Dyslexie: een problematische zoektocht naar de oorzaak
Dyslexie: een problematische zoektocht naar de oorzaak
Dyslexie: een onverklaarbare leerstoornis?
Vanaf het moment waarop kinderen starten met hun opleiding in het basisonderwijs, worden ze geacht te leren lezen. Bij vele kinderen verloopt deze weg naar geletterdheid van een leien dakje, terwijl een aanzienlijk aantal anderen wordt geconfronteerd met hindernissen en problemen. De vertraging, of bij uitbreiding zelfs de aantasting, van de leesontwikkeling die deze kinderen hierdoor oplopen ten aanzien van hun kameraadjes, kan niet te onderschatten gevolgen hebben voor hun verdere ontwikkeling op allerlei niveaus. De term die men heeft geïntroduceerd om te verwijzen naar deze specifieke lees- en spelproblemen is het veelbesproken woord „dyslexie‟. De voorbije decennia hebben vele onderzoekers getracht de oorzaak van deze problemen in het lees- en spelproces te achterhalen. Deze zoektocht bleek echter niet eenvoudig te zijn, met als gevolg dat vele verschillende hypotheses het daglicht zagen. Hoewel de opinies in het verleden vaak radicaal verschillend waren, is er heden ten dage min of meer een consensus met betrekking tot de onderliggende oorzaak, zijnde het fonologische gebrek. Wanneer we spreken over dit fonologische gebrek, bevinden we ons op het cognitieve niveau. Onderzoekers hebben zich echter niet beperkt tot dit niveau en onderzochten eveneens wat de onderliggende biologische en neurologische oorzaak van dyslexie dan wel zou kunnen vormen.
In deze bachelorscriptie gaat de auteur op zoek naar de oorzaak achter dyslexie. Om deze zoektocht wetenschappelijk te staven, wordt er een mooie synthese gemaakt van al wat essentieel is in de internationale vakliteratuur. Er wordt een overzicht gegeven van verschillende theorieën die men in de loop van de jaren naar voren heeft geschoven in het kader van het onderzoek naar de oorzaak van dyslexie. In een eerste deel wordt een beeld geschetst van wat dyslexie concreet inhoudt en betekent. Het is immers noodzakelijk om een goed begrip te hebben van deze leerstoornis, alvorens te starten met het onderzoek. Vervolgens worden de verschillende visies met betrekking tot de oorzaak van de specifieke lees- en spelproblemen weergegeven. Er zijn doorheen de jaren zoveel tegenstrijdigheden geformuleerd, waardoor het voor velen, en dan vooral voor de dyslectici zelf, lijkt alsof niemand de stoornis kan verklaren. Ten derde wordt de eerder vermelde consensusvisie toegelicht en wordt er verklaart hoe deze dan wel kan leiden tot zulke problemen. Het vernieuwende van deze scriptie bestaat erin dat er een recente ontwikkeling in het onderzoek wordt aangehaald, waardoor de dominante opvatting over de oorzaak van dyslexie sterk op de helling komt te staan. Verder bekijkt men ook het onderzoek naar de biologische enneurologische basis van dyslexie en de manifestatie van deze stoornis in verschillende orthografieën.
Bibliografie
Bakker, D.J., ‘Temporal Order, Meaningfulness and Reading Ability’, Perceptual and Motor Skills 24 (1967), 1027-1030.
Birch, H. & A. Belmont, ‘Auditory-Visual Integration in Normal and Retarded Readers’, American Journal of Orthopsychiatry 34 (1964), 852-861.
Bissex, G.L., GNYS at Work: A Child Learns to Write and Read. Cambridge, 1980.
Blomert, L. & G. Willems, ‘Is There a Causal Link from a Phonological Awareness Deficit to Reading Failure in Children at Familial Risk for Dyslexia?’, Dyslexia 16 (2010), 300-317.
Bouma, H. & C.P. Legein, ‘Visual Recognition Experiments in Dyslexia.’ In: Pavlides, G.T. & T.R. Miles (eds.), Dyslexia Research and its Applications to Education. Londen, 1981.
Bowers, P.G. & L.B. Swanson, ‘Naming speed deficits in reading disability: Multiple measures of a singular process’, Journal of Experimental Child Psychology 51 (1991), 195-219.
Braams, T., Dyslexie: een complex taalprobleem. Amsterdam/Meppel, 1997.
Brady, S.A., D. Shankweiler & V. Mann, ‘Speech perception and memory coding in relation to reading ability’, Journal of Experimental Child Psychology 35 (1983), 345-367.
Bradley, L. & P.E. Bryant, Children’s Reading Problems. Oxford, 1990.
Bradley, L. & P.E. Bryant, ‘Difficulties in Auditory Organisation as a Possible Cause of Reading Backwardness’, Nature 271 (1978), 746-747.
Bryden, M.P., ‘Auditory-Visual and Sequential-Spatial Matching in Relation to Reading Ability’, Child Development 43 (1972), 824-832.
Castles, A. e.a., ‘The genesis of reading ability: What helps children learn letter-sound correspondences?’, Journal of Experimental Child Psychology 104 (2009), 68-88.
Cornelissen, P.L. e.a., ‘Contrast sensitivity and coherent motion detection measured at phototopic luminance levels in dyslexics and controls’, Vision Research 35 (1995), 1483-1494.
Critchley, M., The Dyslexic Child. Londen, 1970.
DeFries, J. & M. Alarcon, ‘Genetics of specific reading disability’, Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews 2 (1996), 39-47.
Demb, J.B. e.a., ‘Psychophysical evidence for a magnocellular pathway deficit in dyslexia’, Vision Research 38 (1998), 1555-1559.
Denckla, M.B. & R.G. Rudel, ‘Naming of object-drawings by dyslexic and other learning disabled children’, Brain and Language 3 (1976), 1-15.
Denckla, M.B. & R.G. Rudel, ‘Rapid automatised naming: Dyslexia differentiated from other learning disabilities’, Neuropsychologia 14 (1976), 471-479.
Desoete, A. e.a., Studeren met dyslexie. [online raadpleegbaar op:] http://www.icteach.nl/ICTeach/Pagina's/Download/Bestanden/studeren_met_… [08/04/2011]
Eden, G.F. e.a., ‘Abnormal processing of visual motion in dyslexia revealed by functional brain imaging’, Nature 382 (1996), 66-69.
Ehri, L.C., ‘Reconceptualising the development of sight word reading and its relationship to recoding.’ In: Gough, P.B., L.C. Ehri & R. Treiman (eds.), Reading Acquisition. Hillsdale, 1992, 107-143.
Felton, R.H. & P.B. Wood, ‘Cognitive deficits in reading disability and attention deficit disorder’, Journal of Learning Disabilities 22 (1989), 3-22.
Foster, L.M. e.a., ‘Planum temporale asymmetry and ear advantage in dichotic listening in Developmental Dyslexia and Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder (ADHD)’, Journal of the International Neuropsychological Society 8 (2002), 22-36.
Frith, U., ‘Beneath the surface of Developmental dyslexia.’ In: Patterson, K., M. Coltheart & J. Marshall (eds.), Surface Dyslexia: Neuropsychological and Cognitive Studies of Phonological Reading. Hove, 1985, 301-330.
Frith, C. & U. Frith, ‘A biological marker for dyslexia’, Nature 382 (1996), 19-20.
Frith, U., ‘Brain, mind and behaviour in dyslexia.’ In: Hulme, C. & M.J. Snowling (eds.), Dyslexia: Biology, Cognition and Intervention. Londen, 1997, 1-19.
Gathercole, S.E. e.a., ‘Phonological short term memory and new word learning in children’, Developmental Psychology 33 (1997), 966-979.
Geudens, A., 2010, Dyslexie (gastcollege tijdens les), 2010-11-22.
Gilger, J.W., B.F. Pennington & J.C. DeFries, ‘Risk for reading disability as a function of parental history in three family studies’, Reading and Writing 3 (1991), 205-217.
Gilger, J.W., Genes and Dyslexia. Gepubliceerd: 15 mei 2004 [online raadpleegbaar op:] http://www.dyslexia-ncbida.org/articles/may04/genes.html [18/03/2011]
Goswami, U., ‘Children‟s use of analogy in learning to read: A developmental study’, Journal of Experimental Child Psychology 42 (1986), 73-83.
Goswami, U., ‘Orthographic analogies and reading development’, Quarterly Journal of Experimental Psychology: Human Experimental Psychology 40(A) (1988), 239-268.
Hinshelwoord, J., ‘Word-blindness and Visual Memory’, Lancet 2 (1895), 1564-1570.
Holmes, D.R. & W.F. McKeever, ‘Material Specific Serial Memory Deficit in Adolescent Dyslexics’, Cortex 15 (1979), 51-62.
Hulme, C., ‘The implausibility of low-level visual deficits as a cause of children‟s reading difficulties’, Cognitive Neuropsychology 5 (1988), 369-374.
IWAL instituten voor dyslexie, Dyslexie en erfelijkheid, 2008. [online raadpleegbaar op:] http://www.dyslexiewegwijzer.nl/cms/erfelijkheid.html [25/03/2011]
Jorm, A.F., ‘The Cognitive and Neurological Basis of Developmental Dyslexia: a Theoretical Framework and Review’, Cognition 7 (1979), 19-32.
Katz, R., ‘Phonological deficiencies in children with reading disability: Evidence from an object naming task’, Cognition 22 (1986), 225-257.
Lexicon. Universitair Ziekenhuis Antwerpen: http://www.uza.be/UZA/Lexicon.htm [06/05/2011]
Liberman, I.Y. e.a., ‘Children‟s memory for recurring linguistic and non-linguistic material in relation to reading ability’, Cortex 18 (1982), 367-375.
Lovegrove, W., R. Garzia & S. Nicholson, ‘Experimental evidence for a transient system deficit in specific reading disability’, Journal of the American Optometric Association 2 (1990), 137-146.
Lovegrove, W., ‘Spatial frequency processing in dyslexic and normal readers.’ In: Stein, J.F. (ed.), Vision and Visual Dyslexia. Basingstoke, 1991.
Mody, M., M. Studdert-Kennedy & S. Brady, ‘Speech perception deficits in poor readers: Auditory processing or phonological coding?’, Journal of Experimental Child Psychology 64 (1997), 199-231.
Morais, J., ‘Does Awareness of Speech as a Sequence of Phones Arise Spontaneously?’, Cognition 7 (1979), 323-330.
Morgan, P.W., ‘A Case of Congenital Word Blindness’, British Medical Journal 2 (1896), 1378.
Nunes, T., P.E. Bryant & M. Bindman, ‘Morphological spelling strategies: Developmental stages and processes’, Developmental Psychology 33 (1997), 637-649.
Nunes, T., P.E. Bryant & M. Bindman, ‘Spelling and grammar. The necsed move.’ In: Perfetti, C.A., L. Rieben & M. Fayol (eds.), Learning to Spell: Research, Theory and Practice Across Languages. Mahwah, 1997, 151-170.
Orton, S.T., ‘Specific Reading Disability – Strephosymbolia’, Journal of the American Medical Association 90 (1928), 1095-1099.
Pennington, B.F. e.a., ‘Phonological processing skills and deficits in adult dyslexics’, Child Development 61 (1990), 1753-1778.
Rack, J.P. e.a., ‘The role of phonology in young children learning to read words: The direct mapping hypothesis’, Journal of Experimental Child Psychology 57 (1994), 42-71.
Raymond, J.E. & R.E. Sorensen, ‘Visual motion perception in children with dyslexia: Normal detection but abnormal integration’, Visual Cognition 5 (1998), 389-404.
Read, C., ‘Pre-school Children‟s Knowledge of English Phonology’, Harvard Educational Review 41 (1971), 1-34.
Rispens, J., 2004, ‘Syntactic and Phonological Processing in Developmental Dyslexia’, Proefschrift verdedigd aan de Rijksuniversiteit Groningen (2004-06-10).
Service, E., ‘Phonology, working memory and foreign-language learning’, Quarterly Journal of Experimental Psychology 45(A) (1992), 21-50.
Seymour, P.H.K. & L. Elder, ‘Beginning reading without phonology’, Cognitive Neuropsychology 3 (1986), 1-36.
Seymour, P.H.K., M. Aro & J.M. Erskine, ‘Foundation literacy Acquisition in European orthographies’, British journal of Psychology 94 (2003), 143-174.
Share, D.L., ‘Phonological recoding and self-teaching: Sine qua non of reading acquisition’, Cognition 55 (1995), 151-218.
Shaywitz, S.E., Overcoming Dyslexia. New York, 2003.
Skottun, B.C. & L.A. Parke, ‘The possible relationship between visual deficits and dyslexia: Examination of a critical assumption’, Journal of Learning Disabilities 32 (1999), 2-5.
Smith, S.D., J.W. Gilger & B.F. Pennington, ‘Dyslexia and other language/learning disorders.’ In: Connor, D.L. & R.E. Pyeritz (eds.), Principles and Practice of Medical Genetics. New York, 2002.
Snowling, M.J., B. van Wagtendonk & C. Stafford, ‘Object-naming deficits in developmental dyslexia’, Journal of Research in Reading 11 (1988), 67-85.
Snowling, M.J., ‘Dyslexia: Diagnosis and Training.’ In: Smelser, N.J. & P.B. Baltes (eds.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. Oxford, 2001, 3921-3924.
Snowling, M. J., Dyslexia. Malden, 2004.
Snowling, M.J. e.a., ‘Segmentation and speech perception in relation to reading skill: A developmental analysis’, Journal of Experimental Child Psychology 41 (1986), 489-507.
Snowling, M.J., ‘Phonemic deficits in developmental dyslexia’, Psychological Research 43 (1981), 219-234.
Stanovich, K.E., ‘Matthew effects in reading: Some consequences of individual differences in the Acquisition of literacy’, Reading Research Quarterly 21 (1986), 360-364.
Stanovich, K. E., ‘Towards a more inclusive definition of dyslexia’, Dyslexia 2 (1996), 154-166.
Stein, J. & V. Walsh, ‘To see but not to read: the magnocellular theory of dyslexia’, Trends Neurosci 20 (1997), 147-152.
Stichting dyslexie Nederland [online raadpleegbaar op:] http://www. stichtingdyslexienederland.nl/ [12/04/2011]
Swan, D. & U. Goswami, ‘Phonological awareness deficits in developmental dyslexia and the phonological representations hypothesis’, Journal of Experimental Child Psychology 66 (1997), 18-41.
Tallal, P., ‘Improving language and literacy is a matter of time’, Nature Reviews Neuroscience 5 (2004), 721-728.
Treiman, R., Beginning to Spell: A Study of First-grade Children. New York, 1993.
Treiman, R. e.a., ‘The special role of Rimes in the description, use, and acquisition of English orthography’, Journal of Experimental Psychology: General 124 (1995), 107-136.
Van den Broeck, W., ‘The misconception of the regression-based discrepancy operationalization in the definition and research of learning disabilities’, Journal of Learning Disabilities 35 (2002), 194-204.
Vellutino, F.R., Dyslexia. Cambridge, 1979.
Vellutino, F.R. e.a., ‘Specific reading disability (dyslexia): What have we learned in the past four decades?’, Journal of Child Psychology and Psychiatry 45 (2004), 2-40.
Wolf, M. & P.G. Bowers, ‘The double deficit hypothesis for the developmental dyslexias’, Journal of Educational Psychology 91 (1999), 415-438.
Ziegler, J.C., A.M. Jacobs & G.O. Stone, ‘Statistical analysis of the bidirectional inconsistency of spelling and sound in French’, Behavior Research Methods, Instruments, & Computers 28 (1996), 504-515.
Ziegler, J.C. & U. Goswami, ‘Reading Acquisition, Developmental Dyslexia, and Skilled Reading Across Languages: A Psycholinguistic Grain Size Theory’, Psychological Bulletin (2005), 3-29.