Verba volant, scripta manent: Framing van Bart De Wever in Le Soir en Editions de l'Avenir

Kirsten Sokol
Persbericht

Verba volant, scripta manent: Framing van Bart De Wever in Le Soir en Editions de l'Avenir

Het verkiezingsfenomeen Bart De Wever bekeken door Franstalige ogen: volksheld of dwarsligger?

13 juni 2010: de dag waarop N-VA met groot overwicht de federale verkiezingen wint aan Vlaamse kant. De uitgesproken score van deze partij en haar kopman De Wever heeft bijna niemand onberoerd gelaten. Iedereen in het land had wel een mening over de standpunten en het overwicht van Bart De Wevers partij. Deze politieke aardverschuiving vormt de aanleiding voor dit onderzoek. Sinds 13 juni zijn de nieuwsberichten over de langstlopende regeringsonderhandelingen wereldwijd immers nauwelijks nog weg te denken uit de dagelijkse actualiteit. De hoogste tijd dus om eens te bekijken hoe men deze verkiezingsuitslag aan de andere kant van de taalgrens heeft ervaren. Gezien de communautaire spanningen die België al jarenlang domineren, is het interessant om na te gaan op welke manier enkele grote Franstalige nieuwsmedia verslag uitbrengen over de politieke situatie en meer bepaald over een van de Vlaamse hoofdrolspelers. In dit onderzoek werd dus voor de allereerste keer wetenschappelijk onderzocht hoe 2 Franstalige kranten verslag hebben uitgebracht over de rol van de grootste partij van Vlaanderen en haar kopman Bart De Wever tijdens de verkiezingscampagne en de opstart van de regeringsonderhandelingen. Dit onderzoek is zeker maatschappelijk relevant gezien de belangrijke rol die nieuwsmedia spelen in een democratie. Mensen vallen immers terug op de media om zich te informeren en een mening te vormen over hun samenleving. Wanneer bepaalde media een eenzijdig beeld ophangen van een situatie of gebeurtenis, zal dit meer dan waarschijnlijk ook zijn invloed hebben op de meningsvorming bij het publiek. Hoewel het de plicht is van journalisten om objectief verslag uit de brengen over allerlei gebeurtenissen die zich voordoen, is dit eigenlijk onmogelijk. De journalist moet zijn verhaal zien te vertellen binnen een beperkte tijd of ruimte en zal dus moeten kiezen vanuit welke invalshoek hij een nieuwsverhaal wil brengen. Deze invalshoek of het brede kader van waaruit een journalist zijn nieuwsbericht opbouwt, wordt in vaktermen een frame genoemd. Het gebruik van bepaalde frames door een journalist noemt men framing. Wanneer een journalist vanuit een bepaald frame over een gebeurtenis bericht, wordt het publiek onbewust aangemoedigd om die situatie vanuit het gekozen perspectief te bekijken. Dit betekent niet dat journalisten hun publiek bewust manipuleren. Ze moeten noodgedwongen keuzes maken omdat ze simpelweg niet alle aspecten van een gebeurtenis kunnen behandelen in hun verslag hierover. De objectiviteit van een krant komt pas in het gedrang wanneer blijkt dat er systematisch voor een bepaald frame wordt gekozen in de berichtgeving los van de gebeurtenissen. De vraag stelt zich of dit het geval was in de berichtgeving van Le Soir en L’Avenir tussen 30 mei en 24 november 2010.Het journalistieke gebruik van frames vormde het theoretische uitgangspunt van dit onderzoek. Concreet is er nagegaan hoe vaak vijf specifieke frames werden gebruikt in de artikels over de regeringsvorming en of er een verband was tussen de gebeurtenissen op het politieke toneel en de keuze voor een bepaalde invalshoek in de krantenartikels. Deze 5 frames worden door journalisten al jarenlang gebruikt in de verslaggeving over heel diverse thema’s. Ze belichten steeds een aspect van de situatie, respectievelijk de heersende sfeer van conflict of onenigheid (conflictframe); ten tweede gaat men op zoek naar een verantwoordelijke voor de gebeurtenissen (verantwoordelijkheidsframe); ten derde wordt er mogelijk een morele waarde toegekend aan personen of gebeurtenissen; ten vierde kan de menselijke of emotionele kant van een verhaal belicht worden (human interest-frame); of tenslotte kan de journalist stilstaan bij de gevolgen van een gebeurtenis (gevolgframe). Daarnaast werd er ook aandacht besteed aan de specifieke woordkeuze van de politiek journalisten om de moeizame onderhandelingen en de rol van de Vlaamse hoofdrolspeler de Wever hierin te omschrijven.Om het overzicht in dit onderzoek te bewaren, werden de artikels chronologisch in vier groepen opgedeeld waarbij telkens een belangrijke gebeurtenis in de aanloop naar de regeringsvorming als begin- of eindpunt voor een bepaalde periode werd gekozen.  Zo kon de berichtgeving in de verschillende fases van de formatie voor het eerst expliciet met elkaar worden vergeleken. Hieruit bleek dat er in de verschillende periodes niet evenveel werd geframed en dat er ook een verschil was tussen beide kranten, zowel naar de hoeveelheid framing als naar het voorkomen van de vijf specifieke frames. In de berichtgeving bleek 1 specifieke gebeurtenis als kantelmoment te fungeren. De artikels die verschenen voor het moment dat Elio Di Rupo aan de Koning voor de tweede keer zijn ontslag aanbiedt, verschillen fundamenteel van degene die hierna verschenen zijn. In de periode die begint na Di Rupo’s bezoek aan de Koning wordt er opvallend meer gebruik gemaakt van frames dan in de periode daarvoor. Daarnaast gebruikt de kwaliteitskrant Le Soir alle frames in elke periode meer dan de eerder regionaal getinte krant l’Avenir. Beide kranten deden ook vaker een beroep op de frames wanneer ze het in hun krantenbericht hadden over de politieke situatie dan wanneer het ging over de figuur De Wever. Dit is niet onlogisch omdat de journalist de lezer zo via dat ene gekozen perspectief een bepaalde blik geeft op een vaak complexe situatie. Tenslotte kozen beide kranten het vaakst voor het conflictframe in artikels over de politieke situatie en Bart De Wever als persoon. Dit wijst erop dat zowel Le Soir als l’Avenir de complexe politieke situatie aan hun lezers presenteren als een conflict tussen twee kampen, wat wel de nodige duidelijkheid schept. Tegelijk wordt Bart De Wever aangewezen als een van de hoofdrolspelers in deze onenigheid.  In dit onderzoek werd dus aangetoond dat de berichtgeving over N-VA en Bart De Wever duidelijk in 2 stijlen met een volledige verschillende teneur uiteenvalt. De gebeurtenis die als scharnier fungeert, is het tweede ontslag van Di Rupo als preformateur. Het gebruik van de frames en beeldspraak wanneer het over De Wever gaat, keert volledig om. Van intelligente volksheld en overwinnaar wordt hij gedegradeerd tot onredelijke dwarsligger. Dit onderzoek is dus zonder twijfel maatschappelijk relevant omdat het voor de allereerste keer twee dingen aantoont. Enerzijds wordt het duidelijk dat de kwaliteitskrant Le Soir m.b.t. de regeringsonderhandelingen aanzienlijk vaker een beroep deed op frames dat het kleinere l’Avenir. Anderzijds bleek de manier waarop journalisten frames gebruiken nog steeds gelinkt te zijn aan de realiteit waarover ze berichten. Het werd nl. duidelijk dat er volgens de gebeurtenissen tijdens de onderhandelingen twee verschillende beelden van Bart De Wever werden geconstrueerd, een matig positief en een overwegend negatief.

Bibliografie
  • Aho. (06.11.2010). De lange tenen van De Wever. De Standaard, p. 27.
  • Anthonissen, P.F. (2005). Stop de pers! Hoe de media werken – Hoe werken met de media. Tielt: Lannoo.
  • Anthonissen, P.F. (2009). De media maken de man. Leuven: Davidsfonds.
  • Blumler, J. & Gurevitch, M. (2007). Politicians and the press – An essay on role relationships. In Negrine, R. & Stanyer, J. (Reds.), The Political Communication Reader (pp.49-53). New York: Routledge.
  • Bosman, J. & d’Haenens L. (2008). News reporting on Pim Fortuyn: framing in two Dutch newspapers. Media, Culture & Society, 30(5), pp. 735-748.
  • Capella, J. & Jamieson, K. (1997). Spiral of Cynicism : The press and the public good. New York: Oxford University Press.
  • Capella, J. & Jamieson, K. (2007). Cognitive bases for framing effects. In Negrine, R. & Stanyer, J. (Reds.), The Political Communication Reader (pp.181-186). New York: Routledge.
  • CIM. (2011). Openbare resultaten. [16.04.2011, Centrum voor Informatie over de Media: http://www.cim.be/media/pers/de-echtverklaring/resultaten/openbare-resu…].
  • Corelio. (2011). Over Vers l’Avenir. [20.11.2010, Corelio : http://www.corelio.be/articles.do?section=3441].
  • De Bens, E. & Raeymaeckers K. (2010). De pers in België – Het verhaal van de Belgische dagbladpers gisteren, vandaag en morgen. Leuven: LannooCampus.
  • Delvaux, B. (15.03.2001). “Le Soir” innove pour les habitants de la périphérie. Le Soir, p.1.
  • Delvaux, B. (22.03.2011). Le Soir en Vlaanderen – Vorm uw eigen mening. Le Soir, pp. 1-5.
  • De Ridder, H. (1983). De keien van de Wetstraat. Leuven: Davidsfonds.
  • De Standaard Online. (2011). De regeringsvorming: dag tot dag. [02.05.11, De Standaard: http://www.standaard.be/extra/regeringsvorming].
  • De Wever, B. (2010). De dramademocratie, een drama voor journalistiek, politiek en democratie? In Thevissen, F. (Red.), De vierde onmacht – Journalisten, politici en critici over media en journalistiek (pp. 95-109). Leuven: Van Halewyck.
  • Dumont, J.-F., Grevisse, B. & Ringlet, G. (1998). La presse écrite en Belgique. Diegem : Kluwer Editorial.
  • Eeckhout, B. (15.10.2010). Wedloop van wederzijds onbegrip. De Morgen, pp. 31-32.
  • Elchardus, M. (2002). De dramademocratie. Tielt: Lannoo.
  • Entman, R. (1993). Framing: toward clarification of a fractured paradigm. Journal of Communication, 43(4), pp. 51-58.
  • Hayes, A.F. & Krippendorff, K. (2007). Answering the call for a standard reliability measure for coding data. Communication Methods and Measures, 1(1), pp. 77-89.
  • Kdr. (06.11.2010). De Standaard sterkste stijger op krantenmarkt. De Standaard, p. 2.
  • Kitzinger, J. (2007). Framing and frame analysis In Devereux, E. (Red.), Media Studies: key issues and debates (pp. 134-161). London: Sage Publications.
  • Kld. (15.03.2011). Eerste Rand-editie Le Soir focust op band met Brussel. [16.03.2011, Het Nieuwsblad Online: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20110315_061&…].
  • Neuman, W.R., Just, M.R. & Grigler, A.N. (1992). Common knowledge. Chicago: University of Chicago Press.
  • RTBF (prod.). (01.09.2010). Questions à la Une – Bart De Wever, aurait-t-il raison de la Belgique ? [Tv-uitzending]. La Une.
  • Sanctorum, J. & Thevissen, F. (2009). Media & journalistiek in Vlaanderen kritisch doorgelicht. Leuven: Van Halewijck.
  • Scheufele, D.A. (1999). Framing as a theory of media effects. Journal of Communication,49(1),  pp. 103-122.
  • Scheufele, D.A. & Tewksbury, D. (2007). Framing, agenda setting and priming: the evolution of three media effects models. Journal of Communication,57(1), pp. 9-20.
  • Semetko, H.A. & Valkenburg, H.M. (2000). Framing European politics: a content analysis of press and television news. Journal of Communication, 50(2),  pp. 93-109.
  • Valkenburg, H.M., Semetko, H.A. & De Vreese C.H. (1999). The effects of News frames on readers’ thoughts and recall. Communication research, 26(5), pp. 550-569.
  • Van Dijk, T.A. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), pp. 249-283.
  • Van Gorp, B. (2004). Framing en het interpreteren van nieuws. – Een experimenteel onderzoek naar de effecten van frames. Antwerpen: UA.
  • VRT Nieuws (prod.). (20.08.2008). Ter Zake: De Wever vs. Le Soir. [Tv-uitzending]. Canvas.
  • VRT Nieuws (prod.). (14.01.2009). Ter Zake: De Wevermanie dankzij “De Slimste Mens”? [Tv-uitzending]. Canvas.
  • VRT Nieuws (prod.). (24.03.2010). Ruwe beelden: “Dit is aanzetten tot haat”.[Tv-uitzending]. Één.
  • VRT Nieuws (prod.). (14.11.2010). De Zevende Dag: Omroepen als symbool voor verdeeld land? [Tv-uitzending]. Één.
  • VRT Nieuws (prod.). (16.02.2011). Ter Zake: “Geen enkel welvoeglijk mens zou Le Soir nog mogen lezen.” [Tv-uitzending]. Canvas.
  • VRT Nieuws (prod.). (22.03.2011a). Het journaal 7 – Le Soir schrijft in het Nederlands. [Tv-uitzending]. Één.
  • VRT Nieuws (prod.). (22.03.2011b). Ter Zake – Véronique Lamquin: “N-VA weigert dialoog met Le Soir”. [Tv-uitzending]. Canvas.
  • VVJ. (2011). Code van de Raad voor de Journalistiek. [15.05.2011, Vlaamse Vereniging van Journalisten: http://www.journalist.be/deontologie.php].
  • Witte, E. (2002). Media & politiek – een inleiding tot de literatuur. Brussel: VUBPress.
  • Woestijnvis (prod.). (19.10.2010). Man bijt Hond – Bart De Wever maakt Latijn weer hip. [Tv-uitzending]. Één.
  • Woestijnvis (prod.). (04.01.2011). Man bijt Hond – Zwaargewicht. [Tv-uitzending]. Één.
Universiteit of Hogeschool
Communicatiewetenschappen
Publicatiejaar
2011
Share this on: