Kwaad voor kinderen. Holocausteducatie in het basisonderwijs.

Hendrik Buckinx
Persbericht

Kwaad voor kinderen. Holocausteducatie in het basisonderwijs.

Kwaad voor kinderen. Holocausteducatie in het basisonderwijs.

Door herinneringseducatie op te nemen in de vakoverschrijdende eindtermen van het Vlaamse secundair onderwijs, heeft het Vlaamse onderwijsbeleid het belang van deze onderwijsdoelstelling erkend. Traditioneel wordt aangenomen dat Holocausteducatie enkel mogelijk zou zijn in het secundair onderwijs. Leerlingen van de basisschool zouden de harde realiteit van de Holocaust intellectueel en emotioneel niet aankunnen. Het Vlaamse basisonderwijs heeft herinneringseducatie dan ook niet opgenomen in haar eindtermen. Deze masterscriptie evalueert de mogelijkheden en beperkingen van Holocausteducatie in het basisonderwijs en komt tot enkele verrassende inzichten.

De thesis beschrijft Holocausteducatie in het basisonderwijs als een tocht door een mijnenveld van controverses. Zo is er de controverse over de historische oorzaken van de Holocaust. Volgens het intentionalisme lag het antisemitisme van de nazi’s aan de basis van de Holocaust. Het functionalisme stelt daar tegenover dat de Holocaust het gevolg was van een reeks structurele oorzaken waaronder de moderniteit. De tweede basiscontroverse, het uniciteitsdebat, gaat over de impact van de Holocaust. Volgens de aanhangers van de uniciteit is de Holocaust een unieke joodse ervaring die fundamenteel onvergelijkbaar is met andere genocides. Voor de universalisten is de Holocaust de zoveelste genocide in wat sommigen omschrijven als de eeuw van de genocide. De derde basiscontroverse gaat over de vraag of Holocausteducatie een vorm van geschiedenisonderricht, dan wel van ethisch/religieus onderwijs moet zijn. Het traditionele standpunt is dat Holocausteducatie een soort van pavloviaanse ethische reflex zou opwekken bij de leerlingen. De werkbaarheid van dit gedecontextualiseerde accumulatiemodel wordt echter in vraag gesteld. Ethische attitudes blijken immers sterker beïnvloed te worden door de sociaal-economische achtergrond van de leerlingen en door de massamedia dan door onderwijs.

Deze drie basiscontroverses zijn van cruciaal belang voor de organisatie van Holocausteducatie. De keuze die de leerkracht maakt in deze controverses zal immers de concrete leerinhoud bepalen. De complexiteit en controversiële aard van de materie vereist bovendien dat de leerkrachten een zeer goed inzicht verwerven in de problematiek. Deze sterk gepolariseerde controverses worden omschreven als “mijnen” omdat de keuze waarvoor de leerkracht staat diverse risico’s inhoudt. Elke keuze voor een standpunt in de controverses leidt tot kritiek van de aanhangers van de afgewezen stelling. Elke benadering van de Holocaust die steunt op een specifiek standpunt geeft een vertekend beeld van de historische realiteit. Pogingen om de complexiteit inzichtelijk te maken, leiden tot simplistische verklaringen die het verwerven van inzicht in het waarom verhinderen. Tenslotte kan ook de keuze voor bepaalde pedagogische strategieën leiden tot contraproductieve resultaten.

De thesis biedt leerkrachten als het ware een GPS die hen aanduidt waar de mijnen liggen en hoe ze omzeild kunnen worden. Met dit doel voor ogen beschrijft de thesis een didactische methode die in de Angelsaksische wereld werd ontwikkeld voor het geschiedenisonderwijs en werd toegepast op Holocausteducatie. De methodiek van de “Historical empathy”, vertaald als “tijd-en plaatsgebondenheid”, is ondanks de wat misleidende term “empathy”, er niet op gericht om gevoelens van medeleven met daders en slachtoffers te ontwikkelen. De methode wil leerlingen wel helpen om diepte-inzicht te verwerven in een historische gebeurtenis vanuit de leef- en denkwereld van de historische actoren. De didactiek steunt op drie pijlers: het analyseren van primaire en secundaire historische bronnen, het contextualiseren van de verkregen informatie en het zelfstandig verwerken van die informatie. Studies hebben aangetoond dat leerlingen vanaf 10 jaar met deze methode kunnen werken, mits aangepaste begeleiding.

Deze innovatieve didactiek slaagt er in om de basiscontroverses te overstijgen. Holocausteducatie moet in de eerste plaats gericht zijn op het verwerven van historisch diepte-inzicht. Alleen door inzicht te verwerven in het waarom van genocidaal menselijk gedrag, kunnen ethische attitudes ontwikkeld worden. De methode overstijgt de sloganeske benadering van Holocausteducatie door de doelstelling bescheiden maar concreet te formuleren: leerlingen leren om kritisch en onafhankelijk (ethisch) te denken. De controverses inzake de intentionaliteit en de uniciteit worden overstegen door geen keuzes op te leggen aan de leerlingen, maar door hen de diverse opties aan te bieden en hen de kans te geven om na te denken over de complexiteit. Centraal in deze didactiek staat het afwijzen van het manicheïstische denken: de ingesleten denkstijl die de wereld in termen van wit-zwart benadert en het kwaad altijd bij de andere situeert. Ethisch leren denken, veronderstelt dat kinderen inzien dat het goede en het kwade geen tegenstellingen zijn, maar in elkaar verweven zijn en inherent aanwezig zijn in ieder individu.

Dit uitgangspunt sluit aan bij het filosofische, psychologische en juridische perspectief van de Holocaust. Deze drie benaderingen benadrukken het concept van de banaliteit van het kwaad, hetgeen niet begrepen mag worden als het minimaliseren van het kwaad, maar als de universele mogelijkheid van het kwaad. De joodse filosofe Hannah Arendt omschrijft het kwaad als het onvermogen om kritisch na te denken, zoals het geval was bij Eichmann, de slaafs gehoorzame nazibureaucraat. Ook het beruchte psychologische experiment van Milgram heeft bevestigd dat gewone mensen tot extreem geweld in staat zijn wanneer zij gezag kritiekloos aanvaarden. Het juridisch perspectief tenslotte benadrukt niet alleen de intentie om de slachtoffers van de Holocaust te dehumaniseren, maar ook de rol die het rechtssysteem en de bureaucratie gespeeld hebben in het sluipende proces van dehumanisering.

Conform het uitgangspunt van “Historical empathy” biedt de thesis geen perspectivistisch lessenpakket aan, maar een lesstructuur waarin de theoretische principes worden toegepast. Het model benadert de Holocaust vanuit het perspectief van de impact van de Holocaust op het dagelijkse leven van kinderen. Dit model biedt een concrete houvast, gaat er van uit dat zowel de leerlingen als de leerkrachten lerenden zijn en erkent de autonomie van de leerkracht als “gatekeeper” van het curriculum.

Deze thesis heeft de pedagogische krijtlijnen getrokken waarbinnen Holocausteducatie in de basisschool en het secundair onderwijs kan georganiseerd worden, maar wijst ook op de uitdagende beleidsvragen die de methode oproept. Is het Vlaamse onderwijs gericht op kennisverwerving of op het vermogen om zelfstandig (ethisch) te denken?  En is het beleid bereid om deze arbeidsintensieve en langetermijnpedagogie te financieren?

Bibliografie

I. BOEKEN

  • Bauer, Yehuda, Rethinking the Holocaust, New Haven, CT - Londen, Yale Universitary Press,  2000.
  • Boeckx, Bert, Olivier, Hendrik, Peiren, Luc & Vermandere, Martine,  De wereld van Anne Frank in België 1929-1945. Een dagboek voor de toekomst, Antwerpen-Baarn, Hadewijch, 1993.
  • Brophy, Jere & VanSledright, Bruce, Teaching and Learning History in Elementary Schools, New York, NY, Teachers College Press, 1997.
  • Bosmajian, Hamida, Sparing the Child: Grief and the Unspeakable in Youth Literature About Nazism and the Holocaust, New York, NY, Routledge, 2002.  
  • Bruchfeld, Stéphane & Levine, Paul, Tell Ye Your Children. A Book About the Holocaust in Europe 1933-1945, Stockholm, Regeringskansliet, 1998.
  • Card, Claudia, Confronting Evils. Terrorism, Torture, Genocide, Cambridge, Cambridge University Press, 2010.
  • Chagoll, Lydia, “Zigeuners”. Sinti en Roma onder het hakenkruis, Berchem, EPO, 2008.
  • De Landtsheer, Patricia, Van Roosbroeck, Marc & Van den Bulcke, Etienne, Genummerd voor het leven. De laatste getuigen van de concentratiekampen in Europa (1940-1945), Leuven, Davidsfonds, 2009.
  • Dunkelblum-Steiner, Shlomit & Richler-Friedman, Yael, Introduction, in Circles. Dialogue with the Past. Struggling to Maintain Jewish Tradition and Identity during the Holocaust, Jeruzalem, Yad Vashem, 2004. 
  • Fournet, Caroline, The Crime of Destruction and the Law of Genocide, Aldershot -Burlington, VT, Ashgate, 2007.
  • Gilbert, Martin, Een eeuw joods leven. Een fotografische geschiedenis van de joden in de 20ste eeuw, Baarn, Tirion, 2001.
  • Gilbert, Martin, Nooit meer. Een geschiedenis van de Holocaust, Vianen, The House of Books, 2001.
  • Ginz, Petr, Praags dagboek 1941-1942, Antwerpen, Standaard, 2007.
  • Gronowski, Simon, Simon, het jongetje dat wist te ontsnappen, Brussel, Luc Piere, 2005.
  • Gutman, Israel, Bender, Sara & Michman, Dan (ed.), The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations. Rescuers of Jews during the Holocaust, Jeruzalem, Yad Vashem, 2005
  • Haynes, Stephen, Holocaust Education and the Church-Related College. Restoring Ruptured Traditions, Westport, CN -Londen, Greenwood Press, 1997. 
  • Isaacman, Clara, Jaren van angst. Het ware verhaal van Clara Heller, Antwerpen, Standaard, 1992.
  • Kertzer, Adrienne, My Mother’s Voice: Children, Literature and the Holocaust, Peterborough, Broadview, 2002.
  • Lee, Carol Ann, Anne Frank en haar lotgenoten, Utrecht, Spectrum, 2005.
  • Novick, Peter, The Holocaust in American Life, Boston, MA - New York, NY, Houghton Mifflin, 1999.
  • Osiel, Mark, Making Sense of Mass Atrocity, Cambridge - New York, NY - Cambridge University Press, 2009.
  • Sax, Aline, De laatste reis/Het verhaal van de Holocaust, Hasselt - Amsterdam - New York, Clavis,     2010.
  • Smith Lyn, Vergeten stemmen van de Holocaust, Amsterdam, De Boekerij, 2006.
  • Spector, Shmuel (ed.), The Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust, Jeruzalem, Yad Vashem; New York, NY, New York University Press, 2001.
  • Tatelbaum, Itzhak, Through our Eyes. Children Witness the Holocaust, Jeruzalem, Yad Vashem, 2004.
  • Totten, Samuel, Holocaust Education. Issues and Approaches, Boston, MA,  Allyn and Bacon, 2001.
  • Van den Berghe, Gie, De uitbuiting van de Holocaust, Antwerpen - Baarn, Houtekiet, 1990.
  • Van der Rol, Ruud & Verhoeven, Rian, Anne Frank, Amsterdam, Anne Frank Stichting, 1992.

II. ARTIKELEN UIT VERZAMELWERKEN

  • Ashby, Rosalyn & Lee, Peter, Children’s Concepts of Empathy and Understanding in History, in Christopher Portal (ed.), The History Curriculum for Teachers, Barcome - Philadelphia, PA, The Falmer Press, 1987, 62-88.
  • Bauman, Zygmunt, The Duty to Remember, - But What?, in James Kaye & Bo Strath (ed.), Enlightenment and Genocide, Contradictions of Modernity, Brussel - Bern, Peter Lang, 31-58.   
  • Bialystok, Franklin, Americanizing the Holocaust: Beyond the Limit of the Universal, in Millen Rochelle (ed.), New Perspectives on the Holocaust, New York, NY - Londen, New York University Press, 1996, 122-130. 
  • Boterman, Frits, Geen Duitsers, geen Holocaust?, in Rolf Binner, Otto van de Haar & Jan-Willem Bos (ed.), Wiens schuld? De impact van Daniel Jonah Goldhagen op het Holocaustdebat1, Antwerpen, Standaard; Houten, van Reemst, 997, 120-129.
  • Bartov, Omer, Gewone monsters. Hitlers gewillige beulen: Gewone Duitsers en de holocaust, in Rolf Binner, Otto van de Haar & Jan-Willem Bos (ed.), Wiens schuld? De impact van Daniel Jonah Goldhagen op het holocaust debat, Antwerpen, Standaard; Houten, van Reemst, 1997, 26-37.
  • Booth, Martin, Ages and Concepts: A Critique of the Piagetian Approach to History Teaching, in Portal Christopher (ed.), The History Curriculum for Teachers, Barcome - Philadelphia, PA, The Falmer Press, 1987, 22-38.
  • Burggraeve, Roger, Het kwade als keerzijde van het goede. Een denken vanuit Levinas over de paradoxale verhouding van goed en kwaad, in Roger Burggraeve & Luc Anckaert (ed.), De vele gezichten van het kwaad. Meedenken in het spoor van Emmanuel Levinas, Leuven - Amersfoort, Acco, 1996, 11-55. 
  • Crowe, David, The Holocaust, Historiography, and History, in Samuel Totten & Stephen Feinberg (ed.), Teaching and Studying the Holocaust, Boston, MA - Londen, Allyn and Bacon, 2001, 24-61.  
  • Davis, Ozro, In Pursuit of Historical Empathy, in Ozro Davis, Elizabeth Yeager & Stuart Foster (ed.), Historical Empathy and Perspective Taking in the Social Studies, Lanham, MD, Rowman & Littlefield, 2001, 1-12.
  • Field, Sherry, Perspectives and Elementary Social Studies: Practice and Promise, in Ozro Davis, Elizabeth Yeager & Stuart Foster (ed.), Historical Empathy and Perspective Taking in the Social Studies, Lanham, MD, Rowman & Littlefield, 2001, 115-138.
  • Foster, Stuart, Historical Empathy in Theory and Practice: Some Final Thoughts, in Ozro Davis, Elizabeth Yeager, Stuart Foster (ed.), Historical Empathy and PerspectiveTaking in the Social Studies, Lanham, MD, Rowman & Littlefield, 2001, 167-181.
  • Götz, Aly, Hitlers gewillige beulen, in Rolf Binner, Otto van de Haar & Jan-Willem Bos (ed.), Wiens schuld? De impact van Daniel Jonah Goldhagen op het holocaust debat, Antwerpen-Houten, Antwerpen, Standaard; Houten, van Reemst, 1997, 56-61.
  • Hermsen, Joke, Arendt: niet-denken als het kwaad, in Andreas Kinneging & Rob Wiche (ed.), Van kwaad tot erger. Het kwaad in de filosofie, Utrecht, Het Spectrum, 2007, 322-340.
  • Houwink ten Cate, Johannes, Woord vooraf. Het fenomeen Goldhagen, in Rolf Binner, Otto van de Haar & Jan-Willem Bos (ed.), Wiens schuld? De impact van Daniel Jonah Goldhagen op het Holocaustdebat, Antwerpen, Standaard; Houten, van Reemst, 1997, 11-22.
  • Lee, Peter & Ashby, Rosalyn, Empathy, Perspective Taking, and Rational Understanding, in Ozro Davis, Elizabeth Yeager & Stuart Foster (ed.), Historical Empathy and Perspective Taking in the Social Studies, Lanham, MD, Rowman & Littlefield, 2001, p. 21-50.  
  • Mommsen, Hans, Het dunne patina van de beschaving, in Rolf Binner, Otto van de Haar & Jan-Willem Bos (ed.), Wiens schuld? De impact van Daniel Jonah Goldhagen op het Holocaustdebat, Antwerpen-Houten, Antwerpen, Standaard; Houten, van Reemst,  1997, 95-105.
  • Noakes, Jeremy, Geen gewone mensen, in Rolf Binner, Otto van de Haar & Jan-Willem Bos (ed.), Wiens schuld? De impact van Daniel Jonah Goldhagen op het Holocaustdebat, Antwerpen, Standaard; Houten, van Reemst, 1997, 73-78.
  • Pollefeyt, Didier, Auschwitz or How Good People can do Evil: An Ethical Interpretation of the Perpetrators and the Victims of the Holocaust in Light of the French Thinker Tzvetan Todorov, in G. Jan Colijn & Marcia Sachs Littell (ed.), Confronting the Holocaust. A Mandate for the 21st Century, Lanham, MD - New York, NY - Oxford, University Press of America, 1997, 91-118.
  • Pollefeyt, Didier, Developing Criteria for Religious and Ethical Teaching of the Holocaust, in Myrna Goldenberg & Rochelle Millen (ed.), Testimony, Tensions, and Tikkun. Teaching the Holocaust in Colleges and Universities, Seattle, WA - Londen,  University of Washington Press, 2007, 172-187.
  • Portal, Christopher, Empathy as an Objective for History Teaching, in Christopher Portal (ed.), The History Curriculum for Teachers, Barcome - Philadelphia, PA, The Falmer Press, 1987, 89-99.
  • Riley, Karen, The Holocaust and Historical Empathy: The Politics of Understanding, in Ozro Davis, Elizabeth Yeager & Stuart Foster (ed.), Historical Empathy and Perspective Taking in the Social Studies, Lanham, MD, Rowman & Littlefield, 2001, 139-166.
  • Rosenfeld, Alvin, The Americanisation of the Holocaust, in Alvin Rosenfeld (ed.), Thinking About the Holocaust After Half a Century, Bloomington, IN - Indianapolis, IN, Indiana University Press, 1997, 119-150.
  • Rosenfeld, Gavriel, The Controversy That Isn’t. The Debate over Daniel J. Goldhagens Hitler’s Willing Executioners in Comparative Perspective, in David Cesarani (ed.), Holocaust. Critical Concepts in Historical Studies, Londen - New York, NY, Routledge, 2004, dl. 4, 340-368. 
  • Rosenfeld, Gavriel, The Politics of Uniqueness. Reflections on the Recent Polemical Turn in Holocaust and Genocide Scholarship, in David Cesarani (ed.), Holocaust. Critical Concepts in Historical Studies, Londen - New York, NY, Routledge, 2004, dl. 4, 369-404. 
  • Sansom, Chris, Concepts, Skills and Content: A Developmental Approach to the History Syllabus, in Christopher Portal (ed.), The History Curriculum for Teachers, Barcome - Philadelphia, PA, The Falmer Press, 1987, 116-141.
  • Shawn, Karen, Choosing Holocaust Literature for Early Adolescents, in Samuel Totten & Stephen Feinberg (ed.), Teaching and Studying the Holocaust, Boston, MA - Londen, Allyn and Bacon, 2001, 139-155.
  • Totten, Samuel, Feinberg, Stephen & Fernekes, William, The Significance of Rationale Statements in Developing a Sound Holocaust Education Program, in Samuel Totten  & Stephen Feinberg (ed.), Teaching and Studying the Holocaust, Boston, MA - Londen, Allyn and Bacon, 2001, 1-23.
  • Totten, Samuel & Hines, Robert, Using Primary Documents in a Study of the Holocaust, in Samuel Totten & Stephen Feinberg (ed.), Teaching and Studying the Holocaust, Boston, MA - Londen,  Allyn and Bacon, 2001, 81-106.
  • Totten, Samuel, Incorporating First-Person Accounts into a Study of the Holocaust, in Samuel Totten & Stephen Feinberg (ed.), Teaching and Studying the Holocaust, Boston, MA - Londen,  Allyn and Bacon, 2001, 107-138.
  • Wieser, Paul, Instructional Issues/Strategies in Teaching the Holocaust, in Samuel Totten & Stephen Feinberg (ed.), Teaching and Studying the Holocaust, Boston, MA - Londen, Allyn and Bacon, 2001, 62-80.
  • Yeager, Elizabeth & Foster, Stuart, The Role of Empathy in the Development of Historical Understanding, in Ozro Davis, Elizabeth Yeager & Stuart Foster (ed.), Historical Empathy and Perspective Taking in the Social Studies, Lanham, MD , Rowman &     Littlefield, 2001, 13-20.

III. ARTIKELEN

  • Ali, Shainna & Horne, Erik, Holocaust Educational Practices: Reviews and Recommendations, in The University of Central Florida Undergraduate Research Journal 4 (2010) 53-59; www.URJ.ucf.edu (toegang: 17.3.2011).
  • Ashby, Rosalyn, Lee, Peter & Dickinson, Alaric, How Children Explain the “Why” of History, in Social Education 1 (1997) 17-21.
  • Barton, Keith, “Bossed Around by the Queen”: Elementary Students’ Understanding of Individuals and Institutions in History, in Journal of Curriculum and Supervision 4 (1997) 290-214. 
  • Berenbaum, Michael, The Nativization of the Holocaust, in Judaism 4 (1986) 447-457. 
  • Budd Caplan, Richelle, An Educational Legacy: Pedagogical Approaches in Teaching about the Fate of Jewish Children during the Shoah, in The Journal of Holocaust Education 2 (2001) 57-70.
  • Charny, Israel W, Teaching the Violence of the Holocaust : A Challenge to Educating Potential Future Oppressors and Victims for Nonviolence, in Jewish Education 2 (1968) 15-24.
  • Cowan, Paula & Maitles, Henry, Developing Positive Values: a Case Study of Holocaust  Memorial Day in the Primary Schools of one Local Authority in Scotland, in Educational Review 3 (2002) 219-229.
  • Davies, Ian & Brown, Margot, The Holocaust and Education for Citizinship: the Teaching of History, Religion and Human Rights in England, in Educational Review 1 (1998) 75-84; mhtml:file://K:\EBSCOhost2.mht (toegang: 04.05.2011).
  • Friedlander, Saul, Toward a Methodology of Teaching the Holocaust, in Teachers College Record  3 (1979) 519-542. 
  • Hall, Katharina, The Politics of Memory: Memory and the Dynamic of Empathetic Identification within Historical Accounts of National Socialism and the Holocaust, in The Journal of Holocaust Education 8 (1999) 41-70.
  • Hausfather, Sam, Theme Study in Elementary-School Studies: A Different Approach to Gaining Knowledge, in Social Studies 4 (1998) 171-176.
  • Kavadias, Dimo, Voltooid verleden tijd? Het verband tussen kennis over de nazi-genocide en democratische attitudes bij adolescenten in Brussel, in Res Publica 4 (2004) 35-554. 
  • Kremer, Lillian, Children’s Literature and the Holocaust, in Children’s Literature 32 (2004) 252-263.
  • Lazar, Alon, Chaitin, Julia, Gross, Tamar & Bar-on, Dan, A Journey to the Holocaust: Modes of Understanding among Israeli Adolescents Who visited Poland, in Educational Review 1 (2004) 13-31.
  • Lindquist, David, Guidelines for Teaching the Holocaust: Avoiding Common Pedagogical Errors, in Social Studies 5 (2006) 215-221.   
  • Maitles, Henry & Cowan, Paula, Teaching the Holocaust in Primary Schools in Scotland: Modes, Methodology and Content, in Educational Review  3 (1999) 263-271.
  • Rejak, Sebastian, Judaism Facing the Shoah: American Debates and Interpretations, in Dialogue and Universalism 3-4 (2003) 81-102.
  • Riley, Karen & Totten, Samuel, Understanding Matters: Holocaust Curricula and the Social Studies Classroom, in Theory and Research in Social Education 4 (2002) 541-562.
  • Salmons Paul, Teaching or Preaching? The Holocaust and Intercultural Education in the UK, in Intercultural Education 14 (2003) 139-149. 
  • Shoemaker, Ruth, Teaching the Holocaust in America’s Schools: Some Considerations for Teachers, in Intercultural Education 14 (2003) 191-199.
  • Spalding, Elizabeth, Garcia, Jesus, & Savage, Todd, The March of Remembrance and  Hope: The Effects of a Holocaust Education Experience on Preservice Teachers' Thinking About Diversity, in Multicultural Education 1 (2003) 35-40.
  • Spreutels, Michel, Het Joodse Home d’Ophem, in Uitgekamd. Gemeenschapskrant van Wezembeek-Oppem, november 2002, 2-4; www.derand.be/28061fil.
  • Stern, Barbara, Addressing the Concept of Historical Empathy: With Frauen: German Women Recall the Third Reich, in The International Journal of Social Education 1  (1998) 43-48.
  • Totten, Samuel, Should there be Holocaust Education for K-4 Students? The Answer is No, in Social Studies & the Young Learner 1 (1999) 36-39; http://www.chgs.umn.edu/
  • educational/totten.html (toegang: 8.3.2011).
  • Von Borries, Bodo, Research on the Attitudes of Pupils and Teachers Towards the Shoa in Germany, in Intercultural Education 2 (2003) 201-214.
  • Yeager, Elizabeth, Foster Stuart, Maley Sean, Anderson Thom & Morris III James, Why People in the Past acted as They did: An Exploratory Study in Historical Empathy, in The International Journal of Social Education 1 (1996) 8-25.   
  • Yilmaz, Kaya, Historical Empathy and its Implications for Classroom Practices in Schools, in The History Teacher, 3 (2007) 1-7; http://www.historycooperative.org/journals/ht/40.3/yilmaz.html (toegang: 8.3.2011).   

IV. ONUITGEGEVEN PROEFSCHRIFTEN EN VERHANDELINGEN

  •  Buckinx, Hendrik, Holocausteducatie in het basisonderwijs. Een evaluatie van de mogelijkheden, beperkingen en methodiek (onuitgegeven paper voor het vak Post Holocaust Jewish-Christian Relations, Godgeleerdheid, K.U.Leuven), Leuven, 2010).  
  • Dobrick, Alison, History at the Gates: How Teacher and School Characteristics Relate to Implementation of a State Mandata on Holocaust Education (onuitgegeven doctoraatsproefschrift Pedagogie, Florida Atlantic University), Boca Rotan, Florida , 2008; Dissertations International, 2006, UMI number 3321058. 

V. ELEKTRONISCHE BRONNEN

  • Buddingh’, Hans  &  Walters, Derk, Woordenboek Surinaams geeft voorrang aan spreektaal, in NRC Handelsblad 17 maart 2009; http:// vorige.nrc.nl/wetenschap/ article2183840.ece/Woordenboek_Surinaams_geeft_voorrang_aan_spreektaal?Service= Print (toegang 2.8.2011).
  • Deckert-Peaceman, Heike, Should there be Holocaust Education for K-4 Students? A Reply to Dr. Samuel Totten; http://www.chgs.umn.edu/educational/reply.html (toegang 12.3. 2011).
  • Peck, Carla, New Approaches to Teaching History, in Canadian Social Studies 2 (2005);  http:// www2.education.ualberta.ca/css/css_39_2/editorial_39_2.htm (toegang 8.3. 2011).
  • Sepinwall, Harriet Lipman, Incorporating Holocaust Education into K-4 Curriculum and Teaching in the United States, in Social Studies & the Young Learner 3 (1999); http://www.chgs.umn.edu/educational/k4curriculum.html (toegang 12.3. 2011).
  • Schweber, Simone, Teaching Young Children About the Holocaust; ttp://website.education. wisc.edu/sschweber/pub_pdfs/bookchap2.pdf (toegang 12.3.2011). 
  • Van der Kaap, Albert, Tijd-en plaatsgebondenheid, in Online Tijdschrift voor geschiedenisdidactiek; http://histoforum.net/2011/standplaatsgebondenheid.html (toegang 12.3. 2011).

 

Universiteit of Hogeschool
Master in de Wereldreligies, de interreligieuze dialoog en de religiestudie
Publicatiejaar
2011
Kernwoorden
Share this on: