Het effect van levensstijlinterventie op het lichaamsgewicht en metabole parameters bij pre-puberale kinderen
Het metabool syndroom bij pre-puberale kinderen: een onzekere toekomst?
Tegenwoordig hoor je steeds meer over het metabool syndroom. Maar wat is het metabool syndroom juist? Komt het ook voor bij jonge kinderen (pre-puberaal) en aan wat moet een levensstijlinterventie voldoen om een gunstig en blijvend effect te verkrijgen? Met andere woorden: hoe kunnen we deze kinderen zo optimaal mogelijk hulp bieden? Een antwoord op onder meer deze vragen biedt het eindwerk van Meghan Bauwens, ondertussen afgestudeerd aan de Plantijn Hogeschool als diëtiste. De titel van het werk: ‘Het effect van levensstijlinterventie op het lichaamsgewicht en metabole parameters bij pre-puberale kinderen’.
Het aantal kinderen met overgewicht of obesitas neemt alsmaar toe. Het is zorgwekkend omdat dit een verhoogd risico inhoudt voor het ontwikkelen van het metabool syndroom (MetS). Het MetS is een complexe aandoening dat verschillende risicofactoren omvat. Deze risicofactoren zijn o.a. een toegenomen middelomtrek, een verhoogd suikergehalte, een verhoogd lipidengehalte in het bloed en een verhoogde bloeddruk. Tot op heden is er geen eenduidige definitie voor zowel volwassenen als kinderen door het nog ontbreken van cruciaal belangrijke informatie. Het exacte percentage dat weergeeft hoeveel personen lijden aan het MetS is dus nog steeds onduidelijk. Het is wel bekend dat het MetS verder evolueert naar diabetes type 2 (suikerziekte) en hart- en vaatziekten op jong volwassen leeftijd. De angst vergroot dan ook sterk voor toekomstige epidemieën van zowel diabetes type 2 als hart- en vaatziekten bij jongeren. Belangrijk is hier een stop aan toe te roepen. Echter, over het MetS is nog niet ‘alles’ bekend. Het ontstaan van de aandoening is niet helemaal duidelijk en de puberteit maakt het definiëren zodanig moeilijk waardoor onderzoek, preventie en interventies nu nodig zijn.
Tot op heden is er weinig onderzoek verricht naar de risicofactoren van het MetS tijdens interventiestudies met jonge kinderen (<10jaar). De interventies, studies waaraan kinderen deelnemen, zijn gericht op hoe het MetS voorkomen of behandeld kan worden. Het eindwerk bundelt de resultaten van enkele van deze studies tot een artikel. Het geeft antwoord op de vraag welk effect een interventie heeft op de onderzochte parameters (bijvoorbeeld middelomtrek) bij pre-puberale kinderen met overgewicht of obesitas al dan niet met het MetS. De studies tonen bij aanvang dat kinderen met overgewicht of obesitas minder gunstige waarden hebben dan kinderen met een normaal gewicht. De kinderen met een normaal lichaamsgewicht hebben bijvoorbeeld een kleinere middelomtrek en een minder hoge bloeddruk. De ontwikkeling van het MetS moet dus voorkomen worden bij kinderen met overgewicht of obesitas. Hulp moet worden geboden.
De effecten van de interventies werden besproken en deze resultaten leidden tot enkele aandachtspunten voor toekomstig onderzoek. Het is van belang de onderzoeksresultaten onder te verdelen naargelang geslacht en leeftijd en dit zowel voor als tijdens de puberteitsperiode. Bepaalde parameters gedragen zich verschillend afhankelijk het puberteitsstadium. Ten tweede gaat er aandacht naar de inhoud van het programma. Elke interventie moet leiden tot een verbetering in de gezondheid van het kind, meer bepaald door een vermindering in de graad van obesitas mogelijk te maken. Om gewichtsstabiliteit of –verlies te bekomen is zowel voedingsvoorlichting, gedragsverandering als het bevorderen van de fysieke activiteit noodzakelijk. Opteer voor het maken van betere voedingskeuzes, aan de hand van de principes van gezonde voeding. Dit is effectiever op lange termijn. Beweging moet gestimuleerd worden en sedentair gedrag dient beperkt te worden. Gedragsverandering is een derde en zeer belangrijke pijler omdat de veranderingen die bekomen worden in voeding en lichamelijke activiteit meestal een tijdelijk karakter aannemen. Als er voldoende aandacht wordt besteed aan gedragsverandering kan dit ombuigen tot een meer gunstig en blijvend karakter. Ten derde bereikt een 1 jaar durende interventie, die metabole en andere parameters bestudeert, positieve resultaten. Om meer significante verschillen waar te nemen kan een langdurige tijdsperiode aangewezen zijn. Naast deze tijdsduur is opvolging en eventuele bijsturing noodzakelijk om te voorkomen dat kinderen in oude gewoonten hervallen. Verder is de betrokkenheid van de ouders bij de interventie zeer belangrijk. De ouders en/of familie worden trouwens aanzien als het meest belangrijke middel om blijvende gedragsverandering te bekomen bij de jonge populatie. Er moet in de toekomst ook aandacht gaan naar de intensiteit van de interventie en naar groepseducatie. Als een bijeenkomst vaker plaatsvindt, vergroot de betrokkenheid met professionals en zal een beter resultaat verkregen worden.
Een levensstijlinterventieprogramma blijkt effectief te zijn voor zowel het verminderen van de graad van obesitas of overgewicht als het positief wijzigen van de componenten van het MetS. Wijzigingen in levensstijl kan dus het risico op het MetS beperken of de ontwikkeling trachten te voorkomen. Hierdoor verbetert ook het risicoprofiel voor diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Het is duidelijk dat de levensstijlwijzigingen met aandacht voor gezonde voeding en lichamelijke activiteit, de belangrijkste steunpilaren vormen van de behandeling. Dit krijgt dan ook voorrang op de focus naar elk individueel component.
Bijkomende studies blijven echter een noodzaak, waarbij deze aangehaalde punten de aandacht verdienen.
Bibliografie
Alberti, K.G.M.M., Aschner, P., Assal, J.P., Bennett, P.H., Groop, L., Jervell, J., et al. (1999).
Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and its complications. Report of a WHO consultation. Part 1: diagnosis and classification of diabetes mellitus. World health Organization, pp. 1-65. Geraadpleegd 24 maart 2012, Pubmed.
Alberti, K.G.M.M., Eckel, R.H., Grundy, S.M., Zimmet, P.Z., Cleeman, J.I., Donato, K.A., et
al. (2009). Harmonizing the Metabolic Syndrome: A Joint Interim Statement of the International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International Atherosclerosis Society; and International Association for the Study of Obesity. Circulation: Journal of the American Heart Association, 120, pp. 1640-1645. Geraadpleegd 15 april 2012, Pubmed.
Babu, A., Fogelfeld, L. (2006). Metabolic Syndrome and Prediabetes. Disease-a-Month, 52
(2005). (2-3), pp. 55-144. Geraadpleegd 31 oktober 2011, Science Direct.
Battista, M., Candidate, B.S., Murray, R.D., Stephen, M.D., Daniels, R. (2009). Use of the
metabolic syndrome in pediatrics: a blessing and a curse. Pediatric Surgery, 18, pp.136-143. Geraadpleegd 30 oktober 2011, Pubmed.
Bobbert, T., Rochlitz, H., Wegewitz, U., Akpulat, S., Mai, K., Weickert, M.O., Möhlig, M. et al.
(2005). Changes of adiponectin oligomer composition by moderate weight reduction. Diabetes, 54, pp. 2712–2719. Geraadpleegd 4 april 2012. Pubmed.
Brambilla, P., Lissau, I., Flodmark, C.E., Moreno, L.A., Widhalm, K., Wabitsch, M., Pietrobelli,
A. (2007). Metabolic risk-factor clustering estimation in children: to draw a line across pediatric metabolic syndrome. International Journal of Obesity, 31, pp. 591–600. Geraadpleegd 12 november 2011. Science Direct.
Brambilla, P., Pietrobelli, A. (2009). Behind and beyond the pediatric metabolic syndrome.
Italian Journal of Pediatrics, 35 (41), pp. 1-4. Geraadpleegd 6 november 2011, Springerlink.
Cambuli, VM., Musiu, MC., Incani, M., Paderi, DM., Serpe, R., Marras, V., et al. (2008).
Assessment of adiponectin and leptin as biomarkers of positive metabolic outcomes after lifestyle intervention in overweight and obese children. Journal Clinical Endocrinology Metabolism, 93 (8), pp. 3051–3057. Geraadpleegd 30 oktober 2011, Pubmed.
Casazza, K., Dulin-Keita, A., Gower, B.A., Fernandez, J.R. (2009). Differential influence of
diet and physical activity on components of metabolic syndrome in a multiethnic sample of children. Journal of the American dietetic association, 109, pp. 236 – 244. Geraadpleegd 31 oktober 2011, Science Direct.
Cole, T.J., Bellizzi, M.C., Flegal, K.M., Dietz, W.H. (2000). Establishing a standard definition
for child overweight and obesity worldwide: international survey. BMJ, 320, pp. 1-6. Geraadpleegd 22 januari 2012, Pubmed.
Csábi, G., Török, K., Jeges, S., Molnár. (2000). Presence of metabolic cardiovascular
syndrome in obese children. European Journal Pediatric, 159, pp. 91 - 94. Geraadpleegd 6 november 2011, Springerlink.
Daniels, S., Arnett, D., Eckel, R., Gidding, S., Hayman, L., Kumanyika, S., et al. (2005).
Overweight in Children and Adolescents: Pathophysiology, Consequences, Prevention, and Treatment. Circulation: Journal of the American Heart Association, 111, pp. 1999-2012. Geraadpleegd 12 november 2011. Pubmed.
Daniels, S.R., Greer, F.R. (2008). Lipid Screening and Cardiovascular Health in Childhood.
Pediatrics, 122, pp. 198-208. Geraadpleegd 29 december 2011, Pubmed.
Ervin, R.B. (2009). Prevalence of metabolic syndrome among adults 20 years of age and
over, by sex, age, race and ethnicity, and Body Mass Index: United States, 2003–2006. National Health Statistics Reports, 13, pp. 1-8. Geraadpleegd 19 april 2012, Pubmed.
Feldman, R.S. (2009). Ontwikkelingspsychologie. Benelux: Pearson Education.
Ford, E.S., Li, C. (2008). Defining the Metabolic Syndrome in Children and Adolescents: Will
the Real Definition Please Stand Up?. Journal Pediatric, 152, pp.160-164. Geraadpleegd 12 november 2011. Pubmed.
Ford, E.S., Li, C., Zhao, G. (2010). Prevalence and correlates of metabolic syndrome based
on a harmonious definition among adults in the US. Journal of Diabetes, 2, pp. 180–193. Geraadpleegd 12 november 2011. Pubmed.
Grundy, S.M., Becker, D., Clark, L.T., Cooper, R.S., Denke, M.A., Howard, J., et al. (2002).
Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) Final Report. Circulation: Journal of the American Heart Association, 106, p 3189. Geraadpleegd 24 maart 2012. Pubmed.
Grundy, S.M., Cleeman, J.I., Daniels, S.R., Donato, K.A., Eckel, R.H., Franklin, B.A., et al.
(2005). Diagnosis and Management of the Metabolic Syndrome: An American Heart Association/National Heart, Lung, and Blood Institute Scientific Statement. Circulation: Journal of the American Heart Association, 112, pp. 2735-2752. Geraadpleegd 24 maart 2012. Pubmed.
Guerre-Millo, M. (2004). Adipose tissue and adipokines: for better or worse. Diabetes
Metabolism, 30, pp. 13-19. Geraadpleegd 11 maart 2012. Pubmed.
Hossain, P., Kawar, B., Nahas, M. E. (2007). Obesity and Diabetes in the Developing World:
A Growing Challenge. The New England Journal of Medicine, 356 (3), pp. 213-215. Geraadpleegd 6 november 2011.
Johnson, W.D., Kroon, J.J.M., Greenway, F.L., Bouchard, C., Ryan, D., Katzmarzyk, P.T.
(2009). Prevalence of Risk Factors for Metabolic Syndrome in Adolescents. Archives Pediatrics & Adolescent Medicine, 163(4), pp. 371-377. Geraadpleegd 19 april 2012, Pubmed.
Kadowaki, T., Yamauchi, T. (2005). Adiponectin and Adiponectin Receptors. Endocrine
Reviews, 26 (3), pp. 439–451. Geraadpleegd 11 maart 2012. Pubmed.
Kaelber, D.C., Pickett, F. (2009). Simple Table to Identify Children and Adolescents Needing
Further Evaluation of Blood Pressure. Pediatrics, 123, pp. 972-974.
Kassi, E., Pervanidou, P., Kaltsas, G., Chrousos, G. (2011). Metabolic syndrome: definitions
and controversies. BioMedCentral Medicine, 9(48), pp. 1-13. Geraadpleegd op 29 december 2011. Pubmed.
Kelishadi, R., Zemel, M.B., Hashemipour, M., Hosseini, M., Mohammadifard, N., Poursafa, P.
(2009). Can a dairy-rich diet be effective in long-term weight control of young children? Journal of the American College of Nutrition, 28 (5), pp. 601–610. Geraadpleegd 30 oktober 2011, Pubmed.
Marshall, W.A., Tanner, M.J. (1969). Variations in Pattern of Pubertal Changes in Girls.
Archives of Disease in Childhood, 44, pp.291-292. Geraadpleegd 5 april 2012, http://adc.bmj.com/content/44/235/291.full.pdf+html?sid=cbb3ebce-fd5e-4ec2-9812-0323b14e6eb1.
Marshall, W.A., Tanner, M.J. (1970). Variations in the Pattern of Pubertal Changes in Boys.
Archives of Disease in Childhood, 45, pp. 13-14. Geraadpleegd 5 april 2012, http://adc.bmj.com/content/45/239/13.full.pdf+html?sid=9048fce2-7145-4538-a155-2b3341c6c98e.
Martos, R., Valle, M., Morales, R.M., Cañete, R., Gascón, F., Urbano, M.M. (2009). Changes
in body mass index are associated with changes in inflammatory and endothelial dysfunction biomarkers in obese prepubertal children after 9 months of body mass index SD score loss. Metabolism Clinical and Experimental, 58, pp. 1153–1160. Geraadpleegd 31 oktober 2011, Science direct.
Mittal, S. (2008). Components of Metabolic Syndrome. The metabolic syndrome in clinical
practice, pp. 21-82. Geraadpleegd 7 november 2011, Springerlink.
Mittal,S. (2008). The Metabolic Syndrome in Clinical Practice: The Metabolic Syndrome and
Obesity in Children and Adolescents. Pp. 224-234. Geraadpleegd 6 november 2011. Springerlink.
Molnár, D. (2004). The prevalence of the metabolic syndrome and type 2 diabetes mellitus in
children and adolescents. International Journal of Obesity, 28, pp. 70–74. Geraadpleegd 6 november 2011. Pubmed.
Pacifico, L., Anania, C., Martino, F., Poggiogalle, E., Chiarelli, F., Arca, M. (2011).
Management of metabolic syndrome in children and adolescents. Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases, volume 21, pp. 455-466.
Pedrosa, C., Oliveira, B.M.P.M., Albuquerque, I., Simões-Pereira, C., Vaz-de-Almeida, M.D.,
Correia, F. (2011). Metabolic syndrome, adipokines and ghrelin in overweight and obese schoolchildren: results of a 1-year lifestyle intervention programme. European Journal Pediatric, 170, pp. 483–492. Geraadpleegd 10 oktober 2011, Pubmed.
Roth, C.L., Kratz, M., Ralston, M.M, Reinehr, T. (2011). Changes in adipose-derived
inflammatory cytokines and chemokines after successful lifestyle intervention in obese children. Metabolism Clinical and Experimental, 60, pp. 445–452. Geraadpleegd 31 oktober 2011, Science Direct.
Savoye, M., Shaw, M., Dziura, J., Tamborlane, W.V., Rose, P., Guandalini, C., et al. (2007).
Effects of a weight management program on body composition and metabolic parameters in overweight children A Randomized Controlled Trial. The Journal of the American Medical Association (JAMA), 297 (24), pp. 2697-2704. Geraadpleegd 30 oktober 2011, Pubmed.
Scherer, P.E. (2006). Adipose Tissue: From Lipid Storage Compartment to Endocrine Organ.
Diabetes, 55, pp. 1537–1545. Geraadpleegd 11 maart 2012. Pubmed.
Sen, Y., Kandemir, N., Alikasifoglu, A., Gonc, N., Ozon, A. (2008). Prevalence and risk
factors of metabolic syndrome in obese children and adolescents: the role of the severity of obesity. Eur J Pediatr, volume 167, pp. 1183–1189.
Tanner, M.J., Whitehouse, R.H. (1976).Clinical longitudinal standards for height, weight,
height velocity, weight velocity, and stages of puberty. Archives of Disease in Childhood, 51, pp. 170-171. Geraadpleegd 5 april 2012. Pubmed.
Van Vliet, M., Diamant, M., Van Der Lei, H.D.W., Budde, I.A. (2009). Het metabool syndroom
bij kinderen met overgewicht en obesitas in Amsterdam-West. Welke definitie identificeert kinderen met een hoog risico? Tijdschrift voor Kindergeneeskunde, 77 (1), pp. 2-10. Geraadpleegd 7 november 2011. Informatorium.
Weiss, R., Dziura, J., Burgert, T.S., Tamborlane, W.V., Taksali, S.E., Yeckel, C. W., et al.
(2004). Obesity and the Metabolic Syndrome in Children and Adolescents. The new England journal of medicine, 350, pp. 2362-2374. Geraadpleegd 6 november 2011. Pubmed.
Wilborn, C., Beckham, J., Campbell, B., Harvey, T., Galbreath, M. La Bounty, P. et al.
(2005). Obesity: Prevalence, Theories, Medical Consequences, Management, and Research Directions. Journal of the International Society of Sports Nutrition, volume 2, pp. 4-31.
Yannakoulia, M., Fappa, E., Hwang, J.J., Mantzoros, CS. (2009). Diet and Exercise in the
Prevention and Management of the Metabolic Syndrome. Nutrition and Health: Nutrition and Metabolism, 3, pp. 149-160. Geraadpleegd 7 november 2011. Springerlink.
Zimmet, P., Alberti, G., Kaufman, F., Tajima, N., Silink, M., Arslanian, S., et al. (2007). The
IDF consensus definition of the metabolic syndrome in children and adolescents (Brochure). International Diabetes Federation.
Zimmet, P., Alberti, G., Kaufman, F., Tajima, N., Silink, M., Arslanian, S., et al. (2007). The
metabolic syndrome in children and adolescents: the IDF consensus. Diabetes Voice, 52, pp. 29-32. Geraadpleegd 12 november 2011.
Zimmet, P., Alberti, K., Kaufman, F., Tajima, N., Silink, M., Arslanian, S. et al. (2007). The
metabolic syndrome in children and adolescents – an IDF consensus report. Pediatric Diabetes, 8, pp. 299–306. Geraadpleegd 6 november 2011. Pubmed.
