De onafhankelijkheid van Congo. Het begin van een geschiedenis.

Davy
Verbeke

 Het woelige leven van het Belgisch koloniaal verleden

Vergeven en vergeten: gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het verleden wordt niet zo makkelijk verleden. Zo hing in mei 2011 het ontslag van onze federale minister van justitie, Stefaan De Clerck, even in de lucht omdat hij het gewaagd had om het woord ‘vergeten’ in de mond te nemen wanneer hij sprak over de Belgische collaboratie met de Duitse bezetter in Wereldoorlog II. Toen bepaalde katholieke gezagsdragers tijdens het recente pedofilieschandaal voorstelden het verleden te ‘begraven’ en elkaar te ‘vergeven’, schreeuwden de media moord en brand. Het verleden kan blijkbaar zijn rechten opeisen. Wanneer vandaag het Belgisch koloniaal verleden ter sprake komt in de media, zien we gelijkaardige polemieken ontstaan. Er wordt dan vaak opgeworpen dat België zijn koloniaal verleden nog niet verwerkt heeft. Nochtans leek er in België op het moment van de Congolese onafhankelijkheid in 1960 nog geen vuiltje aan de lucht in de Belgische media, hoewel het in theorie over hetzelfde verleden gaat. Het verdient dus van naderbij onderzocht te worden hoe het koloniaal verleden vroeger en nu ingang vond en vindt bij het ruime publiek – en dus ook bij jezelf.

Het is vooral het immense contrast tussen de populaire koloniale beeldvorming in 1960 en die van  vandaag dat in het oog springt. In 1960 werd de kolonisatie voorgesteld als een ‘nobele en weldadige’ onderneming van ‘altruïstische Belgen’ die de Congolezen op de weg van de ‘beschaving’, ‘vooruitgang’ en ‘modernisering’ hadden gezet. De eerste Congolese premier Patrice Lumumba hekelde in zijn vlammende speech op de onafhankelijkheidsdag van zijn land dan wel alle negatieve aspecten van de kolonisering, maar zijn woorden werden in de Belgische berichtgeving voortdurend geminimaliseerd. Er werd immers vooral gewezen op de mogelijkheden die door de kolonisatie voor Congo in de toekomst in het verschiet lagen. Vandaag duikt als het ware het spiegelbeeld van deze situatie op. Het hedendaagse populaire vertoog typeert de kolonisatie meer en meer als een ‘racistisch en onderdrukkend’ systeem van ‘egoïstische Belgen’ die dood en verderf zaaiden in Congo. Hierbij ligt de focus veelal op de miljoenen Congolese doden onder het rubberbewind van de Belgische koning Leopold II aan het begin van de 20ste eeuw. Bovendien wordt meer en meer geopperd dat dit koloniaal verleden nooit ofte nimmer mag worden vergeten.

Deze tegenstrijdige versies van de Belgische koloniale geschiedenis illustreren hoe het verleden altijd onderhevig is aan verschillende interpretaties. Mijn onderzoek verklaart waarom de koloniale beeldvorming door Belgen op amper vijftig jaar tijd zo gigantisch kon evolueren. Om dit probleem op te lossen doe ik beroep op een eigenzinnige invalshoek: de chronosofie. Deze wetenschappelijke tak kan vergeleken worden met filosofie, maar in plaats van denken over het menselijk bestaan houdt chronosofie zich bezig met het denken over ‘tijd’ en het ‘verleden’ als algemene begrippen. Hoe de westerse mens deze aspecten ervaart, veranderde immers aanzienlijk in de loop van de periode na Wereldoorlog II. Sinds de 18de eeuwse Verlichting bestond er een optimistisch en toekomstgericht geloof in universele vooruitgang: het modernistisch denken. Na 1945 werd dit echter langzaamaan verdrongen door een postmoderne, meer pessimistische ingesteldheid ten opzichte van de moderne tijd en de menselijke geschiedenis.

Het besef dat de moderne maatschappij geleid had tot de uitroeiing van ongeveer zes miljoen joden tijdens de oorlog en het gebruik van de atoombom, die honderdduizenden slachtoffers in één keer maakte, sijpelde traag maar zeker door in de westerse maatschappij. Hierdoor wijzigde ook de manier waarop de (koloniale) geschiedenis werd geproduceerd en geconsumeerd door de gewone Belg. Die specifieke omgang van een individu of een maatschappij met haar verleden noem ik een historiciteitsregime. Zo’n regime bepaalt ten eerste de selectie (leggen we de nadruk op de positieve of de negatieve aspecten van het verleden?), ten tweede de evaluatie (hoe kunnen we gebeurtenissen uit een andere periode beoordelen?) en ten derde het belang (moeten we het verleden vergeten of herdenken?) van het verleden. We zien tussen 1960 en vandaag een duidelijke verschuiving van een modern naar een postmodern historiciteitsregime wanneer er over Congo wordt gesproken.

Met dit chronosofisch kader en de specifieke verschillen tussen deze twee historiciteitsregimes kunnen we de paradoxale voorstellingen van de Belgische kolonisatie vroeger en nu begrijpen. De dominantie van het moderne regime verklaart waarom in 1960 enkel de aangelegde wegen, de ziekenhuizen, de industriële infrastructuur of de gezondheidszorg van tel waren, waarom er met geen woord gerept werd over de vele Congolese doden tijdens de periode van Leopold II of waarom negatieve zaken uit het verleden moesten worden vergeten ten voordele van de belofte van een stralende moderne toekomst. De opkomst van het postmoderne regime, dat zich pas grondig doorzette vanaf de jaren 1980, verklaart dan weer waarom er vandaag vaak voorrang wordt gegeven aan de negatieve lezing van het koloniaal verleden. Dit uitte zich concreet in het overdonderende succes van publicaties over de gruwel tijdens de Leopoldiaanse periode, in de vele hedendaagse protesten tegen de aanwezigheid van koloniaal erfgoed dat de kolonisatie in haar positieve vorm voorstelt (standbeelden, herdenkingsplakkaten of straatnamen) of in de opkomst van een veronderstelde koloniale devoir de mémoire (een soort morele plicht om het verleden te herinneren). Bovendien kunnen we bepaalde hedendaagse conflicten over het koloniaal verleden (zoals bijvoorbeeld de eis van bepaalde groepen om koloniaal erfgoed aan te passen en de weigering van stadsbesturen om hierop in te gaan) verklaren door de tegenstellingen tussen het postmoderne regime en het moderne regime.

Dit onderzoek naar de Belgische koloniale beeldvorming vermijdt om de Belgische kolonisatie in morele termen te beschrijven, de opdeling tussen absoluut Goed en Kwaad te moeten maken of zich al te gemakkelijk superieur te voelen ten opzichte van onze voorgangers. Het toont vooral aan hoe de koloniale verbeelding boven alles contextafhankelijk is en hoe er zowel vroeger als nu extreme onevenwichtigheden en veralgemeningen kunnen bestaan. Het maakt de lezer ervan bewust dat zijn of haar beeld van de kolonisatie grotendeels gevormd wordt door het tijdsgewricht waarin hij of zij leeft.

Het koloniaal collectief geheugen van België is altijd al een historische constructie geweest die doorheen de tijd in de Belgische media naar voor werd gebracht.  Zo bepalen ook de hedendaagse verschijningsvormen van de berichtgeving over Congo de beeldvorming bij een ruim publiek. Dit besef kan een aanzet vormen voor de Belgische media om zwart-witte clichés rond Congo te bannen en te ijveren voor een genuanceerde koloniale verbeelding. 

Bibliografie

1.  Primair bronnenmateriaal

 1.1. Interviews en questionnaires.

  • Interview met Ami-FP-Vriend, sectie West-Vlaanderen, Brugge, 22.12.2010.
  • Interview met David Van Reybrouck. Gehouden door Ruben Cassiman en Laurens Vansteelandt. Gent, 28.10.2010.
  • Interview met Lucas Catherine, auteur van wandelgids voor koloniaal erfgoed en lid van Mémoires coloniales, Brussel, 13.12.2010.
  • Interview met Marjan Dewulf, biografe van Jacques de Dixmude. Gent, 03.12.2010.
  • Interview met Wouter Van Bellingen, schepen in Sint-Niklaas en ijveraar om Leopold II-laan te doen verdwijnen, Sint-Niklaas, 10.12.2010.
  • Questionnaire. Catheline Metdepenninghen, Erfgoedconsulente Bouwkundig Erfgoed van het agentschap Ruimte en Erfgoed van de provincie West-Vlaanderen, 04.01.2011.
  • Questionnaire. Pauline Imbach, activiste bij Mémoires coloniales, 06.01.2010.
  • Questionnaire. Piet Wittevrongel, schepen Blankenberge en activist tegen het standbeeld van luitenant Lippens en sergeant De Bruyne, 08.12.2010.
  • Polsing bij inwoners Leopold II-laan. Sint-Niklaas, 10.12.2010.

 1.2. Kranten

Gebruikte periodes:

  • 04.01.1959 – 15.01.1959
  • 19.01.1960 – 22.02.1960
  • 25.06.1960 – 15.07.1960

Kranten

  • La Dernière Heure
  • Het Laatste Nieuws
  • La Libre Belgique
  • Le Soir
  • De Standaard
  • Het Volk
  • Vooruit 

1.3. Correspondentie

  • Jacques de Dixmude, Guy, Antoine Jacques de Dixmude en Jean-Pierre Jacques de Dixmude. Lettre au Bourgmestre et annexes. 11 juli 1991. (Kopie in persoonlijk archief Marjan Dewulf)
  • Gemeenteraadsverslag Gent. Antwoord Burgemeester Termont op vraag raadslid Decruyenaere, 28.06.2010. (persoonlijke mailcorrespondentie)
  • Gemeenteraadsverslag Blankenberge, 20.04.2004. (persoonlijke mailcorrespondentie)

 1.4. Gerechtelijke documenten

  • Rechtbank van Eerste Aanleg Gent, 16e Kamer. AR 09/1839/A. Vzw Internationaal Recht Zonder Grenzen tegen Stad Gent. Inleidingszitting. 29.05.2009.
  • Rechtbank van Eerste Aanleg Gent, 16e Kamer. AR 09/1839/A. Vzw Internationaal Recht Zonder Grenzen tegen Stad Gent. Openbare terechtzetting. 28.05.2010.

 2. Heuristische instrumenten

  • Vellut, Jean-Luc, dir., Florence Loriaux, en Françoise Morimont. Bibliographie Historique du Zaïre à l’époque coloniale (1880-1960). Travaux publiés en 1960-1996. Louvain-la-Neuve : Université catholique de Louvain. 1996.
  • De Baets, Antoon. “Eurocentrism.” In Encyclopedia of Western Colonialism since 1450, geredigeerd door Thomas, Benjamin, 456-461. Detroit: Macmillan/Thomson Gale, 2007.

 3. Primaire literatuur

3.1. Literatuur

  • Beyen Marnix. “Vergeten: het venijn zit in de ‘t’” De Morgen, Mei 19, 2011.
  • Blommaert, Jan. “Ex Shit Congo, het No Man’s Land van de Congolese verbeelding.” Andere Sinema 159 (2001): 34-43.
  • Brems, Eva. “Congo en wij” De Standaard, November 17, 2008.
  • Ceuppens, Bambi. “ „U bent mij vergeten, I presume?‟: De actualiteit van de koloniale geschiedenis.” MO Magazine 40, (februari 2007): 50-53. 
  • Ceuppens, Bambi en Sarah De Mul. “De koloniale verbeelding van Congo.” In rekto:verso, nr. 34 (maart-april 2009).
  • Decaestecker, Danny en Peter Bossu. Meandertalers. Verhalen van Rood en Zwart. Diksmuide: uitgeverij Meander, 2004.
  • Dieter Roelstraete in gesprek met Luc Tuymans. “Een te grote kolonie voor een te klein land.” Andere Sinema 159 (2001): 24-33. 
  • “Halle belicht donkere kant Leopold II met standbeeld,” De Standaard, September 15, 2009.
  • Reynebeau, Marc. “De nostalgie zoals ze is. Belgen en Congolezen rapen hun geschiedenis bijeen,” De Standaard, Februari 6, 2010.
  • Reynebeau, Marc. “Onfrisse heren in de straat” De Standaard, Juli 14, 2008.
  • Vanden Berghe, Bogdan. “Kritisch over Laurent, stil over Congo” De Morgen, April 2, 2011.

 3.2. Online

 3.3.Beeldmateriaal

​ 4. Secundaire literatuur

  • Allpress, Jesse A., Fiona Kate Barlow, Rupert Brown en Winnifred R. Louis. “Atoning for Colonial Injustices: Group-Based Shame and Guilt Motivate Support for Reparation.” International Journal of Conflict and Violence 4, nr. 1 (2010): 75-88.
  • Arnaut, Karel. Caressing the ‘Empire’: The memory work of former colonials at the Africa Museum of Namur (Belgium). Paper gepresenteerd op de AEGIS European conference on African studies, approaching the post-colonial half century in sub-Saharan Africa, Londen, 29 juni tot 3 juli, 2005.
  • Barkan, Elazar. “Restitution and Amending Historical Injustices.” In Politics and the Past. On Repairing Historical Injustices, geredigeerd door Torpey, John, 91-102. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2003.
  • Bayart, Jean-François. “Les études postcoloniales, une invention politique de la tradition?” Sociétés politiques comparées, nr. 14 (april 2009): 1-46.
  • Benjamin, Walter. “The Meaning of Time in the Moral Universe.” In Selected Writings, 1913-1926 (VOL I), geredigeerd door Benjamin Walter, M. Bullock en M.W. Jennings, 286-287. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press, 2002.
  • Bevernage, Berber. “Time, presence and historical injustice.” In History and Theory 47, (mei 2008): 149-167.
  • Bevernage, Berber en Koen Aerts. “Haunting Pasts: Time and Historicity as constructed by the Argentine Madres de Plaza de Mayo and Radical Flemish Nationalists.” Social History 34, nr. 4 (2009): 391-408.
  • Cairns, Alain. “Coming to Terms with the Past.” In Politics and the Past. On Repairing Historical Injustices, geredigeerd door Torpey, John, 63-90. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2003.
  • Castryck, Geert. “Binnenste-buitenland. De Belgische kolonie en de Vlaamse buitenlandberichtgeving.” In Congo in België. Koloniale cultuur in de metropool, geredigeerd door Viane, Vincent, David Van Reybrouck en Bambi Ceuppens, 271-281. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2009.
  • Catherine, Lucas. Wandelen naar Congo. Langs koloniaal erfgoed in Brussel en België. Berchem: uitgeverij EPO, 2006.
  • Ceuppens, Bambi. Can the Ex-Coloniser Remember? How not to Debate Belgium’s Colonial Past. Paper gepresenteerd op de conferentie Postcolonial Theory and the Low Countries: Literature, Colonialism and Multiculturality, Leiden, 28 november, 2008.
  • Ceuppens, Bambi. Congo made in Flanders? Koloniale Vlaamse visies op “blank” en “zwart” in Belgisch Congo. Gent: Academia Press, 2003.
  • Ceuppens, Bambi. “Onze Congo”? Congolezen over de kolonisatie. Leuven: Davidsfonds, 2003.
  • Chakrabarty, Dipesh. Provincializing Europe: postcolonial thought and historical difference. Princeton: Princeton University Press, 2000.
  • Collingwood, Robin George. “History as Re-enactment of Past Experience.” In The Idea of History. Collingwood, Robin George, 282-302. Oxford: Oxford University Press, 1963.
  • Coman, Alin, Adam D. Brown, Jonathan Koppel en William Hirst. “Collective Memory from a Psychological Perspective.” International Journal of Politics, Culture, and Society 22, nr. 2 (2009): 125-141
  • Connerton, Paul. How Societies Remember. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
  • Cooper, Frederick. Colonialism in Question. Theory, Knowledge, History. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 2005.
  • Corbey, Raymond. Wildheid en beschaving: de Europese verbeelding van Afrika. Baarn: Ambo, 1989.
  • De Baets, Antoon. De figuranten van de geschiedenis: hoe het verleden van andere culturen wordt verbeeld en in herinnering gebracht. Berchem: EPO, 1994.
  • De Baets, Antoon. Gebruik en misbruik van de geschiedenis. Amsterdam: Boom, 2008.
  • Delathuy, A.M. Jezuïeten in Kongo met zwaard en kruis. Uitgeverij EPO: Berchem, 1986.
  • Depaepe, Marc, Honoré Vinck en Frederik Herman. “‘Van wildemannen, brave zwartjes en geëvolueerden’. Over de mogelijke impact van de Congoconnectie op het Belgische onderwijs.” In Congo in België. Koloniale cultuur in de metropool, geredigeerd door Viane, Vincent, David Van Reybrouck en Bambi Ceuppens, 131-141. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2009.
  • De Rynck, Patrick. Dit is België. In tachtig meesterwerken. Amsterdam: Athenaeum, 2010.
  • De Villers, Gauthier. “De struiptrekkingen van een nieuwe geschiedenis.” In Het geheugen van Congo: de koloniale tijd, geredigeerd door Vellut, Jean-Luc, 191-197. Gent: Snoeck, 2005.
  • Dumoulin, Michel. Léopold II un roi génocidaire? Académie royale de Belgique: Brussel, 2005.
  • Dunn, Kevin. Imagining the Congo: The International Relations of Identity. New York: Palgrave, 2003.
  • Ellis, Stephen. “Writing Histories of Contemporary Africa.” Journal of African History 43, (2002): 1-26. 
  • Friese, H., ed. The Moment. Time and Rupture in Modern Thought. Liverpool: Liverpool University Press, 2001.
  • De Baets, Antoon. “Eurocentrism.” in Encyclopedia of Western Colonialism since 1450, Thomas, Benjamin, ed., pp. 456-461. Detroit: Macmillan/Thomson Gale, 2007.
  • Dembour, Marie-Bénédicte. Recalling the Belgian Congo. Conversations and Introspection. New York/Oxford: Berghahn Books, 2000.
  • Etambala, Zana Aziza. De teloorgang van een modelkolonie : Belgisch Congo (1958-1960). Leuven : Acco, 2008.
  • Etambala, Zana Aziza. In het land van de Banoko: De geschiedenis van de Kongolese/Zaïrese aanwezigheid in België van 1885 tot heden. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid, 1993.
  • Ewans, Martin. “Belgium and the Colonial Experience.” Journal of Contemporary European Studies 11, nr. 2 (2003): 167-181.
  • Eynikel, Hilde. Onze Kongo. Portret van een koloniale samenleving. Standaard uitgeverij: Antwerpen, 1984.
  • Fabian, Johannes. Time and the Other. How Anthropology makes its Object. New York: Columbia University Press, 1983.
  • Fairclough, Norman. Critical Discourse Analysis. The Critical Study of Language (2nd Edition). Harlow: Longman, 2010.
  • Figueiredo, Ana Mateus, Bertjan Doosje,  Joaquim Pires Valentim en Sven Zebel. “Dealing with Past Colonial Conflicts: How Perceived Characteristics of the Victimized Outgroup Can Influence the Experience of Group-Based Guilt.” International Journal of Conflict and Violence 4, nr. 1 (2010): 89-105. 
  • Fritzsche P. Stranded in the Present. Modern Time and the Melancholy of History. Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 2004.
  • Gérard-Libois, Jules en Jean Heinen. Belgique-Congo 1960. Le 30 juin pourquoi? Lumumba comment? Le portefeuille pour qui? Bruxelles, Pol-His, 1989.
  • Gillet, Florence. “L'Histoire coloniale en débat : examen d'une Belgique en repentir”, Mouvements 3, nr. 51 (2007): 70-77.
  • Gryseels, Guido, Gabrielle Landry en Koeki Claessens. “Integrating the Past. Transformation and Renovation of the Royal Museum for Central Africa, Tervuren, Belgium.” European Review 13, nr. 4 (2005): 637-647.
  • Halbwachs, Maurice. Het collectief geheugen, geredigeerd door Elchardus, Mark. Leuven/Amersfoort: Acco, 1991.
  • Halbwachs, Maurice. On Collective Memory. Chicago: University of Chicago Press, 1992.
  • Hartog, François. Régimes D’historicité. Présentisme et Expériences du Temps. Parijs: Seuil, 2003.
  • Hochschild, Adam. “In the Heart of Darkness.” New York Review of Books 52, nr. 15 (2005): s.p.
  • Hochschild, Adam. “In the Heart of Darkness.” New York Review of Books 53, nr. 1 (2006): s.p.
  • Hochschild, Adam. King Leopold’s Ghost: A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa. Boston/New York: Houghton Mifflin Company, 1998.
  • Howard-Hassmann, Rhoda E. “Moral Integrity and Reparations for Africa.” In Politics and the Past. On Repairing Historical Injustices, geredigeerd door Torpey, John, 193-215. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2003.
  • Hutton, Patrick. History as an Art of Memory. Hanover: University Press of New England, 1993.
  • Huyse, Luc. All things pass, except the past. Mariakerke: New Goff, 2009.
  • Huyssen, Andreas. “Present Pasts. Media, Politics, Amnesia.” Public Culture 12, nr.1 (2000): 21-38.
  • Iggers, Georg G. “The “Crisis” of Historicism and Changing Conceptions of Historical Time.” Comprendre 43-44: 60-73. s.l., 1977.
  • Jensen, Bernard Eric. “Usable Pasts: Comparing Approaches to Popular and Public History.” In People and their Pasts. Public History Today, geredigeerd door Ashton, Paul, en Hilda Kean, 42-56. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2009.
  • Jewsiewicki, Bogumil, en Dibwe Dia Mwembu “(Vervlogen) Congolese herinneringen aan het koloniale tijdperk.” In Het geheugen van Congo: de koloniale tijd, geredigeerd door Vellut, Jean-Luc, 205-208. Gent: Snoeck, 2005.
  • Kabongo, Ilunga. “The Catastrophe of Belgian Decolonization.” In Decolonization and African independence, geredigeerd door Gifford, Prosser, en Roger Louis, 381-401. New Haven and Londen: Yale University Press, 1988.
  • Kasabova Anita. “Memory, Memorials, and Commemoration.” History and Theory 47, (2008): pp. 331-350.
  • Klein, Kerwin Lee. “On the Emergence of Memory in Historical Discourse.” Representations 69 (2000): 127-150.
  • Kongolo, Antoine Tshitungu (vert. Catherine Labio). “Colonial Memories in Belgian and Congolese Literature.” In Yale French Studies 102, (2002): 79-94.
  • Koselleck Reinhart. Futures Past. On the Semantics of Historical Time. New York: Columbia University Press, 2004.
  • Licata, Laurent en Olivier Klein. “Holocaust or Benevolent Paternalism? Intergenerational Comparisons on Collective Memories and Emotions about Belgium’s Colonial Past.” International Journal of Conflict and Violence 4, nr.1 (2010): pp. 45-57.
  • Likaka, Osumaka. Naming Colonialism. History and Collective Memory in the Congo, 1870-1960. Wisconsin: The University of Wisconsin Press, 2009.
  • Liu, James H., en Denis J. Hilton. “How the Past Weighs on the Present: Social Representations of History and their Role in Identity Politics.” British Journal of Social Psychology 44, nr. 4 (2005): 537–556 .
  • Maier, Charles S. “Overcoming the Past? Narrative and Negotiation, Remembering, and Reparation: Issues at the Interface of History and the Law.” In Politics and the Past. On Repairing Historical Injustices, geredigeerd door Torpey, John, 295-304. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2003.
  • Marechal, Philippe. “Kritische bedenkingen bij de controverses over Leopold II en Congo in de literatuur en de media.” In Het geheugen van Congo. De koloniale tijd, geredigeerd door Vellut, Jean-Luc, 43-49. Gent: Snoeck, 2005.
  • Maurin, Marie-Rose. “Tintin au Congo ou la nègrerie en clichés.” In Images de l’Afrique et du Congo/Zaïre, geredigeerd door Halen, Pierre en Janos Riesz, 151-162. Brussel: Textyles-éditions, 1993.
  • Mbembe, Achielle. On the Postcolony. Berkely: University of California Press, 2001.
  • Megill, Allan. Historical Knowledge, Historical Error. A Contemporary Guide to Practice. The University of Chicago Press: Chicago, 2007.
  • Nora, Pierre. “Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire.” Representations 26, (1989): pp. 7-24.
  • Ndaywel è Nziem, Isidore. “Hoe goed omgaan met de geschiedenis van Congo.” In Het geheugen van Congo: de koloniale tijd, geredigeerd door Vellut, Jean-Luc, 29-35, Gent: Snoeck, 2005.
  • Lesage, Dieter. ‘Federalisme en postkolonialisme. Over de natie als museum.’ In Het museum van de natie: van kolonialisme tot globalisering, geredigeerd door Asselberghs, Herman en Dieter Lesage,  97-127. Brussel: Yves Gevaert uitgever, 1999. 
  • Olick, Jeffrey K. Collective Memory: The Two Cultures. Sociological Theory 17, nr. 3 (1999): 333-348.
  • Olick Jeffrey. K. The Politics of Regret. On Collective Memory and Historical Responsibility. New York: Routledge, 2007.
  • Olick, Jeffrey K., en Brenda Coughlin. ”The Politics of Regret : Analytical Frames.” In Politics and the Past. On Repairing Historical Injustices, geredigeerd door Torpey, John, 37-62. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2003.
  • Passerini, Luisa. “Memories between silence and oblivion.” In Memory, History, Nation. Contested Pasts, geredigeerd door Hodgkin Katharine, en Susannah Radstone, 238-254. London: Transaction Publishers, 2005.
  • Phillips, Mark Salber. “Distance and Historical Representation.” History Workshop Journal 57 (2004): 123-141.
  • Radstone, Susannah, en Katharine Hodgkin, eds. Memory Cultures. Memory, Subjectivity and Recognition. New Brunswick en Londen: Transaction Publishers, 2006.
  • Renton, David, David Seddon, en Leo Zeilig. The Congo. Plunder and Resistance.  Londen en New York: Zed Books, 2007.
  • Rosaldo, Renato. “Imperialist Nostalgia.” Representations 26, (1989): 107-122.
  • Roshwald, Mordecai. “Perceptions de l’histoire. A la recherche de l’absolu dans le temps qui fuit.” Diogène 186, (april-juni 1999): 54-82.
  • Sahlins, Marshall. Culture in practice. Selected essays. New York: Zone Books, 2000.
  • Schalbroeck, Ivo. Belgisch Kongo. De dekolonisatie van een Kolonie. Tielt: Lannoo, 1986.
  • Schwarz Bill. “‘Already the Past’. Memory and historical time. In Regimes of Memory, geredigeerd door Radstone Susannah, en Katharine Hodgkin, 135-151. London: Routledge, 2003.
  • Spaas, Lieve. How Belgium Colonized the Mind of the Congo: Seeking the Memory of an African People. Lewiston (N.Y.) : Edwin Mellen Press, 2007.
  • Tonkin, Elizabeth. “History and the Myth of Realism.” In The Myths We Live By, geredigeerd door Samuel, Raphael en Paul Thompson, 25-35. Londen: Routledge, 1990.
  • Torpey, John. “Introduction: Politics and the Past.” In Politics and the Past. On Repairing Historical Injustices, geredigeerd door Torpey, John, 1-34. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2003.
  • Van den Braambussche Antoon. The Silence of Belgium: Taboo and Trauma in Western Memory. Yale French Studies 32, nr. 102 (2002): 34-52.
  • Van Doorslaer, Rudi. “De ondergang van de kolonialen. Over Peter Verlindens Weg uit Congo. De sociale herinnering van de kolonialen en de wetenschappelijke geschiedschrijving.” Bijdragen tot de eigentijdse geschiedenis, XI (2003): 161-175.
  • Vangroenweghe, Daniel. Rood Rubber. Leopold II en zijn Kongo. Brussel-Amsterdam: Elsevier, 1985.
  • Vanhee, Hein en Geert Castryck. “Belgische historiografie en verbeelding over het koloniale verleden.” Belgisch Tijdschrift voor de Nieuwste Geschiedenis 32, nr. 3-4 (2002): 305-320.
  • Van Reybrouck, David. “Congo in de populaire cultuur”. In Congo in België. Koloniale cultuur in de metropool, geredigeerd door Viane, Vincent, David Van Reybrouck en Bambi Ceuppens, 169-181. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2009.
  • Vansina, Jan. “Koloniale geschiedenis en Congo”. In Congo in België. Koloniale cultuur in de metropool, geredigeerd door Viane, Vincent, David Van Reybrouck en Bambi Ceuppens, 29-40. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2009.
  • Vanthemsche, Guy. Congo. De impact van een kolonie op België. Tielt: Lannoo, 2007.
  • Vanthemsche, Guy. “The Historiography of Belgian Colonialism in the Congo.” In Europe and the World in European Historiography, geredigeerd door Levai, C., 89-120. Pisa: Pisa University Press, 2006.
  • Vellut, Jean-Luc. “Beelden van de koloniale tijd.” In Het geheugen van Congo: de koloniale tijd, geredigeerd door Vellut, Jean-Luc, 11-22. Gent: Snoeck, 2005. 
  • Vellut, Jean-Luc. “In the Heart of Darkness.” The New York Review of Books 53, nr. 1 (2006): s.p.
  • Verbeeck, Georgi. De Lumumba-commissie. Geschiedschrijving en collectieve herinnering. Bijdragen en Mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden 122, nr. 3 (2007): 357-373.
  • Verlinden, Peter. Weg uit Congo. Het drama van de kolonialen. Leuven: Davidsfonds, 2002.
  • Verschaffel, Tom. “Congo in de Belgische zelfrepresentatie.” In Congo in België. Koloniale cultuur in de metropool, geredigeerd door Viane, Vincent, David Van Reybrouck en Bambi Ceuppens, 63-79. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2009.
  • Young, Crawford M. African colonial states in comparative perspective. Londen: Yale University Press, 1994.

 

Download scriptie (718.17 KB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2011
Thema('s)
Geschiedenis
Kernwoorden
populaire beeldvorming,
Koloniale Geschiedenis,
Congo,
chronosofie