Vrijwilligerstoerisme als ontwikkelingshulp? Een etnografisch onderzoek naar vrijwilligerstoerisme in Ghana
Vrijwilligerstoerisme als ontwikkelingshulp?
There are a lot of people trying to change things and that’s a good thing but…
Iedereen kent tegenwoordig wel iemand die voor enkele maanden naar het Zuiden is getrokken om zijn of haar steentje bij te dragen om de lokale bevolking te helpen. Wanneer dit gebeurt met behulp van een organisatie die betaald wordt door de vrijwilligers, dan wordt dit ‘vrijwilligerstoerisme’ genoemd.
Vrijwilligerstoerisme wordt alsmaar aantrekkelijker voor jongeren in het Westen. Dit lijkt een positieve evolutie te zijn, want vrijwilligerstoerisme wordt omschreven als één van de meest belovende vormen van duurzaam toerisme. Het dominante denkbeeld in onze samenleving is dat vrijwilligerstoerisme zowel de lokale bevolking als de vrijwilligerstoerist ten goede komt. Vrijwilligerstoeristen zouden geconfronteerd worden met een andere cultuur en zichzelf leren kennen, terwijl hun sociaal bewustzijn groeit. Tegelijkertijd zouden de lokale gemeenschappen ontwikkelen door deze westerse weldoeners. Het beeld van vrijwilligerstoerisme is dus veelbelovend, maar wat schuilt er achter de mooie woorden die de organisaties hanteren? Welke soort ontwikkeling brengt vrijwilligerstoerisme?
Als antropoloog probeerde ik antwoorden te vinden op deze vragen door naar het veld te trekken waar de vrijwilligers terecht komen . Daarom bracht ik tijdens de maanden augustus, september en oktober 2011 drie maanden door in Ghana. Ghana staat immers bekend als het gastland voor duizenden vrijwilligerstoeristen. Tijdens het bewandelen van mijn onderzoekstraject, op zoek naar de antwoorden voor bovenstaande vragen, heb ik gesproken met een dertigtal vrijwilligers, medewerkers van vrijwilligersorganisaties en mensen met ervaring in het domein van vrijwilligerstoerisme. Gezien de diversiteit aan vrijwilligersorganisaties werd besloten om het onderzoek te beperken tot kleinschalige organisaties die meestal een basis in Europa hebben. Het zijn overigens die organisaties die momenteel een sterke groei lijken te kennen in Ghana. Aan de hand van enkele citaten uit de interviews worden verschillende kernpunten geduid over het soort ontwikkeling dat vrijwilligerstoerisme brengt.
De vrijwilligerstoeristen staan er niet bij stil dat niet al het geld naar het gastgezin of bij het project terechtkomt. Vaak komt het allemaal terecht in het kantoor om de begeleiding te betalen. Het is belangrijk dat die er is, maar ik stel me vragen bij al die organisaties die met een chique jeep rijden. (Lieke, expert).
Niettegenstaande de vrijwilligersorganisaties zichzelf presenteren als filantropische instellingen, stelde ik in het veld vast dat verscheidene organisaties meer leken in te spelen op de groeiende markt van meer ‘authentieke’ reizen naar arme en geïsoleerde gebieden. Dat hangt samen met de financiële afhankelijkheid van de vrijwilligerstoeristen. Deze zijn vaak de enige inkomstenbron voor de organisatie. Overigens verklaart dit waarom vrijwilligers zonder enige ervaring of kennis worden aanvaard door de organisatie. Deze afhankelijkheid resulteert in een situatie waarbij de organisatie de belangen van de vrijwilligerstoeristen boven de noden van de lokale bevolking stelt. Daarbij is het opmerkelijk dat de meerderheid van de vrijwilligerstoeristen aangaf dat het verlangen naar een ‘unieke ervaring’ primeert boven de motivatie om ‘iets goed te doen’. De onderliggende veronderstelling tijdens de interviews was dat ontwikkelingswerk kan gebeuren op een aangename manier tijdens de vrije tijd. Lieke geeft in het citaat hierboven aan dat een aanzienlijk deel van de geldsom van de vrijwilligerstoerist naar de organisaties gaat. Het gastgezin ontvangt slechts een beperkt bedrag. Daarnaast zijn er geregeld opmerkingen op te vangen over geld dat niet doorstroomde naar het gastgezin en/of het niet gedefinieerde ‘goede doel’, zoals voor het vertrek door de vrijwilligersorganisaties wordt beloofd. Een vrijwilligersorganisatie opstarten wordt dan ook door verschillende mensen beschouwd als een goede en gemakkelijke manier om geld te verdienen.
Tenzij je echt iets biedt waar behoefte aan is, zoals een waardevolle opleiding of ervaring, denk ik dat je in veel gevallen voornamelijk jezelf ermee helpt. Buiten dan het geld dat je meebrengt. (Ward, vrijwilligerstoerist).
De veronderstelling van vele vrijwilligersorganisaties is dat ontwikkeling iets is wat iedereen met goede intenties en een dosis enthousiasme kan realiseren. Eenmaal in het veld blijkt dat ‘iets goeds’ proberen te doen niet zo vanzelfsprekend is. De mogelijkheid van de vrijwilligerstoeristen om een meerwaarde te betekenen wordt reeds beperkt door het gebrek aan concrete en correcte informatie over het project en/of de woonomstandigheden. Desondanks menen de vrijwilligerstoeristen dat ze ontwikkeling brengen. Ze verwijzen dan naar de liefde en warmte die ze gegeven hebben aan de kinderen van een weeshuis, of naar een gehandicapt kindje dat bijvoorbeeld dankzij de inspanning van de vrijwilligers een rolstoel heeft gekregen.
Je moet het samen met de bevolking doen, want anders lukt het toch niet. (Kristel, vrijwilligerstoerist).
De vrijwilligerstoeristen erkennen dat de participatie van het lokale bevolking belangrijk is. In het veld worden ze soms geconfronteerd met een bevolking die niet altijd bereid is om te participeren. Hierdoor wordt de verantwoordelijkheid voor de beperkte impact van het verblijf van de vrijwilligerstoerist bij de lokale bevolking gelegd. Dit terwijl er amper wordt gekeken naar de redenen waarom de lokale bevolking niet wil meewerken. Zo stelden enkele experts en vrijwilligers vast dat veel projecten worden opgesteld zonder de lokale noden in beschouwing te nemen. Bovenstaand citaat benadrukt overigens het belang van het financiële vermogen. De mogelijkheid om ‘aan ontwikkeling te doen’ en ‘armoede te ervaren’ is weggelegd voor de Westerse elite die het betalen kan. Vrijwilligerstoerisme is immers niet goedkoop.
Er kan geconcludeerd worden dat vrijwilligersorganisaties deel uitmaken van een marktsysteem waarbij zowel armoede als ontwikkelingshulp gereduceerd worden tot ervaringen voor een Westerse elite die het geld heeft om die ervaringen te consumeren. Ontwikkeling wordt daarbij gesimplificeerd tot een technische zaak die iedereen met enig enthousiasme kan teweegbrengen, zolang de lokale bevolking bereidt is hieraan mee te werken. De vrijwilligers spreken amper over de internationale politieke en economische context die mee aan de basis ligt van de ongelijke verhoudingen tussen het Noorden en het Zuiden. Het is belangrijk om te benadrukken dat vrijwilligerstoeristen niet intentioneel bijdragen aan de huidige vormgeving van vrijwilligerstoerisme. Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen de intentie van de vrijwilligers en het effect van hun handelingen. Het onderzoek insinueert overigens niet dat vrijwilligerstoerisme schadelijker zou zijn dan andere vormen van toerisme.
Bibliografie
Abrams, D. & Hogg, M.A. (2004). Collective identity: group membership and self-conception. In Marilynn B. Brewer & M. Hewstone (Eds.), Self and social identity (pp. 147-181). Oxford: Blackwell Publishing.
Abu-Lughod, L. (1989). Zones of theory in the anthropology of the Arab world. Annual reviews, 18, 267-306.
Africa Travel Association (2008). Destination Africa. A look at how tourism could change the face and economics of Africa. Black Enterprise, 72.
Al Mahadin, S. & Burns, P. (2007). Visitors, visions and veils. The portrayal of the Arab World in Tourism Advertising. In R. Daher (Ed.), Tourism in the Middle East. Continuity, change and transformation (pp. 137-160). Clevedon: Channel View Publications.
Amunquandoh, F.E. (2010). Residents’ perceptions of the environmental impacts of tourism in the Lake Bosomtwe Basin, Ghana. Journal of sustainable tourism, 18 (2), 223-238.
Bjerén, G. (1997). Gender and reproduction. In T. Hammer, G. Brochmann, K. Tamas & T. Faist (Eds.). International migration, immobility and development. Multidisciplinary perspectives (pp.219-246). Oxford: Berg.
Briggs, P. (2010). Ghana. The Bradt travel guide. Bucks: Bradt travel guides ltd.
Brohman, J. (1996). New directions in tourism for Third World development. Annals of tourism research, 23 (1), 48-70.
Central Intelligence Service (2012, 12 juli). The world factbook. Africa. Ghana. Geraadpleegd op 21 juli 2012 op https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gh.html.
Chambers, R. (2005). Ideas for development. London: Earthscan.
Chambers, R., Pettit, J. & Scott-Villiers, P. (2001). The new dynamics of aid. Power, procedures and relationships. IDS policy briefing, 15, 1-4.
Chatelard, G. (2009). Place and culture in touristic Wadi Ramm, southern Jordan. Issues of representations, social change, knowledge and power. Geraadpleegd op 29 januari 2009 op: http://www.geocities.com/wadirumforum/geraldine1.html.
Cheong S. & Miller, M. L. (2000). Power and tourism. A Foucauldian Observation. Annals of tourism research, 27 (2), 371-390.
Clammer, J. (2002). Ethnotheory, ethnopraxis. Ethnodevelopment in the Oromia regional state of Ethiopia. In P. Sillitoe, A. Bicker & J. Portier (Eds.), Participating development. Approaches to indigenous knowledge (pp. 43-63). London: Routledge.
Coghlan, A. (2007). Towards an integrated image-based typology of volunteer tourism organisations. Journal of sustainable tourism, 15 (3), 267-287.
Comaroff, J. & Comaroff, J. (1994). Modernity and its malcontents. Ritual and power in postcolonial Africa. Chicago: The University of Chicago Press.
Cresswell, T. (2006). On the move. Mobility in the modern western world. London: Routledge.
Crocker, D.A. (2007). Deliberative participation in local development. Journal of human development, 8 (3), 431-455.
Czarniawska, B. (1998). A narrative approach to organization studies. London: Sage publications.
Daher, R. F. (2007). Reconceptualizing tourism in the Middle East. Place, heritage, mobility and competitiveness. In R. Daher (Ed.), Tourism in the Middle East. Continuity, change and transformation (pp. 1-69). Clevedon: Channel View Publications.
Dann, G. M.S. (2002). The tourist as a metaphor of the social world. In G.M.S. Dann (Ed.), The tourist as a metaphor of the social world (pp. 1-17). Wallingford: Cabi publishing.
Davies, C.A. (2008). Reflexive ethnography. A guide to researching selves and others. London: Routledge.
Day, L.R. (2004). What’s tourism got to do with it? The Yaa Asantewa legacy and development in Asantema. Africa today, 51 (1), 99-113.
Debbage, K.G. (2000). Review. Annals of the association of American geographers, 90 (3), 625-627.
De Bolle, L. (2010). Identiteit en verschil, het ik en de ander. Filosofische reflecties op interculturele ontmoetingen. In B. Lleshi & M. Van Den Bossche (Eds.), Identiteit en interculturaliteit (pp. 41-63). Brussel: VUBPress.
De Corte, S. (2010). Een onmogelijk huwelijk tussen lepra en de samenleving? Een antropologische studie naar de plaats van lepra binnen de Indische samenleving. Niet-gepubliceerde masterproef, Leuven, Vakgroep sociale en culturele antropologie.
De Hulst, M. (2009). Short-term volunteer project. Form of alternative tourism or concrete tool for development? Niet-gepubliceerde masterproef, Leuven, Vakgroep Cultures and development Studies.
De Sousa Santos, B. (2006). Globalizations. Theory, culture, society, 23 (2-3), 393-399.
De Sousa Santos, B. (2009). Governance. Between myth and reality. RCCS Annual Review, 0, 1-15.
Duffield, M., (2002) Social Reconstruction and the Radicalization of Development: Aid as a Relation of Global Liberal Governance. Development & Change, 33 (5), pp. 1049-1071.
Edelman, M. & Haugerud, A. (2005). Introduction. The anthropology of development and globalization. In M. Edelman & A. Haugerud (Eds.), The anthropology of development and globalization. From classical political economy to contemporary neoliberalism (pp. 1-74). Oxford: Blackwell Publishing.
Escobar, A. (2005). Imagining a post-development era. In M. Edelman & A. Haugerud (Eds.), The anthropology of development and globalization. From classical political economy to contemporary neoliberalism (pp. 341-351). Oxford: Blackwell Publishing.
Ferguson, J. (1990). The anti-politics machine. ‘Development’, depoliticization, and bureaucratic power in Lesotho. Cambridge: Cambridge University Press.
Ferguson, J. (2005). Anthropology and it’s evil twin. ‘Development’ in the constitution of a discipline. In M. Edelman & A. Haugerud (Eds.), The anthropology of development and globalization. From classical political economy to contemporary neoliberalism (pp. 140-154). Oxford: Blackwell Publishing.
Fine, B. (2002). The development state is dead – long live social capital. Development and change, 30 (1), 1-19.
Forchtner, B. (2011). Critique, the discourse-historical approach and the Frankfurt School. Critical discourse studies, 8 (1), 1-14.
Foucault, M. (1977). Discipline and punish. The birth of prison. New York: Pantheon books.
Foucault, M. & Rabinow, P. (1984). The Foucault reader. New York: Pantheon Books.
Friedman, J. (2002). From roots to routes. Tropes for trippers. Anthropological theory, 2 (1), 21-36.
Gardner, K. & Lewis, D. (1996). Anthropology, development and the post-modern challenge. London: Pluto Press.
Geographic Guide (n.d.). Ghana map – Africa. Geraadpleegd op 20 juli 2012 op: www.geographicguide.net/africa/ghana.html.
Ghana Statistical Service (2011). Health, nutrition & environmental statistics. Geraadpleegd op 21 juli 2012 op: http://www.statsghana.gov.gh/Health_Nutrition.html
Gledhill, J. (2005 ). ‘Disappearing the poor?’ A critique of the new wisdoms of social democracy in an age of globalization. In M. Edelman & A. Haugerud (Eds.), The anthropology of development and globalization. From classic political economy to contemporary neoliberalism (pp. 382-390). Oxford: Blackwell publishing.
Gray, N.J. & Campbell, L.M. (2007). A decommodified experience? Exploring aesthetic, economic & ethical values for volunteer tourism in Costa Rica. Journal of sustainable tourism, 15 (5), 463-482.
Grillo, R.D. (1997). Discourses of development. The view from anthropology. In R.D. Grillo & R.L. Stirrat (Eds), Discourses of development. Anthropological perspectives (pp. 1-33). New York: Oxford University Press.
Guttentag, D.A. (2009). The possible negative impacts of volunteer tourism. International journal of tourism research, 11, 537-551.
Guillot, X. (2007).From one globalization to another. In search of the seeds of modern tourism in the Levant, a Western perspective. In R. Daher (Ed.), Tourism in the Middle East. Continuity, change and transformation (pp. 95-110). Clevedon: Channel View Publications.
Hammer, T. & Tamas, K. (1997). Why do people stay or go? In T. Hammer, G. Brochmann, K. Tamas & T. Faist (Eds.), International migration, immobility and development. Multidisciplinary perspectives (pp.1-19). Oxford: Berg.
Hampton, M. P. (2005). Heritage, local communities and economic development. Annals of Tourism Research, 32 (3), 735–759.
Hammersley, M. (2002). Discourse analysis. A bibliographical guide. Geraadpleegd op 20 juli 2012 op: http://onlineqda.hud.ac.uk/files/Hammersley_guide.pdf.
Hermans, E. (2006). Vrijwilligerstoerisme. Reizen met een goed doel. Tilburg: Universiteit van Tilburg.
Higgins-Desbiolles, F. (2009). The elusiveness of sustainability in tourism. The culture-ideology of consumerism and its implications. Tourism and hospitality research, 10 (2), 116-129.
Hobart, M. (1993). Introduction: the growth of ignorance? In M. Hobart (Ed.), An anthropological critique of development (pp. 1-30). London: Routledge.
Ingram, J.M. (2008). Volunteer tourism. Does it have a place in development? Niet-gepubliceerde bachelorproef, Tasmania, vakgroep arts.
Kauffman, G. (1997). Watching the developers. A partial etnography. In R.D. Grillo & R.L. Stirrat (Eds), Discourses of development. Anthropological perspectives (pp. 107-132). New York: Oxford University Press.
Lash, S. (2006). Experience. Theory, culture & society, 23 (2-3), 335-341.
Leys, C. (2005). The rise and fall of development theory. In M. Edelman & A. Haugerud (Eds.), The anthropology of development and globalization. From classical political economy to contemporary neoliberalism (pp. 109-125). Oxford: Blackwell Publishing.
Longmatey, D., Amoako-Atta, S. & Prah, B.K (2008). Management and promotion of tourism in Ghana. A GIS approach. Geraadpleegd op 17 febuari 2012 op: http://www.agirn.org/documents/Promotion_tourism_Ghana_GIS.pdf.
Maekelbergh, F. (2011). Help hen! Machtsrelaties binnen vrijwilligerstoerisme in Tamale. Niet-gepubliceerde masterproef, Leuven, vakgroep sociale en culturele antropologie.
Manji, F. & O’Coill, C. (2002). The missionary position. NGOs and development in Africa. International affairs, 78 (3), 567-583.
McGehee, N.G. (2001). Alternative tourism and social movements. Annals of tourism research, 29 (1), 124-143.
McGehee, N.G. & Andereck, K. (2009). Volunteer tourism and the ‘voluntoured’. The case of Tijuana, Mexico. Journal of sustainable tourism, 17 (1), 39-51.
McGehee, N.G. & Santos, C.A. (2004). Social change, discourse and volunteer tourism. Annals of tourism research, 32 (3), 760-779.
McIntosh, A.J. & Zahra, A. (2007). A cultural encounter trough volunteer tourism. Towards the ideals of sustainable tourism? Journal of sustainable tourism, 15 (5), 541-556.
Miraftab, F. (2004). Making neo-liberal governance. The disempowering work of empowerment. International Planning Studies, 9 (4), 239-259.
Mosse, D. (2004). Is good policy unimplementable? Reflections on the ethnography of aid policy and practice. Development and change, 35 (4), 639-671.
Mohan, G. & Stokke, K. (2010). Participatory development and empowerment. The dangers of localism. Third World Quarterly, 21 (2), 247-268.
Mowforth, M. & Munt, I. (2003). Tourism and sustainability. New tourism in the Third World. New York: Routledge.
Muga, W (2009). Why Africa needs more tourism. African business, 349, 52-53.
O’ Laughlin, B. (2008). Governing capital? Corporate social responsibility and the limits of regulation. Development and change, 39 (6), 945-957.
Palacios, C.M. (2010). Volunteer tourism, development and education in a postcolonial world. Conceiving global connections beyond aid. Journal of sustainable tourism, 18 (7), 861-878.
Pels, D. (1999). Privileged Nomads. On the strangeness of intellectuals and the intellectuality of strangers. Theory, culture & society, 16 (1), 63-86.
Rahnema, M. (1992). Participation. In W. Sachs (Ed.), The development dictionary. A guide to knowledge as power (pp. 116-131). London: Zed Books Ltd.
Raymond, E.M. & Hall, C.M. (2008). The development of cross-cultural (mis)understanding through volunteer tourism. Journal of sustainable tourism, 16 (5), 530-543.
Roy, E. (2002). ‘Déjà vu, all over again’, again. Reinvention and progress in applying local knowledge to development. In P. Sillitoe, A. Bicker & J. Portier (Eds.), Participating development. Approaches to indigenous knowledge (pp. 235-258). London: Routledge.
Saïd, E.W. (1989). Representing the colonized. Anthropology’s interlocutors. Critical inquiry, 15 (2), 205-225.
Salazar, N.B. (2004). Developmental tourist vs. development tourism. A case study. In A. Raj (Ed.), Tourist behaviour. A psychological perspective (pp. 85- 107). India: Kanishka Publishing House.
Sandelowski, M. (1995). Sample size in qualitative research. Research in Nursing & Health, 18, 179-183.
Scheyvens, R. & Storey, D. (2006). Introduction. In R. Scheyvens & D. Storey (Eds.), Development fieldwork. A practical guide (pp. 1-15). London: Sage.
Shamir, R. (2004). Between self-regulation and the alien tort claims act. On the contested concept of corporate social responsibility. Law & society review, 38 (4), 635-663.
Shunnaq, M., Schwab, W.A., Reid & M.F. (2008). Community development using a sustainable tourism strategy: a case study of the Jordan River Valley. International journal of tourism research, 10, 1-14.
Sillitoe, P. (2002). Participant observation to participatory development. Making anthropology work. In P. Sillitoe, A. Bicker & J. Portier. (Eds.), Participating in development. Approaches to indigenous knowledge (pp. 1-23). Oxford: Routledge.
Simpson, K. (2004). ‘Doing Development’. The gap year, volunteer-tourists and a popular practice of development. Journal of international development, 16, 681-691.
Sin, H.L. (2009). Volunteer tourism : ‘involve me and I will learn’? Annals of tourism research, 36 (3), 480-501.
Stoddart, H. & Rogerson, C.M. (2004). Volunteer tourism. The case of Habitat for Humanity South Africa. Geojournal, 60, 311-318.
Stronza, A. (2001). Anthropology of tourism: forging new grounds for ecotourism and other alternatives. Annual review anthropology, 30, 261-283.
Townsend, J.G., Porter, G. & Mawdsley, E. (2002). The role of the transnational community of non-governmental organizations. Governance of poverty reduction? Journal of international development, 14, 829-939.
Tsing, A. (2000). The global situation. Cultural anthropology, 15 (3), 327-360.
United Nations Country Team (2008). 2008 Ghana Millenium Development Goals. Geraadpleegd op 20 juli 2012 op: http://www.undp-gha.org/site/docs/GhanaGhanaMDGReport-2010.pdf.
United Nations Development Program (2012, 22 februari). International human development indicators. Geraadpleegd op 22 febuari 2012 op: http://hdr.undp.org/en/statistics/ .
United Nationals Development Program Ghana (2011). MDG Accleration framework & country action plan. Maternal health. Geraadpleegd op 21 juli 2012 op: http://www.undp-gha.org/site/docs/MAF%20Ghana_MDG5_Low_Web%20%282%29.pdf.
United Nations Steering Committee on Tourism for Development (2011). Making tourism work for development. Geraadpleegd op 21 juli 2012 op: http://www.ilo.org/sector/activities/projects/WCMS_159258/lang--en/inde….
United Nations World Tourism Organisation (2012, 17 juli). UNWTO World Tourism Organisation. Geraadpleegd op 17 juli 2012 op: http://www2.unwto.org/en.
Urry, J. (2007). Mobilities. Cambridge: Polity Press.
Vandepitte, P. & Van den Bossche, G. (2005). Lexicon. Een verklaring van historische en actuele maatschappelijke concepten. Gent: Acadamia Press.
van Dijk, E. & van Heusden, G. (2011). Ervaar Ghana. Reis- en cultuurgids. Deventer: Ghana Verkeersbureau.
Visker, R. (2005). Vreemd gaan en vreemd blijven. De filosofie van de multiculturaliteit. Amsterdam: SUN.
Vodopivec, B. & Jaffe, R. (2011). Save the world in a week. Volunteer tourism, development and difference. European journal of development research, 23, 111–128.
Vogt, C. (2010). Becoming a development agent. Return migration of highly skilled Moroccan workers. Niet-gepubliceerde masterproef, Leuven, vakgroep sociale en culturele antropologie.
Wang, N. (2002). The tourist as a peak consumer. In G.M.S. Dann (Ed.), The tourist as a metaphor of the social world (pp. 281-295). Cabi publishing: Wallingford.
Wearing, S. (2001). Volunteer tourism. Experiences that make a difference. New York: CABI publishing.
Wearing, S. (2002). Re-centering the self in volunteer tourism. In G.M.S. Dann (Ed.), The tourist as a metaphor of the social world (pp. 237-262). Oxford: Oxford University Press.
White, S. (1996). Depoliticising development: the uses and abuses of participation. Development in practice, 6 (1), 6-15.
Williams, G. (2004). Evaluating participatory development: tyranny, power and (re)politicisation. Third World Quarterly, 25 (3), 557-578.
Wodak, R. & Kendall, G. (2007). What is critical discourse analysis? Forum Qualitative Social Research, 8 (2), 1-7.
Woost, M.D. (1997). Alternative vocabularies of development? ‘Community’ and ‘Participation’ in Development discourse in Sri Lanka. In R.D. Grillo & R.L. Stirrat (Eds), Discourses of development. Anthropological perspectives (pp. 229- 253).. New York: Oxford University Press.
