Is het Vlaams crematoriabeleid achterhaald?

Bert
De Vriese

“Andere Europese landen jaloers op ons beleid”

Uitvaartsector hekelt crematoriumbeleid

Begin maart 2010 diende Vlaams parlementslid Vera Van Der Borcht (Open VLD) een voorstel tot decreet in om het Vlaams crematoriabeleid te liberaliseren. Zo wou ze uitvaartondernemers de kans geven om de handen in elkaar te slaan en samen een crematorium uit te baten. Een jaar later is van liberalisatie nog niets in huis gekomen, maar de vraag van de uitvaartsector blijft.

De laatste twintig jaar is de vraag naar crematie in Vlaanderen enorm gestegen. Volgens de cijfers van de federale overheid werden in 1990 slechts 17,6 procent van de overledenen gecremeerd. In het jaar 2000 was dit cijfer al opgelopen tot 40,2 procent. In 2009 was het van 56 procent van de overleden Vlamingen de laatste wilsbeschikking om gecremeerd te worden. Het totaal aantal crematies in Vlaanderen blijft elk jaar stijgen.

Wantoestanden

Om aan die stijgende vraag te blijven voldoen investeert de Vlaamse overheid in intercommunales en gemeentes die de handen in elkaar slaan om samen een crematorium te bouwen. “Uiteindelijk is het de bedoeling dat de mensen nooit verder dan 20 kilometer moeten rijden om afscheid te nemen van hun dierbare”, zegt Chris Coenegrachts, directeur van crematorium Westlede in Lochristi en Sint-Niklaas. Toch is een deel van de uitvaartsector niet opgezet met de huidige gang van zaken.

Volgens de Vlaamse Autonome Raad voor het Uitvaartwezen (VARU) willen heel wat Vlaamse begrafenisondernemers samen investeren om een crematorium uit te baten. Alleen is het Vlaams crematoriabeleid in het begin van de 21ste eeuw genationaliseerd nadat er wantoestanden aan het licht kwamen. “Er zijn gevallen bekend waarbij de as van de overledenen is verwisseld of gemengd”, geeft VARU- woordvoerder Bruno Quirijnen toe. “Maar in plaats van een gedegen controleorgaan op te richten, besliste toenmalig minister Tobback meteen om het crematoriabeleid te nationaliseren.”

Afscheidsceremonie

Omdat de Vlaamse crematoria ook rouwmaaltijden en afscheidsplechtigheden aanbieden, vindt VARU-woordvoerder Bruno Quirijnen dat intercommunales en gemeenten de uitvaartsector oneerlijke concurrentie aandoen. “Een crematorium is een technische faciliteit, die geen sacrale waarde heeft. Het cremeren zelf is een industriële activiteit die niets te maken heeft met afscheid nemen. Daarom willen wij beide zaken het liefst van al gescheiden zien. Afscheidsplechtigheden en crematie combineren maakt geen deel uit van onze Vlaamse funeraire cultuur”, zegt hij.

“Je reinste onzin”, meent Westlede-directeur Coenegrachts. “In Lochristi organiseren wij al vanaf onze eerste crematie in 1989 afscheidsceremonies in samenspraak met het Centrum voor Morele Dienstverlening voor de vrijzinnige afscheidsplechtigheden en de Dienst Christelijke Begeleiding voor de christelijke. Ook in alle andere Europese landen kan je afscheid nemen in het crematorium. Tot vijf jaar geleden investeerden de uitvaartondernemers niet in eigen aula’s, dat is een recent gegeven. Veel van die ondernemers, waaronder Bruno Quirijnen van VARU, hebben te enthousiast geïnvesteerd en slaan nu wild om zich heen.”

“Eigen schuld”

Johan Dexters is voorzitter van de Nationale Federatie voor Begrafenisondernemers. Dat is de belangenvereniging voor uitvaartondernemers waar VARU zich in 2001 van af scheurde. Volgens Dexters hebben veel begrafenisondernemers deze concurrentie zelf gezocht. “Toen de crematoria twintig jaar geleden aan hun opmars begonnen, lieten de begrafenisondernemers, eens bij het crematorium aangekomen, de familieleden aan hun lot over. Dit terwijl het de bedoeling is om de mensen overal te begeleiden”, zegt hij.

Dexters bemerkt ook dat het een trend is geworden onder de uitvaartondernemers om zoveel mogelijk aspecten van de uitvaart naar zich toe te trekken. “Door de kerkvlucht kiezen mensen meer en meer voor een neutrale uitvaartplechtigheid. Veel begrafenisondernemers willen hierop inspelen door zelf een aula aan te bieden. De uitvaartplechtigheden die de crematoria aanbieden nemen hen dus inderdaad wat wind uit de zeilen. Maar zolang de crematoria zich aan de opgelegde taken houden en bijvoorbeeld geen urnen verkopen, heb ik er geen problemen mee.”

“Geen schijn van kans”

Ook stellen zowel Coenegrachts als Dexters zich de vraag of de kleine uitvaartondernemers wel een kans zouden maken bij liberalisatie. “Het is heel eigen aan onze Vlaamse uitvaartcultuur dat alles heel plaatselijk en regionaal wordt geregeld”, zegt Johan Dexters. “Als je in onze buurlanden de helft van de uitvaartmarkt in handen hebt, ben je hoogstwaarschijnlijk eigenaar van één onderneming. In Vlaanderen van enkele honderden. Veel begrafenisondernemers hebben simpelweg de financiële middelen niet om een crematorium te bouwen en uit te baten.”

Volgens Chris Coenegrachts maken de zelfstandige begrafenisondernemers zelfs geen schijn van kans. “Mocht het crematoriabeleid geprivatiseerd worden, spelen de grote uitvaartconcerns de kleine uitvaartondernemers zo de markt uit. Veel begrafenisondernemers zijn bovendien niet in staat om een hoogtechnologisch crematorium uit te baten. Als ze echt willen, kunnen ze het nu al. Het enige dat ze moeten doen is een overeenkomst sluiten met een stad of gemeente die personeel voorziet voor het technische aspect. Maar daarvoor zijn velen niet bekwaam genoeg.”  

Verzet

Coenegrachts benadrukt dat het belangrijk is om de crematoria in handen van de overheid te houden. “In België kost een crematie tussen de 450 en 500 euro. Terwijl in Nederland, waar de crematoria in handen zijn van kleine zelfstandigen en grote concerns, de kostprijs zo’n 1000 euro meer bedraagt. Als ik nu soms zie hoe sommige families een financiële mokerslag krijgen door een overlijden, dan lijkt een privatisering niet maatschappelijk verantwoord. Want dan zou de prijs per crematie zeker de hoogte in rijzen.”

Toch blijft VARU zich op allerlei manieren verzetten tegen de huidige gang van zaken. “We blijven druk uitoefenen op lokaal niveau om de komst van nieuwe crematoria en stadsaula’s tegen te gaan. Ook sturen we regelmatig aan op voorstellen om het decreet op lijkbezorging aan te passen in het Vlaams Parlement. Helaas zetelen er veel burgemeesters en ziet het er niet naar uit dat het decreet zal worden aangepast”, weet VARU-woordvoerder Quirijnen.

Westlede-directeur Coenegrachts is er alvast gerust in. “Ik hoor dat de Vlaamse overheid wil dat het crematoriumbeleid genationaliseerd blijft. Zelfs parlementsleden van Open VLD, de partij die vorig jaar nog een voorstel tot privatisering deed, lieten me off the record weten geen voorstander te zijn van liberalisatie. Veel parlementsleden zetelen dan ook onze raad van bestuur”, besluit hij cynisch.

 

Bibliografie

  • Adel BV, (2011). Statestics European Countries. Website crematorium.eu. Afgehaald van het www op 17 maart 2011, http://crematorium.eu/statistics_european_countries.html
  • Aurex, N. (1999, 30 augustus). Crematorium naast oud kerkhof. Het Laatste Nieuws, pp, 1A, 2A.
  • B.V. Uitvaart. Com. (2011). Alternatieve vormen van lijkbezorging. Website groeneuitvaart.nl. Afgehaald van het www op 6 april 2011, http://www.groeneuitvaart.nl/page_1762.html
  • Beel, V. (2011, 9 mei).‘Klagers blokkeren alles’. De Standaard, pp, 1.
  • Belga. (2010, 16 maart). Nieuw crematorium Aalst kost tien miljoen euro. Het Laatste Nieuws. Afgehaald van het www op 24 maart 2011, http://www.hln.be/hln/nl/957/Belgie/article/detail/1080717/2010/03/16/N…
  • Belpaeme, L. (2009, 17 oktober). Bewoners blijven gekant tegen locatie crematorium. Het Laatste Nieuws, pp, 39.
  • Bergen, JM., Gheysens, B., Zwaenepoel, R. (2007). Evaluatie van de impact van een crematorium op het milieu en de volksgezondheid. Kortrijk, België.
  • Berlanger, D. (2009, 7 juli). Groen licht voor crematorium. Het Laatste Nieuws, pp, 17.
  • Bourgeois, G. (2010, 11 augustus). Antwoord op parlementaire vraag 492. Ongepubliceerd intern rapport. Brussel, België.
  • Bourgeois, G. (2010, 9 februari). Commissievergadering C114-BIN10. Ongepubliceerd intern rapport. Brussel, België.
  • Bruneel, P. (2008, 31 mei). Actiecomité en stad sluiten wapenstilstand rond crematorium. Het Laatste Nieuw, pp, 37.
  • Corelio. (2009). Mediabrands, De Standaard. Afgehaald van het www op 4 mei, 2011, http://www.corelioconnect.be/nl/mediabrands/de-standaard
  • De Standaard. (n.d.). Geschiedenis De Standaard. De Standaard online. Afgehaald van het www op 27 april 2011, http://www.standaard.be/info.aspx?topic=geschiedenisds
  • Enklaar, J. (1995), Onder de groene zoden. Zutphen: Alpha.
  • Febelma. (2005). P-magazine. Febelma. Afgehaald van het www op 27 april 2011, http://www.febelma.be/content/mgz.asp?level1=67&level0=2&docid=549
  • Fontaine, E. (2004, 27 juli). Plannen voor crematorium op lange baan. Het Laatste Nieuws, pp, 12.
  • GGH. (2010, 23 oktober). Bouw crematorium eindelijk van start. Het Nieuwsblad, pp, 69.
  • JOL. (2008, 2 januari). ‘Mensen moesten al uitwijken naar Breda’. Het Volk, pp, 17.
  • June, A. (2006). Géén crematorium in Aalst. Website belg.be. Afgehaald van het www op 24 maart 2011, http://www.belg.be/leesmeer.php?x=3680
  • Kerger, S. (2009, 13 november). Dan toch geen crematorium langs Nieuwpoortsesteenweg. Focus WTV, pp, A1, A2.
  • Lanssens, P. (2011, 11 maart). Vergunningen crematorium op helling. Het Laatste Nieuws, pp, 17.
  • Lanssens, P. (2011, 26 januari). Auditeur vraagt vernietiging milieuvergunning crematorium. Het Laatste Nieuws, pp, 19.
  • Mertens, G. (2006, 4 oktober). Buurt eist aanleg aparte toegang naar crematorium. Het Laatste Nieuws, pp, 14.
  • MV. (2005, 2 november). Crematie is vandaag een normaal iets. Dat was niet altijd zo. Knack, 64, 1A, 2A.
  • NV. (2004, 22 juli). Buurtcomité Hoezekouter houdt crematorium  tegen. Het Nieuwsblad. Afgehaald van het www op 14 april 2011, http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=G8P7HLPG
  • Philips, G. (2010). Actualisatie situatie luchtkwaliteit rond crematorium te Kortrijk. Wondelgem: PRG Odournet.
  • PKM. (2010, 7 augustus). Crematorium overschrijdt even dioxinenorm. Het Laatste Nieuws, pp, A1, A2.
  • Psilon. (2011). Architect Souto de Mauro wint prestigieuze architectuurprijs. Intercommunale Psilon. Afgehaald van het www op 3 april 2011, http://www.psilon.be/
  • Psilon. (2011). Facelift voor parking Lange Munte. Intercommunale Psilon. Afgehaald van het www op 7 april 2011, http://www.psilon.be/
  • Roularta. (n.d.). Roularta Media Group Multimediaal en Internationaal. Roularta. Afgehaald van het www op 25 april 2011, http://www.roularta.be/nl/over-roularta/geschiedenis/RC-Content_C-11846…
  • Schauvlieghe, J. (2010, 9 juli). Antwoord op parlementaire vraag 483. Ongepubliceerd intern rapport. Brussel, België.
  • SCIC-ICVC. (2001-2004). Historiek van crematie in België. Website SCIC-ICVC. Afgehaald van het www op 15 maart 2011, http://www.scic-icvc.be/nl00.htm
  • Vanhee, K. (2011, 25 januari). Toekomst crematorium op Hoog Kortrijk onzeker. Het Nieuwsblad, pp, A1, A2.
  • Vanspauwen, B. (2008, 20 februari). Architect crematorium bekroond. Het Laatste Nieuws, pp, 13.
  • VARU. (n.d.). Verzet tegen crematorium in Aalst. Website allesoveruitvaart.be. Afgehaald van het www op 24 maart 2011, http://www.allesoveruitvaart.be/nl/x/376/verzet-tegen-crematorium-aalst)
  • Vergauwen, N. (2000, 7 december). P-magazine, met dank aan concurrent Mediaxis. Radiovisie. Afgehaald van het www op 27 april 2011, http://www.radiovisie.eu/be/nieuws.rvsp?art=00017270)
  • Vlaams Bouwmeester. (2010). Volledige studieopdracht voor de bouw van een nieuw crematorium op de Siesegemkouter te Aalst. Website Vlaams Bouwmeester. Afgehaald van het www op 24 maart 2011, http://www.vlaamsbouwmeester.be/renderers/open_oproepen/render_openopro…
  • Vlaamse overheid. (1999). VLAREM II: Hoofdstuk 5.58. CREMATORIA. Brussel: België
  • Vlaamse overheid. (2004, 16 januari). Decreet op lijkbezorging. Brussel, België.
  • Westlede. (2008). Rookgasreiniging. Website intercommunale Westlede. Afgehaald van het www op 15 maart 2011, http://www.westlede.be/common/rookgasreiniging/
  • Westlede. (2008). Wettelijke voorschriften kist. Website intercommunale Westlede. Afgehaald van het www op 15 maart 2011, http://www.westlede.be/common/wettelijk-voorschriften-kist/
  • Westlede. (2011). Wegbeschrijving: opgelet wegenwerken. Intercommunale Westlede. Afgehaald van het www op 10 april 2011, http://www.westlede.be/lochristi/wegbeschrijving-2/
  • Westlede., Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. (2010, januari). Crematies 1990-2010. België.
Download scriptie (2.53 MB)
Universiteit of Hogeschool
Hogeschool West-Vlaanderen
Thesis jaar
2011