Identiteit en herverdeling
Nationalisme bepaalt houding van Vlaamse jongeren over herverdeling
De invulling die Vlaamse jongeren geven aan hun nationale identiteit kan hun houding ten aanzien van welvaartsherverdeling voorspellen. Dat blijkt althans uit de masterproef Identiteit en herverdeling door Joost Vandoninck, student politieke wetenschappen aan de KU Leuven. In de masterproef werden de gegevens van 2307 Vlaamse 18-jarigen onderzocht. Uit de resultaten bleek dat Vlaamse jongeren die een etnische invulling geven aan hun nationale identiteit veel sterker welvaartsherverdeling afwijzen dan Vlaamse jongeren die hun nationale identiteit op een civiele manier omschrijven. Bovendien blijken Vlaamsgezinde jongeren eerder negatief en Belgischgezinde jongeren eerder positief te staan ten opzichte van herverdeling.
Op het eerste zicht lijkt het opzet van het onderzoek eigenaardig. Waarom zou je nationalisme in verband brengen met steun voor herverdeling? De reden hiervoor werd aangereikt door een brede literatuur. Hierin wordt gewezen op het belang van etnische of culturele gelijkenissen voor welvaartsherverdeling. Deze gelijkenissen bevorderen gevoelens van samenhorigheid en vertrouwen tussen mensen. Een sterke identificatie met een nationale identiteit kan daarom de steun voor herverdeling versterken.
Echter, onze westerse landen worden steeds etnisch diverser. Kan de solidariteit behouden blijven in een multiculturele samenleving? Verschillende onderzoeken vermoeden dat dit moeilijker zal zijn. Zij tonen aan dat het draagvlak voor welvaartsherverdeling afneemt naarmate er meer immigranten in het Westen komen wonen.
Verschillende soorten nationalisme
Toch zou volgens sommige onderzoekers nationalisme ook in meer diverse samenlevingen de steun voor welvaartsherverdeling kunnen versterken. Canadese onderzoekers kwamen bijvoorbeeld tot de conclusie dat trotse Canadezen positiever staan ten opzichte van zowel immigranten als herverdeling dan hun minder nationalistische landgenoten.
Sluiten nationalisten dan niet per definitie andere bevolkingsgroepen uit van welvaartsherverdeling? Neen. De invulling van de nationale identiteit is volgens de Canadese onderzoekers cruciaal voor de relatie tussen nationalisme en steun voor herverdeling. Deze invulling kan exclusief of inclusief zijn. Exclusief nationalisten sluiten andere bevolkingsgroepen per definitie uit van welvaartsherverdeling. Inclusieve nationalisten niet.
In het onderzoek werd daarom een onderscheid gemaakt tussen etnisch en civiel nationalisme. Volgens etnische nationalisten behoren enkel mensen waarvan de voorouders ook in het land geboren zijn tot de nationale groep. Etnisch nationalisme is daarom exclusief. Civiele nationalisten vinden dat ook nieuwkomers tot een natie kunnen toetreden zolang zij zich houden aan een aantal voorwaarden, zoals de wetten respecteren en de taal leren. Civiel nationalisme is meer inclusief.
Etnisch en civiel nationalisme
Er werd een kwantitatieve analyse uitgevoerd op de gegevens van 2307 Vlaamse jongeren uit het zesde jaar secundair onderwijs. Deze gegevens werden bekomen via de antwoorden die de jongeren gaven op een vragenlijst: de Belgian Youth Survey 2008.
De resultaten tonen aan dat zowel instemming met etnisch als met civiel nationalisme bijdraagt tot een afwijzing van herverdeling. Echter, het effect van etnisch nationalisme op verminderde steun voor herverdeling is bijna viermaal sterker dan dat van civiel nationalisme.
Instemming met civiel nationalisme veroorzaakt bovendien niet vanzelf een afwijzing van herverdeling. De relatie tussen civiel nationalisme en negatieve herverdelingsattitudes wordt slechts veroorzaakt doordat civiele nationalisten neigen naar een meer negatieve beoordeling van immigranten. Civiele nationalisten vinden het namelijk belangrijk dat immigranten zich integreren door bijvoorbeeld de taal te leren en de wetten te respecteren. Als zij van mening zijn dat immigranten niet aan deze inburgeringsvoorwaarden voldoen, zullen civiele nationalisten immigranten ook negatiever beoordelen. Bijgevolg wijzen zij herverdeling met immigranten af.
Voor etnische nationalisten is een negatieve beoordeling van immigranten niet de enige reden waarom herverdeling wordt afgewezen. Hierin verschillen zij van civiele nationalisten. Ook het feit dat bepaalde welvaartsontvangers niet tot de eigen etnische groep behoren, los van hoe zij zich gedragen, is voor etnische nationalisten een reden om herverdeling af te wijzen.
Vlaamse en Belgische jongeren
Ten slotte werd in de masterproef ook nagegaan of jongeren die zich sterk Vlaming voelen en jongeren die zich vooral Belg voelen anders denken over herverdeling. Eerder onderzoekt stelt namelijk dat mensen de dominante invulling die bijvoorbeeld de media of politici geven aan een nationale identiteit zouden overnemen in hun eigen invulling van die identiteit.
De Vlaamse identiteit zou volgens een artikel door Billiet, Maddens en Beerten etnisch zijn en immigratie afwijzen. De Belgische zou eerder civiel zijn en positief staan ten opzichte van immigranten. Bijgevolg zou verondersteld kunnen worden dat Vlaamsgezinden negatiever staan tegenover herverdeling en Belgischgezinden meer positief.
De masterproef bevestigt deze veronderstellingen slechts gedeeltelijk. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat Belgischgezindheid niet bijdraagt tot een meer etnische invulling van de identiteit en slechts een bescheiden invloed heeft op instemming met civiel nationalisme. Wel veroorzaakt Belgischgezindheid een meer positieve beoordeling van immigranten. Als gevolg daarvan draagt Belgischgezindheid lichtjes bij tot een verhoogde steun voor herverdeling.
De effecten van Vlaamsgezindheid op andere attitudes zijn telkens sterker dan die van Belgischgezindheid. Vlaamsgezindheid kan zowel een verhoogde instemming met etnisch nationalisme als een verhoogde instemming met civiel nationalisme veroorzaken. Bovendien staan Vlaamsgezinde jongeren meer negatief tegenover immigranten. Al deze effecten maken dat Vlaamsgezinde jongeren meer negatief staan ten opzichte van welvaartsherverdeling.
Conclusie
De resultaten van het onderzoek geven een interessant inzicht in de manier waarop jongeren hun politieke attitudes vormgeven. Opmerkelijk is dat houdingen omtrent nationale identiteit en immigranten een sterke invloed lijken te hebben op de houding van jongeren tegenover welvaartsherverdeling. Dit terwijl sociale klasse of opleidingsniveau – waarvan je eerder een invloed zou verwachten – de herverdelingsattitudes van de jongeren niet rechtstreeks leken te beïnvloeden. Vermoedelijk komt dit doordat de jongeren nog geen eigen klassenpositie verworven hebben.
Bovendien geeft het onderzoek een idee over hoe nationalisme de individuele attitudes van jongeren over herverdeling beïnvloedt. Het zijn deze jongeren die de toekomstige samenleving – waarin een stijgende diversiteit het draagvlak voor herverdeling mogelijk zal doen afnemen – moeten vormgeven.
Merk op dat op basis van het onderzoek enkel uitspraak kan worden gedaan over de invloed van nationalisme op individuele attitudes. Het zegt niets over de invloed van nationalisme op steun voor herverdeling in de samenleving als geheel. Eerder onderzoek geeft zelfs aan dat de maatschappijbrede invloed van nationalisme op steun voor herverdeling wel eens heel anders zou kunnen zijn dan de invloed van nationalisme op individuele houdingen.
Bibliografie
Barère de Vieuzac, B. (1794). Rapport sur les moyens de propager la langue française dans l’intérieure de la République, fait par Barrère au nom du Comité de salut public. In G.N. Lallement (Red.), Choix de rapports, opinions et discours prononcés à la tribune nationale depuis 1789 à ce jour, tome 15 : 1794-1795 (pp. 247-255). Parijs: Alexis Eymery.
Béland, D., & Lecours, A. (2005a). The politics of territorial solidarity. Nationalism and Social Policy Reform in Canada, the United Kingdom, and Belgium. Comparative Political Studies, 38(6), pp. 676-703.
Béland, D., & Lecours, A. (2005b). Nationalism, Public Policy, and Institutional Development: Social Security in Belgium. Journal of Public Policy, 25(2), pp. 265-285.
Billiet, J., Coffé, H., & Maddens, B. (2007). De Vlaams-nationale identiteit en de houding tegenover allochtonen in longitudinal perspectief. In Swyngedouw, M., Billiet, J., & Goeminne, B. (Reds.), De kiezer onderzocht. De verkiezingen van 2003 en 2004 in Vlaanderen (pp. 95-120). Leuven: Universitaire Pers Leuven.
Billiet, J., Maddens, B., & Beerten, R. (2003). National identity and attitude towards foreigners in a multinational state: A replication. Political Psychology, 24(2), pp. 241-257.
Boeri, T. (2006). Migration Policy and the Welfare State. Paper gepresenteerd op de conferentie Reinventing the Welfare State van 26-27.04.2006 in Tilburg, Nederland.
Brown, T.A. (2006). Confirmatory Factor Analysis for Applied Research. New York: The Guilford Press.
Brubaker, R. (1999). The Manichean Myth. Rethinking the Distinction Between 'Civic' and 'Ethnic' Nationalism. In Kriesi, H. (Red.), Nations and national identity. The European experience in perspective (pp. 55-71). Zürich: Rüegger Verlag.
Chernya, L.T., Burg, S.L. (2012). Accounting for the Effects of Identity on Political Behavior: Descent, Strength of Attachment, and Preferences in the Regions of Spain. Comparative Political Studies, 45(6), pp. 774-803.
Claes, E., Dejaeghere, Y., Hooghe, M., & Quintelier, E. (2008). Jeugdonderzoek 2008 [Brochure]. Leuven: KU Leuven.
Coenders, M., Gijsberts, M., Hagendoorn, L., & Scheepers, P. (2004). Introduction. In Gijsberts, M., Hagendoorn, L., & Scheepers, P. (Reds.) Nationalism and Exclusion of Migrants. Cross-National Comparisons (pp. 10-25). Aldershot: Ashgate Publishing Limited.
Dahlberg, M., Edmark, K., & Lundqvist, H. (2012). Ethnic Diversity and Preferences for Redistribution. Journal of Political Economy, 120(1), pp. 41-76.
Deschouwer, K., Delwit, P., Hooghe, M., & Walgrave, S. (2010). De stemmen van het volk. Een analyse van het kiesgedrag in Vlaanderen en Wallonië op 10 juni 2009. Brussel: Uitgeverij VUBPRESS.
Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Londen: Sage Publications.
Fleischman, F., & Phalet, K. (2010). Meervoudige identiteiten van de Turkse en Marokkaanse tweede generatie. Een vergelijkend onderzoek naar conflict en verenigbaarheid van etnische, religieuze, nationale en stadsidentiteiten Antwerpen Brussel Rotterdam Amsterdam & Stockholm [Brochure]. Leuven: KU Leuven.
Gellner, E. (1997). Nationalism as a product of industrial society. In M. Guibernau, & J. Rex (Reds.), The Ethnicity Reader. Nationalism, Multiculturalism and Migration (pp. 52-69). Cambridge: Polity Press.
Gidengil, E., Blais, A., Nadeau, R., & Nevitte, N. (2001). Women to the Left? Gender Differences in Political Beliefs and Policy Preferences [Brochure]. z.u.
Heerwegh, D. (2008). Dataverwerking en analyse voor sociale wetenschappers. Leuven: Acco.
Hofstede, G. H. (2001). Culture’s Consequences. Comparing Values, Behaviors, Institutions and Organizations Across Nations. Thousand Oaks: Sage Publications.
Hooghe, M. (2004). Political Socialization and the Future of Politics. Acta Politica, 39(4), pp. 331-341.
Hooghe, M., Havermans, N., Quintelier, E., & Dassonneville, R. (2011). Belgian Political Panel Survey (BPPS), 2006-2011. Technical report. Leuven: KU Leuven.
Hooghe, M., Reeskens, T., Stolle, D., Trappers, A. (2009). Ethnic Diversity and Generalized Trust in Europe. A Cross-National Multilevel Study. Comparative Political Studies, 42(2), pp. 198-223.
Hox, J.J. (1999). Principes en toepassing van structurele modellen. Kind en Adolescent, 20(3), pp. 200-217.
Janmaat, J. G. (2006). Popular conceptions of nationhood in old and new European member states: Partial support for the ethnic-civic framework, Ethnic and Racial Studies, 29(1), pp. 50-78.
Jayet, C. (2012). The Ethnic-Civic Dichotomy and the Explanation of National Self Understanding. European Journal of Sociology, 53(1), pp. 65-95.
Johnston, R., Banting, K., Kymlicka, W., & Sorocka, S. (2010). National Identity and Support for the Welfare State. Canadian Journal of Political Science, 43(2), pp. 349-377.
Kline, R.B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York: The Guilford Press.
Kymlicka, W. (1999). Misunderstanding Nationalism. In R. Beiner (Reds.), Theorizing Nationalism (pp. 131-140). Albany: State University of New York Press.
KU Leuven (2008). Belgian Youth Survey 2008. Leuven: KU Leuven.
Luttmer, E. F. P. (2001). Group loyalty and the taste for redistribution. Journal of Political Economy, 109(3), pp. 500-528.
Lyons, M. (1991). Regionalism and linguistic conformity in the French Revolution. In Forrest, A., & Jones, P. (Reds.), Reshaping France. Town, Country and Region During the French Revolution (pp. 179-192). Manchester: Manchester University Press.
Meeus, J., Duriez, B., Vanbeselaere, N., & Boen, F. (2010). The role of national identity representation in the relation between in-group identification and out-group derogation: Ethnic versus civic representation. British Journal of Social Psychology, 49(2), pp. 305-320.
Muthén, L.K., & Muthén, B.O. (2007). Mplus. Statistical Analysis With Latent Variables User’s Guide. Los Angeles: Muthén & Muthén.
Pehrson, S., Vignoles, V., & Brown, R. (2009). National identification and anti-immigrant prejudice: Individual and contextual effects of national definitions. Social Psychology Quarterly, 72(1), pp. 24-38.
Pratto, F., Stallworth, L. M., & Sidanius, J. (1997). The gender gap: Differences in political attitudes and social dominance orientation. British journal of social Psychology, 36(1), pp. 49-68.
Putnam, R.D. (2007). 'E Pluribus Unum: Diversity and Community in the Twenty-first Century. The 2006 Johan Skytte Prize Lecture. Scandinavian Political Studies, 30(2), pp. 137-174.
Reeskens, T., & Hooghe, M. (2010). Beyond the civic-ethnic dichotomy: investigating the structure of citizenship concepts across thirty-three countries. Nations and Nationalism, 16(4), pp. 579-597.
Reijerse, A., Van Acker, K., Vanbeselaere, N., Phalet K., & Duriez, B. (2012). Beyond the ethnic-civic dichotomy. Cultural citizenship as a new way of excluding immigrants [Brochure]. Oxford: Blackwell.
Schram, F. (2012). Burger en bestuur. Een introductie tot een complexe verhouding. Brussel: Uitgeverij Politeia.
Senik, C., H. Stichnoth, and K. Van der Straeten (2009). Immigration and natives’ attitudes towards the welfare state: evidence from the European Social Survey. Social Indicators Research, 91(3), pp. 345-370.
Shayo, M. (2009). A Model of Social Identity with an Application to Political Economy: Nation, Class, and Redistribution. American Political Science Review, 103(2), pp. 147-174.
Sidanius, J., & Pratto, F. (1993). Racism and Support of Free-Market Capitalism: A Cross-Cultural Analysis. Political Psychology, 14(3), pp. 381-401.
Soroka, S. N., Johnston, R., & Banting, K. (2004). Ethnicity, trust, and the welfare state. In P. Van Parijs (Red.), Cultural Diversity versus Economic Solidarity (pp. 33-58). Brussel: De Boeck.
Swank, E. (2005). Welfare-Spending Judgments Through Class, Race, and Gender Lenses: Exploring the Influence of Stratification Beliefs, Racial Attitudes, and Gender Norms. Journal of Poverty, 9(4), pp. 49-72.
Swyngedouw, M., & Abts, K. (2011). De kiezers van de N-VA op 13 juni 2010. Structurele posities, attitudes, beleidskwesties en opvattingen [Brochure]. Leuven: Centrum voor Sociologisch Onderzoek.
Swyngedouw, M., De Rycke, L., & Phalet, K. (1999). Sociaal-politieke oriëntaties van Turken, Marokkanen en laaggeschoolde autochtonen in Brussel. Economisch en cultureel conservatisme versus progressiviteit. In M. Swyngedouw, K. Phalet, & K. Deschouwer (Reds.), Minderheden in Brussel. Sociopolitieke houdingen en gedragingen (pp. 75-108). Brussel: Uitgeverij VUBPRESS.
Swyngedouw, M., Fleischman, F., Phalet, K., & Baysu, G. (2010). Politieke participatie van Turkse en Marokkaanse Belgen in Antwerpen en Brussel [Brochure]. Leuven: KU Leuven.
Van Dijk, T.A. (1993). Elite Discourse and Racism. Londen: Sage Publications.
Van Oorschot, W. (2008). Solidarity towards immigrants in European welfare states. International Journal of Social Welfare, 17(1), pp. 3-14.
Vlaams ministerie van onderwijs en vorming. (2008). Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs. Brussel: Vlaams ministerie van onderwijs en vorming.
