Masterplan Spoor Oost - Van spoorwegemplacement naar groene leefbare stadsruimte

Inne
Van Dijck
  • Pieter
    Steens

 

Op zoek naar leefbare stadsruimte

Hoe zal de stad er in de toekomst uitzien? Hoe kunnen wij ervoor zorgen dat de stad leefbaar blijft? Wat doen we nu met grote stukken stadsruimte die vrijkomen? Met onze masterproef hebben we op deze vragen een antwoord willen bieden aan de hand van het gebied Spoor Oost te Antwerpen. Onze masterproef “Masterplan Spoor Oost – Van spoorwegemplacement naar groene leefbare stadsruimte”[1] focust daarbij op de ruimte die vrijkomt wanneer het rangeerstation wordt opgeheven, ruimte die op een kwalitatieve en duurzame manier kan worden opgenomen in de stad.

De masterproef maakt deel uit van Studio Groene Singel, een samenwerking tussen KU Leuven en AG Stadsplanning Antwerpen. Deze ontwerpstudio focust zich op de Strategische Ruimte Groene Singel te Antwerpen. Hierbij werd onderzocht hoe de ruimte rondom Ring en Singel kwalitatief ontwikkeld kan worden om zo de integratie in de stad te verbeteren. Dit alles binnen het denkkader dat door AG Stadsplanning werd opgetekend in de synthesenota “Durven dromen van een Groene Rivier”[2].

Binnen de studio is eerst gewerkt aan een gezamenlijk vertrekpunt. Dit heeft geresulteerd in het inleidend boek “Dromen van een Groene Rivier – Denkoefeningen voor de Antwerpse Singelruimte”[3]. Het vormt een uitgebreide studie van alle beschikbare documentatie rondom de Groene Singel, gaande van de geschiedenis van de ruimte, verschillende studies vanuit AG Stadsplanning tot lopende projecten. Binnen het kader van Studio Groene Singel werden vervolgens verschillende projectsites uitgekozen die bijdragen aan het ontwikkelen van de Strategische Ruimte Groene Singel. Het spoorwegemplacement Spoor Oost kan worden beschouwd als een van de kernsites binnen deze Strategische Ruimte.

In de huidige situatie is Spoor Oost een verhoogd spoorwegplateau aan de rand van Borgerhout. De site is onderdeel van de spoorweginfrastructuur rond de Antwerpse binnenstad. Zo vormt ze het verlengde van het voormalige spoorwegemplacement Noord, het huidige Park Spoor Noord en maakt ze tegelijkertijd de schakel met het verhoogd Ringspoor. Door haar grote omvang en strategische ligging biedt deze plek enorme opportuniteit tot duurzame uitbreiding van het stedelijk weefsel.

De kern van ons masterplan wordt gevormd door de publieke ruimte, het park en een marktplein aan de Singel. Borgerhout wordt via een insnede in het landschap verbonden met de publieke voorzieningen die dit plein omringen. Park en plein worden opgespannen tussen de bestaande woonblokken van Borgerhout en een nieuwe bouwzone aan de Singel. Voor deze bouwzone wordt ingezet op een ecologische wijk via compacte en energiezuinige gebouwen waarin hedendaags gewerkt en gewoond kan worden.

De ontwikkeling Spoor Oost kadert in het idee van stadslandbouw. Naast open en toegankelijke ruimte krijgt ook voedselproductie een plaats. Het park is een zelfonderhoudende groene long die zich uitstrekt over de hele site. Door gebruik te maken van verschillende landbouwvormen krijgt Spoor Oost een zeer verscheiden karakter. De stadsboerderij als centrale voorziening verzorgt het beheer en de organisatie van het park en beschikt in ruil over de opbrengsten om lokaal te verwerken en verhandelen. Het masterplan voor Spoor Oost stuurt op deze manier aan op een ecologisch verantwoorde stadsuitbreiding waarin het voorzien van groene leefbare ruimte centraal staat.

Ons masterplan zet in op de eigenheid van de site, zowel geschiedkundig als ruimtelijk en streeft naar een groene uitbreiding van het district Borgerhout. Grenzend aan de Noordersingel maakt Spoor Oost echter ook deel uit van de Strategische Ruimte Groene Singel, een Groene Rivier tussen binnenstad en buitenwijken. Met de positionering van het park wordt een groene verbinding gemaakt tussen Park Spoor Noord en Rivierenhof. Nieuwe fietswegen in combinatie met de bestaande infrastructuur zorgen ervoor dat deze parken gelinkt worden met de rest van de stad.

Het masterplan zorgt op deze manier voor een integratie van de ecologische ruimte Groene Singel in de lokaal verankerde stadsuitbreiding van Spoor Oost in Borgerhout. De principes van stadslandbouw zetten hierbij aan tot een evenwichtige ontwikkeling en duurzame samenwerking tussen de verschillende programma-onderdelen. Zo wordt gezorgd voor een duurzame stadsontwikkeling die ook voor de komende generaties de stad een aangename woon- en werkomgeving laat zijn.


[1] STEENS, Pieter; VAN DIJCK, Inne; Masterplan Spoor Oost. - Van spoorwegemplacement naar groene leefbare stadsruimte,
   Masterproef Studio Groene Singel, KU Leuven Departement ASRO, 2013.

[2] HAINE, Kitty et al., Durven dromen van een Groene Rivier.- De visie van de stad op de ontwikkeling van de Strategische Ruimte
   Groene Singel
, AG Stadsplanning, Antwerpen, 2009.

[3] STUDIO GROENE SINGEL, Dromen van een Groene Rivier.- Denkoefeningen voor de Antwerpse Singelruimte,
   Masterproef Studio Groene Singel, KU Leuven Departement ASRO, 2013.

 

Bibliografie

 

DEEL 1

Spoor Oost

Dromen van een Groene Rivier

STUDIO GROENE SINGEL, Dromen van een Groene Rivier.- Denkoefeningen voor de Antwerpse Singelruimte, Masterproef Studio Groene Singel, KU Leuven Departement ASRO, 2013.

Site Analyse

Waterzuivering

AQUAFIN, Rioolwaterzuiveringsinstallatie, http://www.aquafin.be/nl/indexb.php?n=9&e=43&s=48, laatst geraadpleegd op 01/06/2013. 

 

Dromen van een Groene Rivier

STUDIO GROENE SINGEL, Dromen van een Groene Rivier.- Denkoefeningen voor de Antwerpse Singelruimte,
KU Leuven, 2013.

Park Spoor Oost?

Ademloos

ADEMLOOS, Ademloos is ontstaan uit de verontwaardiging van een medicus, http://www.ademloos.be/gezondheid/ ademloos, laatst geraadpleegd op 27/05/2013. 

 

Ademloos, kritiek

ADEMLOOS, Park Spoor Oost haalbare kaart voor Borgerhout?, http://www.ademloos.be/nieuws/park-spoor-oost- haalbare-kaart-voor-borgerhout, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

cityLabo

CITYLABO, De toekomst van Spoor Oost.- Een park om over te dromen, http://www.citylabo.be/home, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

GVA 1

FLOOR, Maaike, Park Spoor Oost haalbare kaart voor Borgerhout?, GVA, 27/09/2012, http://www.gva.be/regio-
antwerpen-stad/borgerhout/park-spoor-oost-haalbare-kaart-voor-borgerhout.aspx, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

Functioneel Onderzoek deel 1
HAINE, Kitty et al., Strategische Ruimte Groene Singel.- Functioneel Onderzoek deel 1.- De rol van de strategische
ruimte van de Groene Singel in functie van de groentekorten, AG Stadsplanning, Antwerpen, 2007.

 

Functioneel Onderzoek deel 2
HAINE, Kitty et al., Strategische Ruimte Groene Singel.- Functioneel Onderzoek deel 2.- De rol van de strategische
ruimte van de Groene Singel in functie van lokale publieke voorzieningen, AG Stadsplanning, Antwerpen, 2008.

 

Functioneel Onderzoek deel 2: Bijlage
HAINE, Kitty et al., Strategische Ruimte Groene Singel.- Functioneel Onderzoek deel 2.- De rol van de strategische
ruimte van de Groene Singel in functie van lokale publieke voorzieningen: BIJLAGE, AG Stadsplanning, Antwerpen,
2008.

 

Overkappingsonderzoek
HAINE, Kitty et al., Overkappingsonderzoek Antwerpse Ring.- Synthesenota, AG Stadsplanning, Antwerpen, 2012.

 

GVA 2

MOLENAAR, L., Park Spoor Oost is een schitterend idee voor Borgerhout, GVA, 27/09/2012, http://www.gva.be/
opinie/standpunt-antwerpen/extern-park-spoor-oost-is-een-schitterend-idee-voor-borgerhout.aspx, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

Borgerhout.tv

PONSAERS, J.; VAN GOETHEM, P., Park Spoor Oost op de rails? (video), Borgerhout.tv, 22/3/2013, http://www. borgerhout.tv/nieuws/201303220287/park_spoor_oost_rails_video, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

Lezing

SAMEN BORGERHOUT, Lezing over de ontwikkelingsmogelijkheden Spoor Oost, http://www.samenborgerhout.be/ node/371, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

Antwerp, Territory of a new modernity
SECCHI, B.; VIGANO, Paola, Antwerp, Territory of a new modernity, Sun, Amsterdam, 2009.

 

Bestuursakkoord

STAD ANTWERPEN, Respect voor A.- Bestuursakkoord 2013-2018, http://www.antwerpen.be/docs/Stad/
Bedrijven/Marketing_en_communicatie/MC_Com/Bestuursakkoord_Stad_Antwerpen_2013_2018.pdf, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

Nieuwsblad.be

VJB, Borgerhout kijkt uit naar Park Spoor Oost, Nieuwsblad.be, 22/3/2013, http://www.nieuwsblad.be/article/detail.asp x?articleid=DMF20130321_00513770, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

Figuren

p. 42 Figuur 3-4 cityLabo.

Masterplan

Functioneel Onderzoek deel 1
HAINE, Kitty et al., Strategische Ruimte Groene Singel.- Functioneel Onderzoek deel 1.- De rol van de strategische
ruimte van de Groene Singel in functie van de groentekorten, AG Stadsplanning, Antwerpen, 2007.

 

Functioneel Onderzoek deel 2
HAINE, Kitty et al., Strategische Ruimte Groene Singel.- Functioneel Onderzoek deel 2.- De rol van de strategische
ruimte van de Groene Singel in functie van lokale publieke voorzieningen, AG Stadsplanning, Antwerpen, 2008.

 

Functioneel Onderzoek deel 2: Bijlage
HAINE, Kitty et al., Strategische Ruimte Groene Singel.- Functioneel Onderzoek deel 2.- De rol van de strategische
ruimte van de Groene Singel in functie van lokale publieke voorzieningen: BIJLAGE, AG Stadsplanning, Antwerpen,
2008.

 

DEEL 2

Masterplan

Stadsproject Schijnpoort

PELGRIMS, T., Masterplan Spoor Oost.- Van spoorwegemplacement naar groene leefbare stadsruimte, Masterproef Studio Groene Singel, KU Leuven Departement ASRO, 2013.

 

Groene Toren met overdekte markt

TORFS, Eline, Morphological Engineering,- Ontwerp van een overdekte markt en een toren voor Urban Farming, Masterproef Studio Groene Singel, KU Leuven Departement ASRO, 2013. 

 

Figuren

p. 72 Figuur links KOMEN, Dieuwertje, Architecture in Flanders VAI.- The Specific and the Singular, http://www.dieuwertjekomen. nl/commissioned/the-specific-and-the-singular-architecture-in-flanders-vai/tvsecchi_viganujaspaert_dk01/, laatst geraadpleegd op 05/06/2013.

p. 72 Figuur midden LANDEZINE, Quirijn Park by Karres en Brands, http://www.landezine.com/index.php/2012/07/quirijn-park-by- karres-en-brands-landscape-architecture/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 72 Figuur rechts FONDAZIONE RENZO PIANO., Rue de Meaux Housing, http://www.fondazionerenzopiano.org/ project/101/rue-de-meaux-housing, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 76 Figuur Tim Pelgrims.

p. 77 Figuur Eline Torfs.

p. 83 Figuren LAND landschapsarchitecten.

Bebouwing

Figuren

p. 95 Figuur boven LACATON & VASSAL, 53 semi-collective housing units, http://www.lacatonvassal.com/index.php?idp=58, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 95 Figuur midden ARCHDAILY, Nordic Built Challenge Finalist Proposal / FORA + Beth Hughes, http://www.archdaily. com/356788/nordic-built-challenge-finalist-proposal-fora-beth-hughes/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 95 Figuur onder ARCHDAILY, Nordic Built Challenge Finalist Proposal / FORA + Beth Hughes, http://www.archdaily. com/356788/nordic-built-challenge-finalist-proposal-fora-beth-hughes/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 97 Figuur boven URA, Storage and offices in Puurs, http://www.ura.be, laatst geraadpleegd op 05/06/2013.

p. 97 Figuur midden A2O ARCHITECTEN, Veilingsite Leuven, http://www.a2o-architecten.be/project/Veilingsite/, laatst geraadpleegd op 05/06/2013. 

p. 97 Figuur onder A2O ARCHITECTEN, Technologiecentrum Diepenbeek, http://www.a2o-architecten.be/project/ Technologiecentrum/, laatst geraadpleegd op 05/06/2013.

p. 99 Figuur boven BOGDAN & VAN BROECK ARCHITECTS, Centrale Werkplaatsen, http://www.bvbarchitects. com/#/?cat=projects, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 99 Figuur midden KCAP, Stadstuinen, http://www.kcap.eu/en/projects/v/stadstuinen/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 99 Figuur onder HENNING LARSEN, Sølund Retirement Community, http://www.henninglarsen.com/projects/1200- 1299/1225-soelund.aspx, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

Park

Landbouw

DANCKAERT, Sylvie, et al., Landbouw in een groen en dynamisch stedengewest, Departement Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel, 2010.

 

Ruimte voor Stadslandbouw

DE GRAAF, P., Ruimte voor Stadslandbouw in Rotterdam, Rotterdam, 2011.

 

Urban Agriculture in New York City

DESIGN TRUST FOR PUBLIC SPACE, Urban Agriculture in New York City, http://www.fiveboroughfarm.org/urban- agriculture/, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

Vertical Farm

DESPOMMIER, D., The vertical farm, St. Martin’s Press, New York, 2011.

 

Agropolis

MOUGEOT, J. A. L. et al., Agropolis: The Social, Political and Envrionmental Dimensions of Urban Agriculture, 2005.

 

The environmental food crisis

NELLEMAN, C., et al., The environmental food crisis. The environment’s role in averting future food crisis.- A UNEP rapid response Assessment, United Nations Environment Programme, 2009.

 

De Moestuin volgens Wim

SBS BELGIUM, De Moestuin volgens Wim, http://www.vier.be/demoestuin/programmas/de-moestuin-volgens-wim, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

 

CPUL

VILJOEN, Andre; HOWE, Joe, Continuous Productive Urban Landscapes, Routledge, 2012.

 

Voedselverspilling

WILLE, Danny, Voedselverspilling: Literatuurstudie, OVAM, 2011.

 

Figuren

p. 104 Figuur YSABEL, Biodroom, http://ysabje.wordpress.com/2012/06/30/biodroom/, laatst geraadpleegd op 02/06/2013.

X, Wandelpad De Mik, http://www.mariaterheide.info/fotoboek/Wandelpad%20park%20De%20Mik/ Wandelpad-demik%20(10).jpg, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 106 Figuur 1 VAN DEN BULCK, Lieve, http://pinterest.com/pin/558094578793450077/, laatst geraadpleegd op 27/05/2013. 

p. 106 Figuur 2 BOSCH, J., http://pinterest.com/pin/558094578793450195/, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

p. 106 Figuur 3 JOHNSON, Brenda, Urban Farming On Rooftops hits New York, http://designbuildsource.com.au/urban- farming-rooftops-new-york, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

p. 106 Figuur 4 DUNLAP, Margo, Rooftop farms and gardens, http://alivestructures.blogspot.be/2011/10/rooftop-farms- and-gardens.html, laatst geraadpleegd op 27/05/2013.

p. 109 Figuur 5 Ruimte voor Stadslandbouw, p. 20.

p. 110 Figuur 6 Ruimte voor Stadslandbouw, p. 22.

p. 111 Figuur 7-9 Ruimte voor Stadslandbouw, p. 23.

p. 112 Figuur Forest Gardening     Ruimte voor Stadslandbouw, p. 24.

p. 112 Figuur Vollegrondsteelt Ruimte voor Stadslandbouw, p. 26.

p. 113 Figuur Hydrocultuur Ruimte voor Stadslandbouw, p. 28.

p. 113 Figuur Aquaponics Ruimte voor Stadslandbouw, p. 30.

p. 115 Figuur 14 Ruimte voor Stadslandbouw, p. 68.

p. 118 Figuren van links naar rechts:

GEMEENTE WIJCHEN, Bermbeheer, http://www.wijchen.nl/nl/bouwen_en_wonen/beheer_openbare_ ruimte/onderhoud/_/groenbeheer/Bermbeheer.html, laatst geraadpleegd op 05/06/2013.

LANDEZINE, Quirijn Park by Karres en Brands, http://www.landezine.com/index.php/2012/07/quirijn-park-by- karres-en-brands-landscape-architecture/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

WARECO INENIEURS, Afkoppelen, http://www.wareco.nl/diensten/waterdiensten/voorbereiding-en- uitvoering/afkoppelen, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

SMILEY.TOERIST, Sterrebeek-Vossem, http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sterrebeek-Vossem_10.jpg, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

LEUVENBLOG, Abdij van Vlierbeek, http://leuvenblog.wordpress.com/2012/06/23/abdij-van-vlierbeek/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

LANDEZINE, Feyssine Park by Ilex Paysage Urbanisme, http://www.landezine.com/index.php/2013/04/ feyssine-park-by-iles-paysage-urbanisme/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 125 Figuur BULK architecten, Masterplan & loods & kantoren, http://www.bulkarchitecten.be/projecten/publieke_ gebouwen/BLA03, laatst geraadpleegd op 03/06/2013.

p. 125 Figuur Compagnie-O, brandweerkazerne Puurs, http://www.compagnie-o.be/, laatst geraadpleegd op 03/06/2013.

p. 126 Figuren MOORMANN, N.H., Walden, http://www.moormann.de/moebel/andere/walden/, laatst geraadpleegd op 04/06/2013.

p. 128 Figuur boven EETBAAR, Organoponicos Cuba, http://www.eetbaarrotterdam.nl/2010/10/symposium-eetbaar-park/, laatst geraadpleegd op 05/06/2013.

p. 128 Figuur onder AERTS, M., Ardennen 7.000€ boomgaard 1.000m2 Chateau de Banneux, http://www.aanbod.be/immo/ te-koop-luik/ardennen-7-000-boomgaard-1-000m2-chateau-de-banneux-521666.html, laatst geraadpleegd op 05/06/2013.

 

Download scriptie (28.93 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2013