'Vrijheid als afhankelijkheid'. Een genealogische studie van opvoedingsadvies in De Bond sinds 1960

Emme
Vandeginste

- Ouderschap onder druk-

Goede ouders gezocht

In haar meesterproef ‘Vrijheid als afhankelijkheid’. Een genealogische studie van opvoedingsadvies in De Bond sinds 1960

gaat Emme Vandeginste na op welke manier ouders in opvoedingsliteratuur, door deskundigen aangesproken worden op hun opvoedingsgedrag. Ze gebruikt daarbij de gezinskrant De Bond (vroeger De Bond van Grote en Jonge Gezinnen) als onderzoeksmateriaal, die ze analyseert over een periode van vijftig jaar. Verantwoordelijkheden van ouders en de relatie tussen ouderlijke verantwoordelijkheid en verantwoordelijkheid van de samenleving worden dieper belicht .

 

‘Het gaat niet goed met de opvoeding’ is een veelgehoorde uitspraak. Pedagogen spreken hun ongerustheid uit: ze beweren dat er aan kinderen minder grenzen dan vroeger gesteld worden en dat dit een probleem vormt op vandaag. Ze spreken over iets dat nieuw zou zijn: minder grenzen, minder regels, meer onduidelijkheid, meer verwenning,... De oorzaak van problemen worden in handen van de ouders gelegd. Problemen zijn er omdat ouders hun kinderen niet meer de baas kunnen.

 

Grenzen stellen om de wereld te verbeteren

Populaire opvoedingsboeken hebben het over kinderen: ‘kinderen zijn verwender dan ooit’, ‘alles kan en alles mag’, ‘zij missen structuur van verboden en geboden’, ‘ze hebben nood aan duidelijke regelgeving’ (zie bijvoorbeeld Bisschop, 2005; Broeckmans, 1999; Delfos, 2004, 2006; Kok, 2000; Schöttelndreier, 2008),...

Diezelfde boeken hebben het ook over ouders: ‘ouders geven veel meer toe aan hun kinderen dan vroeger’, ‘ouders compenseren hun afwezigheid door van hun kind hun vriend te maken’. ‘Ouders moeten het heft weer in eigen hand nemen: weg met de ‘pedagogische weifelachtigheid’, de ‘gemakzuchtige verwennerij’ en de ‘opvoedingsverdwazing’’.

Dit soort opvoedingsadvies staat niet alleen. Ook wetenschappelijk advies heeft het over het verdwijnen van de laatste grenzen (Dasberg, 2000), ouders die geen regels meer stellen waar jongeren eens flink tegenaan kunnen lopen (Raes, 2009, in Geudens, 2009), ‘afwezige ouders’ (ibid.), ouders die niet weten hoe om te gaan met onderling overleg als nieuwe norm (Van Crombrugge, 2005), afgrenzingsproblemen in gezinnen als een feit (ibid.),...

 Alleenstaande ouders 

Ouders kunnen het niet meer alleen. Dit is althans wat doorschemert in de wijze waarop opvoeding vandaag ter sprake komt, namelijk de idee dat ouders zich op de een of andere manier moeten professionaliseren (Poot, 1994; Ramaekers, 2009).

Opvoeden wordt naar voor geschoven als dé verantwoordelijkheid van ouders, als iets wat ouders kunnen leren door training van vaardigheden en vormingen, de idee dat opvoeding problemen van armoede en delinquentie kan oplossen. Het gaat om uitspraken die een bepaalde opvatting weergeven. Een wantrouwen aan het adres van ouders, in die zin dat de impliciete veronderstelling is dat het ooit wel eens fout zal lopen (Ramaekers & Lambeir, 2007).

Ook in de gemaakte analyse van De Bond kunnen we lezen dat ouders niet alleen een verantwoordelijkheid hebben in het opvoeden van kinderen, ze moeten ook zorgen dat kinderen veilig zijn. De gevaren zijn legio en ouders moeten de risico’s leren controleren en beheersen. Van een boze buitenwereld moeten ze een veilige binnenwereld maken. Ouders zijn vandaag én de natuurlijke opvoeders én de aangewezen opvoeders én de deskundige opvoeders als ze tenminste uit alle (tegenstrijdige) deskundige adviezen een opvoeding kunnen distilleren.

Kookboeken

Er zijn boekenkasten vol geschreven over opvoeding, er is dus opvoedingsadvies à volonté. Veel minder literatuur is er over de vanzelfsprekendheid waarop deskundigen schrijven over die opvoeding.

Veel wordt gesproken over ouders, wat ze fout doen of wat beter kan. Veel minder is opvoedingsadvies op zich en de wijze waarop deskundigen over opvoeding schrijven, onderwerp van onderzoek.

Over zeker een periode van vijftig jaar zeggen deskundigen aan ouders, dat de ideale opvoeding niet bestaat. Deskundigen stellen ouders gerust door te zeggen dat er geen sprake is van opvoedingsrecepten, er geen boeken zijn vol met kant-en-klaar recepten voor een perfecte opvoeding. Kortom, dat de almachtige expert niet bestaat, net zomin als de ideale opvoeder.

Wat niet wegneemt dat de rode draad in de opvoeding vandaag is dat door het volgen van tal van studiedagen, vormingsmomenten, cursussen, opvoedingsprogramma’s, het met de opvoeding niet meer fout kan gaan. ‘Kookboeken’ verschijnen er dus aan de lopende band. Mijn analyse van De Bond bevestigt dat. Een constante in opvoedingsadvies is dat ouders geen schuld treft als ze het maar blijven proberen. Loopt het toch fout met de kinderen, dan is dat omdat ouders niet genoeg proberen en niet genoeg ‘deskundig’ in de opvoeding zijn. Een oplossing is dan: deskundig worden en nog meer leren en aandachtig zijn.

Een enorme druk op de schouders van de ouders. Een verantwoordelijkheid die onzichtbaar blijft, onderhuids werkt en nooit expliciet wordt in het publieke discours.

Om ouders minder onzeker te maken, worden ze ondersteund en komt nog meer informatie en advies op de markt. Die advies- en informatiecultuur lijkt echter voor meer van hetzelfde te zorgen: onzekerheid.

Onzekerheid zegeviert

Met een analyse van De Bond kunnen we stellen dat niet alleen ouders onzeker zijn, maar ook deskundigen. Deskundigen spreken in absolute bewoordingen over opvoeden, maar tegelijkertijd herbergt dat ‘absolutisme’ twijfel en onzekerheid bij de deskundigen zelf. Ze spreken elkaar, maar ook zichzelf, voortdurend tegen. Maar dat betekent uiteraard niet dat er niet naar hen geluisterd wordt, integendeel.

De adviezen van deskundigen worden steeds machtiger, ook al zijn ze vaak tegenstrijdig en bevatten ze paradoxen. Tegelijkertijd is er (paradoxaal) een pleidooi voor professionalisering van het ouderschap.

En dat is nog maar het begin....

Een analyse van De Bond kan alleen maar een bevestiging zijn van het feit dat we vragen moeten stellen waar er nu geen zijn, vanzelfsprekendheden blootleggen die geen vanzelfsprekendheid zijn. 

Voor de bibliografie en voor meer informatie: Vandeginste, E. (2011).‘Vrijheid als afhankelijkheid. Een genealogische studie van opvoedingsadvies in ‘De Bond’ sinds 1960. Onuitgegeven masterproef. Universiteit Gent, Faculteit Psychologie & Pedagogsische Wetenschappen, Vakgroep Sociaal Werk.

Bibliografie

  • Asscher, J., Hermanns, J., & Dekovic, M. (2008). Behoefte aan opvoedingsondersteuning van ouders met jonge kinderen. Pedagogiek, 28(2), 114-127.
  • Badinter, E. (1983). De mythe van de moederliefde: geschiedenis van een gevoel. Utrecht: Bijleveld.
  • Beck, U. (1997). De wereld als risicomaatschappij. Essays over de ecologische crisis en de politiek van de vooruitgang. Amsterdam: De Balie.
  • Beck, U. & Beck- Gernsheim, E. (1995). The normal chaos of love. Cambridge: Polity Press.
  • Berghmans, M. (2007). “Positie van de ouders”. In J. Put & M. Rom (Eds.), Het nieuwe Jeugdrecht' (pp. 215-233). Brussel: Larcier.
  • Beumer, C. (2004, 24 februari). Engeltje of larve? Pedagogiek tussen normativiteit en empirie. Geraadpleegd op 15 oktober, 2010, op http://xantrim.110mb.com/Engeltjes%20of%20Larfjes.pdf
  • Bisschop, M. (2005). Opvoeden in een verwenmaatschappij: hoe maak je je kind toch gelukkig. Tielt: Lanno.
  • Bockel, J.M. (2010, 10 november). La Prévention de la Délinquance des Jeunes. Rapport à Monsieur le Président de la République. Ministère de la justice et des libertés.
  • Bouverne-De Bie, M. (2002). Levenslang en levensbreed leren: wie heeft er behoefte aan? Samenleving en Politiek, 9(9), 33–41.
  • Bouverne-De Bie, M. (2010). Sociaal Werk en Welzijnsrecht. Ongepubliceerde cursus van Universiteit Gent: Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen.
  • Bouverne-De Bie, M. (2011). Sociale Pedagogiek. Ongepubliceerde cursus van Universiteit Gent: Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen.
  • Brants, P., De Vos, K., Fret, L., Goris, P., Heughebaert, H., Lambrecht, P., & Van Gils, J. (2004). Als kansen risico’s worden. Alert, 30(2), 15-28.
  • Broeckmans, C. (1999). Over veerkracht en weerbaarheid en de fundamenten ervan in de vroegkinderlijke opvoeding. In J. Brodala, G. Cuyvers & G. Van den Eeckhaut (Eds.), Kanttekeningen. Bouwen aan kansen op recht en toegang (pp. 13-29). Leuven/Apeldoorn: Garant.
  • Bruer, J.T. (1999). The myth of the first three years. A new understanding of early brain development and lifelong learning. New York: The Free Press. Geraadpleegd op 3 februari, 2011, op http://www.amazon.com/Myth-First-Three-Years-nderstanding/dp/0684851849…
  • Burke, K. (1935). Permanence and Change. New York: New Republic.
  • Cantillon, B. (2009, mei). De paradox van de investeringsstaat: Waarom is armoede niet gedaald? Universiteit Antwerpen: Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck. Geraadpleegd op 25 april, 2011, op http://webh01.ua.ac.be/csb/docs/20091006135800SFEV.pdf
  • Cavaria (2005, 15 juni). Holibifederatie verwijt voorzitter Gezinsbond weinig consequente houding. Gent: Cavaria. Geraadpleegd op 20 april, 2011, op http://www.cavaria.be/nieuws/persbericht/holebifederatie-verwijt-voorzi…
  • Coessens, A. (1995). Theater, dans en opera in het tijds- en maatschappijbeeld van de jaren tachtig in België: de opkomst van de theatraliteit en de gevolgen hiervan voor het aspect muziek. Onuitgegeven masterproef. Universiteit Gent, Faculteit Letteren & Wijsbegeerte, Vakgroep Kunst – Muziek – en Theaterwetenschappen.
  • Dasberg, L. (1975). Grootbrengen door kleinhouden als historisch verschijnsel. Amsterdam: Boom.
  • Dasberg, L. (2000). Grenzen. Pedagogiek, 20(1), 60-62.
  • de Bruin, J. (1999). De spanning van seksualiteit. Plezier en gevaar in jongerenbladen. Amsterdam: Het Spinhuis.
  • De Gezinsbond (2010). Even voorstellen. De Gezinsbond is er voor jou. Brussel: Gezinsbond. Geraadpleegd op 23 oktober, 2010, op http://www.gezinsbond.be/index.php?option=com_content&view=article&id=3…
  • De Keyser, C.C., Hellemans, M., & Marcoen, A. (1976). Liber amicorum Albert Kriekemans: de mens zichzelf een taak. Tielt: Lannoo.
  • Delfos, M. F. (2004, april). Over ontwikkelen: eisen en verwennen. De wereld van het jonge kind, 239-242. Geraadpleegd op 10 oktober, 2010, op http://www.mdelfos.nl/2004-wjk-overontwikkelen.pdf
  • Delfos, M. F. (2006). Het maakbare kind: Opvoeding als (ver)gissing. Amsterdam: SWP
  • De Maesschalck, E. (1996). Een Bond voor alle gezinnen. Geschiedenis van de gezinsbeweging in Vlaanderen. Brussel: BGJG.
  • den Boer, D.J., Bouwman, H., Frissen, V., & Houben, M. (2005). Methodologie en statistiek voor communicatie-onderzoek. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
  • Depaepe, M. (2005). Geen ambacht zonder werktuigen. Reflecties over de conceptuele omgang met het pedagogisch verleden. In M. Depaepe, F. Simon & A. Van Gorp (Eds.). Paradoxen van de pedagogisering. Handboek pedagogische historiografie. Leuven: Acco.
  • Dré (1961, 16 juni). Va, moe, en wij. De Bond, 41(24), 3.
  • De Sterck, M. (1985, 3 mei). De wereld op zijn kop – anti-autoritaire kinderfantasieën. Groot worden is geen kinderspel. De Bond, 65(18), 24-25.
  • du Bois-Reymond, M. (1994). Jongeren en ouders: Hedendaagse gezinsculturen. Jeugd en Samenleving, 24(12), 676-689.
  • Edwards, R., & Gillies, V. (2004). Support in parenting: Values and consensus concerning who to turn to. Journal of Social Policy, 33, 627-647.
  • Eribon, D. (1989). Michel Foucault. Paris: Flammarion.
  • Featherstone, B. (2006). Rethinking family support in the current policy context. British Journal of Social Work, 36(1), 5-19.
  • Foucault, M. (2006). De woorden en de dingen: een archeologie van de menswetenschappen. Amsterdam: Boom.
  • Foucault, M. (2007). Discipline, toezicht en straf: de geboorte van de gevangenis. Groningen: Historische uitgeverij.
  • Fret, L. (1999). Op zoek naar een gemeenschappelijke analyse van ‘de nieuwe sociale kwestie’. Een overzicht van de stellingen en de disputerende commentaren. Alert, 25(2), 41-76.
  • Furedi, F. (2001). Bange ouders. Opvoeden zonder zorgen. Leuven: Uitgeverij Van Halewyck.
  • Furedi, F. (2002). Paranoid Parenting. Why ignoring the experts may be best for your child. Chicago: Chicago Review Press. Geraadpleegd op 3 maart, 2011, op http://www.amazon.com/Paranoid-Parenting-Frank-Furedi/dp/0713994886#rea…
  • Geldof, D. (1997). Het sociale in de risicomaatschappij. Over de essays van Ulrich Beck. Alert, 23(4), 70-79.
  • Geldof, D. (2004). Onzekerheid en sociale bescherming. Een bespreking van een boeiend essay van Robert Castel. Alert 30(2), 29-39.
  • Geudens, H. (2009). Jongeren op de dool in een labyrintische samenleving, Alert, 35(4), 18-25.
  • Gillies, V. (2005). Meeting parents' needs? Discourses of 'support' and 'inclusion' in family policy. Critical Social Policy, 25(1), 70-90.
  • Gillies, V. (2008). Perspectives on parenting responsibility: Contextualizing values and practices. Journal of Law and Society, 35(1), 95-112.
  • Glazemakers, I., & Deboutte, D. (2005). Opvoedingsondersteuning in Triple P, Alert, 31(5), 22-29.
  • Glazemakers, I.; Gijs, M. & Deboutte, D. (2007, 20 oktober). Het Antwerps Provinciaal Preventie Programma Ouderschapsbekwaamheid – Triple P. Universiteit Antwerpen: Studiedag Intercultureel Vrouwencentrum Antwerpen en Vrouwenstem Plus. Geraadpleegd op 3 november, 2010, op http://www.antwerpen.ywca.be/Nederlands/Dirk%20Deboutte.pdf
  • Godot, E. A. (2003). Hoezo pedagogisch? Amsterdam: SWP.
  • Goris, P., Burssens, D., Melis, B., & Vettenburg, N. (2006). Opvoedingsondersteuning. Alert, 32(5), 31-46.
  • Hermanns, J. (2008). Opvoedingsondersteuning: een winst- en verliesrekening. Welwijs. Wisselwerking onderwijs en welzijnswerk, 19(1), 12-15.
  • Hermans, K., Van Hamme, E., & Lammertyn, F. (1999). Sociale activering in Vlaamse OCMW’S: een empirische toetsing. Tijdschrift voor sociologie, 20(2), 149-174.
  • Hooghe, M. (1995). Het wordt nooit meer als vroeger. 1945-1995 België een halve eeuw modern. Leuven: Uitgeverij Van Halewyck.
  • Hooghe, M. & Jooris, A. (1999). Golden sixties: België in de jaren zestig – 1948 – 1973. Gent : Ludion.
  • Juriwel. (n.d.). Samenwerkingsakkoord Ouderstage. Brussel: Juriwel, de Vlaamse welzijns-, gezondheids- en gezinsregelgeving. Geraadpleegd op 4 februari, 2011, op http://www.juriwel.be/smartsite.net?id=10269
  • Keunen, B. (2003). Kleine genealogie van de ethische beproeving. Deleuze, Bachtin en de geschiedenis van de roman. Spiegel der letteren, 45(3), 295-317.
  • Kok, J.F.W. (2000). Effectief opvoeden. Meer dan praten en pleisters plakken. Leuven/Appeldoorn: Garant.
  • Kunneman, H. (2005). Social Work as laboratory for Normative Professionalisation. Social Work & Society, 3(2), 191-200.
  • Lammertyn, F. (1999). Tussen moralisme en moderniteit. Op zoek naar nieuwe vormen van sociale bescherming voor een nieuwe sociale kwestie. Alert, 25(2), 14-39.
  • Lipsky, M. (1980). Street-level Bureaucracy: Dilemmas of the Individual in Public Services. New York: Russel.
  • Lox, F. (1961, 29 december). Is de vrije tijdsbesteding dan alleen maar een probleem? De Bond, 41(37), 1.
  • Manssens, J. (2000). De nieuwe sociale kwestie gewikt en gewogen. Een kritische analyse van een academisch modebegrip. Tijdschrift voor sociologie, 21(2), 159-179.
  • Masschelein, J. (2008). Uitleiding: De pedagogische actualiteit en het pedagogische ethos. In J. Masschelein (Ed.), De lichtheid van het opvoeden. Een oefening in kijken, lezen en denken (pp.185-194). Leuven: Lannoo Campus.
  • Masschelein, J., & Quaghebeur, K. (2005). Participation for better or for worse? Journal of Philosophy of Education, 39(1), 51-65.
  • Masschelein, J., & Simons, M. (2002). An adequate education in a globalised world? A note on immunisation against being-together. Journal of Philosophy of Education, 36(4), 589-608.
  • Masui, H. (1985, 24 mei). Praten met Emmanuël Nelis over gedrags-stoornissen. “Vaak lachen naar je kind. Het lacht zeker terug...” De Bond, 65(21), 8-9.
  • Mayall, B. (2006). Sociologies of childhoods. To be published in: Bergère, G. & Vandenbroeck, M. (Eds.). Nouveaux paradigmes pour repenser l'education préscolaire.
  • Miller, S., & Sambell, K. (2003). What do Parents Feel they Need? Implications of Parents. Perspectives for the Facilitation of Parenting Programmes. Children & Society, 17(1), 32-45.
  • Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
  • Oosterling, H. (1993). Gilles Deleuze. Boom of Wortelstok? Filosofiemagazine, 2(5), 30-33.
  • Poot, W. (1994). De populariteit van opvoedingsondersteuning, aandacht voor opvoeding en ondersteuning in onderzoek. In A. Hol (Ed.), Opvoedingsondersteuning: Methoden, nieuwe opvattingen en praktische toepassingen (pp. 38-49). Utrecht: SWP.
  • Publicarto (n.d.). De Bond. Aalst: Publicarto. Geraadpleegd op 22 december, 2010, op http://www.publicarto.be/nl/s/3/gezinnen
  • Ramaekers, S. (2009). Moeten ouders de opvoeders van hun kinderen zijn? Alert, 35(4), 8-17.
  • Ramaekers, S., & Lambeir, B. (2007). Pedagogische schuld, een reactie op de idee van opvoedingsbelofte. Pedagogiek.nu. Geraadpleegd op 31 oktober, 2010, op http://www.pedagogiek.nu/101643.
  • Righart, H. (2004). De wereldwijde jaren zestig. Groot-Brittannië, Nederland, de Verenigde Staten. Universiteit Utrecht: Uitgegeven vanwege het Instituut Geschiedenis.
  • Roels, L. (1961, 23 juni). Weduwen vervangen ook de vaders. De Bond, 41(25), 1.
  • Sanders, M. R. (2008). Triple P-positive parenting program as a public health approach to strengthening parenting. Journal of Family Psychology, 22(4), 506-517.
  • Schaubroeck, K. (2010). Een verpletterend gevoel van verantwoordelijkheid. Waarom ouders zich altijd schuldig voelen. Breda: De Geus.
  • Schöttelndreier, M. (2008). Monsters van kinderen draken van ouders. Amsterdam: J.M. Meulenhof.
  • Scourfield, J., & Welsh, I. (2003). Risk, reflexivity and social control in child protection: new times or same old story? Critical Social Policy, 23(3), 398-420.
  • Simon, F. & Van Damme, D. (1989). De pedagogisering van de kinderlijke leefwereld. De ‘ligue de l’enseignement’ en de oorsprong van enkele para-scolaire initiatieven. In E. Verhellen, F. Spiesschaert, L. Cattrijsse (Eds.), Rechten van kinderen. Een tekstbundel van de rijksuniversiteit Gent naar aanleiding van de uno-conventie voor de rechten van het kind (pp. 153-181). Antwerpen: Kluwer.
  • s.n. (1961, 20 oktober). De jeugd beschermen. De Bond, 41(40), 1-2.
  • Spock, B. & Parker S.J. (1998). Dr. Spock's Baby and Child Care. New York: Pocket Books. Geraadpleegd op 25 november, 2010, op http://www.amazon.com/Dr-Spocks-Baby-Childcare-Seventh/dp/0671537628#re…
  • Van Breen, M. (1985, 25 jaar). 1985: internationaal jaar van de jeugd. De Bond, 65(4), 3.
  • Van Crombrugge, H. (1999). Verwantschap en verschil. Over de plaats van het gezin en de betekenis van het ouderschap in de moderne pedagogiek. Leuven/ Appeldoorn: Garant.
  • Van Crombrugge, H. (2005). Geen opvoeding zonder uitgesproken engagement. Van huwelijkscontract naar opvoedingscontract. In H. Van Crombrugge & E. Lombaert (Eds.), Gezin en opvoeding: weldadig en gewelddadig (pp. 77-94). Antwerpen/Appeldoorn: Garant.
  • Van Crombrugge, H. (2006). Denken over opvoeden: Inleiding in de pedagogiek. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
  • Van Crombrugge, H. (2007, 4 december). De opvoedingsbelofte. Pedagogiek.nu. Geraadpleegd op 15 oktober, 2010, op http://www.pedagogiek.nu/101643.
  • Vandenbroeck, M. (2008a). Maakbare kinderen voor een maakbare samenleving. Krax, 8(1), 16-19.
  • Vandenbroeck, M. (2008b). Opvoedingsondersteuning is meer dan risicomanagement. Alert, 34(2), 54-65.
  • Vandenbroeck, M. (2009a). Gezinspedagogiek. Ongepubliceerde cursus van Universiteit Gent: Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen.
  • Vandenbroeck, M. (2009b). In verzekerde bewaring. Honderdvijftig jaar kinderen, ouders en kinderopvang. Amsterdam : SWP.
  • Vandenbroeck, M. (2009c). Sociaal Werk en Professionalisering. Ongepubliceerde cursus van universiteit Gent: Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen.
  • Vandenbroeck, M., Boonaert, T., Van der Mespel, S., & De Brabandere, K. (2007). Opvoeden in Brussel. Gent-Brussel: Universiteit Gent – VBJK – VCOK – VGC. Geraadpleegd op 27 april, 2011, op
  • http://www.vbjk.be/files/Opvoeden%20in%20Brussel%20-%20eindrapport_0.pdf
  • Vandenbroeck, M. & Bouverne-De Bie, M. (2006). Children’s Agency and Educational Norms: a tensed negociation. Childhood 13(1), 127-143.
  • van der Pas, A. (2006). Het toneelstuk dat 'Goede Ouder' heet. Ouderschap & Ouderbegeleiding, 9(3), 258-265. Geraadpleegd op 30 oktober, 2010, op http://www.alicevanderpas.nl/pdf/Art-06-vdPas-GoedeOuder.pdf
  • Van Gils, J. (2004). Opvoedingsonzekerheid. Maak er geen drama van. Alert, 30 (2), 10-14.
  • Van Hecke, G. (2010a, 22 januari). Ouderschapskloof. De Bond, 90(2), 7.
  • Van Rotterdam, M. (2005). De 80’s: alles over de jaren tachtig. Utrecht: Kosmos – Z & K.
  • Verlinden, V. (2009). Ouderstage in Vlaanderen. Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg. Steunpunt Jeugdhulp. Geraadpleegd op 25 april, 2011, op http://www.osbj.be/?action=onderdeel&onderdeel=195#os
  • Vermeirsch, R. (1985, 4 januari). “Tieners van de jaren 80...wij maken plaats voor jullie!” De Bond, 65(1), p. 2.
  • Verschelden, G. & De Droogh, L. (2009). Van educatie naar leren en terug? Over de verschuivende plaats van leren en educatie in onze samenleving. In J. Brodala, G. Cuyvers, A. Devillé & G. Van den Eeckhaut (Eds.), Met een dubbele lus (pp. 225-236). Leuven: Garant.
  • Vervotte, I. (2006, 30 oktober). Beleidsbrief Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
  • Vuijsje, H., Wouters, C. (1999). Macht en gezag in het laatste kwart: inpakken en wegwezen. Den Haag: Een uitgave ter gelegenheid van 25 jaar Sociaal en Cultureel Planbureau. Geraadpleegd op 10 oktober, 2010, op http://www.scp.nl/dsresource?objectid=24715&type=org
  • Walravens, E. (2005). Gezinsopvoeding in een postmodern tijdperk. In H. Van Crombrugge & E. Lombaert (Eds.), Gezin en opvoeding: weldadig en gewelddadig (pp. 13-28). Antwerpen/ Appeldoorn: Garant.
  • Wasoff, F. & Hill, M. (2002). ‘Family Policy in Scotland’. Social Policy and Society, 1(3), 171–82.
  • Wester, F. (1987). Strategieën voor kwalitatief onderzoek. Muiderberg: Dick Coutinho.
  • Weymans, W. (2005). Op zoek naar het onvindbare volk. Pierre Rosanvallon en het probleem van de politieke representatie. Tijdschrift voor sociologie, 4, 328-352. Geraadpleegd op 2 maart, 2011, op http://www.sociologie.be/%5Cpdf%5Ctvs2005nr4art2.pdf
  • Wubs, J. (2004). Luisteren naar deskundigen: Opvoedingsadvies aan Nederlandse ouders 1945-1999. Assen: Koninklijke Van Gorcum.
  • Young, K. T. (1990). American Conceptions of Infant Development from 1955 to 1984 - What the Experts Are Telling Parents. Child Development, 61(1), 17-28.
  • Zwiep, C., Ligtermoet, I., & de Ruyter, B. (1996). Vragen hebben is nog geen opvoedingsonzekerheid. Onderzoek naar de behoefte aan opvoedingsondersteuning in Harderwijk. Jeugd en Samenleving, 26(2/3), 81-86.

 

Download scriptie (1014.68 KB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2011