De kwaliteit van pestbeleid op basisscholen, een casestudy van Antwerpse lagere scholen in een OVSG-context
De kwaliteit van pestbeleid op basisscholen, een casestudy van Antwerpse lagere scholen in een OVSG-context
PESTBELEID LAGERE SCHOLEN LOOPT SPAAK49% van de onderzochte scholen heeft geen geschreven pestbeleid
Scholen besteden de laatste jaren meer en meer aandacht aan pesten. Ludieke acties zoals de move tegen pesten van Ketnet en de anti-pestweek van de Vlaamse overheid kennen een opmars, maar hebben de scholen ook een kwalitatief uitgewerkt pestbeleid op papier? Stephanie Valckx (Universiteit Antwerpen) onderzocht voor haar masterscriptie de kwaliteit van het geschreven pestbeleid in zeven Antwerpse basisscholen en ontdekte dat die nog heel wat leemtes vertonen.
“Het uitwerken van een pestbeleid steunt voornamelijk op de algemene beginselen neergelegd in het Verdrag van de Rechten van het Kind (VRK)”, legt Valckx uit. “Vlaanderen zelf heeft daarentegen geen wettelijk kader ontwikkeld dat inspeelt op deze materie. De vormgeving van het pestbeleid wordt vaak overgelaten aan plaatselijke initiatieven van scholen. Literatuur toont nochtans aan dat een pestbeleid dat in geschreven vorm aanwezig is, leidt tot een vermindering in pestincidenten.”
De meerderheid van de onderzochte scholen schenkt in de definiëring van pesten veel aandacht aan de gevolgen voor de slachtoffers, maar deze aandacht vertaalt zich niet in de praktijk, waar vooral gefocust wordt op de pester en het verbeteren van zijn gedrag.
Nieuwe vormen van pestenUit Valckx haar onderzoek blijkt dat er is zeer weinig aandacht voor: racisme, ongewenst seksueel gedrag, cyberpesten en steaming. In het VRK staat het ‘belang opbrengen voor andere beschavingen’ nochtans centraal en wordt uitdrukkelijk vermeld dat ongewenst seksueel gedrag niet getolereerd kan worden. Desondanks besteden de onderzochte scholen hieraan geen aandacht in hun pestbeleid. Ondanks de verhoogde media-aandacht voor cyberpesten, steaming en hate speech worden deze vormen van pesten ook zeer zelden vermeld.
StraffenDe reactie op pestincidenten gebeurt in de meerderheid van de onderzochte scholen volgens eenzelfde filosofie. Er wordt namelijk zo veel mogelijk ingespeeld op de verantwoordelijkheid van de leerlingen zelf. Het werken aan een goede sfeer binnen de klas en bij uitbreiding de hele school staat hierbij centraal. Een tweede schakel in het reageren op pestincidenten vormt de leerkracht. Pas daarna worden er zorgcoördinatoren, directeurs en ouders ingeschakeld. Finaal wordt er een beroep gedaan op het CLB waarbij aangegeven wordt dat dit enkel in uitzonderlijke gevallen gebeurt.
Terwijl de meeste scholen werken met de principes van een no-blame benadering volgt één onderzochte school een heel andere weg. Door de namen van ‘pesters’ op een lijst in de klas op te schrijven, kan je zeggen dat deze school eerder een blame-aanpak volgt.
Om na te gaan of het pestbeleid voor alle leerlingen even consequent wordt toegepast, is het uitschrijven van een procedure een goed idee. Door het pestbeleid uit te schrijven wordt een poging gedaan om willekeur in de bestrijding van pestgedrag, tegen te gaan. Het biedt een kader waar alle betrokkenen naar kunnen refereren in acties die ze ondernemen. Uit Valckx haar onderzoek blijkt dat de meerderheid van de onderzochte scholen hun procedures nauwgezet volgen.
Passieve houding Hoewel het VRK ervoor pleit om de mening van het kind centraal te stellen en kinderen mee te laten beslissen in zaken die hen aanbelangen, vermeldt geen enkele school overleg met of participatie van leerlingen in de totstandkoming van het pestbeleid. Voornamelijk het leerkrachtenteam wordt ingezet om het pestbeleid te creëren. Ouders en de gemeenschap worden zeer weinig betrokken.
In de communicatie van het beleid zijn er verschillen te ontdekken tussen de onderzochte scholen. Er zijn scholen die actief ouders en leerlingen gaan informeren over het beleid maar deze zijn in de minderheid . De andere scholen hebben een meer ‘passieve houding’ en gaan er bijvoorbeeld vanuit dat ouders en leerlingen het pestbeleid zelf zullen opzoeken op de website.
“De evaluatie van het pestbeleid is in de grote meerderheid van de onderzochte scholen onbestaande op dit moment”, besluit Valckx. “De recentheid van het beleid en het niet ervaren van problemen kunnen hier als redenen worden aangehaald. De meeste scholen geven wel aan dat ze hieraan in de toekomst willen werken.”
Meer weten? Student: Stephanie Valckx Stephanie.Valckx@student.ua.ac.be ofPromotor: prof. dr. G.Lauwers gracienne.lauwers@ua.ac.be of 03 238 11 55
Couper, L. (2011) Putting play back in into the playground.
Kairaranga, 12, 39
Creswell, J. (2003). Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches (second edition) United States of America
Deboutte, G. (2008).
Pesten en geweld op school: Handreiking voor een daadkrachtig schoolbeleid. Brussel: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming
Dusenbury, L., Falco, M., Lake, A., Branigan, R.,& Bosworth, K.(1997). Nine critical elements of promising violence prevention programs.
Journal of School Health, 67(10), 409-414.
Decreet basisonderwijs, 25 februari 1997, B.S. 17-04-1997
Elliott, D.S., Grady, J.M., Heys, L., Ntepp, R., & Williams, S. (2002).
Safe Communities Safe Schools Safe School Planning and Law Related Issues: A Tool for Community Violence Prevention Efforts (SCSS-002). Opgehaald op 25 november 2012, van http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED498030.pdf
Eurydice. (2009).
Education on Online Safety in Schools in Europe. Opgehaald op 20 april 2012, van http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports…
Fiscus, J.W.& Pollack, I. (Eds.) (2000). The safety zone.
Northwest Regional Education Lab, 2, 1-3.
Glover, D., Cartwright, N., Gough, G. & Johnson, M. (1998). The introduction of anti-bullying policies: do policies help in the management of change?
School Leadership & Management, 18( 1), 89-105.
GLSEN and Harris (2012),Interactive,
Playgrounds and Prejudice: Elementary School Climate in the United States, A Survey of Students and Teachers. Opgehaald op 24 maart, van http://njbullying.org/documents/GLSENelementaryschoolsurvey2012.pdf
Greene, M.B.(2000) Bullying and harassment in schools, in: Moser, R.S. & Franz, C.E. (Eds.), Shocking violence: Youth perpetrators and victims- A multidisciplinary perspective, Charles C. Thomas, Springfield, IL, 72-101.
Hammarberg, T. (1998)
A School for Children with Rights: The significance of UN Convention on the Rights of the Child for modern education policy, UNICEF International Child Development, Italy
Kinderrechtencommissariaat. (2011).
Jaarverslag 2010-2011.Opgehaald op 24 april 2012 van http://www.sociaalcultureel.be/jeugd/kinderrechten/KRC-jaarverslag2010-…
Lambert, P., Scourfield, J., Smalley, N. & Jones, R. (2008). The social context of school bullying: evidence from a survey of children in South Wales.
Research Papers in Education, 23 (3), 269-291.
Lauwers, G., ‘De doorwerking van het VRK bij het verstrekken van kennis en het aanleren van vaardigheden en attitudes in school en de betekenis ervan bij de opleiding van onderwijzers’, in druk
Limits (2009).
Preventieplan voor leerlingen ter voorkoming van geweld, pesten en ongewenst seksueel gedrag. Opgehaald op 25 oktober 2012 van www.ond.vlaanderen.be/antisociaalgedrag/.../preventieplan-leerlingen.doc 46
Lindeman, L., Reulink, N. (2005)
Kwalitatief onderzoek. Opgehaald op 15 mei 2012, http://www.cs.ru.nl/~tomh/onderwijs/om2%20(2005)/om2_files/syllabus/kwa…
Mansouri, F., Jenkins, L. (2010). School as sites of race relations and intercultural tension.
Australian Journal of teacher education,7, 93-108.
Mooij, T.(1992) Pesten in het onderwijs. Nijmegen: ITS/Radboud Universiteit
Olweus, D. (1993).
Bullying at school: What we know and what we can do. Oxford: Blackwell Publishers.
Pinheiro, P. S. Chapter 4. Violence against children in schools and educational settings.
World Report on Violence Against Children, 109-157.
Plischewski H., Tveitereid K. (2008) International Network on School Bullying and Violence.(2008).
Policy overview of school bullying and violence among 8 members of the SBV network. Opgehaald op 17 november 2011 van
http://www.ond.vlaanderen.be/antisociaalgedrag/nuttig/69827%20Rapport%2…
Sensoa (2012)
Raamwerk seksualiteit en beleid. Opgehaald op 28 april 2012 van http://www.seksuelevorming.be/download/pub/RaamwerkSeksualiteitEnBeleid…
Slee, P.T. & Mohyla, J.(2007). The PEACE Pack: an evaluation of interventions to reduce bullying in four Australian primary schools.
Educational Research, 49(2), 103-114.
Smith, K., Smith, C., Osborn, R. & Samara, M. (2008) A content analysis of school anti-bullying policies: progress and limitations.
Educational psychology in practice, 1-12.
Steinberg, M. P., Allensworth, E., & Johnson, D. W. (2011).
Student and teacher safety in Chicago Public Schools: The roles of community context and school social organization. Consortium on
Chicago School Research at the University of Chicago Urban Education Institute.
Stephens, R.D.(1994). Planning for safer and better schools: School violence prevention and intervention strategies.
School psychologie Review, 23 (2), 204-215.
Stone, C.(1995). School community collaboration: comparing three initiatives,
Phi Delta Kappan, 76, 3-11.
T.O.R.B. (Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid), ‘Geweld op School’, mei-juni, 2011-2012.
Verheyde, M.(2006-2007) De betekenis van het VN-Kinderrechtenverdrag voor het onderwijs,
Tijdschrift voor onderwijs en onderwijsbeleid.2-3-4,244-257.
Vlaams instituut voor wetenschappelijk en technologisch aspectenonderzoek. (2004).
Cyberpesten bij jongeren in Vlaanderen onderzoeksrapport. Opgehaald op 13 mei 2012 van http://www.samenlevingentechnologie.be/ists/nl/pdf/rapporten/rapportcyb…
Willms, J.(1992)
Monitoring school performance: A Guide for Educators. Londen: Falmer.