Budget Ombouw: het klimaatbeleid nodig voor verandering

Brendan

Clare

Het klimaat verandert. U toch ook?!

De vraagstelling klinkt retorisch, als ware het antwoord volmondig “ja”. De realiteit getuigt echter van het tegendeel. De temperatuur stijgt, belangrijke ijskappen smelten en weerpatronen kennen meer extremen. En wat doet Jan met de Pet? Even een zucht van verontwaardiging en bezorgdheid laten, om dan weer lustig verder te leven zoals voorheen. De vraag is dus allesbehalve retorisch. Het antwoord is volmondig “nee”: het energiegedrag van Jan verandert niet. En toch kan niemand het hem kwalijk nemen. Hij is immers een rationeel mens. U toch ook?!

Vele mensen steunen “groene” ideeën, de meesten leven er echter niet naar. Anders gezegd: de goodwill voor verandering is aanwezig, maar de goodaction om effectief een duurzame toekomst te realiseren, blijft achter. De verklaring berust in het rationele karakter van de mens: Jan met de Pet is niet begaan met zijn energiegedrag, enkel met zijn portefeuille. “Neem ik de wagen of het openbaar vervoer? Zet ik de verwarming een graad hoger of trek ik een trui aan?” De antwoorden zijn maar al te vaak “wagen en verwarming” omdat het onze portefeuille weinig schade doet. Nationale en supranationale overheden (respectievelijk België en de Europese Unie) beschikken echter over de middelen om een brug te slaan tussen groene woorden en daden. Zo beseft ook Wouter Van Besien van Groen! Op 2 oktober 2011 bevestigde de partijvoorzitter immers dat hij een toekomst ziet voor een groene minister van Financiën in de regering Di Rupo I. Een dergelijke minister zal trachten het energiegedrag van de burger aan te passen, niet door redevoering, maar door in te spelen op zijn rationeel karakter. Anders gezegd: zijn portefeuille. De “prijs” is immers een universele taal die we allen spreken en begrijpen. Hogere belastingen op energie zijn in dit opzicht de enige manier om daadwerkelijke verandering (lees: aanpassing van energiegedrag) te induceren. Een regering wenst haar kiezers echter niet te verarmen door de ene belasting na de andere op te stapelen. Dit zou nefast zijn voor de economische en sociale welvaart. Een taksombouw kan hieraan tegemoet komen door het niveau van andere belastingen te reduceren, zodanig dat het netto-effect quasi neutraal is. De voorkeur voor die verlaging gaat uit naar belastingen die impliciet onwenselijke gevolgen hebben, maar noodzakelijk zijn als fiscale bron van inkomsten. Denk hierbij aan belastingen op arbeid die aanleiding geven tot verstoringen in de arbeidsmarkt: lagere werkgelegenheid, zwartwerk, etc. Een nationale taks ombouw verlegt in dit geval de belastingsdruk van arbeid naar energie. De groene minister van Financiën realiseert zo een fiscale verschuiving van “goods” zijnde arbeid (e.g. belasting op inkomen, bijdragen tot RSZ) naar “bads” zijnde onduurzame activiteiten (e.g. energie- of koolstofheffing).

De problematiek omtrent klimaatverandering is te belangrijk om oplossingen uit te stellen. Wetenschappelijke studies van het IPCC bevestigen immers dat we geen tweede kans krijgen. Het wordt tijd dat overheden gebruik maken van de economische wetmatigheden om spoedig en gestaag het energiegedrag van de individuele mens bij te sturen.

Bibliografie

Agnolucci, P., e.a., (2009), Different scenarios for achieving radical reduction in carbon emissions: a decomposition analysis, Ecological Economics 68, 1652-1666
Andersen, M.S., e.a. , (2007), Competitiveness Effects of Environmental Tax Reforms (COMETR), Final Report to the European Commission, DG Research and DG Taxation and Customs Union, National Environmental Research Institute, University of Aarhus, Denemarken, 543 blz.
Arrow, K.J., (1974), The limits of Organization, W.W. Norton & Cy, New York, 86 blz.
Babiker, M.H., Metcalf, G.E. & Reilly, J., (2003), Tax distortions and global climate policy, Journal of Environmental Economics and Management 46, 269-287
Barbé, L., (2005), Kernenergie in de Wetstraat, Internetboek, 123 blz., Geraadpleegd op 22 april 2011 uit: http://www.lucbarbe.be/main.php?page=book&part=0
Barret, S.A., (2007), Multitrack climate treaty system, In J.E. Aldy & R.N. Stavins (Eds.), Architectures for agreement, Cambridge, Cambridge University Press, 237-259
Baumol, W.J. & Oates, W.E. (1971), The use of standards and prices for protection of the environment, Princeton, Princeton University
Baumol, W.J., (1971), Environmental protection, international spillovers and trade, Stockholm, Almqvist & Wiksell
BBC World Service, (2007), Poll on Lifestyle Changes, Energy Costs, Tax Increases, related to Climate Change, 21 blz.
Bosquet, B., (2000), Environmental tax reform: does it work? A survey of the empirical evidence, Ecological Economics 34, 19-32
Brown, L.R., (2001), Eco-Economy: Building an Economy for the Earth, Earth Policy Institute, W.W. Norton & Co, NY, 19 blz.
Clerfayt, B., (2009), CO2 taxation: a mean for sustainable growth, Beleidsnota, 10 blz.
Clinch, P.J., Dunne, L. & Dresner, S., (2004), Environmental and wider implications of political impediments to environmental tax reform, Energy Policy 34, 960-970
Collignon, e.a., (2005), The Lisbon Strategy and the Open Method of Co-ordination: 12 recommendations for an effective multi-level strategy, Notre Europe, 1-2
Constanza, R., (1987), Social traps and environmental policy, BioScience, 37, 407-412
Cooper, R.N., (1998), Toward a real treaty on global warming, Foreign Affairs 77, 66-79
Cooper, R.N., (2001), The Kyoto Protocol: A Flawed Concept, Fondazione Eni Enrico Mattei, WP 52-2001, 29 blz.
Dai, X., (2010), Global regime and national change, Climate Policy 10, 622-637
De Borger, B. & Van Poeck, A., (2006), Algemene Economie, Antwerpen, De Boeck, 309-312
DG IPOL, (2011), EU Subsidies for polluting and unsustainable practices, Policy Department A: Economic and Scientific Policy, Environment, Public Health and Food Safety, 110 blz.
Dresner, S. Dunne, L. & Jackson, T. (2006), Social en political responses to ecological tax reform in Europe, Special Issue Energy Policy 34, 8
Earth Policy Institute, (2002), Restructuring Taxes to Protect the Environment, Plan B Updates, Geraadpleegd op 12 april 2011 uit: http://www.earth-policy.org/index.php?/plan_b_updates/2002/update14
Ecofys, (2010), Climate Policy Tracker for the European Union, WWF & Ecofys, 158 blz., Geraadpleegd op 26 maart 2011 uit: http://www.climatepolicytracker.eu/
Ecorys, (2009), Study on European Energy-Intensive Industries: The Usefulness of Estimating Sectoral Price Elasticities, Framework Contract of Sectoral Competitiveness Studies, Methodological Review: First Interim Report, Cambridge, 131 blz.
EEA, (1996), Environmental Taxes, Implementation and Environmental Effectiveness, Environmental Issues Series No. 1, European Environmental Agency, Kopenhagen, 65 blz.
EEA, (2005), Market based Instruments in Environmental Policy in Europe, EEA Technical Report, No8/2005, European Environment Agency, Kopenhagen, 155 blz.
EEA, (2010), Towards a resource-efficient transport system: TERM 2009, indicators tracking transport and environment in the European Union, EEA Report, Nr. 2, Kopenhagen, 47 blz.
EEB, (2003), Environmental Fiscal Reform in Europe, EEB Publication, European Environmental Bureau
EEB, (2004), Environmental Fiscal Reform (EFR) and EU emissions trading scheme (EU-ETS): the link with National Allocation Plans (NAPs), EEB Position Paper, European Environmental Bureau, 4 blz.
EEB, (2007), EEB’s response to the European Commission’s Green Paper on Market Based Instruments for environment and energy-related purposes, European Environmental Bureau, Brussel
EEB, (2011), Metamorphosis: A green economy for 2020, Newsletter #60, European Environmental Bureau, 12 blz.
Ehrlich, P.E. & Holdren, J. (1971), Impact of Population Growth, Science, Volume 171, Nr. 3977, 1212-1219
Ekins, P., (2009), Resource productivity, Environmental Tax Reform and Sustainable Growth in Europe, Oxford University Press, 66 blz.
Ekins, P., Kesicki, F. & Smith A.Z.P, (2011), Marginal Abatement Cost Curves: A Call for Caution, UCL Energy Institute, University College London, 37 blz.
Enkvist, P.A., Nauclér & T., Rosander, J., (2007), A cost curve for greenhouse gas reduction, The McKinsey Quaterly, Nr. 1, 36 blz.
European Commission, (2011), Proposal for a Council Directive amending Directive 2003/96/EC restructuring the Community framework for the taxation of energy products and electricity, COM(2011) 169/3, Brussel
European Council, (2006), Review of the EU Sustainable Development Strategy (EU SDS): Renewed Strategy, General Secretariat, Brussel, 29 blz.
European Parliament & Council of the EU, (2003), Directive 2003/87/EC, Official Journal of the European Union, 15 blz.
European Parliament & Council of the EU, (2003), Directive 2003/96/EC, Official Journal of the European Union, 20 blz.
Eurostat, (2010), Taxation trends in the European Union: Data for the EU Member States, Iceland and Norway, European Commission, Taxation and Customs Union, 436 blz.
Fri, R.W., (2003), The Role of Knowledge: Technological Innovation in the Energy System, The Energy Journal, Volume 24, 51-74
Geller, H. & Attali, S., (2005), The Experience with Energy Efficiency Policies and Programmes in IEA Countries: Learning from the Critics, IEA Information Paper, Paris, France, IEA, 43 blz.
Hammar, H., Löfgren, A. & Sterner, T., (2004), Political Economy Obstacles to Fuel Taxation, The Energy Journal, Volume 25, 1-17
Hardin, G. (1968), Tragedy of the Commons, Science, Volume 162, 1243-1248
Hoge Raad van Financiën, (2009), Het Belastingbeleid en het Leefmilieu: Koninkrijk België, Hoge Raad van Financiën, Afdeling Fiscaliteit en Parafiscaliteit, mimeo D/2009/11.691/8, 198 blz.
House of Commons, (2008), Climate Change and the Stern Review: the implications for Treasury Policy, Fourth Report of Session 2007-08, The House of Commons, Londen, 240 blz.
Hummel, H., (2007), Interpreting energy technology and policy implications of climate stabilization scenarios, Interdisciplinary Program on Environment and Resources, Post-doctoral Fellow, August 24 2007, Precourt Institute on Energy Efficiency, Stanford University
IEA, (2002), Defining and Measuring Environmentally Harmful Subsidies in the Energy Sector, SG/SD/RD4, Paris, 20
IEA, (2006), Denmark 2006 Review, Energy Policies of IEA Countries, OECD/IEA, 180 blz.
IEA, (2009), Belgium 2009 Review, Energy Policies of IEA Countries, OECD/IEA, 210 blz.
IEA, (2010), CO2 emissions from fuel combustion: Highlights, IEA Statistics, 121 blz.
IEA, (2011), Oil Market Report, International Energy Agency, 67 blz., Geraadpleegd op 24 april uit: www.oilmarketreport.org
IMF, (2011), World Economic Outlook, World Economic and Financial Surveys, Google Public Data Explorer, Geraadpleegd op 18 april 2011 uit: http://www.google.com/publicdata/overview?ds=k3s92bru78li6_
IPCC, (2007), Fourth Assessment Report on Climate Change, Synthesis Report, 52 blz.
Joint Report IEA/OECD/World Bank, 2010, The scope of fossil-fuel subsidies in 2009 and a roadmap for phasing out fossil-fuel subsidies, Prepared for the G-20 summit in Seoul, 11-12 November, 49 blz.
Klok, J., Larsen, A., Dahl, A. & Hansen, K., (2006), Ecological Tax Reform in Denmark: history and social acceptability, Energy Policy 34, 905-916
Kolstad, C. & Toman, M., (2001), The Economics of Climate Policy, Resources for the Future, Discussion Paper, 76 blz.
Lafferty, R., e.a., (2001), Demand Responsiveness in Electricity Markets, Office of Markets, Tariffs and Rates, U.S. Federal Energy Regulatory Commission, Washington D.C., January 15
Laurent, E. & Le Cacheux, J., (2010), An ever less carbonated Union: Towards a better European taxation against climate change, Notre Europe, 77 blz.
Määttä, K., (2006), Environmental Taxes: An Introductory Analysis, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, 123 blz.
Metcalf, G.E., (1999), A Distributional Analysis of Green Tax Reforms, National Tax Journal 52, Nr. 4, 655-681
Metcalf, G.E., (2007), A green tax employment tax swap: using a carbon tax to finance payroll tax relief, Policy Brief, Tax Reform, Energy and the Environment, The Brookings Institute and World Resource Institute, 8 blz.
Metcalf, G.E., (2008), An Empirical Analysis of Energy Intensity and Its Determinants at the State Level, The Energy Journal, International Association of Energy Economics IAEE, Volume 29, Nr. 3, 26 blz.
Ministry of Climate & Energy, (2009), The Danish Example, Kopenhagen, Geraadpleegd op 12 april 2011 uit: http://www.kemin.dk/documents/publikationer%20html/the%20danish%20examp…
Nordhaus, W.D. (2007), To Tax or Not to Tax: Alternative Approaches to Slowing Global Warming, Review of Environmental Economies and Policy 1, 26-44
OECD, (2002), Implementing EFR: Income Distribution and Sectoral Competitiveness Issues, Final Report of International Conference on EFR, 27 June 2002, Germany, 96 blz.
OECD, (2009), Economic Survey of Belgium, Policy Brief, July 2009, Organisation for Economic Co-operation and development, 11 blz.
Patuelli, R., Nijkamp, P. & Pels, E., (2005), Environmental tax reform and the double dividend: A meta-analytical performance assessment, Ecological Economics 55, 564-583
Pearce, D., (1991), The role of carbon taxes in adjusting to global warming, Economic Journal 101, 938-948
PEW, (2005), International climate efforts beyond 2012, Report of the Climate Dialogue at Pocantico, PEW Center on Global Climate Change, 25 blz.
PEW, (2008), European Commission’s Proposed "Climate Action and Renewable Energy Package", PEW Center on Global Climate Change, 6 blz.
Pigou, A.C., (1932), The Economics of Welfare, 4e editie, London, Macmillan
Prins, G. & Rayner, S., (2007), Time to ditch Kyoto, Commentary, Nature 449, 973-975
Ptak, M., (2010), Environmentally motivated energy taxes in Scandinavian countries, Economic & Environmental Studies, Volume 10, Nr. 3, 255-269
Sandmo, A., (2000), The public economics of the environment, New York, Oxford University Press
Schipper, L. & Meyers, S., (1992), Energy efficiency and human activity: Past trends, future prospects, Cambridge University Press, 385 blz.
Schlegelmilch, K., Speck, S. & Maro, P., (2010), Fiscal Reform in EC Development Cooperation: Final Report, Framework Contract Commission 2007, Lot Nr. 4, 39 blz.
Speck, S., (2009), The Design of Carbon and Broad-based Energy Taxes in European Countries, In “The Reality of Carbon Taxes in the 21st Century”, Milne, J.E. (ed.), Vermont Journal of Environmental Law, 31-59
Stavins, R.N., (2004), Can an Effective Global Climate Treaty be based on Sound Science, Rational Economics and Pragmatic Politics?, Resources for the Future, 20 blz.
Stern, N., (2006), Stern Review: The economics of Climate Change, Executive Summary
Sterner, T., (1999), The Market and The Environment: The Effectiveness of Market-Based Policy Instruments for Environmental Reform, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, 489 blz.
UNEP, (2008), Reforming Energy Subsidies: Opportunities to Contribute to the Climate Change Agenda, United Nations Environment Programme, United Nations Environment Programme, 34 blz.
Valsecchi, C., e.a., (2009), Environmentally Harmful Subsidies (EHS): Identification and Assessment, Final Report, Institute for European Environmental Policy (IEEP), 79-124
Verbruggen, A., (2007), Tax reform: Core of a Workable Climate Policy, Institute Environmental Sciences, Antwerp, University of Antwerp, 18 blz.
Verbruggen, A., (2008a), Economische benadering van milieu en milieubehoud, Antwerpen-Apeldoorn, Garant, 211 blz.
Verbruggen, A., (2008b), Time to dig up Climate Tax Reform, Institute Environmental Sciences, Antwerp, University of Antwerp, 20 blz.
Verbruggen, A., (2009), Beyond Kytoto, plan B: A climate policy master plan based on transparent metrics, Ecological Economics 68, 2930-2937
Verbruggen, A., (2010a), Beleid voor energietransitie, FRDO, 30 blz.
Verbruggen, A., (2010b), Preparing the design of robust climate policy architectures, International Environmental Agreements: Politics, Law & Economics, Springer Science
Verbruggen, A., (2010c), Renewable energy costs, potential barriers: conceptual issues, Energy Policy 38, 850-861
Verbruggen, A., (2011), A turbo drive for the global reduction of energy-related CO2 emissions, Institute Environmental Sciences, Antwerp, University of Antwerp, 17 blz.
Ward, M., 2010, Climate Strategies’ Paper Series on Analytical support for Target-based Negotiations, Synthesis Paper, 3 blz.
WBCSD, (2006), Powering a sustainable future: an agenda for concerted action, Washington D.C., USA, World Business Council for Sustainable Development
Weizsäcker von, E. (1990), Global warming and environmental taxes, International Journal of Global Energy Issues 2, 14-19
World Bank & OECD, (2005), Environmental Fiscal Reform: What should be done and how to achieve it, World Bank, Washington DC, 31-39
WWF, e.a., (2010), Changing Perspectives: How the EU Budget can shape a sustainable future, Coalition of NGOs: Birdlife Europe, CEE Bankwatch Network, Conservation International, European Environment Bureau, Friends of the Earth Europe, Transport and Environment, World Wide Fund for Nature, 52 blz.