Oorlog en vrede in Sri Lanka: spoilers balanceren op de rand
Mei 2009, gruwelijke beelden van wanhopige vluchtelingen en intens geweld in Sri Lanka teisteren onze televisiejournaals. De kleine landtong waar de Tamil Tijgers (voluit Liberation Tigers of Tamil Eelam of afgekort LTTE) zich verschansen, kreunt onder de mortieraanvallen. Hun territorium wordt kleiner met de minuut. De Tijgers trachten nog terug te klauwen, maar het leger van de Sri Lankaanse overheid bombardeert de verzetsstrijders finaal de vernietiging tegemoet. Niet veel later volgt de definitieve overwinningskreet als LTTE-leider Velupillai Prabhakaran dood wordt teruggevonden. Hoe komt het dat het zo is gelopen? Wat liep er verkeerd tijdens het laatste vredesproces?
Al decennialang woedt er een hevige burgeroorlog tussen de Sri Lankaanse overheid en de LTTE. De Tamils voelen zich onderdrukt en eisen een onafhankelijke staat in het noorden en oosten van Sri Lanka. Een oplossing vinden voor het Sri Lankaans conflict zou op een geweldloze manier moeten gebeuren. De laatste poging om in Sri Lanka op een vreedzame manier tot een politieke oplossing te komen, liep echter slecht af. De ultieme kans om de twee strijdende partijen dichter bij elkaar te brengen, bleek uiteindelijk het vredesproces tussen 2001 en 2006 te zijn, op initiatief van Noorwegen. De formatie van een nieuwe regering, de internationale sfeer rond terrorisme en de bereidheid van de LTTE om gesprekken op te starten, hernieuwden de hoop op vrede. Het staakt-het-vuren in 2002 was een eerste stap in de goede richting. Maar al snel raakten de vredesgesprekken in het slop door tegenstrijdige signalen en verbroken beloftes. Het pad van het geweld werd opnieuw bewandeld en eenmaal verstrikt in de oorlogslogica werden de opties zoals onderhandelingen en consensus genegeerd.
Wie waren nu de spoilers van deze ultieme vredespoging in Sri Lanka? Spoilers zijn in deze context geen stoere auto-onderdelen of stukjes tekst die het verhaaleinde van een film verklappen. Neen, het zijn groepen of activiteiten die bewust of onbewust een vredesproces tegenwerken, vertragen of ondermijnen. Zij vormen één van de grootste risico’s voor het mislukken van een vredesproces. Het vinden van de spoilers is dan ook erg belangrijk voor de toekomst van Sri Lanka en voor het toekomstig vredesproces. Dus: wie zijn ze?
Vaak wijst men met een beschuldigende vinger naar de Tamil Tijgers, hun oprechtheid in het verleden was immers ver te zoeken. Sinds de ‘war on terror’ dragen ze bovendien het label ‘terroristen’ met zich mee. Bij de aanvang van het vredesproces in 2001 blijkt de LTTE meer oprechte bedoelingen te hebben dan men aanvankelijk dacht. De hoofdoorzaak daarvan is omdat ze niet meer zo sterk stond als ervoor. De LTTE wil tijdens de onderhandelingen behandeld worden als een opkomende regionale of subnationale staat, maar aanhoudend geweld staat nog steeds centraal bij hun acties. Het opdrijven van de militaire capaciteit, de schendingen van het staakt-het-vuren en de politieke moorden tasten zo de geloofwaardigheid van het vredesproces aan.
De regering van Sri Lanka, de andere partij, gaat echter ook niet vrijuit. Het vredesproces begint immers wanneer er sprake is van een ‘duale machtsverdeling’ tussen President Kumaratunga en eerste minister Wickremesinghe, een situatie waarin beiden eigenlijk de macht delen. Op zich geen probleem, maar ze zijn afkomstig van verschillende partijen en dat durft al eens voor fikse ruzies en misverstanden te zorgen. Niet het steunen van de vredesgesprekken staat centraal, wel de politieke competitie en het winnen van zoveel mogelijk stemmen.
Met het aantreden van President Mahinda Rajapaksa is het hek helemaal van de dam. Hij besluit in 2005 om de militaire strategie terug op te nemen om het terrorisme op het eiland te elimineren. De smeekbeden van het Westen om te onderhandelen, negeert hij bruut. De oorlogszucht van het regime van Rajapaksa verwijst het vredesinitiatief zonder verpinken naar de prullenmand.
Een ander voorbeeld van spoiling zien we bij de weigering van zowel de LTTE als de regering om meerdere partijen in het vredesproces te betrekken. Zonder de steun van alle actoren kan het uitvoeren van een uiteindelijk vredesakkoord de mist in gaan. Alle partijen moeten de kans krijgen om hun standpunt te verdedigen, maar deze reflecties kregen geen plaats in de onderhandelingen.
Buiten de arena van het eigenlijke conflict speelt ook de Tamil diaspora een belangrijke rol. Men spreekt van een diaspora als een groep mensen met een gemeenschappelijke origine die wonen in een ander land dan hun geboorteland of hun symbolisch thuisland, al dan niet onafhankelijk. De Tamils in het buitenland houden het Tamil nationalisme in stand, engageren zich in politieke activiteiten en steunen de LTTE financieel. De Tamil diaspora kan echter als spoiler of als katalysator van het vredesproces beschouwd worden. Enerzijds hebben ze een stoere, onvoorwaardelijke en compromisloze houding door hun emotionele gebondenheid met hun thuisland Sri Lanka, anderzijds trainen hoogopgeleiden van de diaspora de LTTE in de kunst van het onderhandelen en geven ze advies over mogelijke machtsverdelingen.
Maar waarom is dit alles nu belangrijk? Wel, de geschiedenis is de handleiding van de toekomst, zegt men steeds. We kunnen hier dus belangrijke lessen uit trekken. Het vroegere vredesproces moet men lezen als een opeenvolging van instructies om het beter te doen in de toekomst. De leiders van morgen mogen de dynamiek van spoilers met andere woorden niet negeren. Vrede creëert immers spoilers omdat het al te zeldzaam is dat alle leiders en fracties in een oorlog vrede zien als iets positief. Het is dus essentieel dat men leert om te gaan met spoilers.
Eén tactiek van spoilers is alleszins uit den boze in elke fase van het vredesproces: geweld. Al is het belangrijker vooruitgang te blijven boeken tijdens een vredesproces ondanks gewelddadige incidenten. De LTTE lijkt nu wel militair uitgeschakeld en kan dus niet langer geweld gebruiken, maar dit belooft nog niets. De Sri Lankaanse regering moet ook erkennen dat er een grondwettelijke oplossing nodig is die Tamils en andere minderheden een rechtmatige plaats verleent in de maatschappij. Een minimale consensus tussen de twee grootste politieke partijen is dan ook essentieel voor een vlot verloop van de onderhandelingen. Daarnaast moeten ook alle andere partijen zeker gehoord worden. Niet alleen de moslims, maar ook de burgermaatschappij verdient een plaats.
Sri Lanka, parel van de Indische Oceaan, heeft duidelijk een verhaal te vertellen. Een complex verhaal dat zijn officieel einde kende met een helse oorlog in mei 2009. Het wordt nu tijd dat de wapens zwijgen en men de politiek laat spreken. Een einde van de oorlog betekent immers nog geen einde van het conflict.
Bibliografische referenties
Monografieën
Austin, D. (1994). Democracy and Violence in India and Sri Lanka. Londen: Pinter Publishers Limited.
Aggestam, K. (2006). Internal and external dynamics of spoiling: A negotiation approach. In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 23-39). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Conversi, D. (2006). Why do peace processes collapse? The Basque conflict and the three-spoilers perspective (pp. 173-199). In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 23-39). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Darby, J. & Mac Ginty, R. (2000). The Management of Peace Processes. Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave.
Darby, J. (2001). The Effects of Violence on Peace Processes. Washington, D.C.: US Institution of Peace.
Holsti, K.J. (1996). The State, War, and the State of War. Cambridge: Cambridge University Press.
Ganguly, R. (1998). Understanding Ethnic Conflict, The International Dimension. New York: Longman.
Little, D. (1994). Sri Lanka: The Invention of Enmity. Washington D.C.: United States Institute of Peace Press.
Kaldor, M. (2006). New & Old Wars. Organized Violence in a Global Era. Cambridge: Polity Press.
Mac Ginty, R. (2006). Northern Ireland: A peace process thwarted by accidental spoiling. In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 153-172). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Nasi, C. (2006). Spoilers in Colombia: Actors and strategies. In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 219-241). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Newman, E. & Richmond, O. (2006a). Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution. Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Reychler, L. & Vertongen, N. (1995). Een wereld veilig voor conflict: Handboek vredesonderzoek. Antwerpen: Garant.
Richmond, O. (2006). The linkage between devious objectives and spoiling behaviour in peace processes. In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 59-77). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Shain, Y. & Aryasinha, R.P. (2006). Spoilers or catalysts? The role of diasporas in peace processes. In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 105-133). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Smith, H. & Stares, P. (2007). Diasporas in Conflict: Peace-Makers or Peace-Wreckers? Tokio: United Nations University Press.
Stepanova, E. (2006). Terrorism as a tactic of spoilers in peace processes. In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 78-104). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Tambiah, S.J. (1986). Sri Lanka: Ethnic Fratricide and the Dismantling of Democracy. Chicago en London: The University of Chicago Press.
Zahar, M. (2006). Understanding the violence of insiders: Loyalty, custodians of peace, and the sustainability of conflict settlement. In: E. Newman & O. Richmond (eds.), Challenges to peacebuilding: Managing spoilers during conflict resolution (pp. 40-58). Tokio, New York, Parijs: United Nations University Press.
Zartman, I.W. (1995). Dynamics and constraints in negotiations in internal conflicts. In: I.W. Zartman (ed.), Elusive Peace. Negotiating an End to Civil War (pp. 3-29). Washington D.C.: Brookings Institution.
Wetenschappelijke artikels
Aryasinha, R. (2001). Terrorism, the LTTE and the conflict in Sri Lanka. Conflict, Security & Development, 1 (2), 25-50.
Bar-Tal, D. (1998). Societal Beliefs in Times of Intractable Conflict: the Israeli Case. International Journal of Conflict Management, 9 (1), 22-50.
Bar-Tal, D. (2007). Sociopsychological Foundations of Intractable Conflicts. American Behavioral Scientist, 50 (11), 1430-1453.
Bouffard, S. & Carment, D. (2006). The Sri Lanka Peace Process: A Critical Review. Journal of South Asian Development, 1 (2), 151-177.
de Silva, K.M. (2001). Sri Lanka’s Prolonged Ethnic Conflict: Negotiating a Settlement. International Negotiation, 6, 437-469.
DeVotta, N. (2000). Control Democracy, Institutional Decay, and the Quest for Eelam: Explaining Ethnic Conflict in Sri Lanka. Pacific Affairs, 73 (1), 55-76.
DeVotta, N. (2002). South Asia Faces the Future: Illiberalism and Ethnic Conflict in Sri Lanka. Journal of Democracy, 13 (1), 84-98.
DeVotta, N. (2005a). From ethnic outbidding to ethnic conflict: the institutional bases for Sri Lanka’s separatist war. Nations and Nationalism, 11 (1), 141-159.
DeVotta, N. (2005b). Sri Lanka in 2004. Enduring Political Decay and a Failing Peace Process. Asian Survey, 45 (1), 98-104.
Edirippulige, S.K. (2002). Sri Lanka’s fragile peace process. New Zealand International Review, 27 (5), 10-14.
Fiol, C.M., Pratt, M.G. & O’Connor, E.J. (2009). Managing Intractable Identity Conflicts. Academy of Management Review, 34 (1), 32-55.
Gamage, S. (2009). Economic Liberalisation, Changes in Governance Structure and Ethnic Conflict in Sri Lanka. Journal of Contemporary Asia, 39 (2), 247-261.
Ganguly, R. (2004). Sri Lanka’s ethnic conflict: at a crossroad between peace and war. Third World Quarterly, 25 (5), 903-918.
Gray, B., Coleman, P.T. & Putnam, L.L. (2007). Intractable Conflict: New Perspectives on the Causes and Conditions for Change. American Behavioral Scientist, 50 (11), 1415-1429.
Greenhill, K.M. & Major, S. (2007). The Perils of Profiling. Civil War Spoilers and the Collapse of Intrastate Peace Accords. International Security, 31 (3), 7-40.
Korf, B. (2006). Who is the rogue? Discourse, power and spatial politics in post-war Sri Lanka. Political Geography, 25 (3), 279-297.
Mason, T.D. (2003). Structures of Ethnic Conflict: Revolution versus Secession in Rwanda and Sri Lanka. Terrorism and Political Violence, 15 (4), 83-113.
Matthews, B. (2004). In Pursuit of an ‘Interim Administration’ in Sri Lanka’s North and East: Opportunity or ‘Peace Trap’? The Round Table, 93 (373), 75-94.
Moolakkattu, J. (2004). Salvaging the Fractured Sri Lankan Peace Process. Peace Review, 16 (2), 211-217.
Nadarajah, S. & Sriskandarajah, D. (2005). Liberation struggle or terrorism? The politics of naming the LTTE. Third World Quarterly, 26 (1), 87-100.
Newman, E. & Richmond, O. (2006b). Peace building and spoilers. Conflict, Security & Development, 6 (1), 101-110.
Orjuela, C. (2008). Distant warriors, distant peace workers? Multiple diaspora roles in Sri Lanka’s violent conflict. Global Networks, 8 (4), 436-452.
Putnam, R.D. (1988). Diplomacy and Domestic Politics: The Logic of Two-Level Games. International Organization, 42 (3), 427-460.
Richmond, O. (1998). Devious Objectives and the Disputant’s View of International Mediation: A Theoretical Framework. Journal of Peace Research, 35 (6), 707-722.
Rogers, J.D., Spencer, J., Uyangoda, J. (1998). Political Violence and Ethnic Conflict. American Psychologist, 53 (7), 771-777.
Sahadevan, P. (1997). Resistance to Resolution: Explaining the Intractability of Ethnic Conflict in Sri Lanka. International Journal of Group Tensions, 27 (1), 19-41.
Sarvananthan, M. (2007). In Pursuit of a Mythical State of Tamil Eelam: a rejoinder to Kristian Stokke. Third World Quarterly, 28 (6), 1185-1195.
Shain, Y. (2002). The Role of Diasporas in Conflict Perpetuation or Resolution. SAIS Review, 22 (2), 115-144.
Shastri, A. (2003). Sri Lanka in 2002. Turning the Corner? Asian Survey, 43 (1), 215-221.
Shedd, J.R. (2008). When Peace Agreements Create Spoilers: The Russo-Chechen Agreement of 1996. Civil Wars, 10 (2), 93-105.
Singer, M.R. (1992). Sri Lanka’s Tamil-Sinhalese Ethnic Conflict: Alternative Solutions. Asian Survey, 32 (8), 712-722.
Smith, C. (2007). The Eelam endgame? International Affairs, 83 (1), 69-86.
Spencer, J. (2008). A Nationalism without Politics? The illiberal consequences of liberal institutions in Sri Lanka. Third World Quarterly, 29 (3), 611-629.
Stedman, S.J. (1997). Spoiler Problems in Peace Processes. International Security, 22 (2), 5-53.
Stokke, K. (2006). Building the Tamil Eelam State: emerging state institutions and forms of governance in LTTE-controlled areas in Sri Lanka. Third World Quarterly, 27 (6), 1021-1040.
Uyangoda, J. (2005). Ethnic conflict, ethnic imagination and democratic alternatives for Sri Lanka. Futures, 37 (9), 959-988.
Yiftachel, O. & Ghanem, A. (2004). Understanding ‘ethnocratic’ regimes: the politics of seizing contested territories. Political Geography, 23, 647-676.
Onderzoekspapers
Abeyratne, S. (2004). Economic Roots of Political Conflict: The Case of Sri Lanka. Colombo: The University of Colombo.
Byman, D.L., Chalk, P., Hoffman, B., Rosenau W. & Brannan, D. (2001). Trends in outside support for insurgent movements. Santa Monica: RAND’s National Security Research Divison.
Cheran, R. (2003). Diaspora Circulation and Transnationalism as Agents for Change in the Post Conflict Zones of Sri Lanka. Berlijn: Berghof Foundation for Conflict Management.
Collier, P. & Hoeffler, A. (2000). Greed and Grievances in Civil War. Washington, D.C.: World Bank Policy Research Working Paper 2355.
Collier, P. & Hoeffler, A. (2002). Greed and Grievances in Civil War. Oxford University: Centre for the Study of African Economies: WPS/2002-01.
Edirippulige, S.K. (2000). Ethnic Conflict in Sri Lanka: Obstacles to the Peace Process. Niet-gepubliceerde doctoraalscriptie. University of Auckland: Philosophy in Political Studies.
Ferdinands, T., Rupesinghe, K., Saravanamuttu, P., Uyangoda, J. & Ropers, N. (2004). The Sri Lankan Peace Process at a Crossroads. Lessons, Opportunities and Ideas for Principled Negotiations and Conflict Transformation.
Goodhand, J., Klem, B., Fonseka, D., Keethaponcalan, S.I. & Sardesai S. (2005). Aid, Conflict, and Peacebuilding in Sri Lanka 2000-2005. The Asia Foundation.
Gundu, R.K. (2008). South Asia Monitor: Sri Lanka: Peace through War? Center for Strategic and International Studies: South Asia Program.
Lyons, T. (2004). Engaging Diasporas to Promote Conflict Resolution: Transforming Hawks into Doves. George Mason University: Institute for Conflict Analysis and Resolution.
Priyantha, I.R. (2008). Norwegian Mediation in Conflict Transformation for a Sustainable Peace in Sri Lanka; Challenges Ahead. University of Bergen: Department of Administration and Organization Theory.
Rupesinghe, K. (2009). Ceasefire Agreement: Failure in Conflict Resolution? Opgeroepen op Juli 31, 2009, van Kumar Rupesinghe: http://www.kumarrupesinghe.org/Pages/Suggested.aspx?cat=50
Saravanamuttu, P. (2006). Democratization of the Peace Process: Sri Lanka. International Institute for Democracy and Electoral Assistance: Democracy, Conflict and Human Security: Further Readings, 207-219.
Zunzer, W. (2004). Diaspora Communities and Civil Conflict Transformation. Berghof Research Center for Constructive Conflict Management: Berghof Occasional Paper Nr. 26.
Krantenartikels
BBC News. (2005a, November 18). Heartliner wins Sri Lanka election. Opgeroepen op Juli 17, 2009, van BBC News: http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4447794.stm
BBC News. (2005b, November 18). Profile: Mahinda Rajapaksa. Opgeroepen op Juli 17, 2009, van BBC News: http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/3602101.stm
Subramanian, N. (2000, November 23). Tamil diaspora for nothing less than Eelam? Opgeroepen op Juli 21, 2009, van The Hindu: http://www.hinduonnet.com/thehindu/2000/11/23/stories/0323000b.htm
The Economist. (2009, Augustus 6). Sri Lanka after the war: Behind the Rajapaksa brothers' smiles. Opgeroepen op Augustus 6, 2009, van Economist.com: http://www.economist.com/world/asia/displaystory.cfm?story_id=14174477
Andere documenten
International Crisis Group. (2009a, Juni 16). The current situation. Opgeroepen op Juli 19, 2009, van Sri Lanka: After the War: http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?id=6070&l=1
International Crisis Group. (2009b, Mei). Conflict history: Sri Lanka. Retrieved Juli 19, 2009, from International Crisis Group: http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?action=conflict_search&l=1&t=…
Sri Lanka Monitoring Mission. (2008). Description of the SLMM. Opgeroepen op Juli 19, 2009, van Sri Lanka Monitoring Mission: http://www.slmm.info/ABOUT_THE_SLMM/Description/
US Department of State. (2001, April 30). Patterns of Global Terrorism: 2000. Opgeroepen op Juli 19, 2009, van US Department of State: Office of the Coordinator for Counterterrorism: http://www.state.gov/s/cd/rls/crt/2000/
Interviews