Het boek beweegt
Net als in de muziekindustrie een paar jaar geleden, voltrekt zich as we speak ook in de boeken- en printmediasector een technologische revolutie. Het moderne boek is een e-book - dat zich laat lezen op een e-reader of tabletcomputer -, een audiofile, een videocompilatie en ook … een gedrukt boek. Anno 2010 is lezen ook kijken en luisteren.
Sinds enkele jaren produceren grote hardwarefabrikanten als Amazon, Apple en Sony, en boekenketens als Barnes & Noble, digitale dragers waarop je elektronische boeken of e-books kan lezen. Binnenkort mengt ook Google zich in de debatten. De internetgigant komt met een eigen tabletcomputer en een webshop genaamd Google Editions op de proppen. Google maakt het ons straks mogelijk om op eender welke drager boeken te lezen die het voor ons in een soort internetwolk of ‘cloud’ bewaart.
Kindle en iPad
Tot op heden zijn de in 2007 gelanceerde Kindle van marktleider Amazon – een toestel dat over een zwart-witscherm beschikt en de zogenaamde eInk-technologie (eInk is een digitale inktsoort die geen achtergrondverlichting nodig heeft, nvdr.) toepast -, en de razend populaire iPad van Apple – waarvan op dit moment maar liefst 4,5 miljoen exemplaren per kwartaal over de toonbank gaan - de meest succesvolle speeltjes op de e-markt. Sinds 4 oktober is de iPad overigens verkrijgbaar via Amazon.com, op die van Apple na de enige site die het nieuwe paradepaardje van Steve Jobs en de co online aanbiedt. Het lijkt een vreemde evolutie, aangezien de iPad beschouwd wordt als de grootste belager van de Kindle. Toch is het een slimme zet. Wie de tablet-pc via Amazon aanschaft, krijgt er namelijk ook een Kindle-applicatie voor de iPad bij.
De fundamenten van een nieuwe, digitale boeken- en printmarkt zijn dankzij de technologische ontwikkelingen alvast gelegd. Voor de traditionele actoren – auteurs, uitgevers en vormgevers - is het nu zaak om die markt te bestormen, door hun businessmodellen af te stemmen op de nieuwe technologie. In het magazine ‘E - Het Bewegende Boek’ – mijn afstudeerscriptie aan de KHM - krijgen die spelers een stem.
“Auteurs kunnen verhalen in e-bookvorm uitbrengen, en zo zonder de kosten en omslachtigheid van drukwerk een publiek vergaren”, aldus Ivo Victoria, een Vlaamse schrijver die van zijn debuutroman ‘Hoe Ik Nimmer De Ronde Van Frankrijk Won (En Dat Het Me Spijt)’ een e-bookversie maakte, en die online gooide voor een prijs die de consument zélf mocht bepalen.
“Het is de taak van de uitgevers om de boeken die ze beheren zo goed mogelijk onder de aandacht te brengen’, zegt Lex Jansen, uitgever van De Arbeiderspers in Nederland. “Als ze met e-books een groter en breder publiek kunnen aanspreken, zijn ze verplicht daarin mee te gaan. De uitgever die dat niet doet ís geen uitgever.”
“De emotionele waarde van gedrukte boeken kan je niet digitaliseren”, denkt Herman Houbrechts, vormgever voor de uitgeverij Meulenhoff/Manteau. “Door boeken op een mooie manier te verpakken, geef je auteurs het gevoel dat je hun werk naar waarde schat. Ook de lezers zijn tevreden, want die krijgen waar voor hun geld. Wat me wél leuk lijkt aan e-readers is de mogelijkheid om in digitale artikels op links te klikken. Zo kan je je echt in een onderwerp gaan verdiepen.”
Verrijkte content
E-readers en vooral tabletcomputers als de iPad zijn voornamelijk voor kranten- en magazine-uitgevers een godsgeschenk. “Maar wie zijn content ongewijzigd in iPad-formaat gaat aanbieden, is eraan voor de moeite”, aldus Jeroen Overstijns, voormalig business unit manager bij Sanoma Digital. “Enkel door ze te verrijken met audio- en videocontent, en de consument op die manier een meerwaarde te bieden, zal die zijn zuurverdiende centen willen aanspreken.”
De Amerikaanse magazine-uitgever Condé Nast is één van de voortrekkers op het gebied van iPad-toepassingen. Het toonaangevende technologietijdschrift Wired was het eerste blad op de iPad, en recentelijk boksten dezelfde ontwikkelaars ook voor het legendarische The New Yorker een mooie iPad-editie in elkaar. Topkunstenaar David Hockney ‘schilderde’ de cover van de eerste digitale New Yorker met de iPad-applicatie ‘Brushes’ (een zogenaamde ‘finger paint’ app, nvdr.) en filmmaker Roman Coppola regisseerde een demonstratiefilmpje bij de applicatie. De digitale New Yorker blaast het blad, dat al een tijdje op zijn retour was, nieuw leven in.
In Vlaanderen lanceerde De Standaard als eerste een iPad-toepassing. Tussen de release in juli en september, had de krant zo’n 10 000 apps verkocht. Later deze maand komt ook De Morgen met een eigen toepassing, en sommige magazines van Sanoma krijgen kortelings een digitaal broertje of zusje.
Kinderschoenen
Toch staat de e-markt – alle jubelkreten, marketingpeptalk en eerste successen ten spijt – nog in de kinderschoenen. Het marktaandeel van e-books en e-readers is nog ronduit marginaal - Ivo Victoria verkocht van zijn e-book welgeteld 350 exemplaren. Het gros van de uitgevers kijkt dan ook de kat uit de boom. Bovendien staan een aantal technische struikelblokken een doorbraak van digitaal lezen nog in de weg. “Digital Rights Management – een beveiligingssysteem dat in e-readers ingebouwd is om piraterij tegen te gaan – zorgt ervoor dat je je e-books niet op elke drager kunt afspelen, omdat veel fabrikanten een eigen bestandsformaat hanteren”, weet Wiebe De Jager, uitgever van Eburon en co-oprichter van de Nederlandse nieuwssite eReaders.nl. “Ook de schermtechnologie staat nog niet op punt. De huidige generatie e-readers beschikt over een zwart-witscherm, en is daarom minder interessant voor bijvoorbeeld magazine-uitgevers. Langdurig naar een lichtgevend kleurenscherm staren is dan weer slecht voor de ogen.”
Ook omtrent het prijzenbeleid van digitale boeken heerst volgens De Jager nog onduidelijkheid. “Het is moeilijk om te bepalen welke uitgave elektronisch is en welke niet. Als ik een boek zonder ISBN-nummer online aanbied, is dat dan een gewoon boek of een e-book?”
Gedrukte boek
Tenslotte wordt het gedrukte boek in een wereld van e-reading misschien terug wat het ooit was: een extreem verzorgd, waardevol en zelfs hip product om te blijven koesteren. Zo heeft de onafhankelijke Amerikaanse uitgeverij McSweeney’s de jongste twaalf jaar aangetoond dat een literair tijdschrift óók jong en hip kan zijn, zowel inhoudelijk als op vlak van vormgeving. En zoals in de vermaledijde muziekindustrie – waar de remonte van het vinyl aan de orde van de dag is en de liefhebber met speciale luxe-edities om de oren geslagen wordt – worden ook in de boekensector steeds meer peperdure, gelimiteerde uitgaven op de markt gebracht.
Kortom: het boek bewéégt, de lettertjes dansen. Op beeldschermen allerhande, maar ook, en zelfs eleganter dan ooit, op … papier.
Deze afstudeerscriptie werd ingeleverd op de Kindle 2. Op 21 oktober is de auteur gastspreker op het Cross Media Publishing Seminar van Catena Company (www.catenacompany.be), waar een interactieve iPad-versie van het werk voorgesteld wordt.
Primaire bronnen
Interviews
- Geert Joris: ontmoet in de kantoren van Boek.be in Borgerhout, op dinsdag 22 december 2009
- Jan Theys: geïnterviewd op zijn bureau in Wemmel (Skyline Entertainment) op dinsdag 16 februari 2010
- Wiebe De Jager (NL): ontmoet en aangesproken op het e-reading event in Eindhoven op 23 maart 2010, een weekje later telefonisch geïnterviewd.
- Stef De Paepe: geïnterviewd in Het Geluidshuis in Antwerpen, op donderdag 15 april 2010
- Herman Houbrechts: geïnterviewd bij hem thuis in Antwerpen, op dinsdag 6 april 2010
- Ivo Victoria: geïnterviewd in Berchem Station, op maandag 26 april 2010
- Jeroen Overstijns: geïnterviewd in Diegem (kantoren Sanoma Digital), op woensdag 5 mei 2010
- Lex Jansen (NL): telefonisch geïnterviewd op vrijdag 14 mei 2010
Conferenties
- Benelux e-reading event in de High Tech Campus te Eindhoven, op 23 maart 2010. Keynote-sprekers waren onder meer Wiebe De Jager (uitgever Eburon, oprichter nieuwssite ereaders.nl) , Philippe Colombet (Google), Michiel Buitelaar (COO Digital Media van Sanoma Uitgevers Nederland)…
Secundaire bronnen
Bibliografie: boeken en artikels
HAN CEELEN, ‘Literaire kunststukjes – het geheim van McSweeney’s, de uitgeverij van literaire wonderboy Dave Eggers’, De Morgen, 18 november 2009, p. 37.
BRECHT DECAESTECKER, ‘Elektronische boek voert de druk op’, De Morgen, 30 oktober 2009, p. 31.
WIEBE DE JAGER, ‘Zelf ebooks uitgeven, Eburon, 2010 (e-book)
PIETER DUMON, ‘De moeilijke zoektocht van uitgeversgroepen naar extra webinkomsten’, De Morgen, 18 september 2009, p. 37.
PIETER DUMON, ‘Uitgevers speuren naar centen in cyberspace’, De Morgen, 11 december 2009, p. 37.
PIETER DUMON, ‘Alle hoop op de iPad – Appletoestel moet ook voor printmedia kassa doen rinkelen’, De Morgen, 29 januari 2010, p. 37.
VINCENT ELZINGA, ‘Waarom online uitgeven interessanter is dan uitgeven in print’, Boekblad, 19 maart 2010, p. 12.
STEPHEN FRY, ‘How Jobs works’, Time Magazine, 12 april 2010, vol. 175, nr. 14, p. 24.
LEV GROSSMAN, ‘The tale of the tablet’, Time Magazine, 12 april 2010, vol. 175, nr. 14, p. 22.
LISA KUITERT, ‘Van iPad naar kleitablet (en weer terug)’, Vrij Nederland, 13 februari 2010, p. 59.
MOTOKO RICH, ‘Curling up with hybrid books, videos included’, The New York Times, 1 oktober 2009, p. 1.
SAN FRANCISCO PANORAMA, 8 december 2009, vol. 1, nr. 1
SARAH VANKERSSCHAEVER, ‘Literatuur is rock-‘n-roll’, De Standaard, 13-14 maart 2010, p. C14.
Linkografie
Regelmatig geraadpleegde websites
www.amazon.com
www.apple.com
www.arbeiderspers.nl
www.boek.be
www.boekenvak.be/technologywatch
www.bol.com
www.ebook.nl
www.ereader.com
www.ereaders.nl
www.geluidshuis.be
www.hermanhoubrechts.be
www.ivovictoria.com
www.mcsweeneys.net
www.papierenman.blogspot.com
www.thedeathofbunnymunro.com
www.vook.com
www.wired.com
Internetartikels
6 MINUTES, ‘Website van De Tijd betalend’, internet, 6 Minutes Business, 28 april 2010 (http://www.6minutes.be/NL/Artikel.aspx?ArtikelID=18686&RubriekID=7)
6 MINUTES, ‘Multitasking voor iPhone en iPad op komst’, internet, 6 Minutes Business, 9 april 2010 (http://www.6minutes.be/NL/Artikel.aspx?ArtikelID=18474&RubriekID=1)
MICHAEL ARRINGTON, ‘3 million Amazon Kindles sold, apparently’, internet, Techcrunch, 29 januari 2010
(http://techcrunch.com/2010/01/29/3-million-amazon-kindles-sold-apparent…)
BOEK.BE, ‘Boek.be lanceert website voor e-boeken en e-readers: www.e-boek.org’, internet, Boek.be, 30 september 2009
(http://www.boek.be/nieuws/boekbe-lanceert-website-voor-e-boeken-en-e-re…)
MARK CLOOSTERMANS, ‘Primeur Het Geluidshuis: eerste hoorspel in Dolby Surround’, internet, Boekverkoper.nl, 18 februari 2010
(http://www.boekverkoper.nl/nieuws/15747)
LEO DE HAES, ‘Uitgeven in het digitale tijdperk’, internet, De Brakke Hond (http://www.brakkehond.be/64/haes1.html)
EREADERS.NL, ‘Presentatie eLinea uitgevers’, internet, Slideshare (http://www.slideshare.net/adroger/presentatie-elinea-uitgevers)
LOEK ESSERS, ‘iPad: geen camera, multitasking en Flash’, internet, Webwereld.nl, 28 januari 2010 (http://webwereld.nl/nieuws/64993/ipad--geen-camera--multitasking-en-fla…)
COLBY HALL, ‘Wireds Chris Anderson: The iPad will solve magazine publishers’ woes’, internet, Mediaite, 3 maart 2010
(http://www.mediaite.com/online/wireds-chris-anderson-the-ipad-will-solv…)
WOUTER KEUNING, ‘iPad verkoopt sneller dan eerste iPhone’, internet, de Volkskrant online, 3 mei 2010 (http://www.volkskrant.nl/multimedia/article1375493.ece/iPad_verkoopt_sn…)
BRUNO KONINCKX, ‘De Vlaamse uitgever in het land van e-reading’, internet, De Standaard Online, 2 april 2010
(http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=CU2OCQJL)
DIRK LEYMAN EN HANS COTTYN, ‘Twee universiteitsstudenten lanceren Twitterature’, internet, Papieren Man blog, 1 juli 2009
(http://papierenman.blogspot.com/2009/07/twee-universiteitsstudenten-lan…)
DIRK LEYMAN EN HANS COTTYN, ‘Hybride boek maakt opmars via vooks’, internet, Papieren Man blog, 6 oktober 2009
(http://papierenman.blogspot.com/2009/10/hybride-boek-maakt-opmars-via-v…)
DIRK LEYMAN EN HANS COTTYN, ‘Leon De Winter gaat zijn e-books verkopen via eigen site’, internet, Papieren Man blog, 30 januari 2010
(http://papierenman.blogspot.com/2010/01/leon-de-winter-gaat-zijn-e-book…)
DIRK LEYMAN EN HANS COTTYN, ‘Ivo Victoria laat lezer zelf bepalen hoeveel hij betaalt voor zijn e-book’, internet, Papieren Man blog, 20 december 2009
(http://papierenman.blogspot.com/2009/12/ivo-victoria-laat-lezer-zelf-be…)
EDWARD NAWOTKA, ‘Stephen King rejects iPad, praises Kindle, furnishes with books’, internet, Publishing Perspectives, 29 maart 2010
(http://publishingperspectives.com/?p=13636)
SHANA NYS DAMBROT, ‘Nick Cave discusses The Death Of Bunny Munro’, internet, Flavorwire, 21 september 2009
(http://flavorwire.com/39411/exclusive-qa-nick-cave-discusses-the-death-…)
MARTHA PELKMAN, ‘Onderzoek wijst uit : Betaalmuur voor online kranten werkt niet’, internet, ereaders.nl, 22 februari 2010 (http://www.ereaders.nl/2202201001_onderzoek_wijst_uit_betaalmuur_voor_o…)
SONY, ‘Sony wint award voor beste e-reader’, internet, Sony,24 maart 2010 (http://www.sony.nl/article/sony-wint-award-voor-beste-e-reader)
TONIE VAN RINGELESTIJN, ‘Sanoma brengt bladen naar iPad’, internet, bright.nl, 24 maart 2010 (http://www.bright.nl/sanoma-brengt-bladen-naar-ipad)
HARRIE VERRIJT, ‘Boek lezen via Googlecloud’, internet, ED.nl, 23 maart 2010 (http://www.ed.nl/economie/6441260/Boek-lezen-via-Googlecloud-op-elektro…)
Bron foto’s
Coverfoto - Charis Tsevis: flickr.com/people/tsevis
iPad (p. 3): souagil.com
Michael Hart (p.4): reprapdoc.voodoo.co.nz
Logo ereader.com (p.4): ereaders.nl
Boekcover Stephen King – Riding The Bullet (p.4): dreamers.com
Kindle (p.4): komplettie.wordpress.com
Sony reader (p.4): furniturestoreblog.com
Nook (p.4): topnews.net.nz
iPad (p.4): theaustralian.com.au
Logo Boek.be (p.6): thetopofmusic.be
Boekcover: Peter james – De dood voor ogen (p.8): peterjames.com
Boekcover Stieg Larsson – Mannen die vrouwen haten (p.8): polyamorie.nl
Boekcover Stieg Larsson - Vuur (p.8): boeken.blogo.nl
Logo Amazon Kindle Store (p.9): marketingtribune.nl
Logo ereader.com (p.9): librarygary.wordpress.com
Logo Bol.com (p.9): marcrene.com
Amazon Kindle (p.11): edtechtools.wordpress.com
Sony Reader (p.11): peasnu.wordpress.com
Cartoon (p.12): mhpbooks.com
Boekcover Ivo Victoria – Hoe ik nimmer de Ronde van Frankrijk… (p. 14): knack.rnews.be
Bron foto Lex Jansen: Lex jansen
Logo De Arbeiderspers (p. 16): papierenman.blogspot.com
Boekcover Walter van den Broeck - Terug naar walden (p. 18): literatuurplein.nl
Huisstijl Handelsbeurs (p. 18): musiczine.net
Cd-hoes Meuris – Spectrum (p. 18): nieuws.beSan Francisco Panorama (p. 24): floricane.typepad.com
Cover The Believer (p. 25): pessimistclub.blogspot.com
Cover Wholphin (p. 25): wonderlandstream.com
Cover Mcsweeney’s (p. 25): forestbooks.net
Mcsweeney’s iPhone applicatie (p. 25): gizmodo.com
Bron foto Stef De Paepe (p. 28): Stef De Paepe
Logo Vook (p. 31): vook.com
Twitterature (p.31): clemence-guilluy.com
Foto Tom Lanoye (p. 31): desingel.be
Artwork Nick Cave – The Death Of Bunny Munro (p. 32): recordstore.co.uk
Foto Nick Cave (p. 32): img.youtube.com
Artwork Het Geluidshuis – Op Reis in het Scriptorium (p. 33): geluidshuis.be
Artwork Guns N’ Roses - Reckless Road (p. 33): vook.com
Foto Stephen King (p. 34): myspace.com
Foto Rupert Murdoch(p. 34): blogs.villagevoice.com
Foto Chris Anderson (p. 34): iwantmedia.com
Foto David Byrne (p. 34): seedmagazine.com
Foto James Cameron (p. 34): examiner.com
Foto Stephen Colbert (p. 34): Colbertnation.com