incentive model. Environment, Development and Sustainability, 9(4), 387-411.

  • Buurma, H. (2001). Marketing van het overheidsbeleid. Utrecht: Uitgeverij Lemma BV.

  • Callens, M., Noppe, J. & Vanderleyden, L. (2009). De sociale staat van Vlaanderen 2009. Brussel: Vlaamse Overheid.

  • Cervone, D., & Peake, P. K. (1986). Anchoring, efficacy, and action: The influence of judgmental heuristics on self-efficacy judgments and behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 492-501.

  • Clarke, M., Islam, S.M.N. & Paech, S. (2005). Measuring Australia’s well-being using hierarchical needs. Journal of Social Economics, 35, 933-945.

  • Crittenden, W.F. (2005). A social learning theory of cross functional case education. Journal of business research, 58, 960-966.

  • De Pelsmacker, P., Geuens, M. & Van Den Bergh, J. (2008). Marketingcommunicatie. Amsterdam: Pearson Education Benelux.

  • Dialoog vzw (n.d.). Beschrijving. Geraadpleegd op 8 juli 2009 op het World Wide Web: http://www.bondbeterleefmilieu.be/page.php/11B/23

  • Döbler, T. & Schenk, M. (2002). Towards a Theory of Campaigns: The Role of Opinion Leaders. In:  H. Klingeman & A. Römmele (Eds.), Public information campaigns & opinion Research. A handbook for the student & practitioner (pp.36-51). London: SAGE Publications.

     

  • Forward, S.E. (2009) The theory of planned behaviour: The role of descriptive norms and past behaviour in the prediction of drivers’ intentions to violate. Transportation Research, 12(3), 198- 207.

  • Franzen, G. (2004). Wat drijft ons? Denken over motivatie sinds Darwin. Utrecht: Uitgeverij Lemma.

  • Hijmans, E. & Wester, F. (2006). De kwalitatieve interviewstudie. In F. Wester, K. Renckstorf & P. Scheepers (Eds.), Onderzoekstypen in te communicatiewetenschap (pp. 487-532). Alphen aan den Rijn: Kluwer.

  • Huishoudens (n.d.). Private huishoudens – België en Gewesten (1991-2007). Geraadpleegd op 7 juli 2009 op het World Wide Web: http://www.statbel.fgov.be/figures/d24_nl.asp

  • James, W. (1952). The principles of psychology. Chicago: Encyclopaedia Britannica.

  • Klassen, R.M & Krawchuk, L.L (2009) Collective motivation beliefs of early adolescents working in small groups. Journal of School Psychology 47 (2), 101-120.

  • Klimaatwijken, wacht niet op mirakels om energie te besparen. Handleiding voor steden, gemeenten en regionale coördinatoren. Niet gepubliceerde interne bron, Brussel, BBL.

  • Kotler, P. & Roberto, E.L. (1991). Sociale marketing. Strategieën voor grootschalige gedragsverandering. Utrecht: Het Spectrum.

  • Lagasse, L. (2004). Sociale marketing: instrument voor duurzame gedragsveranderingen bij grote groepen. In D. Coninckx (Ed.), Overheidscommunicatie in België – Een overzicht (pp. 95-106). Antwerpen: Garant.

  • Martell, D., Meyer, G. & Witte, K. (2000). Effective health risk messages. A step-by-step Guide. Thousand Oaks: Sage Publlications.

  • Mathematische demografie (n.d.). Gemiddelde leeftijd van de bevolking (1981-2007). Geraadpleegd op 7 juli 2009 op het World Wide Web: http://www.statbel.fgov.be/figures/d23_nl.asp#1

  • Media Digest: Belgium 2008_Nederlands (2008). Brussel: OMD Insights – Ideas- results.

  • Missie en visie (2007, 27 maart). Missie en visie. Geraadpleegd op 8 juli 2009 op het World Wide Web: http://www.ecolife.be/missie.asp

  • Moghe, S., Rishi, P. & Upadhyay, B.K.(2008). Analysis of hierarchy of needs and motivational strategies for eco-development planning in two national parks of India. Resources, Conservation and Recycling, 52 (5), 707-718.

  • Oleson, M. (2004). Exploring the relationship between money attitudes and Maslow’s hierarchy of needs. International Journal of Consumer Studies, 28(1), 83-92.

  • Over ons (2009, 23 maart). Wie is BBL. Geraadpleegd op 8 juli 2009 op het World Wide Web: http://www.bondbeterleefmilieu.be/page.php/1

  • Pajares (2002). Overview of Social Cognitive Theory and of self-efficacy. Geraadpleegd op 4 april 2009 op het World Wide Web: http://www.des.emory.edu/mfp/eff.html

  • Pajares, F. (2006). Albert Bandura: biographical sketch. Geraadpleegd op 8 april 2009 op het World Wide Web: http://www.des.emory.edu/mfp/bandurabio.html

  • Pajares, F. & Usher, E.L. (2009). Sources of self-efficacy in mathematics: A validation study. Contemporary Educational Psychology, 34 (1), 89-101.

  • Portes, A. (1998). Social capital: its origins and applications in modern sociology. Annual Review of Sociology, 24 (1), 1–24.

  • Pricken, M. (2001). Creatieve communicatie: ideeën en technieken uit de beste campagnes wereldwijd. Amsterdam: BIS Publishers.

  • Roomer, J. (1997). Copywriting: Effectieve reclameteksten. Utrecht: Kluwer Bedrijfsinformatie.

  • Sacharin, K. (2001). Attention! How to interrupt, Yell, Whisper, and touch consumers. New York: John Wiley & Sons, Inc.

  • Saelens, D. (n.d.). Communicatiemanagement Beroepspraktijk. Niet-gepubliceerde bron, Gent, Vakgroep communicatiewetenschappen.

  • Scholingsgraad van de bevolking van het Vlaamse Gewest (25-64 jaar), naar geslacht, in % (15 juli 2007). Geraadpleegd op 7 juli 2009 op het World Wide Web: http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/Cijfers/Pages/Excel.aspx.

  • Schroevers, S. (2005). Free publicity. Het genereren van redactionele aandacht. Alphen aan den Rijn: Kluwer.

  • Self-efficacy (n.d.). Self-efficacy. What does it do? Geraadpleegd op 29 maart 2009 op het World Wide Web: http://www.des.emory.edu/mfp/efficacy2.html

  • Structuur van de bevolking (n.d.). Bevolking per geslacht en per leeftijdsgroep - Vlaams Gewest (2000-2008). Geraadpleegd op 7 juli 2009 op het World Wide Web: http://www.statbel.fgov.be/figures/d21_nl.asp

  • Usher, E.L. (2009). Sources of Middle School Students’ Self-efficacy in Mathematics: A Qualitative Investigation. American Educational Research Journal, 46 (1), 275-314.

  • Van Poecke, L. (2002). “Oh nee! Gewassen op 40° en toch verkleurd”. Analyse van de gedrukte reclameboodschap. Leuven-Apeldoorn: Garant.

  • Veenman, J.L.M. (2002). Government and social problems. In J. Katus. & W.F. Volmer (Eds.) Government communication in the Netherlands. Background, principles and functions (2nd ed.)(pp 161-176). Den Haag: Sdu Publishers.

  • Weinreich, N.K. (1999). Hands-on Social Marketing. A Step-by-step guide. Thousand Oaks: Sage Publications.