Zijn er nog idealistische leerkrachten in Brussel?

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Thea Mathues

Leerkrachten in Brusselse kansarme wijken gaan er elke dag opnieuw voor

‘Hier kan je trots zijn op jezelf’

Brussel, onze hoofdstad, onze trots? De stad van het Atomium kampt niet alleen met een imagoprobleem, maar ook met reële vraagstukken. Zo houdt meer dan de helft van de leerkrachten in het Brussels Nederlandstalig onderwijs het na vijf jaar voor bekeken. Scholen in achtergestelde wijken, krijgen het hierdoor nog moeilijker. Twee leerkrachten die vooral werken met kansarme leerlingen doen hun verhaal.

Het regent. Ik zoek mijn weg uit metrostation Zwarte Vijvers naar de Vierwinden­basisschool in hartje Molen­beek. Aan de buitenkant ziet de school er even grijs uit als de lucht. Dan opent directeur Dirk Letens, keurig in kostuum, de deur. Achter hem ligt er een wereld vol kleurrijke, georga­niseerde chaos.

‘Mijn plan was om vijf jaar te blijven, ondertussen zit ik er hier al twaalf.’ Nu gaat alles vlot, maar de start van Dirk’ s carrière verliep minder vanzelfsprekend. ‘Het eerste jaar heb ik het bijzonder moei­lijk gehad. Ik kom uit Meche­len, daar zijn ook scholen met veel allochtonen, maar hier is het toch anders werken. 

Creatief zijn

Je kan je afvragen waarom iemand blijft doorzetten als het zo moeilijk gaat. ‘De Arabische cultuur heeft mij altijd al gefascineerd. Werken met kinderen die het minder gemakkelijk hebben, wilde ik ook doen.’ Noch­tans is er dichter bij huis werk genoeg. ‘Ik ben getrouwd en heb drie kinderen. Voor mij is het dus eenvoudiger om in de buurt te werken. Ik heb al een aanbieding gekregen, maar toch, je gaat je hechten aan een school.’

Dat doet de directeur op een creatieve manier. Vorig jaar zijn de kinderen uit het zesde leerjaar naar Marokko getrokken. ‘Eerst ben ik samen met de leerkrachten op inleefreis ge­weest. Veel van onze kinderen hebben een Marokkaanse ach­tergrond, daarom is het mooi meegenomen om zelf eens van die cultuur te proeven. Uiteindelijk was er nog geld over en dan vonden we het een leuk idee om de kinderen gratis mee te nemen.’

De Vierwindenschool is een concentratieschool, maar de laatste jaren wordt ze ook po­pulairder bij Vlamingen. ‘Toch blijven van de 160 leerlingen zo’n 100 van Marokkaanse afkomst.’ De Nederlandstalige kin­deren integreren niet allemaal even vlot in de school, soms zitten ze als enige in een klas vol anderstaligen. ‘Voor mij is een kind geen experiment. Het is niet omdat de ouders geloven in een multiculturele samenleving dat je je kind dat ook moet aandoen, om het even negatief te stellen. Ouders moeten realistisch blijven. Ge­lukkig zijn er ook kinderen die zich onmiddellijk aanpassen.’

Auto in de metro

Toch blijven er redenen genoeg om het op te geven. ‘Sommige leerlingen zijn echt moeilijk. Zo was er onlangs een jonge­tje dat gewoon op de speel­plaats stond te plassen. Veel leerkrachten beginnen hier met volle moed, maar ge­ven het al snel op.’ Vervanging zoeken is dus niet eenvoudig. ‘Als ik mensen opbel om in te springen, lachen ze mij vaak uit. Mensen denken weleens dat ze hier op elke hoek van de straat verkracht of overvallen kunnen worden.’ Dat negatieve imago speelt de school parten. ‘Ik zelf, heb hier nooit zware pro­blemen gehad, maar het ge­beurt dat ik uit mijn raam kijk en zie hoe diefjes ervandoor gaan met handtassen. Er heeft ook al eens een auto in het metrostation gestaan. En ja, af en toe worden leerkrach­ten lastiggevallen. Zo heb ik al meegemaakt dat leerlingen aanbelden en dan in mijn ge­zicht spuwden.’

Gelukkig zijn er ook positie­ve punten. ‘Het is natuurlijk niet zo dat alle leerlingen moeilijk zijn en binnenkort wordt ons gebouw eindelijk gerenoveerd. Dat is dringend nodig. Hier lesgeven is niet ge­makkelijk maar je krijgt er wel het gevoel door dat je iets kan betekenen voor je leerlingen. Hier kan je een verschil maken, daarom blijf ik.’

Het Anneessens Funck Insti­tuut in Brussel, een BSO-school met een slechte reputatie. In een wijk met een slechte repu­tatie. Een statig gebouw dat een dagelijkse thuis biedt aan zo’n 400 leerlingen. Toch wil­len veel leerkrachten helemaal niets te maken hebben met die 400. De 24-jarige Annelies De­ville dacht daar anders over en ging er meteen na haar oplei­ding solliciteren.

‘Ik wist dat hier niet veel leerkrachten wilden lesgeven. Ik ben gewoon binnengewan­deld en heb gevraagd of er nog plaats was voor een lerares Nederlands. Er was inderdaad nog een vacature en op 1 september 2007 ben ik begonnen.’ Annelies koos doelbewust voor deze school. ‘Ik wilde sowieso in Brussel lesgeven en het liefst in een BSO-school. De leerlingen zijn gewoon veel toffer. Ze zijn mondiger, ze komen conflicten met jou uitpraten en lopen niet onmiddellijk naar de directie of de ombudsman.’

Proficiat, je leeft nog

Nochtans heeft de school geen goede naam. Annelies moet toegeven dat dit niet he­lemaal onterecht is. ‘Soms zijn leerlingen hier agressief.’ Daarnaast schrikt het veel mensen af om met een voor 99% allochtoon publiek te werken. ‘De taalkennis van onze leerlingen is daardoor nihil. Daar komt dan ook nog eens bij dat wij met veel te grote klassen werken. 16 leer­lingen in een eerste jaar BSO, dat hoort niet.’ Natuurlijk zijn er ook de cultuurverschillen. ‘Zo hebben we bijvoorbeeld de zwemlessen moeten afschaf­fen, er was te veel gedoe over wat je nu wel mocht zien van het lichaam en wat niet. Als ik mensen vertel dat ik aan het Funck lesgeef krijg ik vaak te horen: Amai, proficiat, jij leeft nog.’

In die omstandigheden leer­lingen iets bijbrengen lukt niet zomaar. ‘Soms zijn er da­gen waarop ik denk, ik had evengoed in het park kunnen zitten met hen.’

Gelukkig verloopt het niet altijd op die manier. ‘Je merkt aan kleine dingen dat ze iets bijleren. Als ze opeens een woord gebruiken waarvan ik denk, dat kunnen ze nooit op straat opgepikt hebben.’ Toch blijft de school zich voor deze jongeren inzetten. ‘Wij blijven projec­ten organiseren. Net zoals in een normale school gaan we op uitstap. Al is dat voor ons iets moeilijker. Als we de trein willen nemen, moeten we ons afvragen of dat wel zal lukken met zo’n bende.’

Annelies ziet vooral één groot probleem voor de toekomst. ‘Elk jaar zetten wij verschil­lende leerlingen buiten om­dat ze onhandelbaar zijn. Alle scholen doen dit, maar wat gaat er gebeuren met die steeds grotere groep stuur­loze jongeren?’

Wat zie je er mooi uit

Volgens Annelies is lesgeven een beroep dat je met vallen en opstaan leert. Jezelf blij­ven, vindt zij een must. ‘Ik kan grappig zijn, maar ook streng wanneer nodig. Op mijn manier leer ik mijn klas wat bij. Zoals vorig jaar bij de eerstejaars. Elke keer als ze moesten recht­staan, liet ik ze zeggen, me­vrouw Deville is weer mooi aangekleed vandaag. Dat vonden ze geweldig. Terwijl in koor spreken een opdracht uit het leer­plan is.’

Lesgeven in Anneessens is een zaak van door­zettingsvermogen ‘Ik blijf uit idealisme. De lerarenoplei­ding was echt de hel. Meer dan de helft van de studen­ten deed het gewoon voor de congé payé.  Ik haal tenminste voldoening uit mijn werk, hier kan je trots zijn op jezelf.’