'De kleine oorlog om de Groote Oorlog'. Het politieke beleid in België omtrent de honderdjarige herdenking van Wereldoorlog I

Annelien
Noppe

‘De kleine oorlog om de Groote Oorlog’.

Het politieke beleid in België omtrent de honderdjarige herdenking van Wereldoorlog I (2014-2018).

Annelien Noppe

In de periode 2014-2018 zal in veel landen het honderdjarig bestaan van de Eerste Wereldoorlog herdacht worden. Anno 2013 draaien in België de voorbereidingen hiervoor op volle toeren. Wanneer we de geschiedenis erop nagaan, dan wordt deze herdenkingsperiode omwille van zijn diversiteit en grootschaligheid uniek in de Belgische geschiedenis. Verder zal het de eerste keer zijn dat de herdenking van een historische gebeurtenis zo prominent aanwezig is op de politieke agenda van zowel de federale als de regionale overheden in België. Het herdenken van de Groote Oorlog heeft sinds zijn beginjaren een evolutie gekend, en in 2014 lijkt met de grote politieke betrokkenheid een nieuwe fase aangebroken. Deze nieuwe fase roept vragen op. Hoe engageren de overheden zich om de Groote Oorlog te herdenken? Welke kenmerken kunnen worden toegeschreven aan het hedendaagse Belgische politieke herdenkingslandschap ?

In de voorbereidingsfase van de herdenkingsperiode zijn er enkele spanningen die gepaard gaan met de beleidsvorming van de overheden. Uit deze spanningen werden er vijf kenmerken afgeleid die een beeld geven van het politieke herdenkingslandschap in België. De institutionele context waarin het herdenkingsbeleid door de verschillende overheden wordt uitgetekend speelt een belangrijke rol. Een eerste kenmerk is dat er door de federale staatstructuur duidelijk een regionaal zwaartepunt is wat betreft de beleidsmaatregelen rond de herdenking van Wereldoorlog I. Toerisme, cultuur en onderwijs - belangrijke beleidsdomeinen om een hedendaags herdenkingsbeleid uit te tekenen -  zijn regionale bevoegdheden waardoor de regionale overheden met een groter budget dan de federale overheid de wereldoorlog kunnen herdenken. Dit gegeven zorgt in de eerste plaats voor spanningen tussen het federaal en het regionaal niveau. Wat kan en mag de federale regering binnen zijn bevoegdheden doen voor de herdenking in 2014-2018? Dit is een vraag die al meerdere malen terug is gekomen in het Vlaams parlement. Meningen hierover waren verdeeld. Terwijl de Vlaamse coördinator Geert Bourgeois geen graten ziet in de initiatieven van de federale overheid, waren er enkele critici, vanuit Vlaamsgezinde hoek, die hierbij stelden dat de federale regering het Vlaamse herdenkingsproject ‘recupereert.’

Naast een regionaal zwaartepunt is er ook duidelijk een verschil tussen de regionale overheden onderling. In 2013 is er nog nauwelijks informatie beschikbaar over het beleid van de Duitstalige gemeenschap waardoor zij niet kunnen vergeleken worden met de drie andere overheden. Uit de budgetten, de timing en de overheidsdocumenten blijkt ook dat er een enorm verschil is tussen de beleidsinspanningen van de Vlaamse Overheid en deze van de federatie Wallonië-Brussel en de Waalse gewestregering.[1] De voorsprong van de Vlaamse Overheid is enorm wat voor bezorgdheid en frustratie bij de andere overheden zorgt. Een tweede kenmerk van het politieke herdenkingslandschap is dan ook dat de herdenking af en toe lijkt uit te draaien op een concurrentiestrijd tussen de verschillende overheden. Zoals uit het eerste kenmerk bleek gaat dit over bevoegdheden en budgetten, maar ook over de doelstellingen die de overheden aan de herdenking koppelen. Sommige inhoudelijke keuzes, motivaties en discours verraden een zekere profileringsdrang van de overheden. De herdenking wordt aangewend om zich zowel binnen als buiten België als regio of als land te profileren. Zo wordt de Vlaamse Overheid uit verschillende hoeken op de vingers getikt omdat ze de oorlog ‘te Vlaams’ zouden invullen. Aan de andere kant van de taalgrens wordt er in overheidsdocumenten om de herdenking te motiveren dan weer verwezen naar de communautaire problemen in ons land. De moeizame lancering van de Flanders Fields Declaration getuigt ook dat op bepaalde momenten niet het herdenken maar politieke voorkeuren de bovenhand dreigen te krijgen. Terwijl in het verleden herdenkingen vaak aangewend werden om de eenheid van een natie te bevestigen, lijken de discussies rond de herdenking van 2014-2018 eerder de verdeeldheid in het huidige Belgische politieke landschap aan te tonen.

Naast de institutionele context waaraan de eerste twee kenmerken gekoppeld zijn, speelt ook de maatschappelijke context een belangrijke rol. Bij dit kenmerk werd de focus gelegd op de verhouding tussen historici en politici. Het derde kenmerk is dat er een groot verschil is tussen de verschillende regeringen op vlak van de betrokkenheid van historici op politiek beleidsniveau. Zowel bij de federale regering als bij de Federatie Wallonië-Brussel en Wallonië worden historici op beleidsniveau betrokken. In Vlaanderen is er geen enkele historicus betrokken op beleidsniveau. Dit verschil is te wijten aan het verschil in context waarin historici en politici samenwerken. Aan de Franse kant van de taalgrens is er een traditie van wetgevende initiatieven omtrent herinnering en herdenkingen en worden historici ingeschakeld in verschillende instellingen die daar rond werken. In Vlaanderen is dit niet het geval en is de relatie tussen politici en historici vaak gespannen. Zo hebben historici zich verschillende malen kritisch uitgelaten over het feit dat politici zich bezighouden met geschiedenis. Belangrijk hierbij is ook dat de afwezigheid van historici ervoor zorgt dat er opvallend meer kritiek komt vanuit academische hoek op het herdenkingsbeleid in Vlaanderen dan in vergelijking met de andere overheden.

Een andere bron van spanning is de hedendaagse component die aan de herdenkingen verbonden wordt. Zo kozen de overheden bijvoorbeeld om de vredesboodschap te verbinden aan de herdenking. De Vlaamse Overheid doet dit zeer expliciet waarop er commentaar kwam van enkele historici die stelden dat zo’n invulling historisch gezien niet correct is. Het verschil in de wetenschappelijke benadering van de herdenking en de hedendaagse invulling die de politici er aan geven is een vierde kenmerk van het herdenkingslandschap. Verder verbinden de overheden ook economische doelstellingen aan de herdenking. Dit zorgt voor discussies over de grenzen van het commercialiseren van het oorlogsverleden.

Deze vijf kenmerken geven anno 2013 een eerste beeld van het politieke herdenkingslandschap. Reeds in de voorbereidingen is het duidelijk dat politieke doelstellingen ervoor zorgen dat er spanningen zijn en dat zo’n politieke invulling kan botsen met andere actoren, waaronder historici. Wanneer termen als ‘recuperatie’ of ‘Vlaamse kermis’ in discussies veelvuldig gebruikt worden, lijkt het duidelijk dat de herdenking politiek gekleurd is. Het wordt alvast interessant om deze discussies op te volgen en te analyseren de komende vier jaar. Wordt het inderdaad een kleine oorlog om de Groote Oorlog?

[1] Voor de herdenkingsbeleid rond 2014-2018 werken de federatie Wallonië-Brussel ( Franse gemeenschap)  samen met het Waalse gewest onder 1 noemer.

 

Bibliografie

Federaal beleid

Federale Regering, Regeerakkoord 1 december 2011.

Federale Regering, Beleidsnota Landsverdediging 2013, 22 december 2012.

Belgische Senaat, Voorstel tot het instellen van een bijzondere commissie belast met het bestuderen van de relatie tussen de nationale politieke overheid, het historisch onderzoek en de verwachtingen van de samenleving inzake geschiedenis en gedachtenis, ingediend door Alain Destexhe en Isabelle Durant, 2005-2006, 14 maart 2006.

Federaal parlement, Vraag van Wouter De Vriendt aan de eerste minister. De herdenking van 100 jaar WOI, 2011-2012, 25 juli 2012.

Federaal parlement, Resolutie over de herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog (1914-1918), 2012-2013, 7 maart 2013.

FOD Kanselarij van de Eerste Minister, Na de Holocaust. Recente Belgische initiatieven, 5 maart 2012.

 

Vlaams beleid

Vlaamse Regering,  Vlaanderen in Actie. Een sociaal-economische impuls voor Vlaanderen, juli 2006.

Vlaamse Regering, Overeenkomst tussen de Vlaamse Regering en de Regering van Nieuw-Zeeland inzake samenwerking op het vlak van de gezamenlijke geschiedenis van de Wereldoorlogen van de twintigste eeuw, 4 oktober 2007.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Onderwijs 2012-2013, 22 oktober 2012.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed 2006-2007, 27 oktober 2006.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed 2007-2008, 6 november 2007.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Toerisme 2006-2007, 27 oktober 2006.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Toerisme 2007-2008, 29 oktober 2007.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Toerisme 2010-2011, 23 oktober 2010.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Toerisme 2011-2012, 24 oktober 2011.

Vlaamse Regering, Beleidsbrief Buitenlands Beleid, Internationaal Ondernemen en Ontwikkelingssamenwerking 2011-2012, 21 oktober 2011.

Vlaamse Regering, 2009-2014. Een daadkrachtig Vlaanderen in beslissende tijden. Voor een vernieuwende, duurzame en warme samenleving, september 2009.

Vlaamse Regering, ‘100 jaar Groote Oorlog’ Vlaams Actieplan.

Vlaamse Regering, Mededeling aan de Vlaamse Regering betreft: project ‘herdenking 100 jaar Groote Oorlog (2014-18)’- Vlaams actieplan.

Vlaams Parlement, Voorstel van resolutie betreffende het Vlaamse beleid voor een levende herinnering aan de Eerste Wereldoorlog, 2008-2009, 30 april 2009.

Vlaams Parlement, Voorstel van resolutie betreffende het aanmoedigen van klasreizen naar sites gerelateerd aan de Eerste Wereldoorlog voor leerlingen van het secundair onderwijs in het kader van de herdenking van ‘100 jaar Groote Oorlog’, 2012-2013, 23 januari 2013.

Vlaams parlement, Vraag om uitleg van Johan Verstreken tot Geert Bourgeois over overleg tussen de Vlaamse en de Federale Regering over de federale initiatieven rond '100 jaar Groote Oorlog', 2011-2012, 25 mei 2012.

Vlaams Parlement, Vraag om uitleg van Johan Verstreken tot Joke Schauvliege over de bijdrage van het beleidsdomein Cultuur aan de herdenking van ‘100 jaar Groote Oorlog’, 2011-2012, 1 december 2011.

Vlaams Parlement, Actuele vraag van Stefaan Sintobin tot Geert Bourgeois, over de federale recuperatie van de herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog, handelingen plenaire vergadering 16 november 2011.

Vlaams Parlement, Actuele vraag van Bart Caron tot Kris Peeters over de kritiek van sommige historici op de Vlaamse initiatieven in het kader van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog Vlaams Parlement, Actuele vraag Karim Van Overmeire tot Geert Bourgeois, over de kritiek uit wetenschappelijke hoek op de Vlaamse plannen voor de herdenking van 100 jaar Wereldoorlog I, parlementaire handelingen, 16.11.2011.

Vlaams Parlement, Vraag om uitleg van Stefaan Sintobin tot Kris Peeters over de totstandkoming van een intra-Belgische consensustekst voor de ‘internationale verklaring’ rond WO I, parlementaire handelingen 15.01.2013.

Vlaams Parlement, actuele vraag van Jurgen Vanlerberghe tot Kris Peeters over de imagoschade voor Vlaanderen als gevolg van de uitspraken van de federale coördinator betreffende de herdenking van de Eerste Wereldoorlog , handelingen plenaire vergadering 13 maart 2013.

Vlaams Parlement, Advies van het Vlaams Vredesinstituut over honderd jaar Eerste Wereldoorlog in het teken van vrede. Gedachtewisseling, 2011-2012, 21 februari 2012.

 

 

 

 

 

Beleid van Wallonië en de federatie Wallonië-Brussel

 

Parlement van de federatie Wallonië-Brussel, Décret relatif au renforcement de l’éducation à la citoyenneté responsable et active au sein des établissenments organisés ou subventionnés par la Communauté française, 12.01.2007.

Parlement van de federatie Wallonië-Brussel, Decrét relatif à la transmission de la mémoire des crimes de génocide, des crimes contre l’humanité, des crimes de guerre et des faits de résistance ou des mouvements ayant résisté aux régimes qui ont suscité ces crimes, 13 maart 2009.

Parlement van de federatie Wallonië-Brussel, Proposition de résolution visant à promouvoir la commémoration du centenaire de la première guerre mondiale, 2011-2012, 21 maart 2012.

Waals parlement, Proposition de résolution relative au devoir de mémoire, à la défense de la démocratie et de la citoyenneté et à la lutte contre les extremisms, 30 april 2009.

Waals parlement , Proposition de résolution visant à promouvoir la commémoration du centenaire de la Première Guerre mondiale, 2011-2012, 15 december 2011.

Commémorer 14-18, Plan d’action de la Wallonie et de la fédération Wallonie-Bruxelles.

 

1.1.1Pers

“Geschiedenis is meer dan herinneren”, in: De Standaard, 25.01.2006.

« 14-18: ne pas faire de la commémoration un différend communautaire », in : La Derniere Heure, 09.12.2011.

“'van herdenking Grote Oorlog geen communautaire kwestie maken”, in:  Knack, 09.12.2011.

Aerts (K.), Bevernage (B.) Colaert (L.). “Ieder zijn verhaal. Drie historici versus een historicus.”, in: De Standaard, 05.04.2012.

Andries (S.). ‘Herdenking WOI mag geen gebruik maken van doden. Paul Breyne maakt balans op jaar na aanstelling als coördinator.’, De Standaard, 09.03.2013.

Andries (S.). Paul Breyne oogst golf van kritiek. Onze pralines zijn meer dan commercie’”, in: De Standaard, 15.03.2013.

Delafortrie (S.) en Springael (C.). Herdenking van de Eerste Wereldoorlog (persbericht ministerraad 4 november 2011), in: <http://www.presscenter.org/nl/pressrelease/20111104/herdenking-van-de-e…;, geraadpleegd op 19.03.2013.

Delafortrie (S.) en Springael (C.), Herdenking van de Eerste Wereldoorlog in België (persbericht ministerraad 23 maart 2012), in: < http://www.presscenter.org/nl/pressrelease/20120323/herdenking-van-de-e…;, geraadpleegd op: 19.03.2013.

Defoort (E.). “De rest is geschiedenis”, in: De Standaard, 07.04.2012.

De Serrano (L.). Vlaamse Regering : Herdenkingsproject ‘100 jaar Groote Oorlog’(persmededeling 13 december 2012), in: <http://www.politics.be/persmededelingen/34269/&gt;, geraadpleegd op 07.04. 2013.

Deneckere (G.). « De terugkeer van Lisa Simpson », in : De Standaard, 11.04.2012.

Dewever (B.). “Wat Lisa Simpson ons over onszelf leert”, in: De Standaard, 24.03.2012.

Dorzee (H.). Le soir, « 14-18: la Belgique coordonnera les commémorations. » , in: Le Soir, 09.11.2012.

Maes (S.). “We verzilveren de dood.”, in: De Standaard, 12.11.2012.

Sels (G.). “Kermis aan het front. Het denkwerk rond ‘100 jaar Groote Oorlog’ blijft hachelijk.”, in: De Standaard, 12.03.2013.

Sioen (L.). “We blijven gefascineerd door hun offervaardigheid'. Sophie De Schaepdrijver graaft verder in de archieven van de Eerste Wereldoorlog”, in: De Standaard, 08.11.2008.

Van Humbeeck (H.) en Pauli (W). Interview met Bruno Dewever en Rudi Van Doorslaer, in: Knack,13.02.2013.

Vandriessche (W.). “De kleine oorlog om de Groote Oorlog”, in: De Standaard, 12.11.2011.

Wydooghe (B.) en Nuytens (D.). “Van de Last Post naar de Lost Past”, in: De Standaard, 10.11.2012.

 

1.1.2Websites

Algemeen Rijksarchief, Wie zijn we?, in: <http://arch.arch.be/content/section/11/201/lang,nl_BE/&gt;, geraadpleegd op 09.06.2013.

Belgische Federale Overheidsdiensten, De bevoegdheden van de federale overheid, in: <http://www.belgium.be/nl/over_belgie/overheid/federale_overheid/bevoegd…;, geraadpleegd op 21.03.2013.

Belgische Federale Overheidsdiensten, De bevoegdheden van de gemeenschappen, in: <http://www.belgium.be/nl/over_belgie/overheid/gemeenschappen/bevoegdhed…;, geraadpleegd op 21.03.2013.

Belgische Federale Overheidsdiensten, De Duitstalige gemeenschap, in: < http://www.belgium.be/nl/over_belgie/overheid/gemeenschappen/duitstalig…;, geraadpleegd op 16.05.2013.

Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie, Toetssteen voor een kwaliteitsvolle herinneringseducatie, in: <http://www.herinneringseducatie.be/Portals/3/Toetssteen120620.pdf&gt;, geraadpleegd op 18.05.2013.

Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie, Forumdag herinneringseducatie "De Groote Oorlog in de klas", in:

<http://www.herinneringseducatie.be/DOET/Forumdag2013DeGrooteOorlogindek…;, geraadpleegd op 13.06.2013.

Carrefour régional et communautaire de la Citoyenneté et de la Democratie, Qui sommes-nous ?, in: <http://www.creccide.org/index.php?option=com_content&view=article&id=83…;, geraadpleegd op 14.04.2013.

CEGESOMA, Welkom bij Cegesoma,in: <http://www.cegesoma.be/cms/index_nl.php&gt;, geraadpleegd op 09.06.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Flanders Fieldsverklaring, in: < http://www.vlaanderen.be/int/flanders-fieldsverklaring&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Freinds of Flanders Fields, in: < http://www.vlaanderen.be/int/friends-flanders-fields&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Buitenlands Beleid, in: <http://www.vlaanderen.be/int/buitenlands-beleid, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Voorstelling Flanders Fields verklaring, in: < http://www.vlaanderen.be/int/voorstelling-flanders-fields-verklaring&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Projectsecretariaat 100 jaar Grote Oorlog, in: < http://www.vlaanderen.be/int/projectsecretariaat-100-jaar-groote-oorlog…;, geraadpleegd op 03.03.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Centrale Projectgroep, in: < http://www.vlaanderen.be/int/centrale-projectgroep&gt;, geraadpleegd op 03.03.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Projectsecretariaat 100 jaar Grote Oorlog, in: < http://www.vlaanderen.be/int/projectsecretariaat-100-jaar-groote-oorlog…;, geraadpleegd op 03.03.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Onroerend Erfgoed, in: <http://www.vlaanderen.be/int/onroerend-erfgoed&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Onroerend Erfgoed, in: <http://www.vlaanderen.be/int/onroerend-erfgoed&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Studies, in:< http://www.vlaanderen.be/int/studies&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Inventaris Wereldoorlog I erfgoed in: <http://www.vlaanderen.be/int/inventaris-wereldoorlog-i-erfgoed&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Cultuur,  in: <http://www.vlaanderen.be/int/cultuur&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Onderwijs, in: <http://www.vlaanderen.be/int/onderwijs&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen , 100 jaar Groote Oorlog (2014-18), in: <http://www.vlaanderen.be/int/100-jaar-groote-oorlog-2014-18&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

Departement Internationaal Vlaanderen, Visie en doelstellingen, in: < http://www.vlaanderen.be/int/visie-en-doelstellingen&gt;, geraadpleegd op 07.04.2013.

<http://www.pro.europeana.eu/web/europeana-1914-1918&gt;.

Giselle Nath, Een ongevaarlijke oorlog. Voorbij de commercie en de clichés?, in: < http://www.ipg.ugent.be/archives/1698&gt;, 22.11.2012.

Gregory Vercauteren, Workshops 14-18 van dichtbij, in: < http://www.faronet.be/blogs/gregory-vercauteren/workshops-14-18-van-dic…;, geraadpleegd op 23.05.2013.

Grenzgeschichte DG, GrenzGeschichteDG -  eine Arbeitsabteilung der Autonomen Hochschule in der DG , in: <http://www.grenzgeschichte.eu/&gt;, geraadpleegd op 21.04.2013.

Grenzgeschichte DG, Aktionstage Politische Bildung in der DG 2013.

Grenzgeschichte DG, GrenzGeschichteDG -  eine Arbeitsabteilung der Autonomen Hochschule in der DG , in: <http://www.grenzgeschichte.eu/&gt;, geraadpleegd op 21.04.2013.

INTERREG- FWVL, De Groote Oorlog herdacht, in: <http://www.interreg-fwvl.eu/nl/projet-detail.php?projectId=16&gt;, geraadpleegd op 06.06.2013.

IV-NIOOO, Historiek van het IV-NIOO, in: <http://www.warveterans.be/algemeen/historiek-van-het-iv-niooo/id-menu-2…;, geraadpleegd op 09.06.2013.

IV-NIOOO, De drie opdrachten van het Instituut voor Veteranen-NIOOO, in: <http://www.warveterans.be/algemeen/de-3-opdrachten-van-het-instituut-vo…;, geraadpleegd op 09.06.2013.

IV-NIOOO, Bibliotheek, in: <http://www.warveterans.be/herinneringseducatie-scholen/bibliotheek/id-m…;, geraadpleegd op 09.06.2013.

Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, Wetenschappelijke instelling, in: <http://www.klm-mra.be/klm-new/nederlands/main01.php?id=amuseum/wetensch…;, geraadpleegd op 09.06.2013.

M. Van Alstein, “Vredig Vlaanderen herdenkt de Grote Oorlog”, in: <http://www.rektoverso.be/artikel/vredig-vlaanderen-herdenkt-de-grote-oo…;, geraadpleegd op 09.06.2013.

Parlement van de federatie Wallonië-Brussel, Talrijke benamingen in de loop der jaren, in : <http://www.pfwb.be/nl/talrijke_benamingen_in_de_loop_der_jaren&gt;, geraadpleegd op 19.03.2013.

POD Wetenschapsbeleid, Musea en wetenschappelijke instellingen, in: <http://www.belspo.be/belspo/fsi/index_nl.stm&gt;, geraadpleegd op 21.03.2013.

Projectvereniging BIE, Zeven gemeenten tijdens veertienachttien, in: < http://www.bieterf.be/zeven-gemeenten-tijdens-veertienachttien.>&nbsp;

Provincie West-Vlaanderen, Oorlog en Vrede , in: <http://www.west-vlaanderen.be/genieten/Cultuur/erfgoed/streekgerichtepr…;

Secretariaat van het Federaal Organisatiecomité, Info over de federale organisatie, in: <http://be14-18.be/nl/content/info-over-de-federale-organisatie&gt;, geraadpleegd op 09.06.2013.

Secretariaat van het Federaal Organisatiecomité, Projectoproep, in: <http://be14-18.be/nl/content/projectoproep&gt;, geraadpleegd op 11.06.2013.

Secretariaat van het Federaal Organisatiecomité, Tentoonstellingen, in: < http://be14-18.be/nl/evenementen/tentoonstellingen&gt;, geraadpleegd op 10.06.2013.

Secretariaat van het Federaal Organisatiecomité, Publicaties, in: < http://be14-18.be/nl/evenementen/publicaties&gt;, geraadpleegd op 11.06.2013.

Secretariaat van het Federaal Organisatiecomité, Nationale ceremoniën, in: <http://be14-18.be/nl/evenementen/nationale-ceremoni%C3%ABn&gt;, geraadpleegd op 11.06.2013.

Secretariaat van het Federaal Organisatiecomité, Activiteiten, in: http://be14-18.be/nl/evenementen/activiteiten?field_date_value2[value]=…, geraadpleegd op 11.06.2013.

Secretariaat van het Federaal Organisatiecomité, Drie thema’s, in: < http://be14-18.be/nl&gt;, geraadpleegd op 09.06.2013.

Steunpunt Buitenlands Beleid, Steunpunt Buitenlands Beleid, in:< http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=.VSBB&gt;, geraadpleegd op 18.05.2013

Territoires de la Mémoire, Centre d’Education à la Résistance et à la Citoyenneté, Qui Sommes-Nous?, in : <http://www.territoires-memoire.be/qui-sommes-nous&gt;, geraadpleegd op 13.06.2013

Territoires de la Mémoire, Centre d’Education à la Résistance et à la Citoyenneté 2013, Présentation Générale, p.3, in: <http://www.territoires-memoire.be/images/book/presentationgenerale2013/…;, geraadpleegd op 13.06.2013.

Toerisme Vlaanderen , Toerisme+, in: 

<http://www.toerismevlaanderen.be/sites/toerismevlaanderen.be/files/asse…, geraadpleegd op 07.04.2013.

Toerisme Vlaanderen, Subsidies 100 jaar Groote Oorlog, in: < http://www.toerismevlaanderen.be/Subsidies100JaarGrooteOorlog#oorlog11&…;, geraadpleegd op 11.06.2013.

Vlaams Vredesinstituut, Over het Vredesinstituut, in: < http://www.vlaamsvredesinstituut.eu/index.php/het-instituut/over-het-vr…;, geraadpleegd op 18.05.2013.

Vlaams Vredesinstituut, Onderzoeksvisie, in: <http://www.vlaamsvredesinstituut.eu/index.php/onderzoek/onderzoeksvisie…; geraadpleegd op 18 .05.2013.

W. De Graeve, “WOI en de vrees voor het ergste”, in: <http://www.knack.be/opinie/vrije-tribunes/woi-en-de-vrees-voor-het-ergs…;, 04.02.2013.

Y. Amire, Excom- themavergadering: herdenkingsplechtigheid Eerste Wereldoorlog/Commémoration de la première guerre mondiale, in: < http://prezi.com/b_iw1pxwuvyu/untitled-prezi&gt;, geraadpleegd op 19.03.2013.

 

1.1.3Andere

FARO, Beleidsplan FARO 2012-2016.

Kunsten en Erfgoed, Cultureel-erfgoeddecreet van 2008, memorie van toelichting.

Kris Peeters, elfnovemberviering Ieper,  11.11.2011.

Rapport de la commission de reflexion sur la modernisation des commemorations publiques sous la presidence d’André Kaspi, november 2008

Toerisme Vlaanderen en Westtoer, Toeristische valorisatie van erfgoed in de Westhoek met het oog op 100 jaar Groote Oorlog ( 2014-2018), 2008.

Vlaamse Regering, Indeling agentschappen per beleidsdomein overeenkomstig de beslissing van de Vlaamse Regering op 3 juni 2005.

Vlaams Vredesinstituut, advies: 100 jaar Eerste Wereldoorlog In het teken van vrede, Brussel, Vlaams Vredesinstituut, 2012.

1.1.4Persoonlijk archief

Centenary of the First World War, Internationaal meeting of national coördinators, Brussel,  06.11.2012.

Briefing for accredited diplomatic representatives in Belgium, Egmont Palace, Brussels, 26.06.2012.

Interview met Kim Van Belleghem, Projectvereniging BIE, 23.04.2013.

Interview met Joachims Spyns en Piet Buysse, Martelaarssteden, 24.04.2013.

Interview met Frederik Demeyere, Oorlog en Vrede in de Westhoek, 07.05.2013.

Mail Herbert Ruland, 01.05.2013.

Mail Klaartje De Boeck, projectmedewerker Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie, 26.04.2013

Mail Myriam Pelzer Duitstalig parlement, 21.05.2013.

Translation commemorative activities

Persdossier Martelaarssteden: Martelaarsteden herdenken samen 100 jaar Groote Oorlog.

Publieksgeschiedenis in Vlaanderen tussen erfgoed, herinnering en media (B. Dewever en G. Deneckere).

Download scriptie (1.17 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2013
Thema('s)