Goed en rechtvaardig professioneel handelen
GOED EN RECHTVAARDIG PROFESSIONEEL HANDELEN: Implicaties van de ethiek van Ricoeur voor de relatie tussen het ethische en het morele in normatieve professionalisering
Iris Hartog
Deze masterscriptie behandelt een nog onuitgewerkt onderwerp in de theorie over normatieve professionalisering dat om verheldering vraagt, namelijk de relatie tussen ‘het ethische’ en ‘het morele’. Kunnen we in de zoektocht naar ‘goed professioneel handelen’ de vraag naar het goede strikt scheiden van de vraag naar het juiste, oftewel dat wat zich oplegt als verplicht?
Deze vraag wordt geconcretiseerd door het beschrijven van een specifieke praktijk van normatieve professionalisering waarin dit onderscheid op scherp wordt gesteld: de werkwijze en filosofie van Governance & Integrity.
De relatie tussen het ethische en morele wordt vervolgens onderzocht aan de hand van de ethiek van de filosoof Paul Ricoeur. Ricoeur ontwikkelt vanuit zijn identiteitsfilosofie een ethiek waarin het morele wordt opgevat als ‘kritisch moment’ in het ethische streven op het persoonlijke, intersubjectieve en institutionele niveau. Bij het toepassen van morele normen in concrete situaties dienen we terug te keren naar het oorspronkelijke ethische streven en de zorgzaamheid voor concrete personen, wat vraagt om ‘praktische wijsheid’.
Door Ricoeurs ethiek en notie van praktische wijsheid te verbinden met professionele praktijken, wordt duidelijk hoe het ethische ook daarin altijd het morele blijft vergezellen. Daarnaast biedt de ethiek van Ricoeur een rijke taal en brengt het diverse bronnen in beeld die het begeleiden van normatieve professionalisering kunnen verrijken.
Bibliografie
Literatuur
Berlin, I. (1996). Twee opvattingen van vrijheid. Amsterdam: Boom. (Oorspronkelijk opgenomen in Berlin, I. (1958). Four Essays on Liberty. Oxford: Oxford University Press.)
Cohen, R. A. & Marsh, J. L. (2003). Ricoeur as another: The ethics of subjectivity. Chicago: The University of Chicago Press.
De Boer, Th. (1993). Ricoeur en het hermeneutisch tijdperk van de rede. In H.E.S. Woldring (Red.), Moderne Franse filosofen, Foucault, Ricoeur, Irigaray, Baudrillard, Levinas, Derrida, Lyotard en Kristeva (pp. 27-45). Kampen: Kok, Agora.
De Jong, L., Geraedts, F. & Meij, R. (2006a). Over het morele oordeel. In H. de Koningh & F. van de Wouw (Red.), Handboek integriteit: Ervaringen uit de praktijk en achtergronden (pp. 133-146). Assen: Van Gorcum.
De Jong, L., Geraedts, F. & Meij, R. (2006b). Deugd, geluk en de toetssteen van gerechtigheid. In J. Delnoij, J. Laurier en F. Geraedts (Red.), Morele oordeelsvorming en de integere organisatie (pp. 212-228). Budel: Damon.
De Mul, J. (2000). Het verhalende zelf: Over persoonlijke en narratieve identiteit. Geraadpleegd op http://www.allegrosite.be/artikels/HET%20VERHALENDE%20ZELF.pdf
Geraedts, F. (2006). De ontdekking van het morele oordeel. In J. Delnoij, J. Laurier & F. Geraedts (Red.), Morele oordeelsvorming en de integere organisatie (pp. 23-41). Budel: Damon.
Geraedts, F., De Jong, L. & Meij, R. (2006). Procedure voor het morele oordelen. In J. Delnoij, J. Laurier & F. Geraedts (Red.), Morele oordeelsvorming en de integere organisatie (pp. 42-56). Budel: Damon.
Governance & Integrity (2011) Werkboek Training morele oordeelsvorming. Amsterdam: Governance & Integrity BV.
Governance & Integrity. (2011b). Trainershandboek. Amsterdam: Governance & Integrity BV.
Governance & Integrity BV website (2012). geraadpleegd op: http://www.governance-integrity.com
Governance & Integrity Nederland website (2011a). Geraadpleegd op: www.gi-nederland.nl
Habermas, J. (1990). Justice and solidarity: On the discussion concerning stage 6. In T.E. Wren (Red.), The moral domain: Essays in the ongoing discussion between philosophy and the social sciences (pp. 224-251). Cambridge, MA: MIT Press.
Habermas, J. (1993). Justification and application: Remarks on discourse ethics. Cambridge: Polity Press.
Hartog, I. (2010a). Het moreel juiste en de goede trainer: Eindverslag KOIS-stage Governance & Integrity BV. Stageverslag, gepubliceerd in eigen beheer. Te vinden in de bibliotheek van de UvH.
Hartog, I. (2010b). “Handelen naar bevind van zaken”: Gezamenlijk leren in en van de politiepraktijk. Eindverslag L&O-stage, Universiteit voor Humanistiek. Stageverslag, gepubliceerd in eigen beheer. Te vinden in de bibliotheek van de UvH.
Hartog, I. (2011). “Handelen naar bevind van zaken”: Gezamenlijk leren in en van de politiepraktijk. Onderzoeksverslag stage Kennemerland-Midden: onderzoek naar het (bevorderen van) het praktijkleren van agenten in de basispolitiezorg, basisteam Haarlem-Noord. Onderzoeksverslag, gepubliceerd in eigen beheer.
Hartog, I. (2012). Schaduwzijde van identificatie. Over intersubjectiviteit en moreel handelen bij Jessica Benjamin en Jürgen Habermas. Paper studieonderdeel ‘Sociale en politieke theorie’ master Humanistiek, niet gepubliceerd.
Jabobs, G., Meij, R., Tenwolde, H., & Zomer, Y. (2008). Normatieve professionalisering. In Jabobs, G., Meij, R., Tenwolde, H., & Zomer, Y. (Red), Goed werk: Verkenningen van normatieve professionalisering, pp. 7-14. Amsterdam: SWP.
Karssing, E. & Verheij, S. (2010). Een mislukt twistgesprek: Over deugden en morele oordeelsvorming. Dubbelinterview met F. Geraedts en P. van Tongeren. Niet gepubliceerd.
Kunneman, H. (2011). Normatieve professionalisering als overkoepelend en verbindend begrip. Gespreksnotitie voor de projectgroep Normatieve professionalisering van de UvH. Niet gepubliceerd.
Kunneman, H. (2009). Ethical complexity. In Cilliers, P. & Allen, R. (Red.), Complexity, difference and identity, pp. 131-164. Dordrecht: Springer Verlag.
Kunneman, H. (2005). Voorbij het dikke-ik: Bouwstenen voor een kritisch humanisme. Amsterdam: SWP / Humanistic University Press.
Kunneman, H. (1983). Habermas’ theorie van het communicatieve handelen: Een samenvatting. Meppel: Boom.
Lange, Frits (2005). Levenskunst. In: Hans Weigand (red.) Het volle leven. Levenskunst en levensloop in de moderne samenleving. Zoetermeer: Boekencentrum. Geraadpleegd op http://home.kpn.nl/delangef/publevenskunst.pdf
Manschot, H. (2003). De kwetsbaarheid van het zelf: Een studie geleid door het denken van Paul Ricoeur. Niet gepubliceerd.
Marsh, J.L. (2002a). Introduction. In R. A. Cohen & J. L. Marsh (Red.), Ricoeur as another: The ethics of subjectivity, pp. vii-xiv. Chicago: The University of Chicago Press.
Marsh, J.L. (2002b). The right and the good. In R. A. Cohen & J. L. Marsh (Red.), Ricoeur as another: The ethics of subjectivity, pp. 223-234. Chicago: The University of Chicago Press.
Meij, R. (2012a). Interview met R. Meij door I. Hartog, 5 juli 2012. Niet gepubliceerd.
Meij, R.(2012b). Just good enough public health. Artikel, niet gepubliceerd.
Nap, J. (2007). Werken aan blauw vakmanschap: Systematisch leren in de politiepraktijk. Apeldoorn: Politieacademie.
Nap, J. (2012). Vragen naar Goed Politiewerk: Belang-stellend ontwikkelen van de alledaagse praktijk. Proefschrift. Amsterdam: Boom.
Ricoeur, P. (1990). Oneself as another. Paperback edition. Vertaald uit het Frans door K. Blamey. Oorspronkelijke titel: Soi-même comme un autre. Chicago, IL: The University of Chicago Press.
Ricoeur, P. (1995). Intellectual autobiography. In L.E. Hanh (Red.), The philosophy of Paul Ricoeur, pp. 3-53. Chicago, IL: Open Court.
Simms, K. (2003). Paul Ricoeur. London: Routledge Thinkers
Sophocles. (1888 [442 v. Chr.]). Antigone. In The dramas of Sophocles, pp. 2-37. Vertaald door Sir George Young. Cambridge: Deighton Bell.
Stanford Encyclopedia of Philosophy. Geraadpleegd op http://plato.stanford.edu
Störing, H.J.(1976). Geschiedenis van de filosofie. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.
Universiteit voor Humanistiek website. (2012). Geraadpleegd op http://www.uvh.nl/normatieveprofessionalisering
Wall, J., Schweiker, W. & Hall, W.D. (2002). Introduction: Human capability and contemporary moral thought. In J. Wall, W. Schweiker & W.D. Hall (Red.), Paul Ricoeur and contemporary moral thought. London: Routledge.
Van den Bersselaar, V. (2009). Bestaansethiek : Normatieve professionalisering en de ethiek van identiteits-, levens- en zingevingsvragen. Amsterdam: SWP.
Zingeving & Professie & Governance & Integrity. (2010). Werkboek opleiding integriteitsfunctionaris / centrale vertrouwenspersoon 2010. Niet gepubliceerd.
