Stigmatisering van Psychiatrische Patiënten door Huisartsen en Studenten Geneeskunde

Katrien
Adriaensen
  • Jan
    Prof. Dr. De Lepeleire
  • Guido
    Prof. Dr. Pieters
  • Kristof
    Dr. Hillemans

Stigma misleidt de huisarts bij de zorg voor psychiatrische patiënten.

 Psychiatrische patiënten werden lang bestempeld als demonen, zotten, krank- of zwakzinnigen. Men ving hen op in psychiatrische ‘gevangenissen’ ver weg van de ‘normale’ wereld, waar ze experimentele behandelingen moesten ondergaan. Zo namen artsen bijvoorbeeld een stuk van de hersenen weg. Gelukkig is die tijd voorbij en worden patiënten met psychische problemen vandaag verzorgd op psychiatrische afdelingen, in hetzelfde ziekenhuis als ‘normale’ patiënten.
Toch wil dit niet zeggen dat Jan Modaal zijn psychische gezondheidsproblemen met anderen deelt. Daarom bestaan er in Vlaanderen organisaties, zoals ‘Te Gek’, die grote sensibiliseringscampagnes op touw zetten om het taboe rond psychiatrische aandoeningen en geestelijke gezondheidszorg te doorbreken. En dat dit vandaag nog steeds zeer actueel en nodig is, bewijst ook de zesdelige documentairereeks van Annick Ruyts op Canvas.
Ook in de gezondheidssector speelt dit taboe een rol. Bijna dagelijks zeggen patiënten ‘Dokter, ik vind het zo zwak dat ik die antidepressiva moet nemen’ of ‘Niemand in mijn familie weet het’. Zou het kunnen dat deze negatieve houding tot een slechtere gezondheidszorg voor psychiatrische patiënten leidt? En is dit dan stigma?
Tot begin 2010 bestond over stigmatisering van psychiatrische patiënten door huisartsen slechts zeer beperkt Vlaams onderzoek. Het leek dan ook een ideaal thesisonderwerp voor Katrien Adriaensen, huisarts in opleiding. Maar wat is stigma juist? In de literatuur wordt stigma omschreven als: ‘een proces van diskwalificatie waarbij een normaal persoon gereduceerd wordt tot iemand waarmee iets mis is’.
De internationale literatuur staat bol van frappante vaststellingen over de stigmatisering van psychiatrische patiënten door huisartsen. Zo stigmatiseren huisartsen psychiatrische patiënten net zoals de algemene bevolking, en laten ze zich door dit stigma misleiden bij de zorg voor deze patiënten. Hoewel psychiatrische patiënten vaker op consultatie komen bij de huisarts, is hun fysieke gezondheid minder goed dan die van andere patiënten. Ze roken frequenter en zijn vaker te zwaar, waardoor ze meer long- en hartproblemen ontwikkelen. Ze hebben niet zelden een hoge bloeddruk of suikerziekte. Hoe komt het dat huisartsen dit niet zien of aanpakken?
De literatuur geeft hiervoor twee belangrijke verklaringen. Enerzijds blijkt dat huisartsen bepaalde klachten van psychiatrische patiënten, bijvoorbeeld hoofdpijn, makkelijk toeschrijven aan hun psychiatrische aandoening. Deze klacht onderzoeken ze dan minder uitgebreid dan bij andere patiënten. Ze vragen minder technische onderzoeken aan, zoals een bloedname of een foto van de longen. Dit heet ‘diagnostic overshadowing’. Anderzijds blijkt dat psychiatrische patiënten hun fysieke klachten niet snel spontaan vermelden, terwijl ze daar tijdens de regelmatige consultaties om herhaalvoorschriften voor antidepressiva of antipsychotica de kans toe hebben.
Daarnaast spelen verschillende praktijkorganisatorische elementen een rol in de moeilijk zorg voor psychiatrische patiënten. Zo vindt vijfenzestig procent van de huisartsen dat er tijdens de opleiding te weinig tijd wordt besteed aan psychiatrie. Voorts vinden ze de vaak langdurige consultaties moeilijk inplanbaar in de dagelijkse praktijk. Ten slotte verloopt de samenwerking met de gespecialiseerde gezondheidszorg stroef.
Ook de studenten geneeskunde hebben, als dokters van morgen, een negatieve houding ten aanzien van psychiatrische patiënten en ‘de psychiatrie’ in het algemeen. Ze zien medestudenten, die een bijzondere interesse koesteren voor psychiatrie, als vreemd, excentriek, neurotisch, wetenschappelijk zwak en niet helder of logisch denkend. Omdat er in België nog geen onderzoek gebeurde naar ‘stigmatisering van psychiatrische patiënten door huisartsen’ werd een focusgroeponderzoek verricht in de huisartsenregio Mortsel. Bij die onderzoeksmethode discussiëren groepjes van 10 tot 15 huisartsen over een onderwerp, waarbij onderzoekers nadien de gedane uitspraken in thema’s verdelen. Het doel van dit onderzoek is de houding van de Vlaamse huisarts in de opvang van psychiatrische patiënten tijdens de dagelijkse praktijk na te gaan.
De Vlaamse huisarts ervaart inderdaad stigma tijdens de dagelijkse praktijk, en definieert het als: vooroordelen, stempel, een negatief label of een extra kwetsbaarheid. Ze ondervinden allerlei problemen in de zorg voor psychiatrische patiënten, zoals: een gebrek aan kennis en ervaring, eigen emoties bijvoorbeeld een gebrek aan interesse of frustratie en het feit dat psychiatrische patiënten vaak veel tijd vragen. Daarnaast vinden huisartsen het moeilijker communiceren met psychiatrische patiënten en verloopt de opbouw van een vertrouwensrelatie anders. Tot slot blijkt het moeilijk samenwerken met psychiaters. Omdat huisartsen problemen bij de zorg voor psychiatrische patiënten ondervinden, maken ze een onderscheid tussen ‘de psychiatrische patiënt’ en ‘de niet-psychiatrische patiënt’ en passen hun consultatievoering hieraan aan. De huisarts probeert duidelijke afspraken te maken met ‘de psychiatrische patiënt’ en verwijst hen sneller door naar een specialist (psychiater of psycholoog). Een gevolg van stigma blijkt het anders nadenken over - en aanvragen van - technische onderzoeken. Als mogelijke oplossingen voor het probleem van stigmatisering suggereren huisartsen extra opleiding en een vergoeding voor langdurige gesprekken. Uit bovenstaande blijkt dat stigma de huisarts inderdaad misleidt tijdens de dagelijkse praktijk. Aanpak van dit stigma kan dus leiden tot een betere kwaliteit van de gezondheidszorg voor psychiatrische patiënten. Toch is er onvoldoende geweten over hoe we dit stigma het best aanpakken, en is in eerste instantie verder onderzoek nodig. Tijdens het focusgroeponderzoek deden de Vlaamse huisartsen enkele suggesties om zich meer ondersteund te voelen bij de zorg voor psychiatrische patiënten. Zo zou er een betere samenwerking moeten komen tussen huisartsen en psychiaters. Ook extra opleiding is nodig, iets waarmee men het best al kan beginnen bij de dokters van morgen, zijnde de studenten geneeskunde. Daarnaast vindt men langdurige consultaties moeilijk inplanbaar in de dagelijkse praktijk en zou ook hier ondersteuning, bijvoorbeeld van een psychiatrisch verpleegkundige, kunnen helpen. Ten slotte zou een algemene aanpak van de stigmatisering van psychiatrische patiënten in de maatschappij kunnen leiden tot een brede acceptatie, en op die manier ook tot een kwaliteitsverbetering binnen de gezondheidszorg. Er blijft dus nog veel werk aan de winkel.

Bibliografie

  • Adriaensen K, Pieters G, De Lepeleire J. Stigmatisering van psychiatrische patiënten door huisartsen en studenten geneeskunde: een literatuurstudie. Tijdschrift voor psychiatrie 2011: Accepted for publication.
  • Aker S, Aker AA, Boke O, Dundar C, Sahin AR, Peksen Y. The attitude of medical students to psychiatric patients and their disorders and the influence of psychiatric study placements in bringing about changes in attitude. Isr J Psychiatry Relat Sci 2007; 44: 204-12.
  • Angelini J, Nadorff P, Shin M, Gantz W, Lang A. Stigma! How American Television Portrays People with Mental Illness and Those Who Care for Them. Paper presented at the annual meeting of the international communication association, Dresden international congress centre, Dresden, Germany 2006.
  • Angermeyer MC, Matschinger H. The effect of personal experience with mental illness on the attitude towards individuals suffering from mental disorders. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1996; 31: 321-6.
  • Anonymous Writer. 'Personal view'. British medical journal 1997; 314: 1559-1560.
  • Aslam M, Taj T, Ali A, Badar N, Saeed F, Abbas M, e.a. Psychiatry as a career: A survey of factors affecting students' interest in Psychiatry as a career. Mcgill J Med 2009; 12: 7-12.
  • Baumann A, Zaeske H, Gaebel W. [The image of people with mental illness in movies: effects on beliefs, attitudes and social distance, considering as example the movie "The white noise"]. Psychiatr Prax 2003; 30: 372-8.
  • Baxter H, Singh SP, Standen P, Duggan C. The attitudes of 'tomorrow's doctors' towards mental illness and psychiatry: changes during the final undergraduate year. Med Educ 2001; 35: 381-3.
  • Bayar MR, Poyraz BC, Aksoy-Poyraz C, Arikan MK. Reducing mental illness stigma in mental health professionals using a web-based approach. Isr J Psychiatry Relat Sci 2009; 46: 226-30.
  • Braams FM, Duivenvoorden H, Dokter H, Trijsburg R, Verhage F. Relationship between general practitioners' attitudes and methods of dealing with psychosocial problems. Fam Pract. 1988; 5: 5-11.
  • Bradley EH, Curry LA, Devers KJ. Qualitative data analysis for health services research: developing taxonomy, themes, and theory. Health Serv Res 2007; 42: 1758-72.
  • Bruffaerts R, Bonnewyn A, Van Oyen H, Demarest S, Demyttenaere K. Prevalentie van mentale stoornissen in de Belgische bevolking. Tijdschrift voor Geneeskunde 2004; 60: 75-85.
  • Burns T, Kendrick T. The primary care of patients with schizophrenia: a search for good practice. Br J Gen Pract 1997; 47: 515-20.
  • Buszewicz M, Pistrang N, Barker C, Cape J, Martin J. Patients' experiences of GP consultations for psychological problems: a qualitative study. British journal of general practice 2006; 56: 496-503.
  • Callewaert T, Pieters G, De Gucht V. Vlaamse kranten over geneeskunde en psychiatrie. Tijdschrift voor Geneeskunde 2004; 60: 94-96
  • Catthoor K, De Hert M, Peuskens J. Stigma bij schizofrenie: een literatuuroverzicht. Tijdschrift voor Psychiatrie 2003; 45: 87-96
  • Chung KF. Changing the attitudes of Hong Kong medical students towards people with mental illness. J Nerv Ment Dis. 2005; 193: 766-768.
  • Corrigan PW. Stigma reduction! What and where is the evidence? Stigma and discrimination reduction advisory committee: November 12 2008.
  • Corrigan P, Thompson V, Lambert D, Sangster Y, Noel JG, Campbell J. Perceptions of discrimination among persons with serious mental illness. Psychiatr Serv 2003; 54: 1105-10.
  • Corrigan PW, Wassel A. Understanding and influencing the stigma of mental illness. J Psychosoc Nurs Ment Health Serv 2008; 46: 42-48.
  • Corrigan PW, Watson AC. Understanding the impact of stigma on people with mental illness. World Psychiatry 2002; 1: 16-20.
  • Cramer JA, Rosenheck R. Compliance with medication regimens for mental and physical disorders. Psychiatr Serv 1998; 49: 196-201.
  • Crisp AH, Gelder MG, Rix S, Meltzer HI, Rowlands OJ. Stigmatisation of people with mental illnesses. Br J Psychiatry 2000; 177: 4-7.
  • David AS. Treatment adherence in psychoses. Br J Psychiatry 2010; 197: 431-2.
  • Deglein L, Scheerder G, Van Audenhove C. Attitudes van studenten geneeskunde ten aanzien van psychische aandoeningen: Verkenning van het gebruik van de Mental Illness Clinicians' Attitudes (MICA) Schaal. Masterthesis voor het behalen van de graad Master in de Psychologie. 2010.
  • De Lepeleire J. Psychose in de huisartspraktijk. Patient Care 2009; 32: 38-42.
  • De Lepeleire J, De Cort P, Pieters G. Early detection of psychosis in general practice. Schizofrenia Research 2010; 117 290.
  • De Lepeleire J, Gielen F, Meeschaert A, Nijs S, Prenen K. Psychose: probleemschets vanuit de huisartsenprakijk. Tijdschrift voor Geneeskunde 2009; 65: 929-934.
  • Desai M, Rosenheck R, Druss B, Perlin J. Mental disorders and quality of diabetes care in the veterans health administration. Am J Psychiatry 2002; 159: 1584-1590.
  • De Wolf M. Rijgeschiktheid bij psychiatrische aandoeningen; literatuuroverzicht en consequenties voor de praktijk. Tijdschrift voor Psychiatrie 2010; 52: 555-564.
  • Dixon RP, Roberts LM, Lawrie S, Jones LA, Humphreys MS. Medical students' attitudes to psychiatric illness in primary care. Med Educ 2008; 42: 1080-7.
  • Goffman GE. Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. Prentice Hall: Englewood Cliffs, NY. 1963.
  • Goldberg D. Psychiatry and primary care. World Psychiatry 2003; 2: 153-157.
  • Gray AJ. Stigma in psychiatry. Journal of the royal society of medicin 2002; 95: 72-75.
  • Grove B. Mental health and employment: Shaping a new agenda. Journal of Mental Health 1999; 8: 131-140.
  • Helbling J, Ajdacic-Gross V, Lauber C, Weyermann R, Burns T, Rossler W. Attitudes to antipsychotic drugs and their side effects: a comparison between general practitioners and the general population. BMC Psychiatry 2006; 6: 42-46.
  • Henderson C, Thornicroft G. Stigma and discrimination in mental illness: Time to Change. Lancet 2009; 373: 1928-30.
  • Heyrman J, Declercq T, Rogiers R, Pas L, Michels J, Goetinck M, e.a. Depressie bij volwassenen: aanpak door de huisarts. Domus Medica Richtlijnen 2008.
  • Holm-Petersen C, Vinge S, Hansen J, Gyrd-Hansen D. The impact of contact with psychiatry on senior medical students' attitudes toward psychiatry. Acta Psychiatr Scand 2007; 116: 308-11.
  • Jones S, Howard L, Thornicroft G. 'Diagnostic overshadowing': worse physical health care for people with mental illness. Acta Psychiatr Scand 2008; 118: 169-71.
  • Kendrick T. The role of the general practitioner in severe mental illness. Psychiatrie 2007; 6: 343-346.
  • Kendrick T, Burns T, Freeling P. Provision of care to general practice patients with disabling long-term mental illnesses: a survey in 16 practices. Br J Gen Pract 1994; 44: 301-305.
  • Kendrick T, King F, Albertella L, Smith PW. GP treatment decisions for patients with depression: an observational study. Br J Gen Pract 2005; 55: 280-6.
  • Kovess-Masfety V, Saragoussi D, Sevilla-Dedieu C, Gilbert F, Suchocka A, Arveiller N, e.a. What makes people decide who to turn to when faced with a mental health problem? Results from a French survey. BMC Public Health 2007; 7: 188.
  • Krueger RA, Casey MA. Focus Groups. Thousand oaks, CA: Sage Publications, Inc. 2000.
  • Laenen A, Bruckers A, Coune L, Goossens Y, Houben M, Molenberghs L. Wachttijden in de centra geestelijke gezondheidszorg onderzocht. Acta Hospitalia 2006; 46: 25-32.
  • Lawrie S, Parsons C, Masson S, Sussmann J, Cumming D, Lewin J, e.a. A controlled trial of general practitioners' attitudes to patients with schizophrenia. Health Bull (Edinb). 1996; 54: 201-203.
  • Lawrie SM, Martin K, McNeill G, Drife J, Chrystie P, Reid A, e.a. General practitioners' attitudes to psychiatric and medical illness. Psychol Med 1998; 28: 1463-7.
  • Lester HE, Tritter JQ, Sorohan H. Patients' and health professionals' views on primary care for people with serious mental illness: focus group study. BMJ 2005; 330: 1122.
  • Malhi GS, Parker GB, Parker K, Carr VJ, Kirkby KC, Yellowlees P, e.a. Attitudes toward psychiatry among students entering medical school. Acta Psychiatr Scand 2003; 107: 424-9.
  • Marková I, Linell P, Grossen M. Dialogue in Focus Groups. London, UK: Equinox Publishing Ltd, 2007.
  • Milders CFA. Psychiatrische stoornis en stigma. Tijdschrift voor Psychiatrie 2009; 51: 135-137.
  • Mino Y, Yasuda N, Kanazawa S, Inoue S. Effects of medical education on attitudes towards mental illness among medical students: a five-year follow-up study. Acta Med Okayama 2000; 54: 127-32.
  • Muga F, Hagali M. What do final year medical students at the University of Papua New Guinea think of psychiatry? P N G Med J 2006; 49: 126-36.
  • Mukherjee R, Fialho A, Wijetunge A, Checinski K, Surgenor T. The stigmatisation of psychiatric illness: the attitudes of medical students and doctors in a London teaching hospital. Psychiatric Bulletin 2002; 26: 178-181.
  • Nordt C, Rössler W, Lauber C. Attitudes of Mental Health Professionals Toward People With Schizophrenia and Major Depression. Schizophrenia Bulletin 2006; 32: 709-714.
  • Ogunsemi OO, Odusan O, Olatawura MO. Stigmatising attitude of medical students towards a psychiatry label. Ann Gen Psychiatry 2008; 7: 15.
  • Oud MJ. Zorg van de huisarts voor mensen met ernstige psychische stoornissen. Proefschrift aan de Rijksuniversiteit Groningen 2009.
  • Oud MJ, Schuling J, Slooff C, Meyboom-de Jong B. How do general practitioners experience providing care for their psychotic patients? BMC Fam Pract 2007; 8.
  • Oud MJ, Schuling J, Slooff CJ, Groenier KH, Dekker JH, Meyboom-de Jong B. Care for patients with severe mental illness: the general practitioner's role perspective. BMC Fam Pract 2009; 10: 29.
  • Pinfold V, Huxley P, Thornicroft G, Farmer P, Toulmin H, Graham T. Reducing psychiatric stigma and discrimination--evaluating an educational intervention with the police force in England. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2003a; 38: 337-44.
  • Pinfold V, Toulmin H, Thornicroft G, Huxley P, Farmer P, Graham T. Reducing psychiatric stigma and discrimination: evaluation of educational interventions in UK secondary schools. Br J Psychiatry 2003b; 182: 342-6.
  • Reid I, Cameron I. Depression: current approaches to management in primary care. Prescriber 2009; 20: 18-40.
  • Rosenstock J. Beyond a beautiful mind: film choices for teaching schizophrenia. Acad Psychiatry 2003; 27: 117-22.
  • Royal College of Psychiatrists. Mental Illness: Stigmatisation and Discrimination within the Medical Profession. London: RCP 2001 2001.
  • Rusch N, Corrigan PW, Todd AR, Bodenhausen GV. Implicit self-stigma in people with mental illness. J Nerv Ment Dis. 2010; 198: 150-153.
  • Sahhar D, O'Connor D. How well do australian medical schools prepare general practitioners to care for patients with mental disorders? Australas Psychiatry 2004; 12: 26-30.
  • Salter M, Byrne P. The stigma of mental illness: how you can use the media to reduce it. Psychiatric Bulletin 2000; 24: 281-283.
  • Sartorius N. Stigma en Mental health. The lancet 2007; 370: 810-811.
  • Seelig MD, Katon W. Gaps in Depression Care: Why Primary Care Physicians Should Hone Their Depression Screening, Diagnosis and Managment Skills. J Occup Environ Med 2008; 50: 451 - 458.
  • Simon AE, Lester H, Tait L, Stip E, Roy P, Conrad G, e.a. The International Study on General Practitioners and Early Psychosis (IGPS). Schizophr Res 2009; 108: 182-90.
  • Social Exclusion Unit. Mental Health and Social Exclusion. London: Office of the Deputy Prime Minister. 2004.
  • The MaGPIe Research Group. General practitioners' perceptions of barriers to their provision of mental healthcare: a report on Mental Health and General Practice Investigation (MaGPIe). N Z Med J 2005; 118: U1654.
  • The Mental Health Foundation. Pull Yourself Together! A survey of the stima and discrimination faced by people who experience mental distress. 2000.
  • The Mental Health Foundation. Out at work. A Survey of the Experiences of People with Mental Health Problems within the Workplace. London: Mental Health Foundation 2002.
  • Thompson C, Dogra N, McKinley R. Survey of general practitioners' attitudes towards psychiatry. The Psychiatrist 2010; 2010: 525-528.
  • Thornicroft G. Shunned: discrimination against people with mental illness: Oxford University Press, 2006.
  • Thornicroft G. Stigma and discrimination limit access to mental health care. Epidemiol Psichiatr Soc 2008; 17: 14-9.
  • Thornicroft G, Kassam A. Public attitudes, stigma and discrimination against people with mental illness. In C. Morgan, K. McKenzie, P. Fearon, Society and psychosis. Cambridge: Cambridge University Press 2008.
  • Thornicroft G, Rose D, Kassam A. Discrimination in health care against people with mental illness. Int Rev Psychiatry 2007; 19: 113-22.
  • Thys E. Stigma in de Vlaamse Pers. Lezing op het avondsymposium rond stigma te Kortenberg op 24/3/2011 2011.
  • Ücok A, Soygür H, Atakli C, Kemal K, Sartorius N, Duman Z, e.a. The impact of antistigma education on the attitudes of general practitioners regarding schizophrenia. Psychiatry and Clinical Neurosciences 2006; 60: 439-443.
  • Van Deurzen J. Beleidsplan geestelijke gezondheidszorg Vlaanderen Brussel: Kabinet Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. 2010.
  • Vergouwen ACM, Burger H, Verheij TJM, Koerselman GF. Hoe kunnen de resultaten van de eerstelijnsbehandeling van depressie worden verbeterd? Tijdschrift voor Psychiatrie 2007; 49: 559 - 567.
  • Walters K, Raven P, Rosenthal J, Russell J, Humphrey C, Buszewicz M. Teaching undergraduate psychiatry in primary care: the impact on student learning and attitudes. Med Educ 2007; 41: 100-8.
  • Wark C, Galliher J. Emory Bogardus and the origins of the social distance scale. The American Sociologist 2007; 38: 383-395.
  • Wilmink FW, Ormel J, Giel R, Krol B, Lindeboom EG, van der Meer K, e.a. General practitioners' characteristics and the assessment of psychiatric illness. J Psychiatr Res 1989; 23: 135-49.
  • Zalar B, Strbad M, Svab V. Psychiatric education: does it affect stigma? Acad Psychiatry 2007; 31: 245-6.
  • Zweens-Wiersema AC. Huisarts en Geestelijke gezondheid. Tijdschrift voor Psychiatrie 1968; 10: 144-151.

 

Download scriptie (3.19 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2011