Hoe organiseren erkende vluchtelingen zich in Vlaanderen, gedurende de periode na hun erkenning, om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien.

Iris Fruru
Persbericht

Hoe organiseren erkende vluchtelingen zich in Vlaanderen, gedurende de periode na hun erkenning, om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien.

“Als erkend vluchteling verwierf ik heel wat rechten. Ik kon er niets mee doen…”

Mensen die in ons land officieel erkend worden als vluchteling, kunnen volgens de verblijfswetgeving rekenen op een omvattend verblijfsstatuut en een goede sociale rechtspositie. Uit een studie van Iris Fruru blijkt echter dat de meerderheid van alle erkende vluchtelingen er niet in slaagt onmiddellijk aanspraak te maken op deze rechten. Een totaal gebrek aan coördinatie en begeleiding in de overgang van materiële naar financiële steun ligt hieraan ten grondslag. De gevolgen zijn niet min. “Ik sliep drie nachten op straat met mijn zoon. Ik verkocht noodgedwongen mijn trouwring, om wat geld te hebben”, vertelt een erkend vluchteling.

Ongeveer 1 op 6 van alle mensen die asiel aanvragen mogen in België blijven. Zij krijgen officieel de vluchtelingenstatus. Dat geeft hen recht op dezelfde sociale bijstandsuitkeringen (o.a. leefloon) en sociale zekerheidsuitkeringen als de Belgen. Klinkt mooi op papier. In de praktijk kunnen de meesten onder hen echter geen beroep doen op hun verworven rechten.  

De Belgische wetgeving: continuïteit van opvang

Het grootste probleem ligt bij huisvesting. Vanaf het moment dat mensen als vluchteling erkend worden, hebben ze twee maanden de tijd om een huis te vinden. Na die twee maanden verliezen ze immers de materiële hulp (een slaapplaats, maaltijden en sanitaire voorzieningen) waarop ze recht hadden toen hun asielprocedure nog liep.  Dat is een erg korte periode. Bovendien is het hebben van een officieel adres van cruciaal belang om toegang te krijgen tot hun rechten. Zo kan men pas sociale bijstand aanvragen bij het OCMW van de gemeente, indien de betrokkene ook effectief in een woning verblijft.  

Het spreekt vanzelf dat de overgang van materiele hulp (tijdens de asielprocedure) naar financiële hulp (na toekenning van de vluchtelingenstatus) allesbehalve evident is. De wetgever verplicht voor deze periode nochtans continuïteit van opvang. Een geslaagde overschakeling van materiële naar financiële steun vraagt echter een goede samenwerking tussen de opvangstructuur en het OCMW. En daar knelt het schoentje. Tot op de dag van vandaag ontbreekt  het koninklijk besluit dat de regels van en middelen voor deze samenwerking vastlegt. Volgens Fruru’s onderzoek worden hierdoor mensen veel te weinig begeleid om die overgang zonder kleerscheuren te doorstaan.

Ook dit is Belgisch

Door het gebrek aan duidelijke structurele regels die de taakverdeling vastleggen, schuiven zowel de opvangstructuren als OCMW’s de verantwoordelijkheid van zich af. Anders gesteld: op het moment dat je erkend wordt als vluchteling, valt je omkadering weg en sta je er helemaal alleen voor. De overheid neemt zijn verantwoordelijkheid hier niet op. Rechten toekennen aan erkende vluchtelingen stelt immers niets voor als men geen beroep kan doen op die rechten.

Gevolg is dat erkend vluchtelingen zelf op zoek moeten naar een geschikte woning. Ze zijn hierbij genoodzaakt zich te begeven op de privémarkt, wat vaak problematisch is. Veel huizen zijn te duur, te klein of verkeren in een slechte staat. Bovendien – en dat is het grootste probleem – staan huisbazen vaak weigerachtig tegenover hen en het OCMW. Gezien hun situatie kunnen de meeste erkende vluchtelingen echter nergens anders terecht dan bij het OCMW.

Belang van sociaal netwerk

Hoe gaan ze dan om met deze barrières en hoe proberen ze deze het hoofd te bieden? Sommigen hebben het geluk een goede sociale assistent te hebben die hen informeert over hun rechten en helpt zoeken naar een woning. Daarnaast nemen hulporganisaties vaak zelf ad hoc het initiatief om de nodige omkadering te bieden aan deze doelgroep. Resultaat hiervan is een erg versnipperd hulpverleningslandschap, waarin erkende vluchtelingen moeilijk hun weg vinden. Bovendien blijven deze initiatieven ontoereikend om op iedere nood - ieder recht - te kunnen ingaan.Verder blijkt uit Fruru’s onderzoek dat beschikken over een sociaal netwerk een cruciale rol speelt. Sommige mensen bieden tijdelijk logement aan, anderen bieden financiële ondersteuning, nog anderen helpen hen in hun zoektocht naar een woning of delen hun eigen ervaringen rond hoe zij hun weg in België hebben gezocht of nog steeds zoeken. Maar zelfs wanneer ze een oplossing bieden, is dit niet altijd de beste en vaak slechts een tijdelijke. Bovendien beschikt niet iedereen over een sociaal netwerk op het moment dat men erkend wordt. Die mensen staan er alleen voor en moeten op zoek naar andere manieren om de overgang van materiële hulp naar financiële hulp te overbruggen. Vluchtelingen verkopen hun weinige materiële – maar emotioneel waardevolle – bezittingen, zoeken een illegale  bijverdienste of woning om toch in enkele basisbehoeften te kunnen voorzien.

Water naar zee dragen

Het onderzoek toont aan dat erkende vluchtelingen sterk afhankelijk zijn van de welwillendheid van anderen: maatschappelijk assistenten, trajectbegeleiders, huisbazen, vrijwilligers, NGO’s, landgenoten, lotgenoten,… Dit impliceert dat toeval of geluk bepaalt of ze kunnen genieten van de bescherming waar ze recht op hebben.

Alle aangehaalde knelpunten zijn van structurele aard. Zolang ze niet worden aangepakt, is het voor alle rechtstreeks betrokkenen water naar de zee dragen. Het is dan ook van cruciaal belang dat de overheid haar verantwoordelijkheid ten opzichte van deze doelgroep opneemt en garandeert dat iedere erkende vluchteling effectief beroep kan doen op zijn/haar verworven rechten. Dit ongeacht of de vluchteling over een sociaal netwerk beschikt of beroep kan doen op de welwillendheid van anderen. Pas wanneer iedere erkende vluchteling structureel de juiste informatie en omkadering krijgt, kan men spreken over gelijke kansen voor elke vluchteling. Dit is een verantwoordelijkheid van de politieke overheid en niet van de vluchteling zelf.

Bibliografie

 

Betts, A. (2010). The Refugee Regime Complex. Refugee Survey Quarterly , 29 (1).

Caestecker, F., & Vanheule, D. (2011, oktober 14). Zestig jaar Vluchtelingenverdrag van Genève: vluchtelingenbescherming in België en in de wereld. European Migration Network , pp. 1-16.

Caritas International. (2011). Begeleiding op maat: sleutel tot succesvolle integratie. Rapport van 2 jaar ervaring met vluchtelingen die in een gesloten centrum hun statuut kregen. Brussel: Caritas International.

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. (2009). Voorstelling van de resultaten van een onderzoek bij bevolkingsgroepen van vreemde origine in België. Brussel: Independent Research Bureau.

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. (2011). Migratie: jaarverslag 2010. Brussel: Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding.

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. (2012, mei 15). Impulsfonds. Opgeroepen op mei 20, 2012, van Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding: http://www.diversiteit.be/?action=onderdeel&onderdeel=60&titel=Impulsfo…

CGVS. (2010a). Jaarverslag 2009. Brussel: Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen.

CGVS. (2010b). Asiel in België. Brussel: Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatslozen.

CGVS. (2010c). Gehoor. Opgeroepen op mei 15, 2012, van Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen: http://www.cgvs.be/nl/Asielprocedure_in_de_praktijk/Gehoor/

CGVS. (2012a). Asielstatistieken: overzicht 2011. Brussel: Commisariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen.

CGVS. (2012b). Asielstatistieken maandverslag april 2012. Brussel: Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen.

De Cuyper, P., Lamberts, M., Pauwels, F., & Vets, C. (2010). Inburgering in Vlaanderen. Leuven: KU Leuven & Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving.

De Standaard. (2010, augustus 17). 1980: Tweede Staatshervorming. Opgeroepen op mei 5, 2012, van De Standaard: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=2O2U3L75

De Wilde, L., Ravier, A., Temmerman, L., Vanthuyne, A.-S., & Van Hecke, N. (2011). Interpretatieve onderzoeksmethoden. Gent: Universiteit Gent.

Desmet, E. (2003). Vijftig jaar Verdrag van Genève betreffende de status van vluchtelingen: een kritische balans. Jura Falconis , 39 (3), 377-428.

Dryden-Peterson, S., & Hovil, L. (2004). A Remaining Hope for Durable Solutions: Local Integration of Refugees and Their Hosts in the Case of Uganda. Refuge , 22 (1), 26-38.

EMN. (2009). The organisation of Asylum and Migration Policies in Belgium. Brussel: European Migration Netwerk Belgium.

EMN. (2012). Wijziging van de wetgeving met betrekking tot de opvang gepubliceerd in BS. Opgeroepen op april 29, 2012, van European Migration Netwerk: http://www.emnbelgium.be/nl/nieuws/wijziging-van-de-wetgeving-met-betre…

EVF. (2010). EVF-project: Opstap naar Wonen: Knelpuntenrapport. Hasselt: Europees Vluchtelingenfonds & CAW Sonar.

Fedasil. (2011). Asieltraject. Opgeroepen op april 29, 2012, van Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers: http://www.fedasil.be/nl/home/traject

Fedasil. (2008). Rapport d’analyse des données ' fin d’aide matérielle': conclusions et recommandations. Brussel: Fedasil.

FOD Buitenlandse Zaken. (2010). Asiel. Opgeroepen op maart 17, 2012, van FOD Buitenlandse Zaken: http://diplomatie.belgium.be/nl/Beleid/beleidsthemas/naar_een_mondiale_…

Geets, J., Pauwels, F., J., W., Lamberts, M., & Timmerman, C. (2006). Nieuwe migranten op de arbeidsmarkt. Leuven: K.U.Leuven, Hoger Instituut voor de Arbeid.

Goeman, H., & Van Puymbroeck, N. (2011). De bestuurlijke complexiteit van het migrantenbeleid: een conceptuele, institutionale en operationele schets. In C. Timmermans, I. Lodewyckx, E. Vanderwaeren, & D. Vanheule, MInteGRATIE: over nieuwe vormen van migratie en integratie (pp. 47-84). Brussel: University Press Antwerp.

Hammar, A., & Rodgers, G. (2008). Introduction: Notes on political economies of displacement in southern Africa. Journal of Contemporary African Studies , 26 (4), 355-370.

Hammar, T. (1985). European Immigration Policy: a Comparative Study. Cambridge: Cambridge University.

Hansen, A. (1990). Refugee self-settlement versus settlement on government schemes: the long-term consequences for security, integration and economic development of Angolan refugees (1966-1989) in Zambia. Geneva: United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD).

Hathaway, J., & Neve, A. (1997). Making International Refugee Law Relevant Again: A Proposal for Collectivized and Solution-Oriented Protection. Harvard Human Rights Journal , 115-147.

Hooghe, L., & Marks, G. (2003). Unraveling the Central State, but How? Types of Multi-Level Governance. American Political Science Review , 97 (2), 233-243.

Horst, C. (2006). Refugee Livelihoods: Continuity and Transformations. Refugee Survey Quarterly , 25 (2), 6-22.

Hovil, L. (2007). Self-­‐settled Refugees in Uganda: An Alternative Approach to Displacement. Journal of Refugees Studies , 20 (4), 599-620.

Jacobsen, K. (2001). The Forgotten Solution: Local Integration for Refugees in Developing Countries. Medford: Tufts University.

Keulen, M. (2004). Beleidsnota Inburgering 2004-2009. Brussel: Vlaams Parlement.

Korac, M. (2001). Cross-ethnic networks, self-reception system, and functional integration of refugees from the former Yugoslavia in Rome. Journal of International Migration and Integration , 2 (1), 1-26.

Kruispunt MI vzw. (2012a). Verblijfsstatuut. Opgeroepen op maart 18, 2012, van Kruispunt Migratie-Integratie: http://www.kruispuntmi.be/thema.aspx?id=410

Kruispunt MI vzw. (2012b). Vreemdelingenrecht. Opgeroepen op april 29, 2012, van Kruispunt Migratie-Integratie: http://www.kruispuntmi.be/vreemdelingenrecht/wegwijs.aspx?id=55

Kruispunt MI vzw. (2012c). Opvang van asielzoekers. Opgeroepen op april 29, 2012, van Vreemdelingenrecht: http://www.kruispuntmi.be/vreemdelingenrecht/wegwijs.aspx?id=292

Kruispunt MI vzw. (2012d). Het inburgeringstraject. Opgeroepen op mei 15, 2012, van Kruispunt Migratie-Integratie: http://www.kruispuntmi.be/thema.aspx?id=202

Kruispunt MI vzw. (2012e, mei 15). Integratiebeleid. Opgeroepen op mei 20, 2012, van Kruispunt Migratie-Integratie: http://www.kruispuntmi.be/thema.aspx?id=929

Lamberts, M., De Cuyper, P., Geets, J., Struyven, L., Timmerman, C., Van den Eede, S., et al. (2007). Het Vlaamse inburgeringsbeleid geëvalueerd: synthese. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid (KUL).

Lleshi, B. (2012, april 6). Cijfers en manipulatie. Opgeroepen op april 10, 2012, van MO*: http://www.mo.be/opinie/cijfers-en-manipulatie

Martin, S. (2010). Forced Migration, the Refugee Regime and the Responsibility to Protect. Global Responsibility to Protect , 38-59.

Morel, M. (2011). 60 jaar vluchtelingenverdrag: reden tot feest? Wereldbeeld , 35 (160), 31-35.

Morel, M., & Ryngaert, C. (2011). Migratie. Winnaars en verliezers . Leuven: Acco.

Mortelmans, A. (2011). Het integratieproces van asielzoekers, vluchtelingen en subsidiair beschermden. In C. Timmermans, I. Lodewyckx, E. Vanderwaeren, & D. Vanheule, MInteGRATIE: over nieuwe vormen van migratie en integratie (pp. 211-246). Brussel: University Press Antwerp.

Neumayer, E. (2005). Bogus Refugees? The Determinants of Asylum Migration to Western Europe. International Studies Quarterly , 389-409.

Perrin, N. (2011). Migraties en migrantenpopulaties in België. Brussel: Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding.

Richmond, A. (2002). Globalization: implications for immigrants and refugees. Ethnic and Racial Studies , 25 (5), 707-727.

Roberts, A. (1998). More Refugees, less Asylum: A Regime in Transformation. Journal of Refugee Studies (4), 375-395.

Robinson, V., & Segrott, J. (2002). Understanding the Decision-Making of Asylum Seekers. Londen: Home Office Research Study 243.

UNHCR. (2010). Western Europe: Cradle of Modern Asylum Systems (Regional Representation for Western Europe). Brussel: UNHCR.

UNHCR. (2011). States Parties to the 1951 Convention relating to the Status of Refugees and the 1967 Protocol. Genève: UNHCR.

UNHCR. (2011a). 60 years and still counting: global trends 2010. Genève: UNHCR.

UNHCR. (2011b). Statistical Yearbook 2010: trends in displacement, protection and solutions. Geneva: UNHCR.

UNHCR. (2012a). Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries: 2011. Genève: UNHCR.

UNHCR. (2012b). Global Appeal 2012 -2013: Challenging Times, Dangerous World. Geneva: UNHCR.

Vlaamse Overheid. (2012). Integratiebeleid van de Vlaamse overheid. Opgeroepen op mei 20, 2012, van Integratiebeleid van de Vlaamse overheid: http://www.integratiebeleid.be/integratiebeleid/

Vluchtelingenwerk Vlaanderen. (sd). Wat is een vluchteling? Brussel: Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen. (2009). De wet over de opvang van asielzoekers: een evaluatie. Brussel: Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen. (2012a). Wie zijn we en wat doen we? Opgeroepen op juni 5, 2012, van Vluchtelingenwerk Vlaanderen: http://www.vluchtelingenwerk.be/wat_doen_we/index.php

Vluchtelingenwerk Vlaanderen. (2012b). Toegankelijkheid van diensten: een plaats voor vluchtelingen in het welzijn en armoedebeleid. Inventaris van knelpunten (voorlopige versie - februari 2012). Brussel: Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen. (2012c). Plan De Block lost opvangcrisis niet op. Brussel: Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

VluchtelingenwerkVlaanderen, & Ciré. (2009). Evaluatie van de Opvangwet: nota Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Ciré. Brussel: Vluchtelingenwerk Vlaanderen & Ciré.

World Bank. (2011). World Development Report 2011: Conflict, Security, and Development. Washington DC: World Bank.

Universiteit of Hogeschool
Conflict and Development
Publicatiejaar
2012
Share this on: