LEREN OP DE WERKPLEK
De leeronderneming, een must voor de toekomstige ondernemer
“De leeronderneming, project van Unizo onderwijs en ondernemen, levert binnen het ondernemerschaponderwijs absoluut waardevolle resultaten op, ongeacht de context waarin de leeronderneming georganiseerd wordt.”
Tot deze bevinding kwam Gerd Verhaegen, masterstudente opleidings– en onderwijswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. Als afronding van haar studie heeft zij onderzoek gedaan naar factoren die het werkplekleergedrag van studenten binnen een leeronderneming kunnen verklaren. Binnen een leeronderneming krijgen leerlingen de kans om gedurende het schooljaar een reële onderneming, vaak gevestigd in een echt handelspand, op te starten en te runnen en op die manier kennis te maken met de werkelijkheid van het ondernemerschap. Tijdens het schooljaar 2011-2012 waren 117 leerondernemingen actief in secundaire scholen en werden 60 leerondernemingen opgericht in het Hoger Onderwijs.
Het onderzoek spitste zich toe op de leerondernemingen van het zevende jaar winkelbeheer en etalage waar de leerlingen opgeleid worden tot zelfstandige ondernemers. Verhaegen ging hiervoor op bezoek bij 4 leerondernemingen in de provincie Antwerpen en vroeg de leerlingen hoe ze de leeronderneming binnen hun opleiding hebben ervaren.
Theorie wordt omgezet in de praktijk
“Er zijn ten eerste een aantal algemene conclusies die getrokken kunnen worden uit dit onderzoek”, aldus Verhaegen. “De helft van de respondenten wil ooit een zelfstandige zaak opstarten, de andere helft ziet dit niet zitten omwille van het vele werk, het financiële risico en een gebrek aan kennis. Toch zijn alle bevraagden van mening dat de leeronderneming, ongeacht de vorm waarin het georganiseerd wordt, een goed leerproject is waar de theorie kan omgezet worden in de praktijk. Ook geven de resultaten aan dat leerlingen, door de ervaring binnen de leeronderneming, hun beeld over het zelfstandig ondernemerschap hebben bijgesteld en hierdoor bewuster een keuze kunnen maken in de toekomst.”
Heft in eigen handen nemen
“De kennis, vaardigheden en attitudes die opgedaan worden binnen een leeronderneming kunnen zeker als winst worden gezien”, volgens Verhaegen. Het uitvoeren van variërende taken, voldoende autonomie krijgen in het uitvoeren hiervan, probleemoplossende vaardigheden ontwikkelen en voldoende mogen participeren in de beslissingen over de onderneming, zijn belangrijke factoren om het werkplekleergedrag te verklaren. Hoe meer variatie in het werk en hoe meer autonomie en participatie, hoe meer er geleerd wordt op de werkplek. De boodschap is dus om de leerlingen zoveel mogelijk het heft in eigen handen te laten nemen en hen tegelijk voldoende te coachen. “Naast de sociale steun die men krijgt van de medeleerlingen en de leerkracht is ook teamwerk een belangrijke factor”, legt Verhaegen uit. “Teamwerk is nu eenmaal een competentie die voor deze leerlingen vaak nieuw en moeilijk is.” De meeste leerondernemers vinden dan ook dat het samenwerken als groep op zich al een goede leerschool is geweest.
Authenticiteit
Natuurlijk mogen de individuele kenmerken van de leerling niet uit het oog verloren worden. Elke leerling is uniek en de leerling in kwestie zal maar bijleren wat hij of zij zelf wil bijleren. Tenslotte doet Verhaegen de bevinding dat de middelen die gebruikt worden om de theorie en de praktijk te integreren nog verbeterd kunnen worden door de werkplek zo authentiek mogelijk in te richten. “Hoe authentieker de werkomgeving, hoe rijker de leersituaties binnen een leeronderneming.”
Titel Masterproef: Werkplekleren binnen een leeronderneming
Meer weten? Gerd Verhaegen, gerd.verhaegen@telenet.be
Aalsma, E. (2010). Leren en werken tegelijkertijd (geactualiseerde en bewerkte versie maart 2012). In N. Lazeron, & R. Van Dinteren, Brein@work, breinkennis voor organisaties. Houten: Springer Uitgeverij BV.
Baert, H., & Camertijn, C. (2007). Zelfbeoordeling van ondernemerscompetenties in een competentiegericht ontwikkelingstraject: de ENTRE-spiegel. Onderwijs Research Dagen 2007 – Groningen.
Baert, H., Clauwaert, I., & Bree, L. (2008). Naar een cartografie van condities voor werplekleren voor arbeidsorganisaties. Leuven: Steunpunt Werk en lokale economie.
Bailey, T., Hughes, K., & Moore, D. (2004). Working knowledge. Work-based learning and education reform. New York: Teachers College Press.
Baitsch, C., & Frei, F. (1980). Qualifizierung in der Arbeitstätigkeit. Bern: Verlag Hans Huber.
Bereiter, C., & Scardamalia, M. (1993). Surpassing ourselves: An inquiry into the nature of expertise. Chicago: Open Court.
Billet, S. (2001). Learning in the workplace: Strategies for effective practice. Sydney: Allen & Unwin.
Billet, S. (2002). Towards a workplace pedagogy: Guidance, participation and engagement. Adult Education Quarterly, 53(1), 27-43.
Blokhuis, F. (2006). Evidence based design of workplace learning. Dissertatie. Enschede: Universiteit Twente.
Boekaerts, M. (1992). The adaptable learning process: Initiating and maintaining behavioural change. Applied Psychology: An International Review, 41(4), 377-397.
Bolhuis, S. (1995). Leren en veranderen bij volwassenen. Een nieuwe benadering. Bussum: Coutinho.
Boreham, N. (2002). Work process knowledge, curriculum control and the workbased route to vocational qualifications. British Journal of Educational Studies,50 (2), 225-237.
Bruning, R. H., Schraw, G. J., Norby, M. M., & Ronning, R. R. (2004). Cognitive Psychology and Instruction. Columbus, OH: Merrill.
Christis, J. (1998). Arbeid, organisatie en stress: een visie vanuit sociotechnische arbeids- en organisatiekunde. Amsterdam: Het Spinhuis.
Cohen, L., Manion, L., & Morisson, K. (2007). Research methods in education. New York: Routledge.
Compento. (2011). Inspiratiegids voor ondernemende klasprojecten. Competento, het kenniscentrum voor ondernemerschapsonderwijs.
De Corte, E. (1996). Actief leren binnen krachtige onderwijsleeromgevingen. Impuls, 26(4), 145-156.
De Corte, E., Verschaffel, L., & Masui, C. (2004). The CLIA-model: A framework for designing powerful learning environments for thinking and problem solving. European Journal of Psychology of Education, 19, 365-384.
De Meerleer, C. (2005). Competenties in balans. Zoeken naar afstemming tussen competentieontwikkeling in school en bedrijf. In opdracht van het Departement Onderwijs van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.
De Rick, K. (2010). Bedrijven en onderwijs: partners voor een beter TSO en BSO. Speerpunten voor gezamenlijke actie. Leuven: HIVA.
Deci, E., & Ryan, R. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55 (1), 68-78.
Dolmans, D., Wolfhagen, I., Vleuten, C., & Van der Wijnen, W. (1997). Wanneer is onderwijs studentgecentreerd? Inzichten met betrekking tot leren. Medisch Contact, 52, 1045-1047.
Donche, V. (2005). Leren, onderwijzen en leren onderwijzen. Onderzoek naar opvattingen en handelingen van studenten en docenten. Gent: Academia Press.
Ellström, P. (2001). Integrating learning and work: Problems and prospects. Human Resource Development Quarterly, 12(4), 421-435 .
Eraut, M. (2000). Non-formal learning, implicit learning and tacit knowledge in professional work. British Journal of Education, 70, (pp. 113-136).
Eraut, M. (2004). Transfer of knowledge between education and workplace settings. H. Rainbird, A. Fuller & A. Munro (Eds.), Workplace learning in context, 201-221.
Frieling, E. B. (2006). Lernen durch Arbeit. Entwicklung eines Verfahrens zur Bestimmung der Lernmöglichkeiten am Arbeitsplatz. Münster: Waxmann Verlag.
Gijbels, D., Raemdonck, I., & Vervecken, D. (2010). Influencing work-related learning: the role of jobcharacteristics and self-directed learning orientation in part-time vocational education. Vocations and Learning (3), 239-255.
Illeris, K. (2002). The three dimensions of learning. Frederiksberg, Denemarken: Roskilden University Press.
Karasek, R.A. (1979). Job Demands, Job Decision Latitude, and Mental Strain: Implications for Job Redesign. Administrative Science Quarterly, 24(2), 284-308.
Krathwohl, D. R. (1998). Methods of educational and social science research: an integrated approach (Second ed.). New York: Addison Wesley Longman.
Kvale, S. (1996). Interviews. London: Sage.
Laevers, E., & Bertrands, F. (2004). Ondernemingszin (h)erkennen. Leuven: CEGO.
Marsick, V., & Watkins, K. (1990). Informal and Incidental Learning in the Workplace. New York: Routledge.
Miles, M., & Huberman, M. (1994). Qualitative Data Analysis. Beverly Hills, CA: Sage.
Nieuwenhuis, L., & Poortman, C. (2009). Praktijkleren in het beroepsonderwijs. In R. Klarus, & P. Simons, Wat is goed onderwijs? Bijdragen uit de psychologie. Utrecht: Lemma.
Nijhof, W. (2006). Het leerpotentieel van de werkplek. Afscheidsrede op 29 september 2006 vanwege emiraat, (pp. 3-19). Universiteit Twente.
Nijhof, W., Nieuwenhuis, A. F., & Terwel, J. (2006). Het leerpotentieel van de werkplek. Pedagogische Studiën, (83), 335-342.
Onstenk, J. (1994). Leren en opleiden op de werkplek. Een verkenning in zes landen. Bunnik: A&O/MGK.
Onstenk, J. (1997). Lerend leren werken. Brede vakbekwaamheid en de integratie van leren, werken en innoveren. Delft: Eburon.
Onstenk, J. (2003). Entrepreneurship and vocational education. European Educational Research Journal, 2 (1), 74-89.
Perkins, D. N., & Salomon, G. (1989). Are cognitive skills context-bound? Educational Researcher, 18(1), 26-25.
Poortman, C., Nijhof, W., & Nieuwenhuis, A. (2006). Zorgen voor leerprocessen tijdens de beroepspraktijkvorming. Pedagogische Studiën, (83), 383-396.
Poortman, C. (2007). Workplace learning processes in senior secondary vocational education. Proefschrift. Universiteit Twente.
Poortman, C., & Visser, K. (2009). Leren door werk: de match tussen deelnemer en werkplek. Expertisecentrum beroepsonderwijs.
Poortman, C., & Schildkamp, K. (2011). Alternative quality standards in qualitative research. Quality & Quantity, volume 44.
Ruelens, L., Baert, T., Baert, H., Douterlunge, M., & Bouwen, R. (2002). Werken aan leren: over de kwaliteit van leerwerkprojecten. Leuven: HIVA- K.U. Leuven.
Säljö, R. (2003). Epilogue: From transfer to boundary-crossing. Between school and work: New perspectives on transfer and boundary crossing. T. Tuani-Gröhn & Y. Engeström (Eds), pp. 311-321. Amsterdam: Pergamon, Elsevier Science.
Segers, M., & Dochy, F. (1999). Een nieuw onderwijsmodel voor het hoger onderwijs in theorie en praktijk. In P. De Boeck & M. Lacante (eds.) (pp. 153-180). Dordrecht: Kluwer.
Sfard, A. (1998). On two metaphors for learning and the danger of choosing just one. Educational Researcher 27 (2), 4-13.
Smaling, A. (1994). The pragmatic dimension. Paradigmatic and pragmatic aspects of choosing a qualitive of quantitive method. Quality & Quantity, 223-249.
Stouthuysen, R. (2007). Bevordering van ondernemerschap in de Kempen, de Kempen als ondernemende regio. Turnhout: Reflectiegroep der Kempen.
Streumer, J., & Van der Klink, M. (2001). De werkplek als leeromgeving. Pedagogische Studiën, 78 (2), 79-85.
Streumer, J. (2007). Werkplekleren, het medicijn voor alle kwalen? Leren in organisaties 6/7, 14-20.
Swanborn, P. (1996). A common base for quality criteria in quantitative and qualitative research. Quality and quantity (30), 19-35.
Tuckman, B. (1972). Conducting Educational Research. New York: Hartcourt Brace Jovanovich.
Tynjälä, P. (2005). Integrative pedagogics - learning in real life situations. Keynote address in Enhancing Physiotherapy Competencies in Innovative Learning Environments. European Network of Physiotherapy in Higher Education, 6-8. October 2005, Helsinki, Finland.
Tynjälä, P., & Virtanen, A. (2005). Skill learning at work: investigation into students experience of on-the-job learning. Special edition of the Finnish Journal of Vocational and Professional Education, 7 (special edition), 106-116.
Tynjälä, P. (2008). Perspectives into learning at the workplace. Educational Research Review, Vol. 3 No.2, 130-154.
UNIZO. (2012). Wat is een leeronderneming. In Unizo, Ondernemende school. Geraadpleegd op 2 november 2011, via http://www.ondernemendeschool.be/viewobj.jsp?id=419668.
Van den Berghe, W. (2007). Ondernemend leren en leren ondernemen. Pleidooi voor meer ondernemerschap in het onderwijs. Rapport opgesteld in het kader van Accent op Talent in opdracht van het Vlaamse Ministerie van Onderwijs en Vorming. Brussel: Koning Boudewijnstichting.
Van den Bossche, P., Donche, V., Gijbels, D., De Groof, J., Delbecque, H., & Leppens, J. (2011). Gids voor werkplekleren: een methodiek voor competentiebepaling en -assessment. Universiteit Antwerpen.
Van Vijfeijken, M., Kat, M., & Nieuwenhuis, A. (2010). Leren produceren: De Sapfabriek als realistische leeromgeving in het beroepsonderwijs. Tilburg: IVA.
Van Woerkom, M. (2008). The assessment of critically reflective work behaviour in organizations. W.J. Nijhof & A.F.M. Nieuwenhuis (Eds.). The learning potential of the workplace (pp. 241-260). Rotterdam: Sense Publishers.
von Wright, J. (1992). Reflections on reflection. Learning and Instruction, 2, 59-68.
Wallis, E. P. (2007). Learning through work. Leeds: CERIC.
Yin, R. K. (1984). Case study research: Design and methods. CA: Sage: Newbury Park.