Kunst- en cultuureducatie in Vlaanderen: een kritisch onderzoek

Betty
Vanlangendonck
  • Betty
    Vanlangendonck

 

KUNST- EN CULTUUREDUCATIE: DE KLOOF TUSSEN PRAKTIJK EN OVERHEID


Kunst en cultuur zijn belangrijk, daar is zowat iedereen het over eens. Maar hoe gaan scholen hiermee om?En waarom moet kunst een grotere rol spelen in de klas? De Vlaamse overheid plaatst kunst- en cultuureducatie hoog op de agenda maar of ze er ook in slaagt de leerkrachten en leerlingen te motiveren en te voorzien van een productief referentiekader, is twijfelachtig. In deze scriptie werd het hedendaagse

Vlaamse kunst- en cultuurbeleid onderzocht en lieten verschillende kritische stemmen – uit het veld, de academische wereld, de overheid en de journalistiek – hun licht vallen op het onderwerp. Hoe groot is de kloof tussen papier en praktijk echt?

Kunst, cultuur en onderwijs zijn hot items, denk maar aan de hervorming van het secundair onderwijs, de eerste editie van de Kunstendag voor Kinderen, de commotie rond de subsidies voor de cultuursector of het aantal keren je de ministers Schauvliege en Smet het afgelopen jaar doorheen het journaal zag flitsen. Wist je dat wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat kunst en cultuur in de opvoeding en het onderwijs van een kind of jongere enkel positieve invloed hebben op de ontwikkeling? Het helpt je omgaan met de wereld, jezelf uit te drukken en dingen vanuit een ander perspectief te bekijken. Daarom is het niet onlogisch dat deze elementen een grote rol dienen te spelen in de klas. Een uurtje tekenen is niet genoeg: we moeten leren creatief omgaan, ook bij wiskunde of Frans.

De initiatieven op het gebied van kunst- en cultuureducatie zijn erg breed en divers: Vlaanderen beschikt over ettelijke organisaties die zich inzetten om scholen te doen werken rond creativiteit. Maar ondanks het belang dat de Vlaamse overheid hecht aan de implementering van deze elementen in het onderwijs, zijn er nog steeds kinderen die op school amper de kans krijgen om kennis te maken met de wereld van kunst en cultuur. Kinderen en jongeren die met hun ouders nooit naar het theater of een concert gaan, moeten die mogelijkheid wél op school krijgen. En daar wringt het schoentje: want hoe doe je dat, kunst en cultuur naar school brengen?

Het is de taak van de overheid om scholen te voorzien met een referentiekader: hoe kan je als leerkracht creatief met je leerlingen omgaan, waar moet je op letten en wat zijn goeie methodes om de leerlingen te prikkelen? Met het onderzoek ‘Cultuur in de Spiegel Vlaanderen’ zet de overheid de eerste stappen om zo’n kader te ontwikkelen, maar de resultaten zullen pas tegen 2016 bekend zijn. Tegen dan ben je zelf misschien al afgestudeerd en heb je niet genoeg kunnen profiteren van artistieke projecten op je school. Verder is het ook moeilijk voor scholen om te kiezen uit het ruime pakket aan kunst- en cultuureducatieve organisaties. Gelukkig is ook daar beterschap op komst: de website Cultuurkuur biedt de mogelijkheid om een gepast project of enthousiaste kunstenaar te vinden die aansluit bij de visie en noden van een school.

De ideale kunst- en cultuureducatie is echter nog lang niet bereikt. Leerlingen zullen niet worden warm gemaakt als leerkrachten niet voor kunst en cultuur openstaan. Lesgevers moeten het onderscheid kennen tussen de twee educatievormen en moeten voldoende geschoold en op de hoogte zijn van vaardigheden en technieken die kunnen worden gebruikt in de klas. Meer nadruk op die elementen in de lerarenopleiding en een master kunst- en/of cultuureducatie zijn dingen die Vlaanderen nog mist.

Onderwijs, veld en overheid moeten zoveel mogelijk voeling hebben met wat er leeft in Vlaanderen. Kwaliteit en diversiteit zijn van cruciaal belang. Het is niet de bedoeling dat we nu allen gezamenlijk potlood en papier nemen en een ballon tekenen. Nee, we moeten de vorderende vertakking van de kunsteducatieve projecten en organisaties tegen gaan en zorgen voor meer onderling overleg. De leerkracht is een cruciale speler in deze context: leerlingen mogen vandaag de dag culturele omnivoren zijn, dat betekent niet dat expertise en canon vermeden moeten worden. De ministers van cultuur en onderwijs mogen ook vaker samen het hoofd buigen over dergelijke kwesties: de nota ‘Groeien in cultuur’ (2012) was een mooie aanzet, maar er moet blijven worden geïnvesteerd en gewerkt aan een goede kunst- en cultuureducatie voor elk kind en elke jongere. Daarbij moet er realiteitszin bewaard worden: onmogelijke doelen zullen niet worden verwezenlijkt. Het Belgische (en Vlaamse) politieke systeem is complex en mist daadkracht, terwijl het net haar rol is om elke schakel – media, leerkrachten, leerlingen, directeurs, kunstenaars, noem maar op – te sensibiliseren en motiveren. Kunst hoeft geen grote K te hebben, als je maar droomt, ontdekt en plezier beleeft.

 

Betty Vanlangendonck

Oktober 2013

Bibliografie

F. Bronnen en bibliografie

 

 

Boeken

 

Bamford, Anne. Kwaliteit en Consistentie, Kunst- en cultuureducatie in Vlaanderen. Jo De Ro – Agentschap voor Onderwijscommunicatie, 2007.

 

Jelle De Grauwe. Het beleid van de kunsteducatie in Vlaanderen. Een algemene schets, casestudy en kritische analyse. Antwerpen: De Veerman vzw, 2005.

 

Kunst in Zicht en Bureau CiST. ICQ verbindt cultuur en onderwijs. Turnhout: Kunst in Zicht vzw, Tilburg: Bureau CiST, 2012.

 

Laermans, Rudi. Cultuurkijker: cultuurparticipatie in meervoud: empirische bouwstenen voor een genuanceerde visie op de cultuurdeelname in Vlaanderen. Antwerpen: De Boeck, 2007.

 

Laermans Rudi en John Lievens, red. Cultuurkijker. Aanzetten voor cultuuronderzoek in Vlaanderen. Antwerpen: Uitgeverij De Boeck, 2003).

 

Schramme, Annick, red. Cultuurmanagement. De regels van de kunst. Leuven:

Lannoo Campus, 2011.

 

Vos, Ine. Cultuurparticipatie en maatschappelijk kwetsbare groepen. Tielt: Drukkerij Lannoo, 2003.

 

Tijdschriften

 

Biesta, Gert. “Bildung and Modernity: The Future of Bildung in a World of Difference.” Studies in Philosophy and Education 21, nr. 4-5 (2002): 343-351.

 

Dekeyzer, Brigitte. “Naar een nieuwe onderwijscultuur.” rekto:verso, nr. 52 (2012): 89-90.

 

Hillaert, Wouter. “Schrap educatie, onthoud kunst.” rekto:verso, nr. 57 (2013). Laatst geraadpleegd op 5 juli 2013. http://www.rektoverso.be/artikel/schrap-educatie-onthoud-kunst.

 

Laenen, Ann. “Aandacht voor vrije ruimte.” rekto:verso, nr. 52 (2012): 90.

 

Leen, Michiel. “Naar een frisser deeltijds kunstonderwijs.” rekto:verso, nr. 52 (2012): 76-78.

 

Lüth, Christoph. “On Wilhelm von Humboldt’s Theory of Bildung Dedicated to Wolfgang Klafki for his 70th birthday.” Journal of Curriculum Studies 30, nr. 1 (1998): 43-60.

 

Meus, Rein. “Groeipijnen in cultuureducatie.” rekto:verso, nr. 52 (2012): 88-89.

 

Nagel, Ineke. “Cultuurdeelname in de levensloop.” Katernen Kunsteducatie, nr.12 (1996).

 

Pint, Kris. “Kunstonderwijs als vrijplaats voor het fantasma.” rekto:verso, nr. 52 (2012): 55-57.

 

Vandelacluze, Stefaan. “Over goede wil en gemiste kansen.” rekto:verso, nr. 52 (2012): 86-88.

 

Van Imschoot, Tom. “Kunst in wording.” rekto:verso, nr. 52 (2012): 4-5.

 

Vermeersch, Lode. “Kunsteducatie: het dubbele van de helft.” rekto:verso, nr. 57 (2013). Laatst geraadpleegd op 5 juli 2013. http://www.rektoverso.be/artikel/kunsteducatie-het-dubbele-van-de-helft.

 

Krantenartikels

 

Theerlynck, Sarah, van den Broeck, Karl en Lander Deweer. “Bom in cultuurland: sector op water en brood gezet.” De Morgen, 2 juni 2012.

 

Van den Broeck, Karl. “Gezocht: 3 miljoen extra voor kunst.” De Morgen, 4 juni 2012.

 

“Schauvliege verrast vriend en vijand met cultuursubsidies.” De Morgen, 4 juni 2012.

 

Doctoraten, masterproeven

 

Damen, Marie-Louise. “Cultuurdeelname en School: een onderzoek naar de effecten van de school op de cultuurdeelname van leerlingen.” Master Thesis, Universiteit van Utrecht, 2000.

 

Beleidsdocumenten

 

Infofolder Leerplicht. Naar school gaan, moet dat of mag dat?. Brussel: De Ambrassade, 2012.

 

Masterplan hervorming Secundair Onderwijs. 2013.

 

Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid. Inventarisatie impact zesde staatshervorming. 2013.

 

Smet, Pascal. Beleidsnota 2009-2014. Onderwijs. Samen grenzen verleggen voor elk talent. 2009.

 

Smet, Pascal. Mensen doen schitteren. Eerste oriëntatienota hervorming secundair onderwijs. 2010.

 

Smet, Pascal. Kunst verandert. Inhoudelijke vernieuwing deeltijds kunstonderwijs. 2011.

 

Smet, Pascal en Schauvliege, Joke. Groeien in cultuur. Conceptnota cultuureducatie. 2012.

 

Smet, Pascal en Schauvliege Joke. Persbericht Steun voor ExpertiseNetwerken om cultuureducatie naar jongeren te versterken. 2012.

 

Folders

 

Informatiefolder KU Leuven, Master in de Culturele Studies. Leuven: Faculteit Letteren, Dienst Communicatie, 2012.

 

Websites

 

“Looptijd en fasering.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2013. http://www.cultuurindespiegel.be/.

 

“Dag van de Cultuureducatie 2013.” Laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.dagvandecultuureducatie.be/.

 

“Programma Dag van de Cultuureducatie 2013.” Laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.ond.vlaanderen.be/dce/programma2013.html.

 

“Hervorming secundair: hiërarchie onderwijsvormen verdwijnt.” Laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2013/06-04-hervorming-so.htm.

 

“Eén onderwijsakkoord, meerdere interpretaties.” Laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.standaard.be/cnt/DMF20130605_030.

 

“Ons aanbod voor leerlingen.” Laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.kunstinzicht.be/leerlingen.

 

“Navormingsaanbod voor leerkrachten.” Laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.kunstinzicht.be/leerkrachten.

 

“Ons aanbod voor het hoger onderwijs.” Laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.kunstinzicht.be/studenten.

 

“Werking.” laatst geraadpleegd op 6 juni 2013. http://www.kopergietery.be/pages/werking.htm.

 

“WOCK: Werken aan Onderwijs, Cultuur en Kunst.” Laatst geraadpleegd op 7 juni 2013. http://www.wock.be/.

 

“Wat? Ons vlammend aanbod.” Laatst geraadpleegd op 7 juni 2013. http://www.larf.be/onderwijs/wat/.

“Cultuurpact.” Laatst geraadpleegd op 9 juni 2013. http://www.fov.be/spip.php?article281.

 

“Beleidsdomein Jeugd, Cultuur, Sport en Media.” Laatst geraadpleegd op 9 juni 2013. http://www.fov.be/spip.php?article1148.

 

“Inhoud Studie.” Laatst geraadpleegd op 18 april 2013.  http://www.nhl.nl/pages/opleiding.aspx?pid=871e924a-7cdc-45c0-83dc-13c1….

 

“CultuurNet Vlaanderen en Canon Cultuurcel lanceren online platform voor cultuureducatoren.” Laatst geraadpleegd op 3 juli 2013. http://www.cjsm.vlaanderen.be/cultuur/index.shtml.

 

“7,5 miljoen meer voor cultuur.” Laatst geraadpleegd op 17 juli 2013. http://www.standaard.be/cnt/dmf20120622_090.

 

“Lee door Corpus Ca.” Laatst geraadpleegd op 17 juli 2013. http://www.rataplanvzw.be/Detail/tabid/193/ArticleId/1246/LEE.aspx.

 

“Hervorming secundair onderwijs.” Laatst geraadpleegd op 30 juli 2013. http://www.hervormingsecundair.be/.

 

“Infolijn Onderwijs. Wanneer eindigt de leerplicht?.” Laatst geraadpleegd op 2 augustus 2013. http://www.ond.vlaanderen.be/infolijn/faq/leerplicht/eindeleerplicht.htm.

 

“Kunstendag voor kinderen.” Laatst geraadpleegd op 2 augustus 2013. http://www.kunstendagvoorkinderen.be/sector/.

 

“Aandacht voor mensen in kansarmoede.” Laatst geraadpleegd op 2 augustus 2013. http://www.kunstendagvoorkinderen.be/sector/kunstendag-voor-kinderen/aa….

 

“Federatie Organisaties voor Kunsteducatie.” Laatst geraadpleegd op 3 augustus 2013. http://www.kunsteducatie.be/.  

“De federale culturele instellingen.” Laatst geraadpleegd op 5 augustus 2013. http://kanselarij.belgium.be/nl/federale_culturele_instellingen/.

 

“Kunstenfestivaldesarts 18e editie.” Laatst geraadpleegd op 5 augustus 2013. http://www.kfda.be/.

 

“Decreet basisonderwijs.” Laatst geraadpleegd op 5 augustus 2013. http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci….

 

 “Besluit van de Vlaamse regering houdende de codificatie betreffende het secundair onderwijs.” Laatst geraadpleegd op 5 augustus 2013. http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci….

 

Interviews

 

Eva Steel. Interview door Betty Vanlangendonck. Audio opname, 19 februari 2013. Afgenomen te Turnhout (Warandepan’t, kantoren Kunst In Zicht).

 

Lotte De Vuyst. Interview door Betty Vanlangendonck. Audio opname, 14 maart 2013. Afgenomen te Gent (Kopergietery).

 

Ingrid Antheunis. Interview door Betty Vanlangendonck. Audio opname, 21 maart 2013. Afgenomen te Gent (Kantoren WOCK).

 

Annelies Tytgat. Interview door Betty Vanlangendonck. Audio opname, 28 maart 2013. Afgenomen te Gent (Kantoren Larf!).

Download scriptie (1.14 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2013
Thema('s)
Kernwoorden