Legacies marching on: Vincent Dunoyers mediale bemiddeling van dansrepertoire
Legacies marching on: Vincent Dunoyers mediale bemiddeling van dansrepertoire
Alors on danse – de vluchtigheid van dans
Het muzieknummer “Alors on danse” van Stromae uit 2009 zal je nog erg bekend in de oren klinken en zal je waarschijnlijk nog kunnen meezingen. Maar kan je je de laatste danssolo uit het televisieprogramma So You Think You Can Dance 2011 nog voor de geest halen, laat staan mee- of nadoen? Dit is niet enkel voor jou maar ook voor professioneel geschoolde dansers allesbehalve vanzelfsprekend. Theaterwetenschapster Karen Schilders (Ugent) vroeg zich af wat dit betekent voor de toekomst van moderne dans. Is deze met uitsterven bedreigd of zijn er middelen die ervoor kunnen zorgen dat deze lang en gelukkig voortleeft?
Muziek kan sinds de 11de eeuw opgetekend worden door de uitvinding van de notenbalk door de monnik Guido van Arezzo. Hoewel het systeem over de eeuwen heen geëvolueerd is tot wat we vandaag verstaan onder muzieknotatie, werd toen de basis gelegd voor het doorgeven van muziek in de vorm van een universeel systeem. Een concertuitvoering van Johann Sebastian Bachs muziek anno 2012 klinkt dan ook alsof de componist, meer dan 300 jaar na zijn dood, zelf het orkest dirigeert. Dit maakt ook dat een karaoke-versie van de hit van Stromae nauw kan aanleunen bij het origineel. Er bestaat echter geen universele en alomvattende notatiemethode om dans te beschrijven. Grof gesteld betekent dit dat vanaf het moment dat de muzieknotatie ontwikkeld werd er zo veel verschillende dansen zijn geweest, als er dansers waren. Het herhalen of opnieuw uitvoeren van dans is namelijk altijd aan interpretatie onderhevig. Prenten en aanwijzingen uit de 15de en 16de eeuw die tonen hoe danservoeten geplaatst dienen te worden, zeggen immers niets over het tempo van een dans of de positie van het lichaam in de ruimte. Zo bestaat er geen éénduidig beeld over hoe er gedanst werd in deze perioden.Met de opkomst van het klassieke ballet aan het einde van de 17de eeuw in Frankrijk, ontstond een dans waarvan we tot op vandaag wel een duidelijk beeld hebben. Door de ontwikkeling van karakteristieke bewegingen werd het mogelijk om deze via scholing over generaties heen door te geven. Zo wordt een balletdanser(es) nog altijd geassocieerd met ‘pliés’ en ‘pirouettes’ en kan je je bij deze termen ook bepaalde lichaamshoudingen voorstellen. Dit zorgde niet enkel voor een professionalisering van dans, maar stuitte ook op weerstand. Bepaalde lichamen (groot, klein, dik, dun, …) en bepaalde mensen (feministisch, vernieuwend,…) wensten zich aan het begin van de 20ste eeuw immers niet langer te schikken in dit keurslijf. De ballettraditie werd opengebroken en mondde uit in talloze gedanste varianten, tegenreacties en nieuwe belevingen van dans. Deze diverse dansen worden gebundeld onder de noemer de (westerse) moderne dans.
Met het ontstaan van deze nieuwe dansstrekkingen verdween de ballettraditie echter niet volledig. Het grote aantal klassiek geschoolde dansers in So You Think You Can Dance zijn hiervan een voorbeeld. Uit de audities van dit televisieprogramma blijkt ook hoe er nooit meer zo een universele danstraditie is geweest als het klassieke ballet. Hoewel populaire vormen van moderne dans zoals streetdance ook gebruik maken van vereiste bewegingen, is het de bedoeling om deze om te vormen tot een eigen bewegingsactie. Hier geldt er dus nog meer dan in de 15de en 16de eeuw dat iedere danser met zijn lichaam ‘zijn’ dans maakt. Dit is ook zo bij de varianten van de moderne dans die bij de podiumkunsten gerekend worden. Maar wat gebeurt er dan als het lichaam verdwijnt of oud wordt? Waar gaat de dans dan naar toe? Karen Schilders legt zich in haar onderzoek toe op deze vragen. Ze wenst zich immers niet neer te leggen bij de vaak geopperde stelling dat dans samen met het danserlichaam verdwijnt of enkel in het ‘nu’ bestaat. Hoewel dans slechts beperkt beroep kan doen op notatiesystemen in tegenstelling tot muziek en theater, meent Schilders dat aandacht voor en verwerking van het reeds gecreëerde, het repertoire, belangrijk is. Dit draagt namelijk niet enkel bij aan de uitbouw van de dansgeschiedenis, maar maakt ook dat dansmateriaal op een creatieve wijze gebruikt kan worden in de toekomst. Er dienen volgens Schilders dan ook alternatieve wijzen van kennisoverdracht bestudeerd te worden met betrekking tot dans. De pioniers van de moderne dans hadden hier echter weinig oog voor. Zij wensten zich immers te profileren via hun persoonlijke kennen en kunnen. In hun streven wantrouwden ze de opnameapparatuur die ook rond 1900 ontwikkeld werden. Deze terughoudendheid ten opzichte van nieuwe media oefent in tegenstelling tot hun dansen tot op vandaag invloed uit. Zo menen vele choreografen en dansers dat onder meer film afbreuk doet aan het specifieke tijdsruimtelijke aspect van dans.
Karen Schilders meent echter dat een mentaliteitsverandering zich opdringt. In een tijdperk waar fotofinishes en replays het menselijke oog beter doen zien en beslissend zijn voor het verloop van sportwedstrijden, bieden nieuwe media kansen voor een tijdsruimtelijke kunst zoals moderne dans. Zo zouden ze niet enkel kunnen helpen bij het analyseren en het aanleren van dansbewegingen, maar ook bij de overdracht van dans naar nieuwe generaties van dansers én publiek. Niet enkel So You Think You Can Dance, maar ook Opera in de Cinema, waarbij New Yorkse opera’s live worden getoond, vormen populaire formules die tijd, ruimte en disciplines verbinden en op een vernieuwende wijze in beeld brengen. Ze kunnen tot leidraad dienen bij een andere omgang met dans. Schilders meent dat dans daartoe (nog) meer moet durven openstaan voor andere disciplines. De danspraktijk van de Franse danser en choreograaf Vincent Dunoyer (°1962, Neilly-Sur-Seine) die aan de basis lag van Schilders’ onderzoek vormt daarvan een voorbeeld. Net door mengvormen te creëren waarbij dans in relatie treedt met fotografie en film weet Dunoyer de wezenlijke eigenschappen van dans beter te benaderen. Zo slaagt hij erin dans naast een lichaam in het heden ook een verleden en een toekomst te geven. Et alors? Alors on danse.
1. Geraadpleegde bronnen
1.1 Artikels
ABRAMS, Joshua, “The Contemporary Moment of Dance: Restaging Recent Classics” in:PAJ: A Journal of Performance and Art, jrg. 30 (2008), nr. 90, pp. 41-51
AGNEW, Vanessa, “History’s Affective Turn: Historical Reenactment and Its Work in the Present” in: Rethinking History, jrg. 11 (2007), nr. 3, pp. 299-312
BARBA, Fabian, “Research into Corporeality” in: Dance Research Journal, jrg. 43 (2011), nr. 1, pp. 82-89
BARTHES, Roland, “Sur la photographie”, in: BARTHES, Roland, Dits et écrits 1974-1980, Paris, Éditions du seuil, 1993, pp. 1235-1240
BAZIN, André, “Ontologie de l’image photographique” in: BAZIN, André, Qu’est-ce que le cinéma?, jrg. 1 (1958), Ontologie et Langage, pp. 11-19
BIRRINGER, Johannes, “Contemporary Performance/Technology” in: Theatre Journal, jrg. 51 (1999), nr. 4, pp. 361-381
BRANDSTETTER, Gabriele, “Choreography As a Cenotaph: The Memory of Movement” in: BRANDSTETTER, Gabriele, VÖLCKERS, Hortensia, (eds.), ReMembering the Body, Ostfildern-Ruit, Hatje Cantz Publishers/tanz2000.at, 2000, pp. 102 – 134
CARONIA, Antonio, “Never Twice in the Same River: Representation, History and Language in Contemporary Re-enactment” in: CARONIA, Antonio, JANŠA, Janez, QUARANTA, Domenico, (eds.), RE:akt! Reconstruction, Re-enactment, Re-porting, Ljubljana, Aksioma – Institute for Contemporary Arts, 2009, pp.7-21
CATTERSON, Pat, “I promised myself I would never let it leave my body’s memory” in: Dance Research Journal, jrg. 41 (2009), nr. 2, pp. 3-11
CAUSEY, Matthew, “The Screen Test of the Double: The Uncanny Performer in the Space of Technology” in: Theatre Journal, jrg. 51 (1999), nr. 4, pp. 383-394
DAVIS, Ryan M., “Double Exposure” in: PAJ: A Journal of Performance and Art, jrg. 34 (2012), nr. 101, pp. 46-55
DE LAET, Timmy, VAN IMSCHOOT, Myriam, “Het is theater zoals te verwachten maar niet te voorzien is/‘De natuur is mijn richtsnoer’” in: Etcetera, jrg. 26 (2008), nr. 114,pp. 3-12
DE LAET, Timmy, “Repertoire in beweging: Over de draaglijke lichtheid van de traditie” in: Etcetera, jrg. 28 (2010), nr. 121, pp. 30-38
DE LAET, Timmy, “ Dancing Metamemories” in: Performance Research: A Journal of the Performing Arts, jrg. 17 (2012), nr. 3, pp. 102-108
DUNOYER, Vincent, “Solos for Others (Werktitel)” in: HAEGHENS, Hugo, PROESMANS, Eef, (eds.), Mediale bemiddelingen. Over Vincent Dunoyer en anderen/Media Mediations, Maasmechelen, Cultuurcentrum Maasmechelen, 2003, n.a.v. een éénmalige try-out van Vincent Dunoyers Solos for Others, pp. 104-108
FRANKO, Mark, “Writing for the Body: Notation, Reconstruction, and Reinvention in Dance” in: Common Knowledge, jrg. 17 (2011), nr. 2, pp. 321-334
FREELAND, Cynthia, “Photographs and Icons” in: WALDEN, Scott, (ed.), Photography and Philosophy: Essays on the Pencil of Nature, Malden (Ma), Blackwell Publishing, 2008, pp. 50-69
GIELEN, Pascal, “Choreografie van de tic: De rol van het lijf in de dans” in: Etcetera, jrg. 16 (1997), nr. 15, pp. 34-37
GORDON, Terrence, “Redactioneel voorwoord bij de kritische editie” in: MCLUHAN, Marshal, DE LANGE, Samuel, (transl.), Media begrijpen: De extensies van de mens, Amsterdam, Nieuwezijds, 2002, pp. 7-14
GROSZ, Elizabeth, “Thinking the New: Of Futures yet Unthought” in: GROSZ, Elizabeth, (ed.), Becomings: Explorations in Time, Memory, and Futures, Ithaca/London, Cornell University Press, 1999, pp. 15-28
HAEGHENS, Hugo, “Herinneringsarbeid aan een droom” in: Etcetera, jrg. 19 (2001), nr. 77, pp. 59-60
LAERMANS, Rudi, “Kunst, Hedendaagsheid, Techniek: Theater bekeken door het camera-oog” in: Etcetera, jrg. 15 (1997), nr. 59, pp. 3-6
LAERMANS, Rudi, “De zintuigen bedriegen nooit” in: Etcetera, jrg. 18 (2000), nr.71, pp.8-9
LAERMANS, Rudi, “Het lichaam als medium: Notities rondom de Weense stop van Highway 101 van Meg Stuart/Damaged Goods” in: Etcetera, jrg. 18 (2000), nr. 73, pp. 66-72
LAERMANS, Rudi, “Het ruimtelijke vluchtpunt van het dansende lichaam” in: Etcetera, jrg. 19 (2001), nr. 75, pp. 54-56
LEDER, Drew, “Flesh and blood: A proposed supplement to Merleau-Ponty” in: Human Studies, jrg. 13 (1990), nr. 3, pp. 209-219
LEPECKI, André, “Skin, Body, and Presence in Contemporary European Choreography” in: TDR: The Drama Review, jrg. 43 (1999), nr.4, pp. 129-140
LEPECKI, André, “Writing in motion”, Engelse originele versie van wat als Nederlandse tekst verscheen in: Etcetera, jrg. 14 (1996), nr. 54, pp. 17-21
LEPECKI, André, “The Body as Archive: Will to Re-Enact and the Afterlives of Dances” in: Dance Research Journal, jrg. 42 (2010), nr. 2, pp. 28-48
LESHEM, Noah, WRIGHT, Lauren A., “Why Photography Matters as Art as Never Before by Michael Fried, and The Civil Contract of Photography by Ariella Azoulay” in: Critical Quarterly, jrg. 51 (2009), nr. 2, pp. 113-120
MILDER, Patricia, “Staging the Image: Video in Contemporary Performance” in: PAJ: A Journal of Performance and Art, jrg. 31 (2009), nr. 93, pp. 108-109
MITCHELL, William John Thomas, “What Do Pictures ‘Really’ Want?” in: October, jrg. 77 (1996), zomer-item, p. 73
MORGAN, Robert C., “Thoughts on Re-Performance, Experience, and Archivism” in: PAJ: A Journal of Performance and Art, jrg. 32 (2010), nr. 96, pp. 1-15
PEETERS, Jeroen, “Het kijken vormt de inzet” in: Etcetera, jrg. 18 (2000), nr. 74, pp. 47-51
PEETERS, Jeroen, “Een onmogelijke pas de deux: Over kijken en schrijven in het tijdperk van de visuele cultuur” in: Boekman, jrg. 15 (2003), nr. 57, pp. 44-50n.a.v. lezing op eerste salon Dance & Discourse op 5/01/2003, Amsterdam
PIPPIN, Robert, “Authenticity in Painting: Remarks on Michael Fried’s Art History”, in: Critical Inquiry, jrg. 31, lente 2005, pp. 575-598
POUILLAUDE, Frédéric, SOLOMON, Noémie, (transl.), “Scène and Contemporaneity” in: TDR: The Drama Review, jrg. 51 (2007), nr. 2, pp. 124-135
RICH, Adrienne, “When We Dead Awaken: Writing as Re-Vision” in: College English, jrg. 34 (1972), nr. 1, pp. 18-30
ROELSTRAETE, Dieter, “De geschiedenis van een metafoor, de toekomst van een illusie” in: CARELS, Edwin, KREMER, Mark, ROELSTRAETE, (eds.), Dieter, Projectie: Technologie als metafoor, Rotterdam, NAi Uitgevers, 2006, pp. 63-80
SCHECHNER, Richard, “Behavior, Performance, and Performance Space” in: Perspecta, jrg. 26 (1990), nummer gewijd aan ‘Theater, Theatricality, and Architecture’, pp. 97-102
SCHNEIDER, Rebecca, “Performance Remains Again” in: GIANNACHI, Gabriella, KAYE, Nick, SHANKS, Michael, Archaeologies of Presence: Art, Performance and the Persistence of Being, New York, Routledge, 2012, geen paginanummering (gelezen via googlebooks)
SIEGMUND, Gerald, “Spectres of the dance: Vincent Dunoyer’s Dance with the Media” in:HAEGHENS, Hugo, PROESMANS, Eef, (eds.), Mediale bemiddelingen. Over Vincent Dunoyer en anderen/Media Mediations, Maasmechelen, Cultuurcentrum Maasmechelen, 2003, n.a.v. een éénmalige try-out van Vincent Dunoyers Solos for Others, pp. 88-95
SCHILDERS, Karen, “Nicole Beutler: drie eigentijdse benaderingen van dansrepertoire” in: Documenta, jrg. 30 (2012), nr. 2, pp. 75-96
SMITH, Richard Cándida, “Introduction: Performing the Archive” in: SMITH, Richard Cándida, (ed), Art and the Performance of Memory: Sounds and Gestures of Recollection, London/New York, Routledge, 2002, p. 16
STALPAERT, Christel, “A Dramaturgy of the Body” in: Performance Research, jrg. 14 (2009), nr. 3, pp. 121- 125
STALPAERT, Christel, “Reenacting Modernity: Fabian Barba’s ‘A Mary Wigman Dance Evening’” in: Dance Research Journal, jrg. 43 (2011), nr. 1, pp. 90-95
TAYLOR, Diana, “Scenes of Cognition: Performance and Conquest” in: Theatre Journal, jrg. 56 (2004), nr. 3, pp. 353-372
TAYLOR, Diana, “Performance and/as History” in: TDR: The Drama Review, jrg. 50 (2006), nr. 1, pp. 67-86
T’JONCK, Pieter, “Melancholische miniaturen” in: Etcetera, jrg. 11 (1993), nr. 43, pp. 24-26
T’JONCK, Pieter, “De kijker, de acteur, het stuk, de locatie” in: Etcetera, jrg. 18 (2000), nr. 74, pp. 42-46
T’JONCK, Pieter “Het leven achter de foto’s: Over Sister van Rosas” in: Etcetera, jrg. 25 (2007), nr. 108, pp. 65-68
VAN CAMPENHOUT, Elke, “Het ontbreken als focus: ‘Spectra van de dans’ in CC Maasmechelen” in: Etcetera, jrg. 21 (2003), nr. 89, p. 54
VAN IMSCHOOT, Myriam, “Oefening in microscopie” in: HAEGHENS, Hugo, (ed.), Danssolo/Solodans, Maasmechelen, CC Maasmechelen, 1999, p. 77
VANDENBUSSCHE, Bert, “Dans, bekeken door het oog van de videocamera” in: Etcetera, jrg. 20 (2002), nr. 82, pp. 34-36
WARBURTON, Edward C., “Of Meanings and Movements: Re-Languaging Embodiment in Dance Phenomenology and Cognition” in: Dance Research Journal, jrg. 43 (2011), nr. 2, pp. 65-83
WHATLEY, Sarah, “Archives of the Dance: Shiobhan Davies Dance Online” in: Dance Research, jrg. 26 (2008), nr. 2, pp. 244-257
ZUMMER, Thomas, “Projectie en/of belichaming: genealogieën van het virtuele” in: CARELS, Edwin, KREMER, Mark, ROELSTRAETE, (eds.), Dieter, Projectie: Technologie als metafoor, Rotterdam, NAi Uitgevers, 2006, pp. 117-136, gepubliceerd n.a.v. de tentoonstelling The Projection Project: durven denken, durven dromen, Antwerpen, MuHKA, 15/12/2006-25/02/2007
1.2 Boeken
AUSLANDER, Philip, Liveness: Performance in a Mediatized Culture, London/New York, Routledge, 2004, p. 208
BARTHES, Roland, HOWARD, Richard, (transl.), Camera Lucida: Reflections on Photography, New York, Hill and Wang (Farrar, Straus and Giroux), 1981, p. 119
BENJAMIN, Walter, Het kunstwerk in het tijdperk van zijn technische reproduceerbaarheid & andere essays, Nijmegem, SUN, 1985, p. 134
BOLTER, Jay David, GRUSIN, Richard, Remediation: Understanding New Media, Cambridge (Massachusetts), MIT Press, 1998, p. 295
CARRUTHERS, Mary, The book of memory: A study of memory in medieval culture, Cambridge, Cambridge University Press, 2008, p. 519
DERRIDA, Jacques, PRENOWITZ, Eric, (transl.), Archive Fever: A Freudian Impression, Chicago/London, University of Chicago Press, 1996, p. 113
DRAAISMA, Douwe, De metaforenmachine: Een geschiedenis van het geheugen, Groningen, Historische Uitgeverij, 2010, p. 317
ECO, Umberto, DENISSEN, Frans, PLAS, Gerda, e.a., (transl.), De alledaagse onwerkelijkheid: Essays, Amsterdam, Bert Bakker, 1985, p. 350
FOUCAULT, Michel, Discipline and Punishment, New York, Vintage Books, 1998, p. 333
FOUCAULT, Michel, Discipline, toezicht en straf : de geboorte van de gevangenis, Groningen, Historische uitgeverij, 2001, p. 445
FRALEIGH, Sondra H., Dance and the Lived Body: A Descriptive Aesthetics, Pittsburgh, University of Pittsburgh Press, 1987, p. 284
GREENBERG, Clement, Homemade Esthetics: Observations on Art and Taste, Oxford, Oxford University Press, 2000, p. 208
LEPECKI, André, Exhausting Dance: Performance and the politics of movement, New York/ Abingdon, Routledge, 2006, p. 150
MANNING, Erin, Relationscapes: Movement, Art, Philosophy, London/Cambridge (Massachusetts), The MIT Press, 2009, p. 268
MASSUMI, Brian, Parables for the Virtual: movement, affect, sensation, Durham, Duke University Press, 2002, p. 329
MCLUHAN, Marshal, DE LANGE, Samuel, (transl.), Media begrijpen: De extensies van de mens, Amsterdam, Nieuwezijds, 2002, p. 424
MULDER, Arjen, Het Twintigste-Eeuwse Lichaam: Essay, Amsterdam, Uitgeverij Duizend & Een, 1996, p. 240
MULDER, Arjen, Understanding Media Theory: Language, Image, Sound, Behavior, Rotterdam, V2_/NAi Uitgevers, 2004, p. 230
PHELAN, Peggy, Mourning Sex: Performing Public Memories, New York, Routledge 1997, p. 187
SCHNEIDER, Rebecca, Performing Remains: Art and War in Times of Theatrical Reenactment, New York, Routledge, 2011, p. 272
SONTAG, Susan, DURAND, Gérard-Henri, DURAND, Guy, (transl.), La photographie: Essay, Parijs, Éditions du Seuil, 1979, p. 221
VAN DEN BERGHE, Gie, Kijken zonder zien: Omgaan met historische foto’s, Kalmthout, Pelckmans, 2011, p. 205
VAN DIJCK, José, Mediated Memories in the Digital Age, Stanford (Calif.), Stanford University Press, 2007, p. 232
1.3 Grijze literatuur
DUNOYER, Vincent, Opening_Still Correcting, p. 3[niet-gepubliceerde tekst in voorbereiding op Istanbul-performance Loan, ontvangen van Dunoyer op 15/06/2012, zie: Bijlage II]
Mailconversatie Vincent Dunoyer en Karen Schilders, 24/07/2012
SCHILDERS, Karen, Drie eigentijdse benaderingen van dansrepertoire aan de hand van Nicole Beutlers ‘The Exact Position of Things’, ‘Enter Ghost’ en ‘Lost is My Quiet Forever’, Ugent, 2012, niet-gepubliceerde bachelorproef o.l.v. Prof. Dr. Christel Stalpaert en Dra. Jeroen Coppens
1.4 Internet
CANBY, Vincent, Together Alone: Reflections on and of Gay Concerns, in: <http://movies.nytimes.com/movie/review?res=9E0CE6D91339F930A1575AC0A964958260>, geraadpleegd op 06/07/2012
CRAMER, Franz Anton, Weg Damit! Positionen des Verschwindens beim Festival ‘Körperstimmen No. 5‘ im Podewill, in: < http://sarma.be/docs/696>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in Frankfurter Allgemeine Zeitung (Berlin), 27/03/2000
DE PRETER, Elke, Pairforming – Interview with Vincent Dunoyer, in:< http://www.mokum.be/pdf/press/61-interview_with_Vincent_Dunoyer_Elke_de_Preter.pdf, geraadpleegd op 29/06/2012
DESINGEL, Drie Solo’s voor Vincent, in : <http://www.desingel.be/nl/programma/dans/5490/vincent-dunoyer-drie-solo-s-voor-vincent>, geraadpleegd op 27/06/2012
ISCID ENCYCLOPEDIA OF SCIENCE AND PHILOSOPHY, Ontogenesis, in: < http://www.iscid.org/encyclopedia/Ontogenesis>, geraadpleegd op 31/07/2012
KAAITHEATER, Poëtische associaties, in: < http://www.kaaitheater.be/mediastorage/FSMLDocument/266/en/2010_02_09_-_Vincent_Dunoyer_-_Encore.pdf>, geraadpleegd op 27/07/2012
LAERMANS, Rudi, Media Magic, in: <http://sarma.be/docs/1229>, geraadpleegd op 06/06/2012, Engelse vertaling van een tekst die oorspronkelijk werd gepubliceerd in: HAEGHENS, Hugo, PROESMANS, Eef, (eds.), Mediale bemiddelingen. Over Vincent Dunoyer en anderen/Media Mediations, Maasmechelen, Cultuurcentrum Maasmechelen, 2003, n.a.v. een éénmalige try-out van Vincent Dunoyers Solos for Others op 25/02/2003
NB PROJECTS, Antigone, in: < http://nbprojects.nl/index.php?id=128>, geraadpleegd op 07/08/2012
PAXTON, Steve, Material for the Spine – Trailer, in: <http://www.youtube.com/watch?v=8CntWmA1YTw&feature=related>, geraadpleegd op 31/07/2012
PEETERS, Jeroen, Kan dans vandaag anders dan struikelen en vallen? Jaaroverzicht: André Lepecki creëert een politiek perspectief op de huidige dans, in: <http://sarma.be/docs/937>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Morgen, 02/01/2006
PEETERS, Jeroen, De exquise dood van een choreograaf: Choreograaf Vincent Dunoyer over de creatie van ‘Cadavre Exquis’, in: <http://sarma.be/docs/909>, geraadpleegd op 06/06/2012, niet-gepubliceerd interview in opdracht van De Morgen
PEETERS, Jeroen, Een bel gevuld met tijd, in: < http://sarma.be/docs/491>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in de Financieel-Economische Tijd, 15/11/2000
PEETERS, Jeroen, Kijken, weifelen en beter kijken: Vincent Dunoyer creëert ‘Cadavre Exquis’ in CC Maasmechelen, in: < http://sarma.be/docs/912>, geraadpleegd op 06/06/2012, niet-gepubliceerde recensie geschreven voor De Morgen
PEETERS, Jeroen, Voor voetlicht en geestesoog van de anderen: Vincent Dunoyer opent festival ‘Spectra van de dans’ met ‘Solos for others’, in: <http://sarma.be/docs/408>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Morgen, 03/10/2003
PEETERS, Jeroen, Een pleidooi voor Stilstand: Jaaroverzicht: werd er nog gedanst in 2003, in: <http://sarma.be/docs/584>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Morgen, 08/01/2004
SARMA, What’s the Score, in: <http://sarma.be/oralsite/pages/What%27s_the_Score_Publication/>, geraadpleegd op 7/06/2012
SARMA, Introduction, in: <http://sarma.be/oralsite/pages/Index/>, geraadpleegd op 7/06/2012
SIEGMUND, Gerarld, Die Geburt des Tanzes aus dem Bild, in: < http://sarma.be/docs/399>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in Frankfurter Allgemeine Zeitung (Rhein-Main), 15/09/2000
SIEGMUND, Gerald, Spiel mit der Abwesenheit: Urauffürhrung von Vincent Dunoyers ‘The Princess Project’, in: <http://sarma.be/docs/348>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in Frankfurter Allgemeine Zeitung (Rhein-Main), 12/02/2001
T’JONCK, Pieter, Schaduw van drie coryfeeën kleurt solo op’ Springdance Festival’ in Utrecht, in: <http://sarma.be/docs/1964>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Standaard, 22/04/199
T’JONCK, Pieter, Werken met de erfenis, in:< http://rosas.foreach.be/nl/production/sister?tour=all>, geraadpleegd op 25/06/2012
T’JONCK, Pieter, Wat de camera niet kan onthullen, in: < http://sarma.be/docs/2191>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Standaard, 07/11/2000
T’JONCK, Pieter, Alleen met twee, in: <http://sarma.be/docs/2252>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Tijd, 19/09/2001
T’JONCK, Pieter, Ook live spelen is reconstructie, in: <http://sarma.be/docs/2373>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Tijd, 19/02/2003
T’JONCK, Pieter, Elk dansstuk vloeit voort uit het vorige: Vincent Dunoyer brengt 'Cadavre Exquis', in: <http://sarma.be/docs/2626>, geraadpleegd op 06/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd in De Tijd, 12/10/2005
T’JONCK, Pieter, Het oude helemaal nieuw, in: < http://www.dansinlimburg.be/ezine/het-oude-helemaal-nieuw-door-pieter-tjonck>, geraadpleegd op 03/06/2012, oorspronkelijk gepubliceerd als nieuwsbrief van Dans in Limburg, 2009
T’JONCK, Pieter, Encore, in: < http://www.kaaitheater.be/mediastorage/FSMLDocument/266/en/2010_02_09_-_Vincent_Dunoyer_-_Encore.pdf>, geraadpleegd op 27/07/2012
VAN CAMPENHOUT, Elke, De echo van het verlangen: De fantastische geliefde van Vincent Dunoyer, in: <http://sarma.be/docs/390>, geraadpleegd op 24/05/2012
VAN GERREWEY, Christophe, Niemand is van zichzelf, in: <http://vti.be/nl/stories/corpus-kunstkritiek/niemand-van-zichzelf>, geraadpleegd op 28/07/2012
VANHEULE, Stijn, “Lacan’s Construction and Deconstruction of the Double-Mirror Device” in: Frontiers in Pyschology, jrg. 2 (2011), nr. 209, zonder paginanummering, in: <http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3171787/>, geraadpleegd op 06/07/2012
VAN IMSCHOOT, Myriam, Rest in Pieces: On Scores, Notation and the Trace in Dance, in: < http://sarma.be/oralsite/pages/What%27s_the_Score_Publication/>, geraadpleegd op 9/06/2012
WALPURGIS, Etude #31, in: <http://www.walpurgis.be/v2/block2/archief.php?jaartal=1999>, geraadpleegd op 06/07/2012
WARBURTON, Edward C., Homepage, In: <http://www.warburton.com/ted/index.html>, geraadpleegd op 30/06/2012
WYNANTS, Jean-Marie, "Interview dans Le Soir” in: KAAITHEATER, Programmaboekje ‘Encore’, in: < http://www.kaaitheater.be/mediastorage/FSMLDocument/266/en/2010_02_09_-_Vincent_Dunoyer_-_Encore.pdf>, geraadpleegd op 27/07/2012
X, Introduction: From the Imaginary Look to the Real Gaze: Emergence of Lacanian Film Theory, in: <http://art3idea.psu.edu/locus/realgaze_0.pdf>, geraadpleegd op 15/07/2012
1.5 Symposia
“Panel 3: Catch me if you can. On scores & notations. Door Bojana Cvejic, Christel Stalpaert en Myriam van Imschoot” in: (What’s) The Matter with Method?, Colloquium Labo21, Kortrijk (Budascoop), 11-14/04/2012
Dance Through the Looking-Glass: An International Conference on the Philosophy of Dance and ‘Moving’ Bodies, Centre for Critical Philosophy, Gent (KANTL), 1-2/06/2012
1.6 Voorstellingen
1.6.1 Algemeen
Fase, Four Movements to the Music of Steve Reich, Anne Teresa De Keersmaeker; Brussel (Beursschouwburg), 18/03/1982 [Gezien door mij in Antwerpen (DeSingel) op 21/02/2012]
Vantage Point, Ariane Loze en Elisa Yvelin, Workspace Brussel en Pact Zollverein; Gent (Minardschouwburg), 18/10/2011, Belgische première
1.6.2Vincent Dunoyer
3 Solos for Vincent, Vincent Dunoyer m.m.v. Anne Teresa De Keersmaeker, Elizabeth Lecompte en Steve Paxton, Kaaitheater; Brussel (Kaaitheater), 10/12/1997
Etude #31, Vincent Dunoyer, Vanity vzw i.s.m. Walpurgis vzw en Springdance Festival; Utrecht (Springdancefestival), 14/04/1999
Vanity, Vincent Dunoyer, Vanity vzw i.s.m. Künstlerhaus Mousonturm; Frankfurt (Künstlerhaus Mousonturm), 8/10/1999
The Princess Project, Vincent Dunoyer, Vanity vzw i.s.m. Künstlerhaus Mousonturm; Frankfurt (Künstlerhaus Mousonturm), 2/10/2001
Solos for Others, Vincent Dunoyer, Vanity vzw i.s.m. Dans in Limburg, Kaaitheater en CC Maasmechelen; Frankfurt (Künstlerhaus Mousonturm), 12/09/2003
Cadavre Exquis, Vincent Dunoyer, Vanity vzw i.s.m. Dans in Limburg, P.A.R.T.S., Kaaitheater en CC Maasmechelen; Maasmechelen (CC Maasmechelen), 12/10/2005
Sister, Vincent Dunoyer/Anne Teresa De Keersmaeker, Rosas i.s.m. ImpulsTanz Wien; Wenen (ImpulsTanz), 14/07/2007
Encore, Vincent Dunoyer o.b.v. choreografisch materiaal van Anne Teresa De Keersmaeker, Steve Paxton, Etienne Guilloteau, Wim Vandekeybus, The Wooster Group, Mokum vzw i.s.m. Rosas, Kaaitheater, PACT Zollverein en Dans in Limburg, Essen (PACT Zollverein), 21/08/2009
Gastperformance Loan in exhibitie van Berlinde De Bruyckere, Vincent Dunoyer, Mokum vzw; Istanbul (ARTER Gallery), 21/06/2012 – 26/08/2012