De Toekomst van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens op de helling.
Als we sommige opiniemakers, academici en politici mogen geloven zijn de mensenrechten en het Hof waarvoor we ze kunnen afdwingen een onheilspellend goed. Met krantenkopen als: “Repressie door mensenrechten”, “Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vormt een ernstige inbreuk op de democratie”, “Straatsburg schiet zijn doel voorbij” en “laten we ons bevrijden van het Europese Hof”, lijkt die visie goed ingeburgerd. David Cameron liet weten een einde te willen maken aan wat hij noemt “this human rights madness”. Hij stelt zelfs voor om de banden tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europees Hof voor de Rechten van de mens te doorsnijden “in order to keep the country safe”. Is het Hof echt een wolf in schaapskleren?
Deze bloemlezing maakt het duidelijk: politici voelen zich geketend en willen zichzelf bevrijden uit de tentakels van wat sommigen Koning Midas van de mensenrechten noemen, waarbij alles wat het aanraakt in mensenrechten verandert. Maar is al deze kritiek wel terecht? In het collectief geheugen staat het Hof nochtans hoog aangeschreven als bewaker van de democratie en rechtsstaat. Opgericht in de nasleep van de Tweede wereldoorlog, was het dan ook de ultieme hoeder van de mensenrechten in Europa. Maar als het op gevoelige thema’s aankomt, zoals asiel en uitleveringen, worden de mensenrechten vaak als “de vijand” van de staat beschouwt.. Mede door de economische crisis zijn mensenrechten simpelweg onderaan de politieke agenda komen te staan. Politici voelen zich beperkt omdat ze zich op verschillende vlakken, aan de verplichtingen van het Hof moeten houden. Maar gaat het Hof echt te ver?
Op het eerste gezicht lijken de argumenten gegeven door de critici geloofwaardig en onderbouwd. Maar uit onderzoek blijkt dat de uitspraken eigenlijk sloganesk en overdreven zijn. Door de economische crisis staat een streng asielbeleid weer hoog op de politieke agenda. Maar door erop te wijzen dat men wordt belemmerd in het voeren van het beleid dat men wil door de verplichtingen voorvloeiend uit mensenrechten speelt men in feite de zwartepiet door naar het Europees Hof. Hierdoor worden niet de politici maar het hof verantwoordelijk geacht voor het ‘falend’ asielbeleid, en heerst de visie dat een streng beleid niet samengaat met mensenrechten. Neem nu de recente uitspraken van David Cameron waarbij hij oproept om de banden tussen het Verenigd Koninkrijk en het Straatsburg Hof te doorsnijden om het land veilig te houden. Het gaat hem om niet meer dan de vereisten die het Hof stelt aan uitlevering en asielbeleid. Feit: Het Britse volk wil een streng asielbeleid. Feit: Het Britse volk wil terroristen kunnen uitleveren aan het land van herkomst. Feit: Het Hof kan een uitlevering bemoeilijken. Maar kan het een uitlevering zomaar tegenhouden?
Het onderzoek van juriste Stephanie Hermant, toont aan dat uitlevering nog steeds mogelijk is, maar deze moet aan de voorwaarden voldoen gesteld door het EVRM. Zo zal men dus in het land van aankomst niet mogen gefolterd worden en mag het recht van eerlijk proces niet in het gedrang komen. Is dat het geval dan zal de uitlevering niet kunnen doorgaan tot diplomatieke voorwaarden zijn getroffen. Denk hierbij aan de recente uitlevering van terrorist Trabelsi aan de VS. Hoewel België als lid van de Raad van Europa niemand mag uitleveren aan een land waar hij tot doodstraf kan veroordeeld worden, is het hier toch gelukt. Waarom? Simpel, België heeft onderhandeld met de VS en heeft de garantie verkregen dat hij niet tot de doodstraf veroordeeld zal worden. Mensenrechten betekenen dus niet sowieso een verhindering van uitlevering, maar wel van een uitlevering die een schending oplevert van bijvoorbeeld het recht op leven of het verbod op foltering.
Dat hiermee het werk van beleidsmakers en politici wordt bemoeilijkt, is zeker waar. Maar bemoeilijkt is nog niet onmogelijk. Wie zegt dat de mensenrechten en de bescherming ervan moeten verdwijnen omdat ze bijvoorbeeld uitlevering van terroristen bemoeilijken heeft het misschien niet zo goed voor met zijn land en zijn burgers als op het eerste gezicht lijkt.
Mensenrechten zijn er niet alleen voor migranten en terroristen, maar zijn er ook voor gewone mensen zoals u en ik. Ouders die vinden dat er niet genoeg werd gedaan om de moord op hun dochter op te lossen, maar ook kinderen die niet genoeg beschermd werden van hun mishandelende ouders omdat de sociale diensten hebben gefaald kunnen aankloppen bij het EHRM. Waar moeten zij naartoe als er beslist wordt dat veiligheid boven mensenrechten staat? Is dat echt de wereld waar we in willen leven, waarbij mensenrechten geschonden mogen worden om de veiligheid te garanderen? Belangrijk is te herinneren dat veiligheid en mensenrechten niet haaks staan op elkaar, en dat zij zelfs elkaar kunnen versterken. Het wordt tijd dat politici hierover nadenken, en niet de weg van gemakzucht bewandelen maar politieke verantwoordelijkheid durven nemen. Het wordt tijd dat politici die wel nog steeds het EHRM een warm hart toedragen, de critici van weerwoord dienen. Het onderzoek van de juriste Stephanie Hermant is hier alvast een eerste aanzet toe.
Afdeling 1: Verdragen, wetgeving en aanbevelingen
§1. Verdragen
Vrede van Münster, Münster, Duitsland, 15 mei 1648.
Verdrag van Münster, Münster, Duitsland, 24 oktober 1648.
Verdrag van Osnabrück, Osnabrück, Duitsland, 24 oktober 1648.
Vredesverdrag van Versailles, Parijs, Frankrijk, 28 juni 1919.
Montevideo Convention on Rights and Duties of States, Montevideo, Uruguay, 26 December 1933.
Verklaring door Verenigde Naties, Washington, Verenigde Staten, 1 januari 1942.
VN Handvest, San Francisco, Verenigde Staten, 28 juni 1945.
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, New York, 10 December 1948.
Statuut van de Raad van Europa, London, 5 mei 1949.
Weens Verdragenverdrag, Wenen, Oostenrijk, 1969
Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman Or Degrading Treatment or Punishment, New York, Verenigde Staten, 10 December 1984
Verklaring van Warschau, Warschau, Polen, 16 – 17 mei 2005.
§2. VN documenten
UNGA Res. 62/70 (18 augustus 2007), L’Etat de droit aux niveaux national et international, UN Doc A/RES/62/70
UNGA Report 64/298 (17 augustus 2009) “Rapport annuel sur le renforcement et la coordination de l’action des nations unies dans le domaine de l’état de droit”, UN Doc A/64/298`
UNGA Declaration 67/L.1 (19 september 2012) Déclaration de la Réunion de haut niveau de l’Assemblée générale sur l’état de droit aux niveaux national et international”, UN Doc 67/L.1
Afdeling 2: Rechtspraak
§1. Europees Hof voor de Rechten van de Mens
EHRM, Lawless t. Ierland, 1 juli 1961.
EHRM, Belgische Taalzaak, 23 juli 1968
EHRM, Golder, t., Verenigd Koninkrijk, 21 februari 1975.
EHRM, Ierland t. Verenigd koninkrijk, 18 januari 1978
EHRM, Tyrer t. Verenigd Koninkrijk, 25 april 1978.
EHRM , Sunday Times t. Verenigd Koninkrijk, , 26 april 1979
EHRM, Campbell & cosans t. Verenigd Koninkrijk, 29 februari 1982
EHRM, Van der Mussele t. België, 23 november 1983
EHRM, Johnston en anderen t. Ierland, 18 december 1986
EHRM, Rees t. Verenigd koninkrijk, , 17 oktober 1986
EHRM, Mathieu-Mohin en Clerfayt t. België, 2 maart 1987
EHRM, F. t. Zwitserland, 18 december 1987.
EHRM, Ärtze für das leben,t. Oostenrijk, 21 juni 1988.
EHRM, Soering t. Verenigd Koninkrijk, 7 juli 1989
EHRM, B. t. Frankrijk, ,27maart 1992
EHRM, Drozd en janouesk t. Frankrijk en Spanje,, arrest van 26 juni 1992
EHRM, Klaas t. Duitsland, 22 september 1993
EHRM, Vogt t. Duitsland, nr. 17851/91, 26 september 1995 (GK),
EHRM, United Communist Party of Turkey t. Turkije, 30 januari 1998 (GK)
EHRM, D. t. het Verenigd koninkrijk, , 2 mei 1997
EHRM, Hilal t. Verenigd Koninkrijk, 6 maart 2001.
EHRM, McElhinne t. Ierland, , 21 november 2001,
EHRM, Chapman t. Verenigd koninkrijk, 18 januari 2001 (GK).
EHRM, Hatton en anderen t. Verenigd Koninkrijk, 2 oktober 2001.
EHRM, Pretty t. Verenigd Koninkrijk, 29 april 2002.
EHRM, Wessels-Bergervoet t. Nederland, 4 juni 2002
EHRM, Koua-poirrez t. Frankrijk, 30 september 2003
EHRM, Tomic t. Verenigd koninkrijk, nr. 17837/03, niet ontvankelijkheidsverklaring van 14 oktober 2003.
EHRM, Hatton en anderen t. Verenigd Koninkrijk, 3 juli 2003 (GK).
EHRM, Hatton en anderen t. het Verenigd Koninkrijk, , 8 juli 2003
EHRM, Hirst t. Verenigd Koninkrijk (Nr. 2), 30 maart 2004,
EHRM, Connors t. Verenigd Koninkrijk, 27 mei 2004
EHRM, Vo t. Frankrijk, EHRM, 8 juli 2004
EHRM, Mamatkulov & Askarov t. Turkije, 4 februari 2005.
EHRM, Hirst (No.2) t. het Verenigd Koninkrijk, 6 oktober 2005 (GK)
EHRM, Stec en anderen t. Verenigd Koninkrijk, , 12 april 2006
EHRM, O’halloran en Francis t. Verenigd Koninkrijk, 29 juni 2007 (GK).
EHRM, N. t. Verenigd Koninkrijk, , 27 mei 2008
EHRM, Opuz t. Turkije, 9 juni 2009
EHRM, Micallef t. Malta, 15 oktober 2009.
EHRM, Bayatyan t. Armenië, 27 oktober 2009.
EHRM, Gäfgen t. Duitsland, nr.22978/05, 1 juni 2010
EHRM, Neulinger & Shuruk t. Zwitserland, 6 juli 2010.
EHRM, A.B. & C. t. Ierland,,16 december 2010 (GK).
EHRM, Scoppola t. Italië(Nr.3), 22 mei 2012
EHRM, Greens en M.T. t. het Verenigd Koninkrijk, 28 november 2010.
EHRM, Scoppola (No. 3) t. Italië, 22 mei 2012.
EHRM, Omar Othman (Abu Qatada) t. Verenigd Koninkrijk, 17 januari 2012 (GK).
EHRM, Christine Goodwin t. Verenig Koninkrijk, 11 juli 2002.
.
§2 Internationaal Gerechtshof
IGH, Certain expenses of the United Nations (Article 17, paragraph 2, of the Charter), Advisory Opinion 20 juli 1962
§3. Verenigde Naties Comité tegen Foltering
UNCAT, G.K. t. Zwitserland, CAT/C/30/D/219/2002, 15 mei 2003.
UNCAT, P.E. t. Frankrijk, CAT/C/29/D/193/2001, 19 december 2002.
§3. Europees Hof van Justitie
EHJ, Costa t. E.N.E.L., 15 juli 1964.
§4. Britse Rechtspraak: House of Lords
House of lords, Gorringe (by her litigation friend June Elizabeth Todd) (FC) (Appellant) v. Calderdale Metropolitan Borough Council (Respondents), 2004.
House of lords, Tomlinson (FC) (Original Respondent and Cross-appellant) v. Congleton Borough Council and others (Original Appellants and Cross-respondents), 31 juli 2003.
House of lords, R Jackson v. Attorney General, House of lords, 13 oktober 2005.
House of lords, RB (Algeria) (FC) and another (Appellants) v. Secretary of state for the Home Department (Respondent), OO (Jordan) (Original Respondent and Cross – appellant) v. Secretary of State for the Home Department (Original Appellant and Cross-respondent), 18 februari 2009.
Afdeling 3: Rechtsleer
§1. Boeken
Harchaoui & Jonker (red.), Leve de rechtsstaat!, Boom Lemma, Den Haag, 2010, 65
Baudet, T., De aanval op de natiestaat, Bert Bakker, Amsterdam, 2012, 154 – 175;
Beetham,D. Democracy and human rights, Cambridge, Polity Press, 1999.
Bodin, J., Les six livres de la République, librairie générale française, Paris, 1993.
Ch. J. Enschedé, De burger en het recht: over macht, gezag en democratie, Amsterdam, Meulenhoff,1988
Christoffersen, J., Fair Balance: Proportionality, Subsidiarity and Primarity in the European Convention on Human Rights, Leiden, Martinus Nijhof Publishers, 2009.
Cogen, M., Handboek internationaal recht, kluwer, Mechelen, 2003.
Council of Europe, Collected Edition of the “Traveaux Préparatoires” of the European Convention on Human Rights I, Den Haag, Martinus Nijhof, 1961.
Council of Europe, Collected Edition of the “Traveaux Préparatoires” of the European Convention on Human Rights II, Den Haag, Martinus Nijhof, 1975.
Dicey, A.V., Introduction to the study of the law of the constitution, Macmillian and Co.,Londen, 1889.
Gerards, J.H., EVRM: Algemene beginselen, Den Haag, Sdu uitgevers, 2011
Hix S., The Political system of the European Union, Bastingstoke, palgrave, 1999, 211
Hobbes, T., Leviathan, Oxford, 1965, 150
Johnson P., Homosexuality and the European Court of Human Rights, Abingdon, Oxon, Routledge, 2013
MacEoin, D., The Hijacking of British Islam. How extremist literature is subverting mosques in the UK, Londen, Policy Exchange, 2007
Majone, G., Regulating Europe, Londen, Routledge, 1996.
Mann, F.A., Further studies in internaitional law, Clarendon Press, 1990
Morijn, J., “De EU als amicus? Hoe en onder welke voorwaarden de EHRM – hervorming kan gaan profiteren van het
Myjer, B.E.P., Het leest als een boek: over opmerkelijke daden van een rechter, mensenrechten die vooral voor andere landen zouden zijn bedoeld, perifere zaken en wolfisering., Nijmegen, Wolf Legal Publishers, 2012.
Myjer, B.E.P., Mensenrechten zijn niet soft. Over plechtige beloftes, politici die dat even dreigen te vergeten en Straatsburgse rechters die doen waarvoor ze zijn ingehuurd, Nijmegen, Wolf Legal Publishers, 2012.
Oppenheim, L., International law: A treatise Vol. I, Longmans Green and Co., London, 1905.
Pinto-Duschinsky, M., Bringing Rights Back Home. Making human rights comptible with parliamentary democracy in the UK, Londen, Policy Exchange, 2011.
Raes, K., en Vandendriessche, D., Van Rechtswege(n): politieke en rechtsfilosofische stromingen door de eeuwen heen, Academia press, Gent, 2006.
Rivière,, F., Les opinions Séparées des juges à la Cour Européenne des Droits de l’Homme, Brussel, Bruylant, 2005.
Tamanaha, B., On the Rule of law: Historyn Politics, Theory., Cambridge, Cambridge university pres, 2004.
Vande Lanotte, J,, Y. Haeck, Handboek EVRM: Deel 2 Artikels gewijze commentaar (vol. II), Intersentia, Antwerpen –Oxford, 2005.
Vande Lanotte, J. en Haeck, Y., Handboek EVRM: Deel I Algemene beginselen, Intersentia, Antwerpen –Oxford, 2004.
§2. Bijdragen in verzamelwerken
Alkema, E., “EHRM: Waarborg voor de rechtsstaat?”, in 32 Adviezen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, J. Gerards & A. Terlouw (ed.), Nijmegen, Wolf Legal Publishers, 2012.
Ballin, E.H., “Samenwerking in de waarborging van grondrechten”, in 32 Adviezen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, J. Gerards & A. Terlouw (ed.), Nijmegen, Wolf Legal Publishers, 2012.
Burgers, J.H., “Over de ontstaansgeschiedenis van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens”, in Mensenrechten tussen retoriek en realiteit, S. Parmenter (ed.) Gent, Mys&Breesch, 1994
Fuller, L., The morality of law, New Haven, Yale University Press, 1964.
Lawson, R., “Terug naar de kern. Een bescheiden oproep om de zaak in de juiste proporties te bezien.”,in 32 Adviezen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, J. Gerards & A. Terlouw (ed.), Nijmegen, Wolf Legal Publishers.
Loenen, T., “De herpositionering van het EHRM in het licht tussen voortrekkersrol en waakhondfunctie”, in 32 Adviezen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, J. Gerards & A. Terlouw (ed.), Nijmegen, Wolf Legal Publishers, 2012, 183.
Partingon, J.S., “Human Rights and Public Accountability in H.G. Wells’ Functional World State” in D. Morgan & G. Banham (eds.), Cosmopolitics and the emergence of a future, Hampshire, Palgrave Macmillan, 2007.
Prebensen, S.C., “Evolutive interpretation of the European Convention on human rights”, in P. Mahoney e. a. (red.) Protecting human rights: the European perspective, studies in memory of rolv ryssdal, Keulen, 2000.
Raz, J. “The rule of law and its virtue”, in J. Raz, The authority of law,Oxford, Clarendon Press, 1979,
Schokkenbroek, J., “Het EVRM als instrument ter handhaving van de rule of law. Enige losse beschouwingen” in T.Barkhuysen, M.L. van Emmerik & J.P. Loof (eds.), Geschakeld recht. Verdere studies over Europese grondrechten ter gelegenheid van de 70ste verjaardag van prof. mr. E.A. Alkema, Alphen aan den Rijn, Kluwer, 2009
§3. Tijdschriftartikelen
Bossuyt, M., “De uitbreiding van de rechtsmacht van het Europees Hof van de Rechten van de Mens tot socialezekerheidsregelgeving: een rechterlijke revolutie?”, Rechtskundig Weekblad, 2008,
Bossuyt, M., “The court of Strasbourg acting as an asylum court”, European Constitutional Law Review, 2012
Bruinsma, F., De Blois, M., “Rules of law from Westport to Wladiwostock. Seperate opinions in the European Court of Human Rights”, Netherlands Quarterly of Human Rights, 1997, 175-186.
Croxton, D. “The Peace of Westphalia of 1648 and the Origins of Sovereignty”, the International History Review.
Diverse auteurs, “Goede Raad voor Egbert Myjer”, NJCM Bulletin, 2004, 984.
Donoho, D., “Human rights enforcement in the twenty – first century”, Georgia Journal of International and Comparative Law, 2006.
Dynamic interpretation, NYU Annual Survey of American Law, 2004.
Dzehtsiarou, K., “European Consensus and the evolutive interpretation of the European Convention on Human Rights”, The German Law Review, 2011.
Elliot, M., “The Brighton Declaration: where now for the Human Rights Act and the Bill of Rights debate?”
Elliott, M., “United Kingdom: Parliamentary sovereignty under pressure”, International Journal of Constitutional Law, 2004,
Fischer, G.S., “The greatest dissent”, Federal lawyer, 2003.
Gerards, J.H., “The prism of fundamental rights”, European Constitutional Law Review, 2012.
Gerards, J.H. Het prisma van de grondrechten: inaugurele rede door Prof. Mr. J.H. (Janneke) Gerards, Van Eck & Oosterinck, 2011
Helfer, L.R., Voeten, E., “International Courts as agents of legal change: evidence from LGBT rights in Europe”, International Organization, 2013
Koch, I., E., Vedsted – Hansen, J., “international human rigts and national legislatures -conflict or balance?”, Nordic Journal of International Law.
Mahony, P., “ Marvellous Richness of Diversity or Invidious Relativsm”, Human Rights Law Journal (special Issue),
Nagan, W.P., Haddad A.M., “Sovereignty in theory and practice”, San Diego International Law Journal, 2012
Raz J., “The Rule of Law and Its Virtue”, Law Quarterly Review, 1977.
Spijkerboer, T., “Het debat over het Europese hof voor de Rechten van de Mens”, NJB, 2012,
Spijkerboer, T., “Het debat over het Europese Hof voor de Rechten van de Mens”, Nederlands Juristenblad, 2012.
Van De Heyning, C., “vijftig jaar Europees Hof voor de Rechten van deMens: van Hercules naar Sisyphus”, Rechtskundig Weekblad, 2009 – 10.
Van Der Vyver, J.D., “Sovereignty and human rights in constitutional and international law”, Emory International Law Review, 1991.
Varia
Warren, M., “Deakin law oration. Unelected does not equate with Undemocratic: Parliamentary Sovereignty and the Role of tje Judiciary”, Deakin Law Review, 2008.
Wessel, J., “Relational contract Theory and Treaty interpretation: End-Game Treaties
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Toekomst van de nationale rechtsstaat, Den Haag, Sdu Uitgevers, 2002
[JS1]Begint op Even bladzijde, beter oneven bladzijde