Onderzoek naar de incidentie van ongeplande zwangerschap in Vlaanderen
Wat is de incidentie van ongeplande zwangerschap in Vlaanderen?
Een ongeplande zwangerschap kan op elk moment in het leven van een vrouw voorkomen en het treft alle lagen van de bevolking. Heel vaak heerst een taboesfeer rond degelijk thema. Uit onderzoek blijkt dat in de Verenigde Staten bijna de helft van alle zwangerschappen ongepland is. Maar wat is nu de huidige incidentie van ongeplande zwangerschap hier in Vlaanderen?
De laatste decennia is er wereldwijd een groeiende aandacht voor preconceptionele zorg. Preconceptiezorg richt zich tot vrouwen in de vruchtbare levensfase en heeft als doel de gezondheid te optimaliseren om de zwangerschap zo optimaal mogelijk te laten verlopen en negatieve zwangerschapsuitkomsten te vermijden. Uit recente literatuur blijkt dat, in vergelijking met een geplande zwangerschap, een ongeplande zwangerschap in minder optimale omstandigheden ontstaat. Een niet geplande zwangerschap kan hierdoor een negatieve impact hebben op het welzijn van moeder en kind.
Om de incidentie van ongeplande zwangerschap na te gaan werd een vragenlijst verspreid aan zwangere vrouwen tijdens een eerste prenatale raadpleging (de eerste consultatie tijdens een zwangerschap). Er werd op een onrechtstreekse manier gevraagd naar de zwangerschapsintentie. Op die manier werd vermeden dat vrouwen sociaal wenselijk zouden antwoorden. Hiernaast werd ook een checklist verspreid in alle Vlaamse abortuscentra. Door ook deze centra in het onderzoek te betrekken was het mogelijk om het aandeel ongeplande en geplande zwangerschappen die eindigen in een abortus in kaart te brengen.
Het onderzoek van naar de incidentie van ongeplande zwangerschap leidde tot enkele interessante bevindingen. Uit de resultaten van de vragenlijst blijkt dat 32,7% van de zwangerschappen als ongepland gedefinieerd kan worden. Het is echter belangrijk op te merken dat 26,5% van de vrouwen ambivalente gevoelens ervaart ten aanzien van de huidige zwangerschap. In Vlaamse abortuscentra blijkt 95,8% van de zwangerschappen ongepland. Hiervan heeft 33,2% geen toekomstige kinderwens meer waardoor deze zwangerschappen als ongewenst gedefinieerd kunnen worden.
Uit de studie kwam naar voor dat vrouwen met een ongeplande zwangerschap minder voorbereidende maatregelen nemen ten aanzien van hun zwangerschap. Vooral vrouwen met een ongeplande zwangerschap zoeken geen informatie op vóór de zwangerschap en nemen geen foliumzuur en vitaminen in ter voorbereiding van hun zwangerschap. Een ongeplande zwangerschap gaat tevens gepaard met ongezond gedrag. Vooral vrouwen die ongepland zwanger zijn, drinken alcohol tijdens hun zwangerschap.
Naar aanleiding van deze resultaten kunnen een aantal aanbevelingen geformuleerd worden voor gezondheidswerkers die instaan voor het optimaliseren van de gezondheid voor moeder en kind. Eén van de belangrijkste aanbevelingen van dit onderzoek is het verder uitbreiden en verbeteren van de toegang tot preconceptiezorg. Het is een uitdaging om preconceptiezorg niet enkel te voorzien voor vrouwen die zelf medische zorg opzoeken of diegene die een zwangerschap plannen in de nabije toekomst. Maar het moet een doel zijn om preconceptiezorg te richten aan alle vrouwen van vruchtbare leeftijd, ongeacht de intentie om al dan niet zwanger te worden. Zodoende zou preconceptiezorg reeds op vroege leeftijd moeten gegeven worden, bijvoorbeeld in middelbare scholen (weliswaar op aangepast niveau).
Hiernaast zou elke vrouw over een Reproductive Life Plan moeten beschikken. Een Reproductive Life Plan weerspiegelt de intenties van een persoon ten aanzien van de timing, spreiding en frequentie van toekomstige zwangerschappen binnen de context van zijn/haar persoonlijke waarden en levensdoelen. Dergelijk plan kan de vorm van een boekje aannemen en omvat vragen als ‘plan je om (nog) kinderen te krijgen?’, ‘hoeveel kinderen hoop je te krijgen?’, ‘hoe lang plan je om te wachten vooraleer je zwanger wordt?’, ‘wat plan je te doen om een zwangerschap te voorkomen tot je er klaar voor bent om zwanger te worden?’, … Gezondheidswerkers zouden hierin hun steentje kunnen bijdragen want elk contact met een hulpverlener zou een mogelijkheid kunnen zijn om dergelijke reproductieve plannen op te stellen en/of te bespreken. Deze voorgenoemde maatregelen kunnen het aandeel ongeplande zwangerschappen terugdringen en er ook voor zorgen dat latere zwangerschappen in een gezondere situatie ontstaan.
Sylvie De Baere
Master of Science in de Verpleegkunde en Vroedkunde
Bibliografie
Literatuurlijst
American College of Obstetrics and Gynaecology Committee. (2005). The importance of Preconception Care in the Continuum of Woman's Health Care. Obstetrics and Gynaecology, 106(3), 665-666.
Atrash, H., Jack, B. W., & Johnson, K. (2008). Preconception care: an 2008 update. Current opinion in Obstetrics and Gynaecology, 20, 581-589.
Bakker, F., de Graaf, H., de Haas, S., Kedde, H., Kruijer, H., & Wijsen, C. (2009). Seksuele Gezondheid in Nederland 2009. Utrecht: Rutgers Nisso Groep.
Barrett, G., Smith, S.C., & Wellings, K. (2004). Conceptualisation, development and evaluation of a measure of unplanned pregnancy. Journal of Epidemiology and Community Health, 58, 426-433.
Bouchard, G. (2005). Adult Couples Facing a Planned or an Unplanned Pregnancy: Two Realities. Journal of Family Issues, 26, 619-637.
Buysse, A., Enzlin, P., Lievens, J., T'Sjoen, G., Van Houtte, M., & Vermeersch, H. (2013). Sexpert: Basisgegevens van de survey naar seksuele gezondheid in Vlaanderen. Gent: Academia Press.
Cammu, H., Martens, E., Martens, G., Van Mol, C., & Jacquemyn, Y. (2012). Perinatale activiteiten in Vlaanderen 2012. Brussel: SPE.
Centers for Disease Control and Prevention [CDC]. (2013). Preconception Care and Health Care. Opgehaald 14 november, 2012, van http://www.cdc.gov/ncbddd/preconception/default.htm
Cheng, D., Schwarz, E. B., Douglas, E., & Horon, I. (2009). Unintended pregnancy and associated maternal preconception, prenatal and postpartum behaviors. Contraception, 79, 194-198.
Chuang, C. H., Hillemeier, M. M., Dyer, A.-M., & Weisman, C. S. (2011). The relationship between pregnancy intention and preconception health behaviors. Preventive Medicine, 53, 85-88.
Coles, M. S., Makino, K. K., & Stanwood, N. L. (2011). Contraceptive experiences among adolescents who experience unintended birth. Contraception, 84, 578-584.
CRZ. (2011). Vademecum Ongeplande Zwangerschap. Sociale en juridische informatie i.v.m. ongeplande zwangerschap. Leuven: CRZ.
D'Angelo, D. V., Gilbert, B. C., Rochat, R. W., Santelli, J. S., & Herold, J. M. (2004). Differences Between Mistimed and Unwanted Pregnancies Among Woman Who Have Live Births. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 36(5), 192-197.
De Moor, G., & Van Maele, G. (2009). Inleiding tot de biomedische statistiek. Leuven: Acco.
Dott, M., Rasmussen, S. A., Hogue, C. J., & Reefhuis, J. (2009). Association Between Pregnancy Intention and Reproductive-health Related Behaviors Before and After Pregnancy Recognition, National Birth Defects Prevention Study, 1997-2002. Maternal and Child Health Journal, 14, 373-381.
Elsinga, J., de Jong-Potjer, L. C., van der Pal-de Bruin, K. M., le Cessie, S., Assendelft, W. J., & Buitendijk, S. E. (2008). The effect of preconception counselling on lifestyle and other behaviour before and during pregnancy. Woman's Health Issues, 18S, S117-S125.
Erol, N., Durusoy, R., Ergin, I., Döner, B., & Ciçeklioglu, M. (2010). Unintended pregnancy and prenatal care: A study from a maternity hospital in Turkey. The European Journal of Contraception and Reproductive Health Care, 15, 290-300.
Finer, L. B. (2010). Unintended Pregnancy Among U.S. Adolescents: Accounting for Sexual Activity. Journal of Adolescent Health, 47, 312-314.
Finer, L. B., & Zolna, M. R. (2011). Unintended pregnancy in the United States: incidence and disparities, 2006. Contraception, 84, 478-485.
Freda, M. C., Moos, M. K., & Curtis, M. (2006). The History of Preconception Care: Evolving Guidelines and Standards. Maternal Child Health Journal, 10, S43-S52.
Frost, J. J. (2011). The state of hormonal contraception today: overview of unintended pregnancy. American Journal of Obstetrics and Gynaecology, S1-S3.
Gipson, J. D., Koenig, M. A., & Hindin, M. J. (2008). The Effects of Unintended Pregnancy on Infant, Child, and Parental Health: A Review of the Literature. Studies in Family Planning, 39(1), 18-38.
Han, J.-Y., Nava-Ocampo, A. A., & Koren, G. (2005). Unintended Pregnancies and Exposure to Potential Human Teratogens. Birth Defects Research (Part A), 73, 245-248.
Hoge Gezondheidsraad. (2011). Advies van de Hoge Gezondheidsraad nr. 8623: Foliumuur Risk-Benefit Analyze. Brussel: Hoge Gezondheidsraad.
Humbert, L., Saywell, R. M., Zollinger, T. W., Priest, C. F., Reger, M. K., & Kochhar, K. (2010). The Effect of Pregnancy Intention on Important Maternal Behaviors and Satisfaction with Care in a Socially and Economically At-Risk Population. Maternal and Child Health Journal, 15, 1055-1066.
Jack, B. W., Atrash, H., Coonrod, D. V., Moos, M. K., O'Donnell, J., & Johnson, K. (2008). The clinical content of preconception care: an overview and preparation of this supplement. American Journal of Obstetrics and Gynaecology, 266-279.
Karaçam, Z., Önel, K., & Gerçek, E. (2009). Effects of unplanned pregnancy on maternal health in Turkey. Midwifery, 27, 288-293.
Karaçam, Z., Sen, E., Amanak, K. (2010). Effects of unplanned pregnancy on neonatal health in Turkey: A case-control study. International Journal of Nursing Practice, 16, 555-563.
Koren, A., & Mawn, B. (2010). The context of unintended pregnancy among married woman in the USA. Journal of Family Planning and Reproductive Health Care, 36(3), 150-158.
Kuroki, L. M., Alslworth, J. E., Redding, C. A., Blume, J. D., & Peipert, J. F. (2008). Is a previous unplanned pregnancy a risk factor for a subsequent unplanned pregnancy? American Journal of Obstetrics and Gynaecology, 199, 517.e1-517.e7.
Levi, A. J., Simmonds, K. E., & Taylor, D. (2009). The Role of Nursing in the Management of Unintended Pregnancy. Nursing Clinics of North America, 44(3), 301-314.
Levi, A., & Quang Dau, K. (2011). Meeting the National Health Goal to Reduce Unintended Pregnancy. Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing, 40, 775-781.
Lifflander, A., Gaydos, L. M., & Rowland Hogue, C. J. (2006). Circumstances of Pregnancy: Low Income Woman in Georgia Describe the Difference between Planned and Unplanned Pregnancies. Maternal Child Health Journal, 11, 81-89.
Lu, M. C. (2007). Recommendations for Preconception Care. American Family Physician, 76(3), 397-400.
Maxson, P., & Miranda, M. L. (2011). Pregnancy Intention, Demographic Differences, and Psychosocial Health. Journal of Woman's Health, 20(8), 1215-1223.
Miller, E., Decker, M. R., McCauley, H. L., Tancredi, D. J., Levenson, R. R., Waldman, J., et al. (2009). Pregnancy coercion, intimate partner violence and unintended pregnancy. Contraception, 81, 316-322.
Mohllajee, A., Curtis, K., Morrow, B., & Marchbanks, P. (2007). Pregnancy Intention and Its Relationship to Birth and Maternal Outcomes. Obstetrics and Gynaecology, 109(3), 678-686.
Montouchet, C., & Trussell, J. (2012). Unintended pregnancies in England in 2010: costs to the National Health Service (NHS). Contraception, 87, 149-153.
Moos, M. K. (2006). Preconception Health: Where to from here? Woman's Health Issues, 156-158.
Moos, M. K. (2003). Preconceptional Wellness as a Routine Objective for Woman's Health Care: An Integrative Strategy. Journal of Obstetric, Gynaecologic and Neonatal Nursing, 32(4), 550-556.
Moos, M. K., Dunlop, A. L., Jack, B. W., Nelson, L., Coonrod, D. V., Long, R., et al. (2008). Healthier woman, healthier reproductive outcomes: recommendations for the routine care of all woman of reproductive age. American Journal of Obstetrics and Gynaecology, 280-289.
Morin, P., Payette, H., Moos, M.K., St-Cyr-Tribble, D., Niyonsenga, T., & De Wals, P. (2003). Measuring the intensity of pregnancy planning effort. Pediatric and Perinatal Epidemiology, 17, 97-105.
Özkan, I. A., & Mete, S. (2008). Pregnancy planning and antenatal health behavior: finidngs from one maternity unit in Turkey. Midwifery, 26, 338-347.
Picavet, C. (2012). Zwangerschap en anticonceptie in Nederland. Tijdschrift voor Seksuologie, 36(2), 121-128.
Posner, S. F., Johnson, K., Parker, C., Atrash, H., & Biermann, J. (2006). The National Summit on Preconception Care: A Summary of Concepts and Recommendations. Maternal and Child Health Journal, 197-205.
Santelli, J., Rochat, R., Hatfield-Timajchy, K., Gilbert, B. C., Curtis, K., Cabral, R., et al. (2003). The Measurment and Meaning of Unintended Pregnancy. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 35(2), 94-101.
Sensoa. (2011). Feiten en cijfers: Abortus in België. Antwerpen: Sensoa.
Shah, P. S., Balkheir, T., Ohlsson, A., Beyene, J., Scott, F., & Frick, C. (2009). Intention to Become Pregnant and Low Birth Weight and Preterm Birth: A Systematic Review. Maternal Child Health Journal, 15, 205-216.
Singh, S., Sedgh, G., & Hussain, R. (2010). Unintended Pregnancy: Worldwide Levels, Trends, and Outcomes. Studies in Family Planning, 41(4), 241-250.
Sonfield, A., Kost, K., Benson Gold, R., & Finer, L. B. (2011). The Public Costs of Births Resulting from Unintended Pregnancies: National and State-Level Estimates. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 43(2), 94-102.
Stern, J., Larsson, M., Kristiansson, P., & Tydén, T. (2013). Introducing reproductive life plan-based information in contraceptive counseling: an RCT. Human Reproduction, 0(0), 1-12.
Stöckl, H., Hertlein, L., Himsl, I., Delius, M., Hasbargen, U., Friese, K., et al. (2011). Intimate Partner Violence and its association with pregnancy loss and pregnancy planning. Acta Obstetricia et Gynaecologica Scandinavica, 91, 128-133.
Strandberg-Larsen, K., Nielsen, N. R., Nybo Andersen, A.-M., Olsen, J., & Gronbaek, M. (2008). Characteristics of woman who binge drink before and after they become aware of their pregnancy. European Journal of Epidemiology, 23, 565-572.
Taylor, D., & James, E. A. (2011). An Evidence-Based Guideline for Unintended Pregnancy Prevention. Journal of Obstetric, Gynaecology and Neonatal Nursing, 40(6), 782-793.
Trussell, J., Henry, N., Hassan, F., Prezioso, A., Law, A., & Filonenko, A. (2012). Burden of unintended pregnancy in the United States: potential savings with increased use of long-acting reversible contraception. Contraception, 87, 154-161.
Tsui, A. O., McDonald-Mosley, R., & Burke, A. E. (2010). Family Planning and the Burden of Unintended Pregnancies. Epidemiologic Reviews, 32, 152-174.
Tydén, T. (2013). Institutionen för folkhälso- och vårdvetenskap (IFV) . Opgehaald 2013, van Uppsala Universitet: http://www.pubcare.uu.se/forskning/vardvetenskap/prepreg_network/
Tydén, T., Stern, J., Nydahl, M., Berglund, A., Larsson, M., Rosenblad, A., et al. (2011). Pregnancy planning in Sweden - a pilot study among 270 woman attending antenatal clinics. Nordic Federation of Societies of Obstetrics and Gynaecology, 90, 408-412.
Wijsen, C., van Lee, L., & Koolstra, H. (2007). Abortus in Nederland 2001-2005. Nederland: Eburon.
Yanikkerem, E., Ay, S., & Piro, N. (2012). Planned and unplanned pregnancy: Effects on health practice and depression during pregnancy. Journal of Obstetrics and Gynaecology, 1-8.
