Tabloidisering van politiek nieuws Een voorpagina-analyse bij twee Vlaamse kwaliteitskranten
Politieke personalisering bemoeilijkt onderhandelde oplossing
Onze politieke elite slaagt er tot op heden niet in een regering te vormen. Dergelijk politiek immobilisme is nooit gezien en staat haaks op het principe van de parlementaire democratie. Het Belgisch politiek systeem gaat namelijk uit van de vorming van een regering op basis van een onderhandeld akkoord tussen twee of meer partijen. Dit akkoord blijft voorlopig achterwege en dat roept vragen op: Waarom kunnen de politieke spelers niet tot een vergelijk komen? Bieden verkiezingen geen uitweg meer uit de politieke impasse? Is ons politieke systeem nu in crisis? Een interessant uitgangspunt om deze vragen te benaderen is dat van de mediaverslaggeving omtrent politiek.
Politici passen zich met andere woorden aan de veranderende medialogica aan. Zo bemerkten we bij de verkiezingen van 2010 dat politici elk voor zich de media gebruikten om sensationele, dreigende en onheilspellende berichten te lanceren. Een bloemlezing: “met sciencefiction gaan we de markten niet geruststellen” (Van Quickenborne, DS, 2010), “Bart, ga jij een linkse regering op de been brengen die de belastingen gaat verhogen?” (De Croo, DS, 2010), “Ons land overleeft een herhaling van de crisis van de voorbije jaren niet” (Di Rupo, DS, 2010), “De Wever wil het land op termijn slopen” (Louis Michel, DS, 2010), “Vorm nooit een regering zonder meerderheid in Vlaanderen” (De Wever, DM, 2010). Het is met andere woorden een strijd tussen individuen geworden en in mindere mate tussen ideeën. Bijgevolg worden politieke discussies tegenwoordig voornamelijk uitgevochten door de politieke kopstukken, denken we maar aan de zogeheten “kanseliersdebatten”. Het succes van een partij wordt afhankelijk van het succes van haar kopman.
Deze toenemende nadruk op het individu is echter moeilijk verenigbaar met het parlementaire systeem dat we in België kennen. Meer nog, het valt op dat wat betreft de politieke verslaggeving en het gedrag van politieke actoren er opmerkelijk veel parallellen zijn met presidentiële systemen. Campagnes worden harder en persoonlijker, zelfs in die mate dat ook het privéleven van politici in de strijd wordt gegooid: “De Gucht verdedigde ook andere belangen, als aandeelhouder, familiaal” (Leterme, DM, 2010). Deze manier van campagnevoeren vloekt evenwel met het bestaand politiek systeem. Het is nu eenmaal zo dat politici in een parlementair systeem, na het campagnevoeren en de stembusslag, nog met elkaar rond de tafel moeten. Ze dienen hun grieven ten opzichte van elkaar aan de kant te schuiven en tot samenwerking over te gaan. Dit wordt, door de steeds meer op het individu gefixeerde campagnes, almaar moeilijker. Uitspraken voorafgaand aan de verkiezingen als: “hoe kan Joëlle Milquet nu beweren een echte Belg te zijn, als ze niet eens de taal van de meerderheid spreekt?” (De Wever, DS, 2010) of “De Wever is een nationalist die de problemen simplistisch voorstelt” (Louis Michel, DS, 2010) gesteund door gepersonaliseerde krantenkoppen als “Caesar De Wever rolt tegenstand op” (DM, 2010) of “Wonderboy waagt gok en verliest” (over A. De Croo, DM, 2010) zorgen voor een “presidentialisering” van de politiek en het politiek nieuws. Dergelijke presidentialisering van de politieke wereld is nefast zolang het politiek systeem onveranderd blijft. Hoe langer onderhandelingen aanslepen, hoe meer de politici zich tot politieke spelletjes gaan wenden. Om de achterban te overtuigen van hun goede bedoelingen hebben ze immers de aandacht nodig van de pers. Zoals eerder vermeld werkt negatieve kritiek in die zin beter dan positieve. Dit resulteert in dubbelzinnige uitspraken, harde oneliners, allerhande lekken naar de pers, openlijke vetes, enzovoort.
We mogen ons dan ook terecht de vraag stellen of de toenemende personalisering van het politieke landschap nog wel compatibel is met de werking van onze parlementaire democratie. Een debat hieromtrent lijkt aan de orde. Niets wijst er immers op dat een herhaling van de huidige impasse in de toekomst onwaarschijnlijk is.
Bibliografie
Bibliografie
Boeken en (bijdragen uit) readers
Asp, K. & Esaiasson, P. (1996). The modernization of Swedish campaigns: individualization,
professionalization, and medialization. In D. L. Swanson & P. Mancini (Eds.), Politics,
media, and modern democracy (pp. 73-90). Westpoint: Praeger.
Blumenthal, S. (1980). The permanent campaign: inside the world of elite political
operatives. Boston: Beacon Press.
Blumler, J.G. & Gurevitch, M. (1995). The crisis of public communication. London:
Routledge.
Boczkowski, P. J. (2009). Materiality and mimicry in the journalism field. In B. Zelizer (Ed.),
The changing faces of journalism. Tabloidization, technology and truthiness (pp. 56-67).
London: Routledge.
Brettschneider, F. & Gabriel, O. W. (2002). The nonpersonalization of voting behavior in
Germany. In A. King (Ed.), Leaders’ personalities and the outcomes of democratic elections
(pp. 127-157). Oxford: Oxford University Press.
Castells, M. (1997). The power of identity. Oxford: Blackwell Publishers.
Coninckx, D. & Van Ooteghem, L. (Eds.) (2006). Wegwijzer wetenschappelijk werk: Bronnen
voor papers en verhandelingen in de bedrijfseconomie. Tielt: Lannoo.
De Bens, E. & Raeymaeckers, K. (2007). De pers in België. Het verhaal van de Belgische
dagbladpers. Gisteren, vandaag en morgen. Tielt: Lannoo.
Deuze, M. (2009). Technology and the individual journalist. In B. Zelizer (Ed.), The changing
faces of journalism. Tabloidization, technology and truthiness (pp. 82-97). London:
Routledge.
Fiers, S., Dumont, P. & Dandoy, R. (2006). Het ministerschap als het ultieme mandaat ? De
selectie en ‘deselectie’ van de federale en Vlaamse regeringsleden. In S. Fiers & H. Reynaert
(Eds.), Wie zetelt? De gekozen politieke elite in Vlaanderen doorgelicht (pp. 113-142).
Leuven: LannooCampus.
Franklin, B. (1997). Newszak and news media. London: Arnold.
Franklin, B. & Pilling, R. (1998). Taming the tabloids. In M. Kieran (Ed.), Media ethics (pp.
111-122). London: Routledge.
Gans, H. J. (2009). Can popularization help the news media? In B. Zelizer (Ed.), The
changing faces of journalism: tabloidization, technology and truthiness (pp. 17-29). New
York: Routledge.
Hallin, D. (1996). Commercialism and professionalism in the American news media. In
J. Curran & M. Gurevitch (Eds.), Mass Media and Society (pp. 243-262). London: Arnold.
Hallin, D.C. & Mancini, P. (2004). Americanization, globalization, and secularization. In F.
Esser & B. Pfetsch (Eds.), Comparing political communication. Theories, cases and
challenges (pp. 25-44). Cambridge: Cambridge University Press.
Hardt, H. (2000). Conflicts of interest. In H. Tumber (Ed.), Media power, professionals and
politics (pp. 209-224). London: Routledge.
Inglehart, R. (1997). Modernization and postmodernization: cultural, economic, and political
change in 43 societies. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Kamps, K. (2000). Trans-Atlantik, trans-portabel? Die Amerikanisierungsthese in der
politischen Kommunikation. Opladen: Westdeutscher Verlag.
Langer, J. (1998). Tabloid Television. Popular journalism and the “other news”. London:
Routledge.
McLachlan, S. & Golding, P. (2000). Tabloidization in the British press: a quantitative
investigation into changes in British newspapers, 1952-1997. In C. Sparks & J. Tulloch
(Eds.), Tabloid tales: global debates over media standards (pp. 75-90). Maryland: Rowman
& Littlefield Publishers.
McManus, J. H. (1994). Market-driven journalism: let the citizen beware? Thousand oaks,
CA: Sage.
McNair, B. (2009). Journalism and democracy. In K. Wahl-Jorgensen & T. Hanitzsch (Eds.),
The handbook of journalism studies (pp. 237-250). New York: Routledge.
McQuail, D. (1998). Commercialization and beyond. In D. McQuail & K. Siune (Eds.),
Media policy. Convergence, concentration and commerce (pp. 107-127). London: Sage.
McQuail, D. (Ed.) (2000). McQuail’s reader in mass communication theory. CA: Sage.
Meyer, T. & Hinchman, L. (2002). Media democracy. How the media colonize politics. Cambridge: Polity Press.
Negrine, R. (1994). Politics and the mass media in Britain. London: Routledge.
Newton, J. H. (2009). The guardian of the real: journalism in the time of the new mind. In B.
Zelizer (Ed.), The changing faces of journalism. Tabloidization, technology and truthiness
(pp. 68-81). London: Routledge.
Norris, P. (2000). A virtuous circle. Political communications in postindustrial societies.
Cambridge: Cambridge University Press.
Norris, P. (2002). Campaign communications. In L. LeDuc, R.G. Niemi & P. Norris
(Eds.), Comparing democracies 2. New challenges in the study of elections and voting
(pp. 127-147). Londen: Sage Publications.
57
Patterson, T. E. (2000). Doing well and doing good: how soft news and critical journalism
are shrinking the news audience and weakening democracy — and what news outlets can do
about it. Cambridge, MA: John F. Kennedy School of Government, Harvard University.
Plasser, F. & Plasser, G. (2002). Global political campaigning. A worldwide analysis of
campaign professionals and their practices. Westport: Praeger.
Poguntke, T. (2005). A presidentializing party state? The federal republic of Germany. In T.
Poguntke & P. Webb (Eds.), The presidentialization of politics. A comparative study of
modern democracies (pp. 63-88). Oxford, UK: Oxford University Press.
Poguntke, T. & Webb, P. (Eds.) (2005). The presidentialization of politics. A comparative
study of modern democracies. Oxford, UK: Oxford University Press.
Schönbach, K. (1996). The “Americanization” of German election campaigns: any impact on
the voters?. In D. Swanson & P. Mancini (Eds.), Politics, media and modern democracy: an
international study of innovations in electoral campaigning and their consequences (pp. 91-
107). Westport, CT: Praeger.
Siune, K. & Hultén, O. (1998). Does public service broadcasting have a future. In D. McQuail
& K. Siune (Eds.), Media policy. Convergence, concentration and commerce (pp. 23-37).
London: Sage.
Sparks, C. (2000). Introduction: the panic over tabloid news. In C. Sparks & J. Tulloch (Eds),
Tabloid tales: global debates over media standards (pp. 1-40). Maryland: Rowman &
Littlefield Publishers.
Sussmann, G. (2005). Global electioneering. Campaign consulting, communications, and
corporate financing. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers.
Swanson, D. L. & Mancini, P. (Eds.) (1996). Politics, media and modern democracy: an
international study of innovations in electoral campaigning and their consequences.
Westport, CT: Praeger.
Tuchman, G. (1978). Making news: a study in the construction of reality. New York: Free
Press.
Van Biezen, I. & Hopkin, J. (2005). The presidentialization of Spanish democracy: sources of
prime ministerial power in post-Franco Spain. In T.
Poguntke & P. Webb (Eds.), The
presidentialization of politics. A comparative study of modern democracies (pp. 107-127).
Oxford, UK: Oxford University Press.
Whitney, D. C., Sumpter, R. S. & McQuail, D. (2004). News media production: individuals,
organizations, and institutions. In J. Downing, D. McQuail, P. Schlesinger & E. Wartella
(Eds.), Sage handbook of media studies (pp. 393-410). Thousand Oaks, CA: Sage.
Wetenschappelijke- en vaktijdschriften
Baum, M. A. (2003). Soft news and political knowledge: evidence of absence or absence of
evidence? Political Communication, 20 (2), 173-190.
Baym, G. (2005). The daily show: discursive integration and the reinvention of political
journalism. Political Communication, 22 (3), 259-276.
Binderkrantz, A. S. & Green-Pedersen, C. (2009). Policy or processes in focus? The
International Journal of Press/Politics, 14 (2), 166-185.
Blumler, J.G. & Kavanagh, D. (1999). The third age of political communication: influences
and features. Political Communication, 16 (3), 209-230.
Brants, K. (1998). Who’s afraid of infotainment? European Journal of Communication, 13
(3), 315-335.
Brants, K. & Neijens, P. (1998). The infotainment of politics. Political Communication, 15 (2),
149-164.
Campus, D. (2010). Mediatization and personalization of politics in Italy and France: the
cases of Berlusconi and Sarkozy. The International Journal of Press/Politics, 15 (2), 219-235.
Coleman, S. (2006). How the other half votes. Big brother viewers and the 2005 general
election. International Journal of Cultural Studies, 9 (4), 457-479.
Connell, I. (1998). Mistaken identities: tabloid and broadsheet news discourse. Javnost/The
Public, 5 (3), 11-31.
Esser, F. (1999). ‘Tabloidization’ of news: a comparative analysis of Anglo-American and
German press journalism. European Journal of Communication, 14 (3), 291-324.
Green, J. (2007). When parties and voters agree: valence issues and party competition.
Political Studies, 55 (3), 629-655.
Gunter, B. & Uribe, R. (2007). Are “sensational” news stories more likely to trigger viewers’
emotions than non-sensational news stories? A content analysis of British TV news.
European Journal of Communication, 22 (2), 207-228.
Harrington, S. (2008). Popular news in the 21st century: time for a new critical approach?
Journalism, 9 (3), 266-284.
Holtz-Bacha, C. (2004). Germany: How the private life of politicians got into the media.
Parliamentary Affairs, 15 (3), 211-230.
Jönsson, A. M. & Örnebring, H. (2004). Tabloid journalism and the public sphere: a historical
perspective on tabloid journalism. Journalism Studies, 5 (3), 283-295.
Kriesi, H. (2011). Personalization of national election campaigns. Party Politics, 17 (2), 1-20.
59
Krotz, F. (2007). The meta-process of “mediatization” as a conceptual frame. Global Media
and Communication, 3 (3), 256 - 260.
Langer, A. I. (2010). The politicization of private persona: exceptional leaders or the new
rule? The case of the United Kingdom and the Blair effect. The International Journal of
Press/Politics, 15 (1), 60-76.
Mair, P. (2008). The challenge to party government. West European Politics, 31 (1-2), 211-
234.
Mazzoleni, G. (1987). Media logic and party logic in campaign coverage: the Italian general
election of 1983. European Journal of Communication, 2 (1), 81-103.
Mazzoleni, G. (2000). A return to civic and political engagement prompted by personalized
political leadership? Political communication, 17 (4), 325-328.
Mazzoleni, G. & Schulz, W. (1999). “Mediatization” of politics: a challenge for democracy?
Political Communication, 16 (3), 247-261.
Molotch, H. & Lester, M. (1974). News as purposive behaviour: on the strategic use of
routine events, accidents and scandals. American Sociological Review, 39 (1), 101-112.
Negrine, R. & Lilleker, D. G. (2002). The professionalization of political communication:
continuities and change in media practices. European Journal of Communication, 17 (3), 305-
323.
Pfetsch, B. (1996). Convergence through privatization? Changing media environments and
televised politics in Germany. European Journal of Communication, 11 (4), 427-451.
Prior, M. (2003). Any good news in soft news? The impact of soft news preference on
political knowledge. Political Communication, 20 (2), 149-171.
Rahat, G. & Sheafer, T. (2007). The personalization of politics: Israel, 1949-2003. Political
Communication, 24 (1), 65-80.
Strömbäck, J. (2008). Four phases of mediatization. An analysis of the mediatization of
politics. International Journal of Press/Politics, 13 (3), pp. 228-246.
Swanson, D. L. (1997). The political-media complex at 50: putting the 1996 presidential
campaign in context. American Behavioral Scientist, 40 (8), 1264-1282.
Van Aelst, P. & Van Mierlo, K. (2003). Politiek als een one-man-show? Over de rol van
kranten in de personalisering van de politiek. Res Publica, 45 (4), 579-602.
Wilke, J. & Reinemann, C. (2001). Do the candidates matter? Long term trends of campaing
coverage – a study of the German press since 1949. European Journal of Communication, 16
(3), 291-314.
