De invloed van kookprogramma's op genderbeleving
De invloed van kookprogramma's op genderbeleving
41% van de kijkers van het kookprogramma Dagelijkse kost is een man
Jeroen Meus zet mannen aan het fornuis
Koken is dé nieuwe hobby, ook voor de man. Geen schuimpjes en extracten, maar gewone goeie ouwe dagelijkse kost. Jeroen Meus verwijst in zijn gelijknamige programma dan ook geregeld naar de levensstijl van de zogenaamde nieuwe man. Gemiddeld trekt elke aflevering zo’n 393 173 kijkers: 59% vrouwen en 41% mannen. Jeroen heeft het over laatavonddinertjes voor vrienden of over onderuitgezakte zetelmomenten om uw maaltijd naar binnen te “gaffelen”. Jeroen Meus is de Vlaamse “New Lad”.
Koken is een hype. Hiervoor hoeven we maar te kijken naar de top 100 van de meest bekeken programma’s. Aan de hand van deze kijkcijfers zien we dat het aantal kookprogramma’s steeds stijgt. In 2000 stond er slechts één programma in de lijst, in 2009 waren het er al drie. Koken leeft echt onder de kijkers. Heel wat koksscholen in Vlaanderen zien het aantal inschrijvingen elk jaar toenemen. Ook kleinschaligere initiatieven voor kooklessen beweren dat de kookmicrobe steeds meer aanwezig is.
Hebben kookprogramma’s een impact?
Als er al een moment is waarop er iets geschreven dient te worden over culinaire televisie, dan is het wel vandaag. Vroeger behoorde koken vooral tot de private sfeer. Televisie heeft koken in de publieke sfeer gebracht. Kookprogramma’s van allerlei formaten overspoelen de buis en dwingen de kijker om als het ware onmiddellijk aan het koken te slaan. Maar is dat ook echt zo? Zijn we meer gaan koken door het zien van allerlei klaargemaakte lekkernijen op televisie? En wat met de nieuwe man, kookt die ook?
Manon Van Aerschot, studente Communicatiewetenschappen aan de Universiteit Antwerpen, onderzocht de impact die kookprogramma’s kunnen hebben op ons dagelijks leven. Ze analyseerde hiervoor het kookprogramma Dagelijkse kost van Jeroen Meus. Met behulp van een kwalitatieve inhoudsanalyse ging ze na hoe er wordt omgegaan met het begrip gender in kookprogramma’s. Waarom zijn mannelijke chefs op televisie zo populair? In hoeverre kunnen zij het idee over koken en het rollenpatroon in het gezin beïnvloeden?
Koken wordt nog steeds vooral gezien als een huishoudelijke taak voor vrouwlief. Toch worden we overspoeld door mannelijke chefs die ons via de televisie de kneepjes van het vak aanleren. In het begin pretendeerden deze chefs de restaurantkeuken in huis te brengen. Vandaag de dag streven ze naar het op tafel brengen van de dagelijkse kost. Het gelijknamige programma van Jeroen Meus op één werd dan ook in een mum van tijd razend populair. Op 31 augustus stond het tweede seizoen van Dagelijkse kost al meteen op de tiende plaats van best bekeken programma’s. Ook de kookboeken van deze jonge chef vliegen vlotjes over de toonbank.
Er werd ook onderzocht of het aantal inschrijvingen in kooklessen de laatste jaren gestegen is. Bij vijf van de acht onderzochte scholen in het volwassenenonderwijs merken we dat er meer mannelijke cursisten zijn dan vrouwelijke. Maar ook bij de KVLV, beter gekend als de Boerinnenbond, steeg het aantal culinaire bijeenkomsten sterk: van 4178 bijeenkomsten in 2005 naar 5663 in 2010.
Ook heel wat voorgaande onderzoeken toonden aan dat mannen inderdaad meer zijn gaan koken dan vroeger. Toch koken mannen minder op dagdagelijkse basis thuis voor het gezin. Voor de nieuwe man is koken een hobby. Hij kookt op feestjes en voor vrienden, maar niet elke dag. Jeroen Meus pretendeert de alledaagse keuken op tafel te brengen maar behoudt toch sterk zijn identiteit als New Lad.
The New Lad
Meus is de Vlaamse “New lad”, een term die tot voorheen vooral werd toegewezen aan tv-chef Jamie Oliver. In 9 van de 12 onderzochte afleveringen bekleedt hij deze rol. Meus wordt in zijn programma Dagelijkse kost dus voorgesteld tijdens zijn vrije tijd. Hij draagt hippe kledij en komt ontspannen in beeld. Geen restaurant, geen koksvest en allerlei onbekende apparaten. Neen, Meus kookt alsof hij thuis alle dagen in de potjes roert… Jeroen goochelt met eigen dialecten en coole keukentermen. We spreken hier van edutainment, een combinatie van education en entertainment. In 9 van de 12 afleveringen wordt koken dan ook voorgesteld als een ontspannende bezigheid. Jeroen wil de kijker niet alleen iets leren maar ook entertainen. Koken wordt als een sportwedstrijd op tv. Echt iets voor mannen!
- KS, Culinaire thema’s overspoelen televisielandschap, in De Morgen. 2008
- Adler, T. (1981). "Making pancakes on Sunday: The male cook in family tradition." Western Folklore 40(1), 45-54.
- Aronson, E., D.Wilson, T., M.Akert, R., Sociale psychologie, 5e editie, Amsterdam : Pearson education, 525p.
- Bourdieu, P., & Nice, R. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste, V.S.: Harvard University Press, 244p.
- Bove, C. & Sobal, J. (2006). Foodwork in newly married couples: Making family meals. Food, Culture and Society: An International Journal of Multidisciplinary Research 9(1), 69-89.
- Brouns M. & Verloo (1995). M. Theoretische kaders. In Brouns M., Verloo M., Grünell M. (Eds.), Vrouwenstudies in de jaren negentig. (pp. 53-76). Bussum: Dick Countinho.
- Bugge, A. B. (2003). Sociology of food: cooking as identity work. Oslo: Norwegian University of Science and technology, 30p.
- Caraher, M., Lange, T. en Dixon, P. The influence of TV and celebrity chefs on public attitudes and behaviour among the English public. Journal for the Study of Food and Society, 2000. 4(1): p. 27-46
- Chan, C. (2002). From cooking soup to writing papers: A journey through gender, society and self. Journal of International Women's Studies 4(1), 93-106.
- Chao, P. (1998). TV Cook shows: Gendered Cooking. Jump Cut, 42, 19-27.
- Charles, N., Kerr M. (1988). Women, food, and families, Manchester: University Press, ND, 244p.
- Geertz, C. "Thick Description: Toward an Interpretive Theory of Culture". In The Interpretation of Cultures: Selected Essays. New York: Basic Books, 1973. 3-30
- De Solier, I. (2005). TV dinners: Culinary television, education and distinction. Continuum, 19(4), 465-481.
- Druckman, C. (2010). Why Are There No Great Women Chefs?. Gastronomica 10(1), 24-31.
- Dyer, R. (2002). The matter of images: essays on representation, Routledge, 183p.
- Fürst, E. (1997). Cooking and femininity, Women’s Studies International Forum 20(3), 441-449
- Gregory (S.). (2001). Gender roles and food in families. In: Mickie, L., Bowlby, S. & Gregory, S. (Eds). Gender, Power and the Houshold (p60). London: Palgrave.
- Harnack, L., Story, M. et al. (1998). Guess who's cooking? The role of men in meal
- planning, shopping, and preparation in US families. Journal of the American Dietetic Association 98(9), 995-1000.
- Hertenweg, D. (2007). Kookprogramma's op de Vlaamse televisie. De rol van gender in de publieksconstructie van mediaprofessionals van de kookprogramma's 'SOS Piet' en 'Lekker van bij Ons' onderzocht a.d.h.v. een kwalitatieve inhoudsanalyse en diepte-interviews', Scom, Vrije Universiteit Brussel
- Hollows, J. (2003). Oliver's Twist. International journal of cultural studies 6(2), 341-358
- Inness, S. (2001). Dinner roles: American women and culinary culture, University of Iowa Press.
- Inness, S. (2001). Dinner roles: American women and culinary culture, University of Iowa Press
- Kemmer, D. (2000). Tradition and change in domestic roles and food preparation. Sociology 34(2), 323-333
- Michielsens M.(1991) Vrouwen in de kijker. Hoe brengen TV1 en TV2 de vrouw in beeld? Brussel, Staatssecretaris Maatschappelijke Emancipatie, pp. 7-8
- Norris, J. Beer, sweat and ‘cojones’ (2006). The masculinization of cooking and the FoodTV Network. Columbia Journal of American Studies, 12(7),1-19
- Ray, K. (2007). Domesticating cuisine: food and aesthetics on American television. Gastronomica 7(1), 50-63.
- Strange, N. (2000). Perform, educate, entertain: Ingredients of the cookery programme genre. Media studies: a reader: 252p.
- Symons, M. (2000) A history of cooks and cooking. Chicago, University of Illinois Press, 2000, p.216.
- Widart, A. (2005) Kookprogramma’s in evolutie: Inhoudsanalyse van de kookprogramma’s uitgezonden op de Vlaamse en Waalse openbare zender van 1958 tot 2000. Brussel, VUB, 95p.