Onderzoek naar de mogelijkheden voor de uitbouw van een educatieve werking voor jongeren van het secundair onderwijs bij Contour Mechelen

Evelien De Smet

Persbericht

Onderzoek naar de mogelijkheden voor de uitbouw van een educatieve werking voor jongeren van het secundair onderwijs bij Contour Mechelen

Met je klas naar de film!

In Vlaanderen worden vandaag ontzettend veel initiatieven genomen om jongeren met kunst en cultuur in contact te brengen. Naast allerhande uiteenzettingen hierover in de literatuur, willen ook steeds meer culturele instellingen educatieve programma’s en werkvormen voor de jeugd ontwikkelen. Zij besteden hierbij een speciale aandacht aan het onderwijs via een aanbod van rondleidingen of workshops. Toch vinden veel leerkrachten het niet makkelijk om uit het uitgebreide gamma een geschikte activiteit te kiezen voor hun leerlingen. Dit probleem stelt zich zeker met betrekking tot de audiovisuele kunstensector, die voor een groot aantal onderwijzers nog onbekend terrein is. Een passende film of videokunstenaar uitkiezen is vaak niet zo’n probleem, maar waar vind je als leerkracht een goede voorbereiding of nabeschouwing? Door de inspanningen van steeds meer cultuurhuizen hoeft dit niet langer een probleem te zijn en krijgt ook de audiovisuele kunst een educatief kleedje.

Een groot aantal culturele organisaties in Vlaanderen heeft een aanbod in de audiovisuele kunst, van film tot videokunst. Voor mijn eindwerk onderzocht ik welke educatieve mogelijkheden binnen deze kunsttak voorhanden zijn voor leerlingen van het secundair onderwijs. De thesis kwam tot stand op vraag van de kunstenorganisatie Contour Mechelen vzw, een instelling die elke twee jaar een omvangrijke tentoonstelling voor videokunst organiseert in het hart van Mechelen, maar die tot dusver nog geen educatief programma ontwikkelde. Het onderzoek gaat echter verder dan de nodige praktische informatie die Contour op weg kan helpen om een werking voor scholen uit te bouwen, en geeft ook een overzicht van de stand van zaken met betrekking tot kunsteducatie en cultuurdeelname van de (schoolgaande) jeugd. Zo blijkt dat het onderwijs een zeer belangrijke speler is in het in contact brengen van de jeugd met kunst en cultuur. Een aanzienlijk deel van de Vlaamse jongeren maakt immers enkel via de school kennis met een museum, een theateropvoering of een videokunstenaar. Toch blijkt dat een bezoek met de klas aan een culturele instelling niet automatisch leidt tot een latere cultuurdeelname van diezelfde jongeren. De oorzaak is veelal te vinden in de belerende aanpak van de medewerkers of gidsen in hun omgang met een jong publiek. Daarom stappen steeds meer instellingen resoluut af van een schoolse aanpak en zoeken naar nieuwe en actieve werkvormen en methoden in hun omgang met jongeren.

Als je als leerkracht besloten hebt om met je klas een aanbod uit de audiovisuele kunst te bezoeken, kan je in heel wat instellingen terecht. Het culturele veld is rijk aan organisaties die zich specialiseren in filmvoorstellingen voor scholen en jongeren, maar ook kunstencentra of musea die een afdeling audiovisuele kunst hebben ontwikkelen vaak educatieve formules voor het onderwijs. De meeste organisaties passen bovendien hun werkvormen aan de groep aan. Zo wordt videokunst of film zowel voor leerlingen van het algemeen- als voor leerlingen van het technisch- of beroepsonderwijs toegankelijk. De medewerkers van een cultuurhuis laten leerkrachten meestal kiezen uit verschillende werkvormen, voornamelijk interactieve rondleidingen of workshops. Rondleidingen gebeuren steeds meer 'interactief' om het saaie imago van zich af te schudden. De klemtoon ligt op dialoog en op een interactie van de jongeren met de gids, waarbij de leerlingen zélf de kunst op een spelende manier leren ontdekken. Ook workshops zijn vandaag heel populair. In een actieve workshop kunnen leerlingen met filmmateriaal experimenteren of ze maken zelf een film. Sommige workshops zijn beschouwend en geven leerlingen een ruimere kadering in de geschiedenis van de film of er wordt een klassikale filmbespreking gehouden. Workshops worden voornamelijk op touw gezet door kunsteducatieve organisaties die rond het medium 'film' werken. Jekino Educatie bijvoorbeeld, heeft een educatief aanbod vol media-activiteiten en is gekend om haar uitgebreide selectie aan workshops. Leerkrachten die een tentoonstelling of voorstelling liever op zichzelf bezoeken, moeten zich geen zorgen maken over een passende verwerking. De meeste organisaties bieden hetzij gratis, hetzij voor een klein bedrag een lesmap of leerkrachtenmap aan die voor of na het bezoek kan gebruikt worden, en waarin veelal bij bepaalde vakoverschrijdende eindtermen wordt aangesloten. Zo heeft Lessen in het Donker voor vrijwel elke filmvoorstelling een geschikte lesmap. Dit bespaart docenten veel tijd en denkwerk.

Een klasuitstap naar een tentoonstelling over videokunst of naar een filmvoorstelling hoeft vandaag dus geen uitdaging meer te zijn. Door de toenemende inspanningen van allerhande cultuurhuizen wordt ook de audiovisuele kunst op een educatieve manier in kaart gebracht. Goed nieuws dus voor elke leerkracht die nog zou twijfelen over een filmbezoek of toch maar een dvd'tje in de klas… .

Bibliografie

Uitgegeven bronnen:

Boeken:

ANCKAERT, L. (red.) (2007), Kunsteducatieve vormingsprocessen, Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 71 p.

BAMFORD, A. (2007), Kwaliteit en consistentie. Kunst- en cultuureducatie in Vlaanderen, Brussel: CANON Cultuurcel, 96 p.

CJP Vlaanderen (2007), Smakers. Jongeren en cultuur 2006, Brussel: CJP en Afdeling Jeugd, 144 p.

CJP Vlaanderen (2009), Smakers. Jongeren en cultuur 2008, Brussel: CJP en Afdeling Jeugd, 142 p.

DEVOS, F. (2004a), Ambrassadeurs. Over jongeren, cultuur en communicatie, Brussel: CultuurNet Vlaanderen, CJP en CANON Cultuurcel, 95 p.

DEVOS, F. (2007), KIES*. Bijna 150 aanbevelingen voor een MAS in jonge handen, Antwerpen: MAS, 31 p.

GOEGEBUER, A. (2004), Audiovisuele vorming in het Vlaamse onderwijs 2004, Gent: IAK vzw, 218 p.

LADDA VZW (2007), Talkie Walkie. Jongerensubcultuur 4 believers / non-believers, Leuven: Uitgeverij Acco, 159 p.

MORBEE, A. (2006), Koken met Cookies. Handleiding voor het opzetten van een kunsteducatief erfgoedproject in secundaire scholen, Leuven: Marc Collier, 67 p.

MORBEE, A. (2007), Kunstvakwerk. Handleiding voor een optimale samenwerking tussen een museum en een vaktechnische school, Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 71 p.

PEETERS, E. (red.) (2008), Beeldend Vlaanderen. Een gids met 147 organisaties beeldende kunst, Gent: Dirk De Wit, 64 p.

VAN CAMPENHOUT, D. (2005), Ambrassadeurs 2. Over jongeren, cultuur en communicatie. Een duik in de praktijk, Brussel: CultuurNet Vlaanderen, CJP, CANON Cultuurcel, 64 p.

VAN HULLE. J. (red.) (2008), Gedeeld/verbeeld. Eindrapport van de commissie onderwijs cultuur, Brussel: CANON Cultuurcel, 94 p.

VAN OOST, O. (2009), Mind the Gap! The Sequel. Een onderzoek naar het vrijetijdsaanbod voor jongeren in Vlaamse en Nederlandse musea, Leuven: AmuseeVous, 110 p.

WAUTERS, R. en VAN HULLE J. (2008), Audiovisueel onderwijs: de knop omdraaien, Brussel: CANON Cultuurcel, 80 p.

Reader:

ANCIAUX, B. (2001), ‘Kunsteducatie en beleid. De verhouding van cultuur en onderwijs’, 121 – 125 in DE GROOF J., SCHECK W. M. e.a. (red.), Cultuur en participatie. Opleiding, vorming, begeleiding, Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 223 p.

SCHRAMME, A. (2001), ‘Klas, kunst en cultuur’, 141 – 151 in DE GROOF J., SCHECK W. M. e.a. (red.), Cultuur en participatie. Opleiding, vorming, begeleiding, Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 223 p.

Artikels:

CLOOSTERMANS, M. (2009), ‘Beeldende kunst ‘in het wild’ in Beaufort03 Zeemagazine 2009, 31.03.2009.

DEVOS, F. (2004b), ‘Cultuurbeleving is geen leerstof’ in De Standaard Online, 11.05.2004.

SMITS, W. (2005), ‘De participatie van jongeren in de vrijetijds-, sociale en culturele ruimte’ in UVV-info, 22, (4): 8-11.

VANDERPOORTEN, M. (2004), ‘In elk kind zit creativiteit’ in De Standaard Online, 13.05.2004.

VAN GREMBERGEN, P. (2004), ‘Cultuur voor alle jongeren’ in De Standaard Online, 17.05.2004.

Elektronische bronnen:

ANCIAUX, B. (2004a), Beleidsnota Cultuur 2004 – 2009, (online), http://docs.vlaanderen.be/portaal/beleidsnotas2004/anciaux/cultuur.pdf, gelezen op 4.03.2009.

ANCIAUX, B. (2004b), Beleidsnota Jeugd 2004 – 2009, (online), http://jsp.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2004-2005/g101-1.pdf, gelezen op 4. 03. 2009.

ANCIAUX, B. (2008a), Smaakmaker. Beleids- en actienota over cultuureducatie voor smakers en makers binnen het Vlaams cultuur- en jeugdbeleid, (online), http://www.cjsm.vlaanderen.be/cultuurbeleid/docs/nota_cultuureducatie_d…, gelezen op 17.02.2009.

ANCIAUX, B. (2008b), Beleidsbrief Cultuur 2008, (online), http://www.ministeranciaux.be/attachments/1195133114842/Cultuur.pdf, gelezen op 30.03.2009.

Bureau Promotie Podiumkunsten (2005), Format Jeugdtheatermarketing. Versie juni 2005, (online), http://www.promotiepodiumkunsten.nl/Beheer/DynamicMedia/documenten/down…, gelezen op 20.05.2009.

DE CONINCK, C., MAES, B., SLEURS, W. e.a. (2002), Over de grenzen. Vakoverschrijdende eindtermen in de tweede en derde graad van het secundair onderwijs, (online), http://www.ond.vlaanderen.be/DVO/publicaties/over_de_grenzen/OVER_DE_GR…, gelezen op 24.05.2009.

DE GRAUWE, J. (2005), Het beleid van de kunsteducatie in Vlaanderen. Een algemene schets, casestudy en kritische analyse, (online), http://www.veerman.be/jelle.pdf, gelezen op 26.02.2009.

SAEY, P., VAN EECKHAUT, M. (2003), Publieksbegeleiding in de praktijk, (online), http://www.cultuurnet.be/sites/default/files/webform/publicaties/Publie…, gelezen op 8/05/2009.

SAEY, P., VAN EECKHAUT, M. (2006), Bemiddeling tussen cultuuruiting en publiek in cultuurhuizen. Van educatie naar bemiddeling, (online), http://www.ibknet.be/files/BemiddelingCultuuruitingenpubliek_SaeyEeckha…, gelezen op 24.04.2009.

VAN DER AUWERA, S., SCHRAMME, A. e.a. (2007), Erfgoededucatie in het Vlaamse onderwijs. Erfgoed en onderwijs in dialoog, (online) http://onderwijs.vlaanderen.be/publicaties/eDocs/pdf/271.pdf, gelezen op 2/03/2009.

VANDERPOORTEN, M. en ANCIAUX B. (2002), Protocol van samenwerking met betrekking tot cultuur en onderwijs, (online), http://www.ond.vlaanderen.be/schooldirect/bijlagen0201/protocol_CO.pdf, gelezen op 20.05.2009.

VAN HECKE, M. (2004), Cultuur en Onderwijs, (online), http://depot.vti.be/dspace/bitstream/2147/275/7/GrandTour_Lezing_Cultuu…, gelezen op 20.05.2009.

VLAAMS MINISTERIE VAN ONDERWIJS EN VORMING (2008), Onderwijs in Vlaanderen. Een brede kijk op het Vlaamse onderwijslandschap 2008, (online) http://www.ond.vlaanderen.be/publicaties/eDocs/pdf/103.pdf, gelezen op 2.03.2009.

VLAAMS THEATER INSTITUUT (2007), Courant #83. Dossier onderwijs en cultuur, (online), http://www.vti.be/files/courant83.pdf, gelezen op 21.04.2009.

VOS, I. (2003), Cultuurparticipatie en maatschappelijk kwetsbare groepen, (online), http://www.cultuurnet.be/sites/default/files/webform/publicaties/CMKG.p…, gelezen op 4.03.2009.

WEYTS, K. (2003), Communicatieplanning van theorie naar praktijk, (online), http://www.cultuurnet.be/sites/default/files/webform/publicaties/cvtnp…, gelezen op 8.05.2009.

Onuitgegeven bronnen:

CONTOUR MECHELEN, Inhoudelijk en financieel beleidsplan 2008 & 2009 en geactualiseerd beleidsplan 2008, ongenummerd.

CONTOUR MECHELEN, Aangepast beleidsplan 2008 – 2009, ongenummerd.

CONTOUR MECHELEN, Beleidsplan 2010 – 2013, 68 p.

CONTOUR MECHELEN, Subsidieaanvraag voor het geheel van de werking in 2008 en 2009 in het kader van het Kunstendecreet, 94 p.

CONTOUR MECHELEN, Werkingsverslag 2008, 22 p.

CONTOUR MECHELEN, Financieel jaarverslag 2007, ongenummerd.

MUHKA, Jaarverslag 2008, 151 p.

SINNAEVE, I., VAN NUFFEL, K. EN SCHILLEMANS, L. (2004), ‘Jeugd en vrije tijd. Thuis tv-kijken, voetballen of naar de jeugdbeweging?’ in: D. BURSSENS, S., DE GROOF, H., HUYSMANS, I. (eds.), Jeugdonderzoek belicht. Voorlopig syntheserapport van wetenschappelijk onderzoek naar Vlaamse kinderen en jongeren (2000 – 2004), onuitgegeven onderzoeksrapport, K. U. Leuven, Vrije Universiteit Brussel en UGent, 59 – 80 p.

VERSTRAETEN, J. (2005 – 2006), Een communicatieplan voor Contour Mechelen vzw, onuitgegeven masterverhandeling, Universiteit Antwerpen, 162 p.

Lesmappen en andere documentatie voor onderwijs:

BEAUFORT03 (2009), Lesmap Kunst aan zee, 24 p.

BEAUFORT03 (2009), Brochure Kunst aan zee, ongenummerd.

BE-PART ATELIER (2008), Lesmap Masterclass/Workshop Secundair onderwijs met kunstenaar Viola Groenhart, ongenummerd.

BE-PART ATELIER (2008), Brochure onderwijs, ongenummerd.

BOZAR STUDIOS (2009), Lesmap Da Van Dyck a Bellotto. Magnificenza alla corte dei Savoia. Luister aan het Hof van Savoye, (online),

http://www.bozar.be/downloads/sabauda/nl.pdf, gelezen op 11.03.2009.

BOZAR STUDIOS (2008), Bozar Studios 2008 – 2009. Scholen. Basisonderwijs en secundair onderwijs, (online), http://www.bozar.be/downloads/studios/08-09brochure_scholen_NL.pdf, gelezen op 23.04.2009.

JEKINO EDUCATIE, Lesmap No Network Jekino, (online), http://www.jekino.be/distributie/films/nonetwork.html, gelezen op 8.04.2009.

JEKINO EDUCATIE (2009), Film en media voor kinderen, jongeren en hun begeleiders, 31 p.

LESSEN IN HET DONKER, Infopakket Film voor de tweede en derde graad secundair onderwijs, (online),

http://www.kuleuven-kortrijk.be/renwv/moviemaker/extra/INFOPAKKET_SECUN…, gelezen op 25.03.2009.

LESSEN IN HET DONKER, Lesmap Paradise Now, (online), http://www.lesseninhetdonker.be/media/downloads/Voorbeeldmap%20Paradise…, gelezen op 25.03.2009.

MIDDELHEIMMUSEUM, Kijkoefening Je kwam, je keer en je zag, (online), http://www.middelheimmuseum.be/docs/Stad/Bedrijven/Cultuur_sport_recrea…, gelezen op 11.04.2009.

MIDDELHEIMMUSEUM, Werkmap Kijken – structureren – ordenen, (online), http://www.middelheimmuseum.be/docs/Stad/Bedrijven/Cultuur_sport_recrea…, gelezen op 11.04.2009.

MUHKA_MEDIA (2008), Filmaanbod voor onderwijs (schooljaar 2008 – 2009), 30 p.

S.M.A.K. (2009), Lesmap Mark Manders, (online), http://www.smak.be/docs/Lesmap_secundair.pdf, gelezen op 18.03.2009.

S.M.A.K., Kijkwijzer. Een pedagogische handleiding voor het secundair onderwijs, 55 p.

TRIËNNALE HASSELT VZW (2009), Superstories didactische map, (online), http://www.superstories.be/press/LEERKRACHTENMAP.pdf, gelezen op 1.04.2009.

TRIËNNALE HASSELT VZW (2009), Superstories Kijkwijzer, ongenummerd.