Attitude ten opzichte van preconceptueel dragerschapsonderzoek naar mucoviscidose in de algemene bevolking
- IngeMahieu
Wat is de houding van personen met mucoviscidose en hun ouders tegenover het uitvoeren van een dragerschapsonderzoek naar mucoviscidose voor de zwangerschap in de algemene bevolking?
Mucoviscidose, ook wel gekend als taaislijmziekte, krijgt dankzij verschillende informatiecampagnes en films meer en meer naamsbekendheid. In België worden elk jaar ongeveer 50 kinderen geboren met deze aandoening. Vaak worden deze kinderen geboren in families die zich niet bewust zijn van hun dragerschap. Daar mucoviscidose een dragerschapsfrequentie heeft van 1/25 (ongeveer 1 op 25 personen in België is drager is van het gen voor mucoviscidose) en de gemiddelde overleving tussen de 34 en de 37,5 jaar ligt, heerst de vraag of een dragerschapsscreening voor mucoviscidose, uitgevoerd voor de zwangerschap, in de algemene bevolking nuttig zou kunnen zijn. Kennis omtrent hun dragerschapsstatus zou koppels immers de mogelijkheid bieden om, met behulp van gepaste begeleiding, een geïnformeerde keuze te maken betreffende hun voortplanting.Dragerschapsscreening, het detecteren van een mutatie in een gen bij personen die geen verhoogd risico hebben om drager te zijn, wordt voor geen enkele genetische aandoening in België uitgevoerd in de algemene bevolking. In een aantal landen, waaronder de VS, Australië en Nederland, werd reeds onderzoek gedaan naar het nut van dragerschapsscreening in de algemene bevolking. Het wetenschappelijk onderzoek dat in het kader van onze masterproef werd opgezet, tracht hieromtrent eveneens een bijdrage te leveren. Om het nut van dragerschapsscreening in de algemene bevolking na te gaan, dient strikt genomen de houding van alle betrokken partijen, zoals gynaecologen, klinische genetici, beleidsmensen, het RIZIV,… in rekening gebracht te worden. In onze masterproef werd er echter voor gekozen enkel de houding van personen met mucoviscidose en hun ouders na te gaan. Hun mening is immers van groot belang, daar zij de meest geschikte personen zijn om de impact van mucoviscidose op het dagelijkse leven in te schatten, en bovendien nauw in contact staan met de personen in de zorgsector die hen begeleiden.
Door middel van vragenlijsten gericht aan personen met mucoviscidose en hun ouders werd hun houding bevraagd betreffende verschillende onderwerpen. Wie moet volgens hen dragerschapsscreening aanbieden en aan welke doelgroep moet deze aangeboden worden? Wat zijn de voordelen en wat zouden de gevolgen kunnen zijn van een dragerschapsscreening op bevolkingsniveau? Verder kwamen in de vragenlijsten enkele nauw verwante onderwerpen aan bod, waaronder keuzes omtrent voortplanting, prenataal dragerschapsonderzoek, zwangerschapsafbreking en genetische testen beschikbaar op het internet, de zogenaamde direct-to-consumer testing. Deze vorm van genetische testing, waarbij mensen via het internet meestal een testkit bestellen, zelf een staal opsturen en nadien het resultaat betreffende hun genetisch profiel toegestuurd krijgen, is aan een opmars bezig. Dit voornamelijk door het groot aantal bedrijven die deze testen aanbieden. Het probleem is echter dat er vaak geen medische omkadering of begeleiding bij het interpreteren van de resultaten wordt aangeboden. Wanneer een dragerschapsscreening voor de algemene bevolking ingevoerd zou worden, zal er aldus nood zijn aan een specifieke wetgeving omtrent deze vorm van genetische testen.
Uit de verwerking van de vragenlijsten komen een aantal opmerkelijke cijfers naar voor. 96% van de personen met mucoviscidose en 91% van de ouders zijn voorstander van een dragerschapsscreening. Hiervan zou 87% deze laten plaatsvinden bij de gynaecoloog en 86% bij de klinisch geneticus. Wat opvalt is dat de huisarts pas als derde persoon naar voren wordt geschoven. Dat een vrij groot aantal van de personen met mucoviscidose en van de ouders voorstander is van dragerschapsonderzoek naar mucoviscidose in de algemene bevolking is niet onverklaarbaar. Zij zijn immers van mening dat de voordelen van een dragerschapsscreening groter zijn dan de nadelen. De belangrijkste reden om te kiezen voor een screening is dat koppels geïnformeerd kunnen worden over de kans op een erfelijke ziekte bij hun nageslacht, wat hen zo de mogelijkheid biedt een weloverwogen keuze te maken wat betreft hun voortplanting, om zo eventueel een kind met mucoviscidose te voorkomen. De voorkeur gaat uit naar het aanbieden van deze screening bij alle koppels die een zwangerschap plannen, eerder dan alle laatstejaars humaniorastudenten systematisch te screenen. Tegelijkertijd is 90% van de personen met mucoviscidose en 67% van de ouders van mening dat alle pasgeborenen getest zouden moeten worden op dragerschap voor mucoviscidose. Aanvullend vermelden we nog dat hoewel de meerderheid van onze onderzoekspopulatie prenatale diagnose en zwangerschapsafbreking voor zichzelf of iemand anders aanvaardbaar vindt, 60% toch pre-implantatie diagnostiek verkiest bij een volgende zwangerschap.
Voorts werd zoals eerder vermeld ook de houding ten opzichte van direct-to-consumertesten nagegaan. Slechts iets meer dan de helft van alle respondenten vindt dat mensen het recht hebben om op eigen initiatief een genetische zelftest voor het bepalen van dragerschap aan te vragen via een commercieel bedrijf. Bovendien zou minder dan 4% van de personen met mucoviscidose en 10% van de ouders zichzelf via het internet laten testen voor andere aandoeningen dan mucoviscidose. Het concept is echter nog niet goed gekend, daar ongeveer 80% van alle respondenten nog nooit eerder gehoord had over genetische zelftesten voor dragerschapsstatus aangeboden via het internet.
Als conclusie kunnen we stellen dat uit deze studie is gebleken dat personen met mucoviscidose en hun ouders voorstander zijn van dragerschapsscreening naar mucoviscidose in de algemene bevolking. Het is dan ook aangewezen om dit standpunt verder te onderzoeken bij enerzijds andere betrokken partijen waaronder gynaecologen en klinische genetici en anderzijds de algemene bevolking. Voorts zou het raadzaam zijn andere aspecten van dragerschapsscreening, waaronder het financiële aspect en de ethische consequenties, te bestuderen om zo tot een meer algemene conclusie te kunnen komen.
Bibliografie
1. Belgische mucovereniging. MUCO.be [gezien op 15 februari]. URL: http://muco.be/
2. Massie J, Petrou V, Forbes R, Curnow L, Ioannou L, Dusart D, et al. Population-based carrier screening for cystic fibrosis in Victoria: the first three years experience. The Australian & New Zealand journal of obstetrics & gynaecology 2009 Oct; 49(5):484–9.
3. Watson EK, Mayall E, Chapple J, Dalziel M, Harrington K, Williams C, et al. Screening for carriers of cystic fibrosis through primary health care services. BMJ (Clinical research ed.) 1991 Aug; 303(6801):504–7.
4. Lobo J, Rojas-Balcazar JM, Noone PG. Recent advances in cystic fibrosis. Clinics in chest medicine 2012 Jun; 33(2):307–28.
5. Massie J, Forbes R, Dusart D, Bankier A, Delatycki MB. Community-wide screening for cystic fibrosis carriers could replace newborn screening for the diagnosis of cystic fibrosis. Journal of paediatrics and child health 2007 Nov; 43(11):721–3.
6. Massie J, Curnow L, Gaffney L, Carlin J, Francis I. Declining prevalence of cystic fibrosis since the introduction of newborn screening. Archives of disease in childhood 2010 Jul; 95(7):531–3.
7. ACOG Committee Opinion No. 486: Update on carrier screening for cystic fibrosis. Obstetrics and gynecology 2011 Apr; 117(4):1028–31.
8. De Boeck K. Mucoviscidose een handboek voor zorgverleners, ouders en patiënten. Leuven: ACCO; 1999.
9. Cuppens H, Cassiman J-J. CFTR mutations and polymorphisms in male infertility. International journal of andrology 2004 Oct; 27(5):251–6.
10. Chen H, Ruan YC, Xu WM, Chen J, Chan HC. Regulation of male fertility by CFTR and implications in male infertility. Human reproduction update 2012 Nov 1; 18(6):703–13.
11. European Centers of Reference Network for Cystic Fibrosis. Ecorn-cf [gezien op 11 november 2012]. URL: http://ecorn-cf.eu/
12. Zweettest UZ Leuven [gezien op 12 december 2012]. URL: http://www.uzleuven.be/node/12426
13. Southern KW, Munck A, Pollitt R, Travert G, Zanolla L, Dankert-Roelse J, et al. A survey of newborn screening for cystic fibrosis in Europe. Journal of cystic fibrosis : official journal of the European Cystic Fibrosis Society 2007 Jan; 6(1):57–65.
14. Ranieri E, Lewis BD, Gerace RL, Ryall RG, Morris CP, Nelson PV, et al. Neonatal screening for cystic fibrosis using immunoreactive trypsinogen and direct gene analysis: four years’ experience. BMJ 1994 Jun; 308(6942):1469–72.
15. Proesmans M, Cuppens H, Vincent MF, Palem A, De Boeck K, Dierickx K, Nys H, Neyt M, Vinck I, Lebecque P. Is Neonatale Screening op Mucoviscidose in aangewezen België? Health Technologie Assessment (HTA). Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE). 2010. KCEreports 132A. D/2010/10.273/4
16. McKay KO. Cystic fibrosis: benefits and clinical outcome. Journal of inherited metabolic disease 2007 Aug; 30(4):544–55.
17. Ernst MM, Johnson MC, Stark LJ.
Developmental and psychosocial issues in cystic fibrosis. Child and adolescent psychiatric clinics of North America 2010 Apr; 19(2):263–83.
18. Elborn JS, Shale DJ, Britton JR. Cystic fibrosis: current survival and population estimates to the year 2000. Thorax 1991 Dec; 46(12):881–5.
19. Dijk FN, McKay K, Barzi F, Gaskin KJ, Fitzgerald DA. Improved survival in cystic fibrosis patients diagnosed by newborn screening compared to a historical cohort from the same centre. Archives of disease in childhood 2011 Dec; 96(12):1118–23.
20. Castellani C, Macek M, Cassiman J-J, Duff A, Massie J, ten Kate LP, et al. Benchmarks for cystic fibrosis carrier screening: a European consensus document. Journal of cystic fibrosis : official journal of the European Cystic Fibrosis Society 2010 May; 9(3):165–78.
21. Grody WW, Cutting GR, Klinger KW, Richards CS, Watson MS, Desnick RJ. Laboratory standards and guidelines for population-based cystic fibrosis carrier screening. Genetics in Medicine 2001 Apr; 3(2):149–54.
22. Wald NJ. Couple screening for cystic fibrosis. The Lancet 1991 Nov; 338(8778):1318–9.
23. UK. The family cascade screening programme for cystic fibrosis. (3880213):1–11.
24. Roberts T, Schwarz MJ, Kerr-Liddell R, Hinks JL, Super M. Cascade carrier-testing in cystic fibrosis. Paediatric Respiratory Reviews 2003 Dec; 4(4):293–8.
25. Modra LJ, Massie RJ, Delatycki MB. Ethical considerations in choosing a model for population-based cystic fibrosis carrier screening. The Medical journal of Australia 2010 Aug; 193(3):157–60.
26. McClaren BJ, Delatycki MB, Collins V, Metcalfe SA, Aitken M. "It is not in my world": an exploration of attitudes and influences associated with cystic fibrosis carrier screening. European journal of human genetics EJHG 2008;16(4):435–44.
27. Honnor M, Zubrick SR, Walpole I, Bower C, Goldblatt J. Population screening for cystic fibrosis in Western Australia: community response. American journal of medical genetics 2000 Jul; 93(3):198–204.
28. Lindner M, Loeber JG, Rigter T, Rupp K. Evaluation of population newborn screening practices for rare disorders in Member States of the European Union " Short Executive Summary of the Report on the practices of newborn screening for rare disorders implemented in Member States of the European . 2011;399755(2009):1–31.
29. Watson MS, Cutting GR, Desnick RJ, Driscoll DA, Klinger K, Mennuti M, et al. Cystic fibrosis population carrier screening: 2004 revision of American College of Medical Genetics mutation panel. Genetics in medicine official journal of the American College of Medical Genetics 2004;6(5):387–91.
30. ACOG Committee Opinion. Number 325, December 2005. Update on carrier screening for cystic fibrosis. Obstetrics and gynecology 2005 Dec; 106(6):1465–8.
31. Gezondheidsraad. Preconceptiezorg: voor een goed begin. Den Haag: Gezondheidsraad; 2007. p. publicatienr. 2007/19.
32. Human Genetics Commission. Increasing options , informing choice: A report on preconception genetic testing and screening . 2011 April.
33. Warren E, Anderson R, Proos AL, Burnett LB, Barlow-Stewart K, Hall J. Cost-effectiveness of a school-based Tay-Sachs and cystic fibrosis genetic carrier screening program. Genetics in Medicine 2005 Sep; 7(7):484–94.
34. Poppelaars FAM, van der Wal G, Braspenning JCC, Cornel MC, Henneman L, Langendam MW, et al. Possibilities and barriers in the implementation of a preconceptional screening programme for cystic fibrosis carriers: a focus group study. Public health 2003 Nov ; 117(6):396–403.
35. Ioannou L, Massie J, Collins V, McClaren B, Delatycki MB. Population-based genetic screening for cystic fibrosis: attitudes and outcomes. Public health genomics 2010 Jan; 13(7-8):449–56.
36. Godard B, ten Kate L, Evers-Kiebooms G, Aymé S. Population genetic screening programmes: principles, techniques, practices, and policies. European journal of human genetics: EJHG 2003 Dec; 11 Suppl 2:S49–87.
37. Population genetic screening programmes: technical, social and ethical issues. European journal of human genetics: EJHG 2003 Dec; 11 Suppl 2:S5–7.
38. Montgomery J, Wittwer CT, Kent JO, Zhou L. Scanning the cystic fibrosis transmembrane conductance regulator gene using high-resolution DNA melting analysis. Clinical chemistry 2007 Nov 1; 53(11):1891–8.
39. Dequeker E, Stuhrmann M, Morris MA, Casals T, Castellani C, Claustres M, et al. Best practice guidelines for molecular genetic diagnosis of cystic fibrosis and CFTR-related disorders--updated European recommendations. European journal of human genetics: EJHG 2009 Jan; 17(1):51–65.
40. Modra LJ, Massie RJ, Delatycki MB. Ethical considerations in choosing a model for population-based cystic fibrosis carrier screening. The Medical journal of Australia 2010 Aug; 193(3):157–60.
41. Watson EK, Maynall ES, Lamb J, Chapple J, Williamson R. Psychological and social consequences of community carrier screening programme for cystic fibrosis. The Lancet 1992 Jul; 340(8813):217–20.
42. Bekker H, Denniss G, Modell M, Bobrow M, Marteau T. The impact of population based screening for carriers of cystic fibrosis. Journal of medical genetics. 1994 May;31(5):364–8.
43. Axworthy D, Marteau TM, Brock DJH, Bobrow M. Psychological impact of population-based carrier testing for cystic fibrosis: 3-year follow-up. The Lancet. 1996 May;347(9013):1443–6.
44. Weijers-Poppelaars FAM, Wildhagen MF, Henneman L, Cornel MC, Kate LPT. Preconception cystic fibrosis carrier screening: costs and consequences. Genetic testing 2005 Jan; 9(2):158–66.
45. Verheij JB, Hilderink HB, Verzijl JG, Wildhagen MF, Habbema JD, ten Kate LP. [Preconception screening of parents and carrier state of cystic fibrosis in the Netherlands: expenses and savings]. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde 1998 Mar; 142(13):706–10.
46. Henneman L, Bramsen I, Van Der Ploeg HM, Ten Kate LP. Preconception cystic fibrosis carrier couple screening: impact, understanding, and satisfaction. Genetic Testing 2002;6(3):195–202.
47. Maxwell SJ, Kyne G, Molster C, Barker NM, Ormsby J, O’Leary P. Perceptions of population cystic fibrosis prenatal and preconception carrier screening among individuals with cystic fibrosis and their family members. Genetic testing and molecular biomarkers 2011 Mar; 15(3):159–64.
48. Gordon C, Walpole I, Zubrick SR, Bower C. Population screening for cystic fibrosis: knowledge and emotional consequences 18 months later. American journal of medical genetics. Part A. 2003 Jul;120A(2):199–208.
49. Watson EK, Williamson R, Chapple J. Attitudes to carrier screening for cystic fibrosis: a survey of health care professionals, relatives of sufferers and other members of the public. The British journal of general practice: the journal of the Royal College of General Practitioners 1991 Jun; 41(347):237–40.
50. Press RD. Laboratory standards and guidelines for population-based cystic fibrosis carrier screening. Molecular diagnosis: a journal devoted to the understanding of human disease through the clinical application of molecular biology 2001 Sep; 6(3):212–3.
51. Poppelaars FAM, Adèr HJ, Cornel MC, Henneman L, Hermens RPMG, Van Der Wal G, et al.
Attitudes of potential providers towards preconceptional cystic fibrosis carrier screening. Journal of Genetic Counseling 2004;13(1):31–44.
52. Watson EK. The new genetics and primary care: GPs’ views on their role and their educational needs. Family Practice 1999 Aug; 16(4):420–5.
53. Poppelaars FAM, Henneman L, Adèr HJ, Cornel MC, Hermens RPMG, Van Der Wal G, et al. Preconceptional cystic fibrosis carrier screening: attitudes and intentions of the target population. Genetic Testing 2004; 8(2):80–9.
54. Chen L-S, Goodson P. Factors affecting decisions to accept or decline cystic fibrosis carrier testing/screening: A theory-guided systematic review. Genetics in Medicine 2007 Jul; 9(7):442–50.
55. Clayton EW, Hannig VL, Pfotenhauer JP, Parker RA, Campbell PW, Phillips JA. Lack of interest by nonpregnant couples in population-based cystic fibrosis carrier screening. American journal of human genetics 1996 Mar; 58(3):617–27.
56. Levenkron JC, Loader S, Rowley PT. Carrier screening for cystic fibrosis: test acceptance and one year follow-up. American journal of medical genetics. 1997 Dec; 73(4):378–86.
57. Henneman L, Bramsen I, Van Os TA, Reuling IE, Heyerman HG, van der Laag J, et al. Attitudes towards reproductive issues and carrier testing among adult patients and parents of children with cystic fibrosis (CF). Prenatal diagnosis 2001 Jan;21(1):1–9.
58. Henneman L, Kooij L, Bouman K, ten Kate LP. Personal experiences of cystic fibrosis (CF) carrier couples prospectively identified in CF families. American journal of medical genetics 2002 Jul; 110(4):324–31.
59. Conway SP, Allenby K, Pond MN. Patient and parental attitudes toward genetic screening and its implications at an adult cystic fibrosis centre. Clinical genetics 1994 Jun; 45(6):308–12.
60. Watson EK, Marchant J, Bush A, Williamson B. Attitudes towards prenatal diagnosis and carrier screening for cystic fibrosis among the parents of patients in a paediatric cystic fibrosis clinic. Journal of medical genetics 1992 Jul; 29(7):490–1.
61. Denayer L, Evers-Kiebooms G, De Boeck K, Van den Berghe H. Reproductive decision making of aunts and uncles of a child with cystic fibrosis: genetic risk perception and attitudes toward carrier identification and prenatal diagnosis. American journal of medical genetics 1992 Sep; 44(1):104–11.
62. Faden RR, Tambor ES, Chase GA, Geller G, Hofman KJ, Holtzman NA. Attitudes of physicians and genetics professionals toward cystic fibrosis carrier screening. American journal of medical genetics 1994 Mar; 50(1):1–11.
63. Baars MJH, Henneman L, ten Kate LP. Preconceptional cystic fibrosis carrier screening: opinions of general practitioners, gynecologists, and pediatricians in the Netherlands. Genetic testing. 2004 Jan; 8(4):431–6.
64. Myring J, Beckett W, Jassi R, Roberts T, Sayers R, Scotcher D, et al. Shock, adjust, decide: reproductive decision making in cystic fibrosis (CF) carrier couples--a qualitative study. Journal of genetic counseling 2011 Aug; 20(4):404–17.
65. Denayer L, Welkenhuysen M, Evers-Kiebooms G, Cassiman JJ, Van den Berghe H. Risk perception after CF carrier testing and impact of the test result on reproductive decision making. American journal of medical genetics 1997 Apr; 69(4):422–8.
66. De Braekeleer M. Reproductive attitudes of couples having a child with cystic fibrosis in Saguenay–Lac-Saint-Jean (Quebec, Canada). Annales de Génétique 2000 Jun; 43(2):93–7.
67. Sawyer SM, Cerritelli B, Carter LS, Cooke M, Glazner JA, Massie J. Changing their minds with time: a comparison of hypothetical and actual reproductive behaviors in parents of children with cystic fibrosis. Pediatrics 2006 Sep; 118(3):649–56.
68. Evers-Kiebooms G, Denayer L, Van den Berghe H. A child with cystic fibrosis: II. Subsequent family planning decisions, reproduction and use of prenatal diagnosis. Clinical genetics 1990 Mar; 37(3):207–15.
69. Polnay JC. Parental attitudes: antenatal diagnosis of cystic fibrosis. Archives of Disease in Childhood 2002 Oct; 87(4):284–6.
70. Borry P, Henneman L, Lakeman P, ten Kate LP, Cornel MC, Howard HC.
Preconceptional genetic carrier testing and the commercial offer directly-to-consumers. Human reproduction (Oxford, England) 2011 May; 26(5):972–7.
71. van Not AM. The evaluation of various online offers of cystic fibrosis carrier screening. 2012:62.
72. VUmc dragerschapsscreening mucoviscidose [gezien op 16 februari 2013]. URL: http://www.vumc.nl/afdelingen/cf-dragerschaptest/aanvragen_test/
73. Levitt DM. Let the consumer decide? The regulation of commercial genetic testing. Journal of medical ethics 2001 Dec; 27(6):398–403.
74. Superior Health Council. publication of the superior health council No . 8714. 2012.
75. Stark AP, Lang CW, Ross LF. A pilot study to evaluate knowledge and attitudes of Illinois pediatricians toward newborn screening for sickle cell disease and cystic fibrosis. American journal of perinatology 2011 Mar; 28(3):169–76.
76. Dommering CJ, Garvelink MM, Moll AC, van Dijk J, Imhof SM, Meijers-Heijboer H, et al. Reproductive behavior of individuals with increased risk of having a child with retinoblastoma. Clinical genetics 2012 Mar; 81(3):216–23.
77. Fanos JH, Johnson JP. Perception of carrier status by cystic fibrosis siblings. American journal of human genetics 1995 Aug; 57(2):431–8.
78. Denayer L, Evers-Kiebooms G, Van den Berghe H. A child with cystic fibrosis: I. Parental knowledge about the genetic transmission of CF and about DNA-diagnostic procedures. Clinical genetics 1990 ; 37(3):198–206.
79. Jedlicka-Köhler I, Götz M, Eichler I. Utilization of prenatal diagnosis for cystic fibrosis over the past seven years. Pediatrics. 1994 Jul; 94(1):13–6.
80. Hietala M, Hakonen A, Aro AR, Niemelä P, Peltonen L, Aula P. Attitudes toward genetic testing among the general population and relatives of patients with a severe genetic disease: a survey from Finland. American journal of human genetics 1995 Jun; 56(6):1493–500.
81. Green JM. Principles and practicalities of carrier screening: attitudes of recent parents. Journal of medical genetics 1992 May; 29(5):313–9.
82. Skinner D, Sparkman KL, Bailey DB. Screening for Fragile X Syndrome: parent attitudes and perspectives. Genetics in medicine: official journal of the American College of Medical Genetics 2003 Jan; 5(5):378–84.
83. Eurostat home page [gezien op 20 maart 2013]. URL: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
