Niets is wat het Lijkt: Hangjongeren in Maasmechelen
“Die make u zo”
Rondhangende jongeren en de maatschappij: vriend of vijand? In dit onderzoek werd samen met (allochtone) jongeren gezocht naar de betekenis van rondhangen en de invloed van de maatschappij op hun identiteitsvorming. Resultaten werden bekomen door deelname aan gemeenschappelijke activiteiten, analyses van graffiti van deze jongeren en diepgaande interviews. Rondhangen is voor hen een belangrijke vrijetijdsbesteding. Het is een manier om vrienden te ontmoeten, zich te amuseren en om een persoonlijke ruimte te creëren. Ze kunnen bovendien leren omgaan met vrijheden en geven zo vorm aan hun identiteit. Rondhangen is nochtans geen losstaand fenomeen bij de jongeren die aan dit onderzoek deelnamen. Het is een onderdeel van een straatcultuur die enorm belangrijk is voor adolescenten in het vinden van hun identiteit. De straatcultuur blijkt een belangrijke tegencultuur die zich afzet tegen de maatschappij, waarin ze moeilijk kunnen aarden en zich vaak onbegrepen voelen. De straatcultuur is voor deze jongeren, die opgroeien tussen twee culturen, een thuishaven. Rondhangen moet in dit kader bekeken worden en dit laat de maatschappij als eventuele ‘uitlokkende’ factor niet buiten beschouwing. InleidingStukgeslagen bierflesjes, afgebroken toiletten, graffiti, drugs en brandhaarden: mijn eerste impressie van rondhangende jongeren in een Maasmechelse speeltuin. Frustraties, zowel bij jeugdverenigingen, buurtbewoners als het gemeentebestuur, leiden tot een buurtvergadering om een oplossing te bedenken. De verschillende partners besloten om het zogenaamde ‘‘snoepwinkeltje’ [de hangplaats van deze jongeren] af te breken’ om op die manier ‘de veiligheid van de speeltuin te kunnen garanderen’ (“Marleen Kortleven vertelt verder… vandalisme speeltuin”, 2010, p. 3). De gemeente achtte de actie een goede zaak, ikzelf bleef met heel wat vragen zitten. Waarom doen jongeren zulke dingen? Is er een (goede) reden voor hun gedrag? Hoe voelen deze jongeren zich? Wat doen ze met negatieve oordelen? Heeft iemand dit ooit al eens aan hen gevraagd? Al deze vragen resulteerden uiteindelijk in een onderzoek in een multiculturele wijk te Maasmechelen (Limburg). Rondhangen: een betekenisvolle tijdsbesteding voor jongerenVoor tienerjongens, beduidend minder voor tienermeisjes, is rondhangen vooral een manier om vrienden – vaak van dezelfde afkomst – te ontmoeten, te ‘chillen’ en eventjes van thuis weg te zijn. Ze genieten van hun vrijheid (zonder sociale controle), maken keuzes rond alcohol- en drugsgebruik en leren omgaan met de regels die er in de maatschappij aanwezig zijn ( vb. politie). Rondhangen is voor de jongens ook een evenwaardige vrijetijdsbesteding naast andere hobby’s zoals voetbal en boksen. Jongeren zoeken ook een manier om zichzelf te amuseren, te stunten, zich uit te leven, elkaar uit te dagen, voorbijgangers na te roepen en eventueel te ‘gaan begaaien’ (i). Een voordeel is dat het weinig kost: “We willen hangen, laat ons toch gewoon hangen. Wat willen ze anders dat we doen? Dat we elke dag 50 euro opmaken of wat?” Vandalenstreken en kleine criminaliteit worden ook niet ontkend, maar er wordt wel een reden gegeven, zoals verveling of oplopende frustraties waardoor ze zich tot dit soort amusement moeten begeven. Rondhangen is dus meer dan overlast voor jongeren! Jongeren in strijd met de maatschappijWanneer zij in contact komen met maatschappelijke instanties, worden jongeren vaak geconfronteerd met een terugkerend gevoel van onbegrip, discriminatie, en het gevoel onvoldoende te (kunnen) betekenen in de samenleving. Ze voelen zich anders en niet gerespecteerd door de maatschappij. Zowel met politie als met de gemeentelijke jeugddienst, leerkrachten en interim-bureaus, loopt het vaak niet van een leien dakje: er ontstaan onderliggende frustraties die geen gehoor (kunnen) krijgen:“En om om dat [conflicten] voor te komen, begrijpt ge, dan dan kan je niet blijven praten, dan wordt ge woedend woedend woedend, als ge blijft praten praten, denk ik hou u mond, hou u mond, laat maar doen, begrijpt ge zo, hou u mond. Buh, ge krijgt meer stress, begrijpt ge, dan krijgt ge nog meer haat, nog meer haat naar die racisten en en tegenover jullie zo, begrijpt ge?” (Interview 6, p.19) Straatcultuur: een haven waar jongeren thuis komenWe komen tot de conclusie dat het rondhangen een klein onderdeeltje is in een groter en complexer netwerk dat de maatschappij heet. Verschillende aspecten spelen een belangrijke rol om het rondhangen, en de straatcultuur, te begrijpen. Allochtone adolescenten die hun identiteit proberen vorm te geven, worden geconfronteerd met heel wat maatschappelijke obstakels; hun nationaliteit (en de daarbij horende normen, waarden en tradities) die tegenstrijdig is met de gangbare cultuur in België, het gebrek aan kansen, heel wat onzekerheden en dergelijke zorgen ervoor dat jongeren zich met dezelfde gevoelens van kwetsbaarheid en onbegrip gaan verzamelen in een cultuur die wél erkenning en waardering toelaat, en zich tevens afzet tegen de normen en waarden van de maatschappij. De cultuur is een sterke tegencultuur die een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van een identiteit. Ze leren daar voor zichzelf opkomen, zich beschermen en krijgen aanzien en respect. Door de maatschappij te verwerpen en de nadruk te leggen op de eigen groep, gaan ze zich meer (positief) identificeren met de eigen groep. Op die manier kunnen zij hun zelfbeeld en –vertrouwen beschermen en zichzelf in een positief daglicht plaatsen (ii) . Wij als maatschappij zorgen dus zelf mee voor een verdere onderdrukking en groepering van bepaalde jongerengroepen! (i) Uit de bol gaan (Het Vlaams Woordenboek, 2012). Vanuit de context waarin de jongeren het woord gebruiken, slaat het ook vaak op bevuilen in termen van vandalisme. Voorbeeld: “Die zijn het overal aan het begaaien, die hebben elke week begaaid, zijn overal weggestuurd, nu zijn die bij ons komen hangen met hun jointjes, drugs, snuifkoppen allemaal, blo’s”. (ii) Vb. Fein & Spencer, 1998, zie Varauer, Main, & Connell; Tajfel & Turner, 1979, zie Pepermans, 2008 ReferentiesHet Vlaams Woordenboek (2012). Begaaien. Geraadpleegd op 25 april, 2012, van http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/begaaienVarauer, J.D., Main, K.J., & O’ Connell, G.B. (1998). How do individuals expect to be viewed by embers of lower status groups? Content and implications of meta-stereotypes. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 917-937.Pepermans, R. (2008). Arbeids- en organisatiepsychologie [cursus]. Faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen, Vrije Universiteit Brussel, Brussel, België.
Bibliografie
Anderson, E. (1994, mei). The Code of the Streets. The Atlantic. Geraadpleegd op 10 mei, 2012, van http://www.theatlantic.com/magazine/archive/1994/05/the-code-of-the-str…
Andriessen, I., Nievers,E., Faulk, L., & Dagevos, J. (2010). Liever Mark dan Mohammed? Onderzoek naar arbeidsmarktdiscriminatie van niet-Westerse migranten via praktijktests. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Antaki, C., Billig, M., Edwards, D., & Potter, J. (2003). Discourse analysis means doing analysis: a critique of six analytic shortcommings. Discourse Analysis Online, 1(1).
Aronson, E., Wilson, T.D., & Akert, R.M. (2007). Sociale psychologie. Amsterdam: Pearson Education.
Camerawet (2007). Wet tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera's. Geraadpleegd op 11 maart, 2011, van http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm
Cammaert, F. (2006). Evaluatie van de toepassing van de wet betreffende de Administratieve Sancties in de gemeenten – 7 jaar Gemeentelijke Administratieve sancties. Geraadpleegd op 11 maart 2011, van http://www.vps.fgov.be/frame/gas/nl_index.asp?choixLangue=nl
Coussée, F. (2006). De pedagogiek van het jeugdwerk. Gent: Academia Press.
Crocetti, E., Rubini, M., Luyckx, K., & Meeus, W. (2008a). Identity formation in early and middle adolescents from various ethnic groups: from three dimensions to five statuses. Journal of Youth Adolescence, 37, 983–996.
Crocetti, E., Rubini, M., & Meeus, W. (2008b). Capturing the dynamics of identity formation in various ethnic groups: Development and validation of a three-dimensional model. Journal of Adolescence, 31, 207–222.
Crocetti, E., Fermani, A., Pojaghi, B., & Meeus, W. (2010). Identity Formation in Adolescents from Italian, Mixed, and Migrant Families. Child Youth Care Forum , 40, 7–23.
Dasberg, L. (1984). Grootbrengen door kleinhouden als historisch verschijnsel. Amsterdam: Boom.
De Druglijn (2012). Cannabis. Wat is het? Geraadpleegd op 24 februari, 2012, van http://www.druglijn.be/drugs-abc/cannabis/wat-is-het.aspx
Derksen, J. (2007). Zijn wij wel narcistische genoeg? Over het ontstaan van onze lentecultuur. Nijmegen: PEN Tests Publisher.
De Visscher, S. (2011). Hoe publiek is publiek? Over de sociale beleving van ruimte. In N. Van Ceulebroeck (Ed.), De hangman: over jongeren in het straatbeeld (pp.50-63). Politeia: Brussel.
Elffers, H., & de Jong, W. (2004). “Nee, ik voel me nooit onveilig”: determinanten van sociale veiligheidsgevoelens. Den Haag: RMO.
Emmelkamp, R. (2004). Een Veilig Avontuur: Alledaagse plaatsen en vrijetijdsbesteding in de verhalen van jongeren en ouders. Proefschrift Doctoraat, Faculteit der Maatschappij - en Gedragswetenschappen, Universiteit Amsterdam, Amsterdam, Nederland.
Erikson, E.H. (1974). Identiteit jeugd en crisis. Antwerpen: Uitgeverij Het Spectrum.
Euregionaal jongerenonderzoek (2008a). Onderzoek naar vrijetijdsbesteding, gezondheidsbeleving en risicogedrag bij Limburgse jongeren van het Buitengewoon Secundair onderwijs. Hasselt: Centrum voor Statistiek (CenStat) UHasselt.
Euregionaal jongerenonderzoek (2008b). Onderzoek naar vrijetijdsbesteding, gezondheidsbeleving en risicogedrag bij Limburgse jongeren van 2e en 3e graad Secundair onderwijs. Hasselt: Centrum voor Statistiek (CenStat) UHasselt.
Findlaw (2012). CAL. PEN. CODE § 187 : California Code - Section 187. Geraadpleegd op 11 januari, 2012, van http://codes.lp.findlaw.com/cacode/PEN/3/1/8/1/s187
Geertz (1973). Thick description: toward an interpretive theory of culture. Geraadpleegd op 11 maart, 2011, van http://portale.unipa.it/
Gemert, F. van (2005a). Botsen met de buurt. Overlast en wisselwerking tussen jeugdgroepen en de buitenwereld. In G.J.N. Bruinsma, W. Huisman & R. van Swaaningen (Eds.), Basisteksten in de criminologie; Aard, omvang en verklaringen (pp. 489-496). Den Haag: Boom Juridische Uitgevers.
Gemert, F. van (2005b). Gangsta rap. De controverse voorbij. Justitiële Verkenningen, 31, 68-81. Geraadpleegd op 24 december, 2011, op http://metis app.vu.nl:7778/metis_dad/pk_apa_n.results?p_url_id=3945
Goodale, T., & Godbey, G. (1988). The evolution of leisure: historical and philosophical perspectives. Oxford: Venture.
Habermas, T., & Bluck, S. (2000). Getting a life: the emergence of the life story in adolescence. Psychological Bulletin, 126, 748-769.
Hangman (2009). Over de campagne: visietekst. Geraadpleegd op 27 februari, 2011, op http://www.dehangman.be/over-de-campagne
Hangman (2011). Geraadpleegd op 22 mei, 2011, op http://www.dehangman.be/hangman
Harinck, F. (2007). Basisprincipes praktijkonderzoek. Antwerpen: Garant.
Havekes, E., & Uunk, W. (2008). Identificatie in context. Het effect van de etnische samenstelling van de buurt op de identificatie van allochtonen met Nederlanders. Mens & Maatschappij, 83(4), 376-393.
Hazekamp, J. (1985). Rondhangen als tijdverdrijf. Amsterdam: VU-uitgeverij.
Heitmeyer, W., & Anhut, R. (2008). Disintegration, recognition, and violence: a theoretical perspective. New Directions For Youth Development, 119, 25-37.
Het Vlaams Woordenboek (2012). Begaaien. Geraadpleegd op 25 april, 2012, van http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/begaaien
Hutchby, I. & Wooffitt, R. (1998). Conversation analysis: principles, practices and applications. Cambridge: Polity Press.
Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) (1989). Verdrag inzake de rechten van het kind aangenomen door de algemene vergadering van de Verenigde Naties op 20 november 1989. Geraadpleegd op 10 februari, 2011, van http://www.kinderrechtencoalitie.be/uploads/documenten/ivrk.pdf
Jennissen, R., Blom, M., & Oosterwaal, A. (2009). Geregistreerde criminaliteit als indicator van de integratie van niet-westerse allochtonen. Mens & Maatschappij, 84(2), 207 233.
Jeugddienst Gent (2006). Ik weet wat gedaan! Gentse jeugd en hun vrijetijdsbesteding. Geraadpleegd op 9 februari, 2011, op http://www3.gent.be/jeugd/docs//vrijetijdsonderzoek%20eindresultaten.pdf
Jointje draaien (2012, februari 26). Coffeeshop Mississippi in Maastricht [online forum comment]. Geraadpleegd van http://www.jointjedraaien.nl/wietforum/threads/176-Coffeeshop-Mississip…
Kaesemans, G. (2001). Tienerkliks: het verhaal van het Vlaamse Kliksonsonderzoek. Leuven: Garant.
Kamans, E., Gordijn, E.H., Oldenhuis, H., & Otten, S. (2009). What you think you see is what you get: influence of prejudice on assimilation to negative meta-stereotypes among Dutch Moroccan teenagers. European Journal of social Psychology, 39, 842-851.
Kimbro, R T. (2009). Acculturation in context: gender, age at migration, neighborhood ethnicity, and health behaviors. Social Science Quarterly, 90(5), 1145-1166.
Kogan, S.M. & Gale, J.E. (1997). Decentering therapy: Textual analysis of a narrative therapy session. Family Process, 36, 101-1026.
Kooijman, H. (2008). Tussen steunen en straffen. Jeugd en Co, 2, 24-25.
Kruithof, B. (1999). De pedagogisering achterna. Aanzet tot een genealogie van de pedagogische mentaliteit in de voorbije 250 jaar. [recensie van De pedagogisering achterna. Aanzet tot een genealogie van de pedagogische mentaliteit in de voorbije 250 jaar]. Paedagogica Historica, 35, 143-145.
Laan Bouma-Doff, W. van der (2004). Begrensd contact. De relatie tussen ruimtelijke segregatie van allochtonen en de mate van contact met autochtonen. Mens & Maatschappij, 79(4), 348-366.
Lansdown, G. (1995). Taking part: children’s participation in decision making. Londen: Institute for Public Policy Research.
Limburgs Steunpunt Straathoekwerk (LiSS) (1997). Rondhangen van jongeren: visietekst. Geraadpleegd op 8 februari, 2011, van http://www.liss.be/default.aspx?lang=2
Limburgs Steunpunt Straathoekwerk (LiSS) (2010). Rondhangen in de Limburgse jeugdbeleidsplannen. Geraadpleegd op 16 januari, 2012, van http://www.liss.be/userup/tl2/pdf/10/Rondhangen%20in%20JBP%202011-2013…
Limburgs Steunpunt Straathoekwerk (LiSS) (s.d.). Jongerenontmoetingsplaatsen (JOP) en infrastructuur.
Lindekens, K. (2011). In de vierde macht. Rondhangen in de media. In N. Van Ceulebroeck (Ed.), De hangman: over jongeren in het straatbeeld (pp. 136-152). Politeia: Brussel.
Maasflowzz (2012, 18 februari). Maasflowzz – Waarom lyrics wmv [video]. Geraadpleegd op 25 april, 2012 van http://www.youtube.com/watch?v=wwk34dJZzTA
Mak, A.S., & Nesdale, D. (2001). Migrant distress: the role of perceived racial discrimination and coping resources. Journal of Applied Social Psychology, 31(12), 2632-2647.
Malone, K., & Hasluck, L. (1998). Geographies of exclusion: young people’s perceptions and use of public space. Family matters, 49, 20-26.
Marleen Kortleven vertelt verder … vandalisme speeltuin. (2010). Lokale Burgerkrant Maasmechelen, 3.
Matthews, H., Limb, M., & Smith, B.P. (1998). Changing worlds: the microgeographies of young teenagers. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 89, 193-202.
Mediargus (2011). Geraadpleegd op 1 maart, 2011, van http://www.mediargus.be/
Mediargus (2012). Geraadpleegd op 2 mei, 2012, van http://www.mediargus.be/
Mesch, G. S., Turjeman, H., & Fishman, G. (2008). Social identity and violence among immigrant adolescents. New Directions For Youth Development, 119, 129-150.
Ministeriële omzendbrief (2009). Ministeriële omzendbrief betreffende de wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera's, zoals gewijzigd door de wet van 12 november 2009. Geraadpleegd op 11 maart, 2011, van http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm
Nesdale, D., & Mak, A.S. (2000). Immigrant acculturation attitudes and host country identification. Journal of Community & applied Social Psychology, 10, 483-495.
Noorda, J.J., & Veenbaas, R.H. (2006). Rondhangende jongeren. Geraadpleegd op 14 februari, 2011, op http://www.wodc.nl/search.aspx?simpleSearch=noorda
Omlo, J. (2008). Hangjongeren aanspreken, niet uitsluiten. Pedagogiek in Praktijk, 45, 28-31.
Omzendbrief OOP 30 bis (2005). Omzendbrief OOP 30bis aangaande de uitvoering van de wetten van 13 mei 1999 tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, van 7 mei 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet en van 17 juni 2004 tot wijziging van de nieuwe gemeentewet. Geraadpleegd op 3 maart, 2011, van http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm
Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg (OSBJ) (s.d.). De nieuwe jeugdwet. Geraadpleegd op 12 maart, 2011, van http://www.osbj.be/?action=onderdeel&onderdeel=249&titel=De+nieuwe+Jeug…
O’Reilly, K. (2005). Ethnographic methods. New York: Routledge.
Owens, P.E. (1997). Adolescence and the cultural landscape: Public policy, design decisions, and popular press reporting. Landscape and Urban Planning, 39, 153-166.
Palmaerts, T. (2007). Ik weet wat gedaan! Gentse jongeren en hun vrijetijdsbesteding. Krax, 7, 10-13.
Parreira, K. M., & Ornelas, I. J. (2011). The physical and psychological well-being of immigrant children. Future Of Children, 21(1), 195-218.
Pepermans, R. (2008). Arbeids- en organisatiepsychologie [cursus]. Faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen, Vrije Universiteit Brussel, Brussel, België.
Pleysier, S., & Deklerck, J. (2006). Over hondenpoep en hangjongeren: een verkennend onderzoek naar overlastfenomenen in parken en groenzones. Tijdschrift voor Veiligheid, 5, 5-20.
Portes, A., & Rivas, A. (2011). The adaptation of migrant children. Future of Children, 21(1), 219-246.
Provinciaal Integratiecentrum Limburg (2011). Multireligieus Limburg. Hasselt: Provindie Limburg.
Provincie Limburg (2008). Jeugdbeleidsplan 2008-2013. Hasselt: Provinciale jeugddienst.
Racine, A., Somerhausen, C., & Debuyst, C. (1965). De nozems: een socio-cultureel Fenomeen van onze tijd. Brussel: StudieCentrum voor JeugdMisdadigheid (SCJM).
Ramaekers, W. (1998). Mi, maak me geen eiers! Het algemeen cites. Onze Taal. Geraadpleegd op 2 maart, 2012, van http://www.meertens.knaw.nl/profielwerkstukken/cites.pdf.
RMO (2008). Tussen flaneren en schofferen. Den Haag: Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling.
Roose, R. (2006). De bijzondere jeugdzorg als opvoeder. Gent: Academia Press.
Rose, G. (2007). Visual methodologies: an introduction to the interpretation of visual materials. London: Sage Publications.
Sabbe, K. (2008). Rondhangen: een betekenisvolle tijdsbesteding voor jongeren? Proefschrift Master Sociaal Werk, Universiteit Gent, Gent. Geraadpleegd op 19 februari, 2011 van http://www.ethesis.net/rondhangen/rondhangen.htm#1 Hoofdstuk 1: Rondhangen in de actuele context
Schneider, C.L. (2008). Police Power and Race Riots in Paris. Politics & Society, 36(1), 133-159.
Sharp, D., & Atherton, S. (2007). To serve and protect? The experience of policing in the community of young people from black and other ethnic minority groups. British Journal of Criminology, 47(5), 746-763.
Soriano, F., Lourdes, M., Rivera, K., Williams, J., Daley, S., & Rezink, V. (2004). Navigating between cultures: the role of culture in youth violence. Journal of Adolescent Health, 34, 169-176.
Thrasher, F.M. (1967). The gang: a study of 1313 gangs in Chicago. Chicago: University of Chicago Press.
Tokmetzis, D. (2007). Beetje hangen. NRC Handelsblad. Geraadpleegd op 10 februari, 2011, op http://blogmetzis.files.wordpress.com/2008/11/beetje-hangen.pdf
Van Dale Woordenboek (2010). Geraadpleegd op 2 maart, 2011, op http://www.vandale.nl/vandale/zoekService.do?selectedDictionary=nn&sele…
Van den Bogaerde, E, Van Den Steen, I., & De Bie, A. (2009). Veiligheidsmonitor 2008-2009: analyse van de federale enquête. Geraadpleegd op 2 maart, 2011, van http://www.polfed-fedpol.be/pub/veiligheidsMonitor/2008_2009/reports/gr…
Van Der Meer, J. (2009). Bericht van de werkvloer. Reflecties naar aanleiding van het advies tussen flaneren en schofferen; een constructieve aanpak van het fenomeen hangjongeren. Den Haag: Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling.
Van Hoenacker, B. (2008). Last van hangjongeren? Zorg dan dat ze snel vertrekken! Krax, 8, 21.
Van San, M., & Leerkes, A. (2001).Criminaliteit en criminalisering: allochtone jongeren in België. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Van Valckenissen, P. (1659). Gheboden ende uytgeroepen by mijne Heeren, den Schouteth, Borgher- Meesteren, Schepenen, ende Raedt der Stadt van Antvverpen op den 17.November, 1659. Geraadpleegd op 15 februari, 2011, van http://www.dehangman.be/over-de-campagne
Varauer, J.D., Main, K.J., & O’ Connell, G.B. (1998). How do individuals expect to be viewed by embers of lower status groups? Content and implications of meta-stereotypes. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 917-937.
Vansteenkiste, M., & Neyrinck, B. (2010). Optimaal motiveren van gedragsverandering. Tijdschrift voor psychotherapie, 3, 171-189.
Verbert, V. (2002). Groepsvorming bij jongeren: een explorerend onderzoek bij 14- en 15- jarige jongeren in Vlaams-Brabant. Geraadpleegd op 7 december, 2010, van http://www.liss.be/userup/tl2/pdf/10/Onderzoek%20Prof.%20L.%20Dekeyser%…
Vlaams JeugdbeleidsPlan (VJP) (2010). Vlaams Jeugdbeleidsplan: prioriteiten voor de regeerperiode 2010‐2014. Geraadpleegd op 11 maart, 2011, van http://www.sociaalcultureel.be/jeugd/vlaamsjeugdplan_jeugdbeleidsplan20…
Vlaamse overheid (2008). Cijferboek lokaal jeugdbeleid 2008-2010. Geraadpleegd op 13 december, 2010, van http://85.255.193.212/cijferboekseam/download/cijferboek%20jeugd.pdf
Walker, R. (2012). Gangs OR Us. Gang Identification. Geraadpleegd op 11 januari, 2012, van http://www.gangsorus.com
Welch, M., Price, E.A., & Yankey, N. (2002). Moral panic over youth violence: wilding and the manufacture of menace in de media. Youth & Society, 34, 3-30.
Whitlock, J. (2007). The role of adults, public space, and power in adolescent community connectedness. Journal of Community Psychology, 35(4), 499-518.
Wiet-zaden (2012). Soorten wiet. Geraadpleegd op 26 februari, 2012, van http://www.wiet-zaden.nl/soorten-wiet.htm
Wikipedia (2012). Cités. Geraadpleegd op 25 april, 2012 van http://nl.wikipedia.org/wiki/Cit%C3%A9s
Zdun, S. (2008). Violence in street culture: cross-cultural comparison of youth groups and criminal gangs. New Direction For Youth Development, 119, 39-54.
