Albert De Smaele (1921-2009) Het bewogen leven van een veelzijdige krantenmagnaat

Sofie Verbrugge promotor Karel Van Nieuwenhuyse
Persbericht

Albert De Smaele (1921-2009) Het bewogen leven van een veelzijdige krantenmagnaat

 

Albert De Smaele (1921-2009)

Het bewogen leven van de Belgische Charles Kane

De pers en de politiek hebben sinds mensenheugenis een onlosmakende band. Ze bejubelen en verguisen elkaar de hele tijd en bewaken met argwaan elkaars doelstellingen en prioriteiten.  Daarnaast houden zij elkaar ook actueel en levend door een wederzijdse wisselwerking. Beiden hebben  doelen en ideeën die ze graag via elkaar willen realiseren.  Deze wisselwerking en wederzijdse steun werden vroeger voornamelijk belichaamd in de figuur van de krantenmagnaat, de directeur-generaal van een krantengroep.

Eén van de grootste Belgische krantenmagnaten van de twintigste eeuw was Albert De Smaele. De Smaele was niet alleen de drijvende kracht achter de kwaliteitskrant De Standaard, maar ook een sleutelfiguur achter de schermen van de Wetstraat en een belangrijke speler in het economische landschap. Albert De Smaele was daardoor de Belgische Charles Foster Kane, de beroemde Amerikaanse krantenmagnaat bekend uit de populaire film Citizen Kane. ‘IJzeren Bert’ zoals hij door zijn werknemers soms fluisterend op de werklvoer werd genoemd, was een man die symbool stond voor de brede wisselwerking tussen pers, politiek en bedrijfsleven. Zijn realisaties als Vlaams ondernemer in de bedrijfs-en perswereld en zijn invloed op de Belgische politiek maakten van zijn leven een verhaal dat verantwoord interessant is om nu te ontdekken.

 Bij het grote publiek was Albert De Smaele, geboren op 18 juni 1921 vooral bekend als de uitgever van De Standaard en Het Nieuwsblad. Slechts zesentwintig jaar was hij toen hij na de Tweede Wereldoorlog op de voorgrond trad in de overnamestrijd om de publicatierechten van De Standaard. De Smaele ontpopte zich door zijn overwinning in deze juridische strijd tot de onbetwiste directeur-generaal van de Standaardgroep. Andere aspecten van zijn leven zijn minder bekend. 

 De Smaele kweekte in zijn jeugd een katholieke, Vlaamse en sociale reflex die kenmerkend was voor de tweede helft van de twintigste eeuw. Door zijn engagement in tal van jeugdbewegingen, streed hij mee voor de katholieke en later ook de Vlaamse zaak. De Smaele wist op die manier ook een indrukwekkend relationeel en symbolisch kapitaal te vergaren. Veel van zijn jeugdvrienden werden later sleutelfiguren in de Belgische politiek. De Smaele was onder andere actief in KSA- Jong Vlaanderen, Universitas en KVHV. Daarnaast richtte hij ook zijn eigen caritatieve Ozanamkring op om de arbeidersfamilies van Aalst mee te ondersteunen en het ideaal van de volksverheffing mogelijk te maken. Deze paternalistische houding was in die tijd helemaal aanvaard en paste De Smaele later ook toe in zijn krantenbedrijf. De christelijke waarden en de Vlaamse rechten die hij in deze bewegingen had leren kennen, werden bovendien belangrijke pijlers van de Standaardgroep.

 De Smaele kwam uiteindelijk op toevallige wijze bij De Standaard terecht. Tijdens zijn rechtenstudies werd hij verliefd op Godelieve Sap, de dochter van CVP-minister en eigenaar van De Standaard, Gustaaf Sap. Door de plotse dood van zijn toekomstige schoonvader moest De Smaele als jonge jurist de belangen van zijn toekomstige familie verdedigen en geraakte zijn leven in een stroomversnelling. Door zijn krachtdadig optreden en zijn retorisch talent werd hij directeur-generaal van het familiebedrijf.

De Smaele wist van zijn persgroep die in de jaren 1947-1958 amper een rol had gespeeld een invloedrijke speler te maken op economisch en politiek vlak in de jaren zestig en zeventig. In 1947 bestond de groep slechts uit twee krantentitels. In de jaren vijftig begon hij, aangestoken door het gunstige ondernemingsklimaat in België, met de uitbouw van een groter krantenimperium en nam hij verschillende Vlaamse kranten en enkele tijdschriften over. Toen het debat over de persconcentratie en de negatieve gevolgen daarvan het vuur aan zijn schenen legde, zocht De Smaele nieuwe afzetmarkten op in Wallonië en Frankrijk. Eén van die tijdschriften was het Belgische tijdschrift Pourquoi Pas. De Smaele kocht en organiseerde dit tijdschrift in opdracht van zijn zakenpartner Jean-Marie Josi die hoopte om met deze aankoop meer grip te krijgen op de vaak harde en satirische manier waarop de Vlaamse eisen in dit blad werden voorgesteld.

Daarnaast schuwde de directeur-generaal geen technologische vernieuwingen en bracht hij als eerste Vlaamse ondernemer de computer binnen in de Belgische drukkerij-en perswereld. De Smaele wist door al deze vernieuwingen en uitbreidingen van zijn Standaardgroep een Belgisch en zelfs Europees getint persbedrijf te maken. Dankzij zijn ondernemingszin werd hij het hoofd van maar liefst veertien naamloze vennootschappen in België, Nederland en Frankrijk. In het totaal telde de hele onderneming in de jaren zeventig in binnen-en buitenland 5.000 personeelsleden en acht miljoen lezers. 

Deze talrijke uitbreidingen zorgden op hun beurt voor meer en frequentere politieke contacten. Zo kon De Smaele steeds meer wegen op het politieke beleid en wist hij een actieve rol te spelen in belangrijke dossiers zoals Leuven Vlaams. Om zijn contacten met de politiek te onderhouden, maakte De Smaele gebruik van politieke lunches, colloquia en briefcorrespondentie. Zo wist hij deel uit te maken van zowel de Vlaamse als Belgische elite. Via rechtstreekse contacten met eerste ministers kon hij suggesties doen voor het regeerakkoord en wist hij zelfs succesvol zijn schoonbroer, André Vlerick, een ministerpost te bezorgen.

Uiteindelijk kon de directeur-generaal het faillissement van zijn droom niet verhinderen. Voor zijn tegenstanders was de ondergang het gevolg van hoogmoed. Overinvesteringen hadden volgens hen gezorgd voor de financiële problemen van het persimperium van De Smaele. Bovendien sloeg de economische crisis van de jaren zeventig hard toe. De nasleep van de Jom Kippoer-oorlog  en een wereldwijde stijging van de papierprijs brachten De Smaele in moeilijke papieren. Een terugval van de inkomsten uit de advertenties en de hoge loonkosten maakten de chaos compleet en lieten het bedrijf in de bloedhete zomer van 1976 failliet gaan. Opmerkelijk was dat de politiek niet geneigd was de Standaardgroep te behoeden voor dit drama. Politieke tegenstanders zagen de krant maar al te graag verdwijnen en in nieuwe handen overgaan. Dit faillissement betekende het einde van een icoon in het Belgische perslandschap en een verlies voor de Vlaamse zaak. De Smaele leidde tot aan zijn dood in 2009 een eerder teruggetrokken bestaan. 

Bibliografie

Bronnen

Uitgegeven bronnen

BOHETS, J., De biografie van André Leysen: met weloverwogen lichtzinnigheid, 2002, Tielt.

DE LENTDECKER, L., Van LDL tot Louis De Lentdecker: memoires, 1997, Antwerpen.

DE RIDDER, H., Geen blad voor de mond: notities voor een biografie, 2001, Tielt.

EYSKENS, G., Gaston Eyskens: de memoires, 1993, Tielt.

EYSKENS, G., Het land waarin wij werken, 1973, Antwerpen.

MARTENS, W., De memoires: luctor et emergo, 2006, Tielt.

RUYS, M., Een levensverhaal, 1999, Tielt.

TINDEMANS, L., De memoires: gedreven door een overtuiging, Tielt, 2002.

 

Onuitgegeven bronnen

BIERBEEK, privé-archief Albert De Smaele, Agenda 1940, los stuk.BIERBEEK, privé-archief Albert De Smaele, Agenda 1944, los stuk.

BIERBEEK, privé-archief Albert De Smaele, Agenda 1959, los stuk.

BIERBEEK, privé-archief Albert De Smaele, Agenda 1960-1963, los stuk.

BIERBEEK, privé-archief Albert De Smaele, Agenda 1967-1970, los stuk.

BIERBEEK, privé-archief Albert De Smaele, Agenda 1974, los stuk.

BIERBEEK, privé-archief Albert De Smaele, Agenda 1976, los stuk.

KAMPENHOUT, privé-archief Jan Bohets, De Noodkrant: de Standaard, dagblad voor staatkundige maatschappelijke en ekonomische belangen, woensdag 23 juni 1976. 

KAMPENHOUT, privé-archief Jan Bohets, Een verbijsterend dossier: de moordenaars van De Standaard, tragische onthullingen van een kroongetuige Albert De Smaele.

LEUVEN, KADOC Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving, Archief André Vlerick, nr. 5.3.1.1: Aantal aandelen André Vlerick 1957-1964, maart 1957- maart 1964.

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick, nr. 5.3.1.3: onthaalbrochure N.V. De Standaard en N.V. Periodica, februari 1967.

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick, nr.5.3.1.7: brief Albert De Smaele aan André Vlerick, 16 april 1962.

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick, nr. 5.3.1.7: brief neerlegging geblokkeerde aandelen, 21 april 1964.

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick, nr.5.3.1.8: persartikels over het faillissement, 1976.

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick,nr. 5.3.1.8: de Vlaamse Pers na Albert de Smaele uit trends financieel ekonomisch magazine, 1 augustus 1976. 

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick, nr. 5.1.3.8: De zorgen van een krantenbaas uit Knack, 24 december 1975.

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick, nr.5.3.1.9: schuldvorderingen.

LEUVEN, KADOC, Archief André Vlerick, nr 5.4.1: raad van beheer van 22 maart 1977, 22 maart 1977.

LEUVEN, Privé-archief Karel Van Nieuwenhuyse, ‘Staatburgerlijke opvoeding door Kan. Prof. Dr. A. Dondeyne’, map interview Michiel Vandekerckhove.

LEUVEN, Privé-archief Karel Van Nieuwenhuyse, ‘Faxen Albert De Smaele’, map faxen Albert De Smaele.

 

Mondelinge bronnen 

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Albert De Smaele, 18 februari 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Clem De Ridder, 8 juni 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Gaby Vandeputte, 17 augustus1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Guido Despiegelaere, 13 november 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Jan Bohets, 11 oktober 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Jos Dupré, 14 september 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Karel Hemmerechts, 22 februari 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Leo Schrooten, 8 november 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Louis De Lentdecker, 8 september 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Maurice Brébart, 9 juli 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Raf Rebard, 19 mei 1999.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Interview met Vaast Leysen, 7 januari 1999.

VERBRUGGE, S., Interview met Hugo de Ridder, 5 december 2011.

VERBRUGGE, S., Interview met Jan Bohets, 25 februari 2012. 

VERBRUGGE, S., Interview met Jan Verroken, 7 februari 2012.

VERBRUGGE, S., Telefoongesprek met Jos Dupré, 16 november 2011.

 

Literatuur

ABRAMS, L., Oral History Theory, Abingdon, 2010, 54.

BEKE, W. en VAN NIEUWENHUYSE, K., ‘Vlaamse actie binnen de CVP/PSC: de Groep van Acht’, Res Publica: tijdschrift voor Politieke wetenschappen, 44 (2001), 119-148.

BLEYEN, J., ‘Praten over seks? Theoretische kwesties in verband met oral history’, Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 38 (2008), 329.

DE SCHRYVER, R., Historiografie: vijfentwintig eeuwen geschiedschrijving van West-Europa, 1997, Leuven.

DURNEZ, G., De Standaard: het levensverhaal van een Vlaamse krant van 1948-VUM, 1993, Tielt.

GINSBORG, P., Silvio Berlusconi: television, power and patrimony, 2005, Londen en New York.

KWANTEN, G., August-Edmond De Schryver (1898-1991), 2001, Leuven.

LUYCKX, T., De politieke geschiedenis van België van 1789 tot heden, 1977, Amsterdam.

ROEFFAERS, H.,  ‘Streven, Universitas en professor Albert Dondeyne’, 2005, (http://www.streventijdschrift.be/artikels/05/RoeffaersDondeyne.htm)

VAN EENOO, R., ‘Karel Van nieuwenhuyse: de klauw van een papieren leeuw’, Wetenschappelijke tijdingen, 69 (2010), 179.

VANDERMEERSCH, P., ‘De man die De Standaard groot maakte’, 2009, (http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=2629H01B).

VAN NIEUWENHUYSE, K., De klauw van een papieren leew: een politieke geschiedenis van de krant De Standaard (1947-1976), 2005, Leuven.

VAN NIEUWENHUYSE, K., ‘De Roots van eeen krantenmagnaat: Albert de Smaele in KSA Oost-Vlaanderen’, Gisteren en vandaag. Driemaandelijks tijdschrift over KSJ-KSA-VKSJ, 22 (2003), 3-8.

VAN NIEUWENHUYSE, K., Een Standaard in Vlaanderen? Vlaams-katholieke krant op zoek naar kwaliteit en politieke invloed (1947-1976), 2002, Leuven.

WALGRAVE, S., VAN AELST, P. en BENNETT, L., ‘Beyond agenda-setting. Towards a broader theory of agenda interactions between political actors and the mass media’, 2006, (http://www.m2p.be/index.php?page=publications&search=Beyond+agenda-setting&search.x=0&search.y=0).

WITTE, E., Media en politiek: een inleiding tot de literatuur, 2002, Brussel.

WITTE, E., CRAEYBECKX, J. en MEYNEN, A., Poltieke geschiedenis van België van 1830 tot heden, 1997, Antwerpen.

WOESTENBORGHS, B. en DE NEEF, G., De katholieke studentenactie in Oost-Vlaanderen 1928-1992, 1992, Gent, 70-87. 

Universiteit of Hogeschool
Geschiedenis-Optie Moderniteit en Samenleving
Publicatiejaar
2012
sofieverb
Share this on: