Het Oudslavische verhaal van Maria, de nicht van Abraham: Tekstkritisch onderzoek op basis van een interlineaire collatie van vier tekstgetuigen.

Sara Mermans
Persbericht

Het Oudslavische verhaal van Maria, de nicht van Abraham: Tekstkritisch onderzoek op basis van een interlineaire collatie van vier tekstgetuigen.

Een verhaal van een hoer: een middeleeuws mysterie ontsluierdSara Mermans. Artikel bij Masterproef: Het Oudslavische verhaal van Maria, de nicht van Abraham: Tekstkritisch onderzoek op basis van een interlineaire collatie van vier tekstgetuigen.Een vrome vrouw die wordt verleid door een monnik, daardoor in een bordeel terechtkomt, maar nadien gered wordt door haar oom. Drama, spanning en passie verzekerd! Reken daar nog eens bij dat dit geen samenvatting is van een eenentwintigste-eeuwse bestseller, maar van een (wellicht) vijfde-eeuwse hagiografische tekst, waarvan de Slavische tekstoverlevering nog steeds een middeleeuws mysterie was. En zo krijg je dan: het onderwerp van mijn masterproef.Zoals reeds vermeld, gaat het (wellicht) vijfde-eeuwse hagiografische verhaal ‘Maria, de nicht van Abraham’ over het leven van Maria, een vrome vrouw die wordt verleid, in een bordeel terechtkomt, maar nadien weer wordt gered door haar oom Abraham. Dit verhaal, dat eigenlijk het laatste deel is van de vita van de vierde-eeuwse kluizenaar Abraham van Qidun, kent een lange overleveringsgeschiedenis. De oorspronkelijk Syrische tekst werd al snel vertaald naar het Grieks en het Latijn. Vanuit het Grieks werd de tekst wellicht in de tiende of elfde eeuw vertaald naar het Slavisch, waar het een plaatsje verkreeg in de Paraenesis, een Slavische bloemlezing van de werken van Efrem de Syriër.

Door deze lange overleveringsgeschiedenis stellen zich enkele problemen. De onduidelijkheden die zich stellen in verband met de Slavische (middeleeuwse) overlevering werden in mijn masterproef tot onderzoeksvragen omgevormd en zijn: Welke Slavische tekstgetuige bevat de meest oorspronkelijke tekst?, Hoe zag de oorspronkelijke Slavische vertaling uit het Grieks eruit?, Hoe is hij veranderd doorheen de teksttraditie?, Hoe verhouden de verschillende Slavische tekstgetuigen zich tegenover elkaar?.

Deze onderzoeksvragen heb ik in mijn masterproef trachten op te lossen door een interlineaire collatie (onderlinge vergelijking) te maken van vier Slavische tekstgetuigen. De tekstgetuigen die voor de collatie werden gebruikt, zijn Chil397, BdSb, Pog en Usp. Ze komen respectievelijk uit het handschrift 397 uit het klooster Chilandar, Bdinski Sbornik (Codex Gandavensis Slavicus 408), het handschrift 71a uit de Pogodincollectie, en Uspenskij Sbornik. Deze tekstgetuigen werden gekozen omdat uit recent onderzoek aan de Universiteit Gent onder leiding van prof. dr. D. Stern bleek dat ze behoren tot de meest archaïsche laag van de teksttraditie. Bovendien werd gekozen voor twee tekstgetuigen van de Oost-Slavische groep (Pog en Usp) en twee tekstgetuigen van de Zuid-Slavische groep (Chil397 en BdSb).

Voor de collatie werden de principes van de traditionele of Lachmanniaanse tekstkritiek gebruikt, hoewel er soms licht van werd afgeweken. De keuze om de meest archaïsche teksten te gebruiken in de collatie werd gemotiveerd doordat de focus van de collatie, zoals in de traditionele tekstkritiek, lag op het reconstrueren van de meest oorspronkelijke tekst of ‘archetypus’. Door de teksten met elkaar en met de archetypus te vergelijken, werd inzicht verkregen in de variatie en de onderlinge relaties tussen de tekstgetuigen. De conclusies hiervan worden in mijn masterproef nauwkeurig beschreven.

Na veel en gedetailleerd werk – door sommigen ook wel “prutswerk” genoemd – werden zo alle onderzoeksvragen van mijn masterproef in zekere mate opgelost. De Slavische tekstgetuige met de meest oorspronkelijke tekst van het verhaal ‘Maria, de nicht van Abraham’, de oorspronkelijke Slavische vertaling, zijn verandering doorheen de teksttraditie en de verhouding tussen de (onderzochte) Slavische tekstgetuigen zijn nu niet langer een duister middeleeuws geheim, maar zijn allemaal tot op een bepaalde hoogte ontsluierd in mijn masterproef.

Bibliografie

BibliografieÅgren, Irina1989 Parenesis Efrema Sirina. K istorii slavjanskogo perevoda (Studia Slavica Upsalensia26). Uppsala: Acta Universitatis Upsalensis.Azéma, Yvan1991 Théodoret de Cyr. In: M. Viller, et al. (eds.), Dictionnaire de spiritualité. Ascétique etmystique. Doctrine et histoire (Tome 15): 418-435. Paris: Beauchesne.Bardy, Gustave1937 Antoine (Saint). In: M. Viller, et al. (eds.), Dictionnaire de spiritualité. Ascétique etmystique. Doctrine et histoire (Tome 1): 702-708. Paris: Beauchesne.1937 Athanase (Saint). In: M. Viller, et al. (eds.), Dictionnaire de spiritualité. Ascétique etmystique. Doctrine et histoire (Tome 1): 1047-1052. Paris: Beauchesne.Bojkovsky, Georg1984 Paraenesis. Die altbulgarische Übersetzung von Werken Ephraims des Syrers, 1. band(Monumenta Linguae Slavicae 20). Freiburg im Breisgau: Weiher.1986 Paraenesis. Die altbulgarische Übersetzung von Werken Ephraims des Syrers, 2. band(Monumenta Linguae Slavicae 22 (20,2)). Freiburg im Breisgau: Weiher.Brock, Sebastian P. & Susan Ashbrook Harvey1998 Holy women of the Syrian Orient. Berkley: University of California Press.Cejtlin, Ralja Michajlovna, Radoslav Večerka & Ė Blagova1999 Staroslavjanskij slovar’ (po rukopisjam X-XI vekov). Moskva: izdatel’stvo Russkijjazyk.Conev, Ben’o Stefanov1910 Opis” na rokopisitě i staropečatnitě knigi na narodnata biblioteka b” Sofija. Sofija:D”ržavna pečatnica.De Beul, G., Jan L. Scharpé & Frans Vyncke1965 “Slovo blaženago Avramija kako priobrěte d’ščere brata svojego om puti lukavago”,Iz bdinskog zbornika (codex gandavensis slavicus 408). Orientalia Gandensia 2: 315-349.De Beul, G.s.d. Bdinski Sbornik: Codex Gandavensis Slavicus 408, Vidin 1360: editio princepsAbraham en zijn docher Maria. Oudslavische tekst met Nederlandse vertaling. Diss.lic., n.d., Universiteit GentDriscoll, Matthew James2010 The Words on the Page: Thoughts on Philology, Old and New. In: J. Quinn & E.Lethbridge (eds.), Creating the Medieval Saga: Versions, variability and editorialinterpretations of old norse saga literature: 87-104. Odense: University press ofSouthern Denmark.Flusin, Bernard1984 Pallade d’Hélénopolis. In: M. Viller, et al. (eds.), Dictionnaire de spiritualité.Ascétique et mystique. Doctrine et histoire (Tome 12): 113-126. Paris: Beauchesne.Hemmerdinger-Iliadou, Démocratie1965 Étude comparative des versions grecque, latine et slave de la vita Abrahamii (BHG 5,6 et 7). Études balkaniques I/2-3: 301-308.Keipert, H.1975 Zur Parallelüberlieferung des ‘Bdinski zbornik’ (Cod. Gand. 408). AnalectaBolllandiana 93: 269-286.Knjazevskaja, O. A., et al. (eds)2002 D51. Parenesis Efrema Sirina. In: O. A. Knjazevskaja, et al. (eds.), Svodnyj katalogslavjano-russkich rukopisnych knig, chranjaščichsja v Rossii, stranach SNG iBaltii: XIV vek: 644-646. Moskva: Indrik.Kotkov, S. I.1971 Uspenskij sbornik XII-XIII vv. Moskva: Nauka.Maas, Paul1958 Textual Criticism. (vert. Barbara Flower). Oford: Clarendon Press.Ostrowksi, Donald2003 The Pověst’ vremennykh lět: An Interlinear Collation and Paradosis. Cambridge:Harvard University Press.Petrova-Taneva, Maya1997-1998 Holy harlots from the Bdinski Sbornik: some observations on the function ofthe lives of Mary of Egypt, Thais and Maria, Abraham’s niece, within the Slavictradition. Annual of Medieval Studies at CEU 5: 273-282.2001 The Ghent Manuscript of the Bdinski Zbornik: the Original or a Copy?. SlavicaGandensia 28: 115-144.2003 The Bdinski Sbornik: A study of a medieval Bulgarian book. Unpublished Ph.D. thesis,Central European University, Budapest.Scharpé, Jan L.1994 Bdinski Zbornik, I - Ephraim Syri ‘Slovo Avramia’: Auctarium ad editionem a. 1973.Accedit editio e Cod. Serdicensi 297. Philohistôr: Miscellanea in honorem CaroliLaga Septuagenarii (ed. A. Schoors and P. Van Deun) (Orientalia LovaniensaAnalecta, 60): 495-514.Scharpé, Jan L. & Frans Vyncke1973 Bdinski Zbornik. An Old-Slavonic Menologium of Women Saints (Ghent UniversityLibrary Ms. 408, A.D. 1360) (With an Introduction by E. Voordeckers). Bruges: DeTempel.Sels, Lara2009-2010 Oudslavisch I-II. Grammatica. Leuven: Uitgeverij Acco.Sels, Lara & Dieter Stern2012 Preparing a Digital Edition of the Bdinski Sbornik. In: A. Miltenova (ed.),Preotkrivane : Suprasalski sbornik, starobalgarski pametnik ot X vek: 355 – 367.Sofia: East West Publisher.Stern, Dieter2013 (ter perse) Izučaja istočniki Bdinskogo Sbornika: Slovo ob Avraamii Kidunskom i egoplemjannice Marii. Starobalgarska literatura 2013 (ter perse).Trunte, Nikolaos Hartmut1998 Slavenskij jazykŭ. Ein praktisches Lehrbuch des Kirchenslavischen in 30 Lektionen.Zugleich eine Einführung in die slavische Philologie. Band 2. Mittel- undNeukirchenslavisch. München: Verlag Otto Sagner.Veder, William R.1999 Utrum in alterum abiturum erat?. A Study of The Beginnings of Text Transmission inChurch Slavic. Bloomington: Slavica Publishers.Voordeckers, Edmond1964 Le codex gandavensis (slavicus) 408. Analecta Bollandiana 82/1-2: 171-188.1964 Het Bulgaarse Oudslavische Hs. 408 in de universiteitsbibliotheek te Gent. OrientaliaGandensia 1: 63-73.Voss, Christian1997 Die Paränesis Ephraims des Syrers in südslavischen Handschriften des 14. - 16.Jahrhunderts. Zur Lexik der altbulgarischen Erstübersetzung und ihrer Überlieferung(Monumenta linguae slavicae dialecti veteris 38). Freiburg: Weiher.Ward, Benedicta1987 Harlots of the Desert. A study of repentance in early monastic sources. Oxford: A. R.Mowbray & Co. Ltd.

Universiteit of Hogeschool
Master of Arts in de Oost-Europese talen en culturen
Publicatiejaar
2013
Kernwoorden
Share this on: