Het problematisch karakter van inkomensongelijkheid - Een onderzoek naar de samenhang met het individueel geluk

Leen
Meeusen

Ongelijker, ongelukkiger?

Kranten vandaag de dag staan vol met koppen als ‘Kloof tussen rijke en arme Vlaming groeit’, ‘Kloof tussen arm en rijk wordt groter in België’ en ‘Inkomensongelijkheid in Nederland is te groot geworden’. Inkomensongelijkheid vormt al lange tijd één van de belangrijkste sociale problemen in onze maatschappij. Overheden doen steeds meer inspanningen om de kloof tussen arm en rijk te dichten. Maar wat maakt deze ongelijkheid nu zo problematisch?

Inkomensongelijkheid kan om verschillende redenen niet wenselijk zijn. Zo vinden mensen het vaak niet rechtvaardig dat ze minder verdienen dan anderen. Een andere reden heeft te maken met het geluk van mensen. We gaan er steeds vanuit dat mensen met een lager inkomen zich ongelukkiger voelen omdat ze minder verdienen dan anderen. Vervolgens probeert men de inkomens van mensen op één lijn te brengen, in de hoop mensen zo gelukkiger te maken. Maar worden mensen hier ook echt gelukkiger van? Want als dit niet het geval is, waarom ziet men inkomensongelijkheid dan als zo een groot sociaal probleem?

Het is om twee redenen belangrijk om dieper in te gaan op deze vragen. Ten eerste kunnen we er vanuit gaan dat iedereen wel gelukkig wil zijn. Mensen zouden dus ook gelijke kansen moeten krijgen om dit ultieme doel, geluk, te bereiken. Het is belangrijk om na te gaan of ook de maatschappij kan bijdragen aan het geluk van mensen. Hoewel ook individuele factoren het geluk mee bepalen, zou de samenleving in zijn geheel toch een goede basis moeten vormen voor het bereiken van dit geluk. Ten tweede is het ook belangrijk vanuit de bestrijding van de inkomensongelijkheid. We leven in een maatschappij waar geld een steeds grotere rol speelt en gelijkheid alsmaar belangrijker wordt. Dit onderzoek zet ons aan na te denken over waarom we dergelijke inspanningen doen om de inkomensongelijkheid te beperken.

De bestrijding van de ongelijkheid neemt enorm veel tijd en energie in beslag. Het is namelijk niet eenvoudig om maatregelen te ontwerpen die door iedereen ondersteund worden en die geen neveneffecten met zich meebrengen. Wat als bijvoorbeeld bij een progressieve belasting iedereen minder gaat werken omdat belastingen te hoog zijn? Het is belangrijk de motieven van de bestrijding te achterhalen.

Er is al enig onderzoek uitgevoerd naar de factoren die leiden tot geluk. Toch bleef de vraag naar een eventueel verband tussen inkomensongelijkheid en geluk vaak op de achtergrond. Wilkinson onderzocht dit verband wel in zijn boek “The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better”. In dit boek stelt hij dat ongelijkheid voor ongezondere en ongelukkigere populaties zorgt. Kortweg: ongelijker, ongelukkiger.

Deze stelling vormde dan ook de basis van mijn eigen onderzoek “Het problematisch karakter van inkomensongelijkheid – Een onderzoek naar de samenhang met het individueel geluk”. Hierin ben ik op zoek gegaan naar factoren die een impact hebben op het geluk van mensen. Mijn resultaten toonden aan dat leeftijd, de graad van optimisme en de gezondheid van mensen de grootste impact hebben op het geluk. Geluk wordt in mindere mate bepaald door kenmerken van de maatschappij. Zo blijkt inkomensongelijkheid geen impact te hebben op het geluk.

De resultaten van mijn onderzoek gaan dus in tegen de stelling van Wilkinson. Hij verkondigt opgetogen in zijn boek dat mensen ongelukkiger zijn in een maatschappij met meer inkomensongelijkheid. Hij richtte zelfs een website op genaamd ‘Equality Trust’ en werkte samen met de campagne ‘One Society (2009)’ om de negatieve effecten van inkomensongelijkheid te benadrukken. Toch toont mijn onderzoek aan dat er geen verband bestaat tussen deze ongelijkheid en het geluk van mensen.

Dit alles geeft aanleiding tot verder onderzoek. Eerst en vooral zou men het bewijs en de stelling van Wilkinson in detail kunnen gaan onderzoeken. Verder zou men kunnen onderzoeken waarom inkomensongelijkheid nu zo problematisch is. Wat zijn bijvoorbeeld de redenen om te streven naar meer gelijke inkomens indien er geen verband bestaat tussen het menselijk geluk en inkomensongelijkheid zoals mijn onderzoek aantoonde?

Bibliografie

  • Alesina, A., Di Tella, R., MacCulloch, R. (2004), Inequality and happiness: Are Europeans and Americans different?, Journal of Public Economics, Volume 88, blz. 2009–2042
  • Ball, R. (2001), Incomes, Inequality and Happiness: New Evidence, Haverford College
  • Barford, A., Dorling, D., Pickett, K. (2009), Re-evaluating self-evaluation. A commentary on Jen, Jones, and Johnston, Social Science & Medicine, Volume 68, no. 4, blz. 496-497
  • Berg, M. (2007), Inkomensongelijkheid en geluk in landen, Mens en Maatschappij, Volume 82, nr. 3, blz. 28-50
  • Berg, M.C. (2010), Geluk in landen: een empirische studie naar condities voor een gelukkige samenleving (proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam), 244 blz.
  • Blanchflower, D.G., Oswald, A.J. (2003), Does Inequality Reduce Happiness? Evidence from the States of the USA from the 1970s to the 1990s, Dartmouth College
  • Blanchflower, D.G., Oswald, A.J. (2004a), Money, Sex and Happiness: An Empirical Study, Scandinavian Journal of Economics, 33 blz.
  • Blanchflower, D.G., Oswald, A.J. (2004b), Well-being over time in Britain and the USA,‖ Journal of Public Economics, Volume 88, blz. 1359–1386
  • Bogaerts, K. (2008), Bestaan er nog financiële vallen in de werkloosheid en in de bijstand in België, Universiteit Antwerpen: Centrum voor sociaal beleid, 28 blz.
  • Bradburn, N.M. (1969), The Structure of Psychological Well-being, Oxford: Aldine, 318 blz. 64
  • Brakel-Hofmans, van den M. (2007), Meten van inkomensongelijkheid: Methodes en definities, inkomen en bestedingen, Voorburg/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek, 18 blz.
  • Brickman, P., Campbell, D.T. (1990), Hedonic Relativism and Planning the Good Society, In M.H. Appley (ed.), Adaptation Level Theory: A Symposium, New York: Academic Press.
  • Bryant, F.B., Veroff, J. (1982), The structure of psychological well-being: A sociohistorical analysis, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 43, No. 4, blz. 653–673
  • Budo, E. (2007), Maatstaven voor inkomensongelijkheid: toepassing op Vlaanderen en Wallonië (eindverhandeling Universiteit Hasselt), 158 blz.
  • Cantril, H. (1965), The Pattern of Human Concerns, New Brunswick: Rutgers University Press.
  • Caporale, G.M., Georgellis, Y., Tsitsianis, N., Yin, Y.P. (2007), Income and Happiness across Europe: Do Reference Values Matter? (CESifo Working Paper No. 2146), 33 blz.
  • Cassel, R.N. (1954), Psychological aspects of happiness, Peabody Journal of Education, Volume 32, No. 2, blz. 73-82
  • Clark, A.E., Oswald, A.J. (1994), Unhappiness and unemployment,‖ The Economic Journal, Volume 104, No. 424, blz. 648-659
  • Clark, A.E. (2003), Inequality-aversion and income mobility: a direct test, Paris: Delta
  • Clark, A.E., Senik, C. (2011), Is happiness different from flourishing? Cross-country evidence from the ESS (Working Paper N° 2011-04), Paris: Paris-Jourdan Sciences Economiques, 20 blz.
  • Coburn, D. (2000), Income inequality, social cohesion and the health status of populations: the role of neo- liberalism, Social Science and Medicine, Volume 51, No. 1, blz. 135-146
  • Coumans, W., e.a. (1972), Dossier Inkomensverdeling in België, Leuven: Kultuurleven
  • Davis, J.A., Smith, T.W., Marsden, P.V. (2001), General Social Survey, 1972-2000: Cumulative Codebook, Storrs, CT: The Roper Center for Public Opinion Research.
  • De Neve, J., Fowler, J.H., Frey, B.S. (2010), Genes, Economics, and Happiness (CESifo Working Paper No. 2946), 32 blz.
  • Deleeck, H. (2008), De Architectuur van de welvaartsstaat opnieuw bekeken, Leuven: Acco, 551 blz.
  • Dember, W.N., Brooks, J. (1989), A new instrument for measuring optimism and pessimism: Test-retest reliability and relations with happiness and religious commitment, Bulletin of the Psychonomic Society, Volume 27, No. 4, blz. 365-366
  • Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J., Griffin, S. (1985), The satisfaction with life scale, Journal of Personality Assessment, Volume 49, No. 1, blz. 71–75
  • Diener, E., Suh, E.M., Lucas, R.E., Smith, H.L. (1999), Subjective well-being: Three decades of progress, Psychological Bulletin, Volume 125, No. 2, blz. 276–302
  • Diener, E., Oshi, S. (2004), Are Scandinavians Happier than Asians? Issues in Comparing Nations on Subjective Well-Being, In: F. Columbus (ed), Asian Economic and Political Issues, Volume 10, New York: Nova Science Publishers
  • Di Tella, R., MacCulloch, R., Oswald, A. (2001), Preferences over inflation and unemployment. Evidence from surveys of happiness, The American Economic Review, Volume 91, No. 1, blz. 335–341
  • Di Tella, R., MacCulloch, R., Oswald, A. (2003), The macroeconomics of happiness, The Review of Economics and Statistics, Volume 85, No. 4, blz. 809–827
  • Easterlin, R.A. (1994), Will raising the incomes of all increase the happiness of all?, Journal of Economic Behavior and Organization, Volume 27, blz. 35-47
  • Edgeworth, F.Y. (1881), Mathematical Psychics, McMaster University Archive for the History of Economic Thought
  • Equality Trust (e.d.), About Us, internet (24-03-2011) (http://www.equalitytrust.org.uk/about)
  • European Social Survey (02-02-2011), Survey Documentation: ESS3-2006 Documentation Report, internet (16-03-2011) (http://ess.nsd.uib.no/ess/round3/)
  • Eurostat (11-03-2011), Real GDP per capita, growth rate and totals – Euro per inhabitant, internet (21-05-2011 ) (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&pl…)
  • Eurostat (11-03-2011), Real GDP per capita, growth rate and totals – Percentage change on previous period, internet (21-05-2011) (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&pl…)
  • Eurostat (20-05-2011), Gini coefficient, internet (21-05-2011) (http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di12&lang=en)
  • Eurostat (20-05-2011), S80/S20 income quintile share ratio by gender and selected age group, internet (21-05-2011) (http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di11&lang=en)
  • Eurostat (20-05-2011), Unemployment rate, annual average, by sex and age groups (%), internet (21-05-2011) (http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=une_rt_a&lang=en)
  • Ewijk, van C., Jacobs, B., Mooij, de R., Tang, P. (2003), Tien doelmatigheidsargumenten voor een progressieve loon- en inkomstenbelasting, Tijdschrift voor Openbare Financiën, Volume 35, blz. 30-35
  • Frey, B.S., Stutzer, A. (2000), Happiness, economy and institutions,‖ The Economic Journal, Volume 110, No. 466, blz. 918-938
  • Frey, B.S., Stutzer, A. (2002a), What can economists learn from happiness research?, Journal of Economic Literature, Volume 40, No. 2, blz. 402-435
  • Frey, B.S., Stutzer, A. (2002b), Happiness and Economics: How the Economy and Institutions Affect Human Well-Being. Princeton: Princeton University Press
  • Frey, B.S., Stutzer, A. (2005), Happiness research: State and prospects,‖ Review of Social Economy, Volume 63, No. 2, blz. 207-228
  • Gerdtham, U., Johannesson, M. (2001), The relationship between happiness, health and socio-economic factors: results based on Swedish micro data,‖ Journal of Socio-economics, Volume 30, blz. 553–557
  • Gravelle, H. (1998), How much of the relation between population mortality and unequal distribution of income is a statistical artifact?, British Medical Journal, Volume 316, No. 7128, blz. 382-385
  • Gundelach, P, Kreiner, S. (2004), Happiness and life satisfaction in advanced European countries, Cross-Cultural Research, Volume 38, No. 4, blz. 359-386
  • Hagerty, M. (1999), Social Comparisons of Income in One’s Community: Evidence from National Surveys of Income and Happiness, University of California Davis
  • Haller, M., Hadler, M. (2006), How social relations and structures can produce happiness and unhappiness: An international comparative analysis, Social Indicators Research, Volume 75, blz. 169–216
  • Helliwell, J.F. (2003), How’s life? Combining individual and national variables to explain subjective well-being, Economic Modelling, Volume 20, No. 2, blz. 331–360
  • Helliwell, J.F. (2006), Well-being, social capital and public policy: What’s new?, Economic Journal, Volume 116, C34–C45
  • Helliwell, J.F., Putnam, R. (2004), The social context of well-being, Philosophical Transactions of the Royal Society London, Volume 359, blz. 1435–1446
  • Inglehart, R. (1997), Modernization and postmodernization: Cultural, economic and political change in 43 societies, New Jersey: Princeton University Press.
  • Inglehart, R., e.a. (2000). World Values Surveys and Surveys and European Values Surveys, 1981-1984, 1990-1993, and 1995-1997 [Computer file]. ICPSR version. Ann Arbor, MI: Institute for Social Research [producer], 2000. Ann Arbor, MI: Inter-university Consortium for Political and Social Research [distributor], 2000.
  • Inglehart, R., Welzel, C. (2005), Modernization, cultural change and democracy: The human development sequence, New York: Cambridge University Press.
  • James, W. (1902), Varieties of Religious Experience, New York: Mentor
  • Jen, M.H., Jones, K., Johnston, R. (2009a), Compositional and contextual approaches to the study of health behaviour and outcomes: Using multi-level modelling to evaluate Wilkinson‟s income inequality hypothesis, Health & Place, Volume 15, blz. 198-203
  • Jen, M.H., Jones, K., Johnston, R. (2009b), Global variations in health: Evaluating Wilinson‟s income inequality hypothesis using the World Values Survey, Social Science & Medicine, Volume 68, blz. 643-653
  • Johnston, R., Jen, M., Jones, K. (2009), On inequality, health, scientific progress and political argument: A response to Dorling and Barford, Health & Place, Volume 15, No. 4., blz. 1163-1165.
  • Johnston, R., Jen, M., Jones, K. (2010), On inequality and health, again: A response to Bernburg, and Barford, Dorling and Pickett, Social Science & Medicine, Volume 70, No. 4, blz. 498-500
  • Kahneman, D., Krueger, A., Schkade, D., Schwartz, N., Stone, A. (2004), Toward National Well-Being Accounts, The American Economic Review, Volume 94, No. 2, blz. 429-434
  • Kahneman, D., Sudgen, R. (2005), Experienced Utility as a Standard of Policy Evaluation, Environmental & Resource Economics, Volume 32, No. 1, blz. 161-181
  • Keyes, C.L.M., Shmotkin, D., Ryff, C.D. (2002), Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 82, No. 6, blz. 1007–1022
  • Korpi, T. (1997), Is utility related to employment status? Employment, unemployment, labor market policies and subjective well-being among Swedish youth, Labour Economics, Volume 4, No. 2, blz. 125-147
  • Layard, R. (2003), Happiness: has social science a clue?, London School of Economics, 24 blz.
  • Layard, R. (2005a), Annexes to ‘happiness’, internet (22-03-2011) (http://cep.lse.ac.uk/layard/annex.pdf)
  • Layard, R. (2005b), Happiness: Lessons from a New Science, London: Penguin
  • Leigh, A., Jencks, C., Smeeding, T.M. (2009), Health and economic inequality, The Oxford Handbook of Economic Inequality
  • Lelkes, O. (2006), Knowing what is good for you. Empirical analysis of personal preferences and the ‘‘objective good’’, The Journal of Socio-Economics, Volume 35, blz. 285–307
  • Louis, V.V., Zhao, S. (2002), Effects of family structure, family SES, and adulthood experiences on life satisfaction, Journal of Family Issues, Volume 23, blz. 986–1005
  • LU, M. (2010), A microeconomic analysis of happiness and life satisfaction: a statistical study in Germany (November 1, 2010), 10th China Economics Annual Conference
  • Lucas, R.E., Diener, E., Suh, E. (1996), Discriminant validity of well-being measures, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 71, No. 3, blz. 616–628
  • Lykken, D., Tellegen, A. (1996), Happiness is a stochastic phenomen, Psychological Science, Volume 7, No. 3, blz. 186-189
  • Lynch, J.W., Davey Smith, G.D., Kaplan, G.A., House, J.S. (2000), Income inequality and mortality: importance to health of individual income, psychosocial environment, or material conditions, British Medical Journal, Volume 320, blz. 1200-1204
  • Morawetz, D., e.a. (1977), Income Distribution and Self-Rated Happiness: Some Empirical Evidence, The Economic Journal, Volume 87, No. 347, blz. 511-522
  • Muntaner, C., Lynch, J., Oates, G.L. (1999), The social class determinants of income inequality and social cohesion, International Journal of Health Services, Volume 29, No. 4, blz. 699-732
  • Oswald, A.J. (1997), Happiness and economic performance,‖ The Economic Journal, Volume 107, No. 445, blz. 1815-1831
  • Pen, J. (1971), Income distribution: facts, theories, policies, New York: Praeger, 424 blz.
  • Pichler, F. (2006), Subjective quality of life of young Europeans. Feeling happy but who knows why?, Social Indicators Research, Volume 75, blz. 419–444
  • Rawls, J. (1999), A theory of justice: revised edition, Harvard University Press.
  • Ryff, C.D. (1989), Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 57, No. 6, blz. 1069–1081
  • Ryff, C.D., Keyes, C.L.M. (1995), The structure of psychological well-being revisited, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 69, No. 4, blz. 719–727
  • Sacks, D.W., Stevenson, B., Wolfers, J. (2010), Subjective well-being, income, economic development and growth (Working paper 16441), Cambridge: National Bureau of Economic Research, 49 blz.
  • Seligman, M.E.P. (1991), Learned optimism, New York: Random House.
  • Sen, A. (2002), Capability and Well-Being. In M.C, Nussbaum and A. Sen (Ed.), The quality of life (pp. 30-54), New York: Oxford University Press
  • Shields, M.A., Price, S.W. (2004), Exploring the economic and social determinants of psychological well-being and perceived social support in England,‖Journal of Royal Statistics, Volume 168, No. 3, blz. 513–537
  • Shields, M., Price, S.W. (2005), Exploring the economic and social determinants of psychological well-being and perceived social support in England. Journal Royal Statistical Society(Part 3), blz. 513–537
  • Shmotkin, D. (1998), Declarative and differential aspects of subjective well-being and implications for mental health in later life, in J. Lomranz (ed.), Handbook of Aging and Mental Health: An Integrative Approach, New York: Plenum, blz. 15–43
  • Siegers, J. (e.d.), Mijn vrouw werkt gelukkig: een huishoudinteractiemodel ter verklaring van geluk, Emancipatie als kwestie, Dutch University Press.
  • Snijders, T.A.B., Bosker, R.J. (1999), Multilevel analysis: an introduction to basic and advanced multilevel modeling, London: SAGE Publications, blz. 111
  • Stolwijk, H. (2008), Geluk en Economie: liggen de prioriteiten in het beleid verkeerd?, TPEdigitaal, Jaargang 2, nr. 3, blz. 36-53
  • Stutzer, A. (2004), The role of income aspirations in individual happiness, Journal of Economic Behaviour and Organisation, Volume 54, blz. 89–109
  • Tammes, P. (2007), Komt het geluk met de jaren?, Veel geluk in 2007, Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 167 blz.
  • Thoits, P.A., Hewitt, L.N. (2001), Volunteering work and well-being, Journal of Health and Social Behaviour, Volume 42, blz. 115–131
  • Tomes, N. (1986), Income Distribution, Happiness and Satisfaction: A Direct Test of the Interdependent Preferences Model, Journal of Economic Psychology, Volume 7, blz. 425-446
  • Van der Hoek, M.P. (1985), Inkomensverdeling: Theorie en Beleid, Leiden: Stenfert Kroese
  • Van Poeck, A. (2007), Economische Politiek, Antwerpen - Apeldoorn, Garant, 350 blz.
  • Veenhoven, R. (1970), Geluk als onderwerp van wetenschappelijk onderzoek, Sociologische Gids, Volume 17, blz. 115-122
  • Veenhoven, R. (1999), Beeld van geluk: in wetenschap en belletrie, Berichten aan de Vrienden van de Jan Campert Stichting, Aflevering 16, blz. 20-29
  • Veenhoven, R. (2008), Meten van bruto nationaal geluk, TPEdigitaal, Jaargang 2, nr. 3, blz. 10-35
  • Veenhoven, R., Timmermans, D. (1998), Welvaart en Geluk, Economische Statistische Berichten (ESB), blz. 628-631
  • Vlaams Ministerie van Onderwijs & Vorming (2006), Investeren in succes, kwaliteit & doelmatigheid, Brussel, 8 blz.
  • Wilkinson, W. (2007), In Pursuit of Happiness Research, Is it Reliable? What Does it Imply for Policy?, Cato Institute Policy Analysis Series, No. 590, blz. 44
  • Wilkinson, R., Pickett, K. (2009), The spirit level: why equality is better for everyone, London: Penguin
  • Wilson, T.D., Mayers, J., Gilbert, D. (2003), How happy was I, anyway?, A retrospective impact Bias, Social Cognition, Volume 21, No. 6, blz. 421-446
  • Wolfers, J. (2003), Is business cycle volatility costly? Evidence from surveys of subjective well-being, International Finance, Volume 6, No. 1, blz. 1–26
Download scriptie (1.09 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Antwerpen
Thesis jaar
2011
Thema('s)
Sociale gezondheidswetenschappen