Urban ageing via seniors' playgrounds: An exploratory research of its possible contributions
En ze speelden nog lang en gelukkig…
Speeltuinen voor bejaarden, een oplossing voor de toenemende vergrijzing?
‘En ze leefden nog lang (en gelukkig)…’ De zin waarmee sprookjes eindigen begint steeds meer ook een eigentijdse realiteit te beschrijven. Een lang leven is namelijk niet langer enkel gereserveerd voor sprookjesfiguren, maar ook voor de wereldbevolking die ieder jaar – met iedere verjaardag als het ware – langer leeft. Dit fenomeen wordt ‘vergrijzing’ genoemd en geeft beleidsmakers grijze haren. Zij dienen namelijk het langer leven van ouderen ook tot een gelukkig leven te maken. Maar wat is dat, gelukkig oud worden? En hoe kan je dat ondersteunen? In haar scriptie formuleert Karen Schilders een antwoord op deze vragen. Schilders koppelt haar onderzoek over wat levenskwaliteit voor ouderen betekent aan een trend die is overgewaaid vanuit China, namelijk het aanleggen van speeltuinen voor bejaarden.
‘Speeltuinen voor bejaarden’, het lijkt een tegenstrijdig concept. Van jongs af aan leren ouders en ouderen kinderen immers dat speeltuinen voor hen aangelegd zijn om te ravotten en kattenkwaad uit te halen. Speeltuinen in de publieke ruimte worden afgeschilderd als uitgelezen plaatsen om (bijna) alles te doen wat elders – in de klas, thuis, … – niet toegelaten of mogelijk is. De geschiedenis leert echter dat rond 1900 de eerste kinderspeeltuinen in de openbare ruimte ontwikkeld werden om net dat ondeugende kinderkantje de kop in te drukken. Speeltuinen werden namelijk ontworpen om kinderen en jongeren uit drukke arbeiderswijken tot bewegen in de buitenlucht aan te zetten en zo tot degelijke, gezonde arbeiders te maken. De eerste kinderspeeltuinen dienden dus een hoger (volwassen) doel.
Karen Schilders toont in haar scriptie dat speeltuinen voor bejaarden in een gelijkaardige context zijn te situeren. Hoewel beleidsmakers hun beslissing tot de aanleg van speeltuinen voor ouderen motiveren als voordelig voor de fysieke en mentale gezondheid van de ouderen, ‘vergeten’ ze vaak de doelgroep in kwestie te raadplegen en hun eigen voordelen en vooroordelen te belichten. Ouderenvriendelijke maatregelen dienen namelijk vaak om ouderen fysiek en sociaal te (her)activeren in de maatschappij. Niet zozeer omdat dit de levenskwaliteit van de ouderen ten goede komt, maar wel omdat gedacht wordt dat dit de kosten en de druk van ‘de vergrijzing’ op de sociale welvaart zou kunnen verminderen. Het fenomeen ‘vergrijzing’ vindt immers plaats op het moment dat het totale geboortecijfer – het gemiddeld aantal kinderen dat een vrouw baart – daalt, waardoor voor een steeds groter aantal gepensioneerde personen, steeds minder mensen aan het werk zijn.
Dit wordt voornamelijk in stedelijke omgevingen als een probleem ervaren, aangezien steden beschouwd worden als de motors van de economie en vernieuwing. De lichamen van bejaarden die (onbewust) geassocieerd worden met ziekte, traagheid en dood passen echter niet in het beeld van jeugdige productiviteit en haastige activiteit dat eigen is aan steden. De negatieve beeldvorming over ouderen – alle geweldige grootouders ten spijt, maar in welke reclamecampagne hebt u voor het laatst een oudere persoon gezien? – staat echter haaks op het feit dat steeds meer mensen oud worden in stedelijke omgevingen, aangezien naast ‘vergrijzing’ ook ‘verstedelijking’ een fenomeen is dat de 21ste eeuw typeert.
Met deze uiteenzetting in het achterhoofd stelt Karen Schilders dat het aanleggen en de motivering van speeltuinen voor bejaarden in stedelijke publieke ruimtes door beleidsmakers altijd op een kritische wijze benaderd moet worden. Toch schetst Schilders geen eenzijdig negatief beeld van het initiëren en onderhouden van speeltuinen voor bejaarden, aangezien deze ook ouderen thematisch op de agenda zetten in stedelijke contexten. Het werkelijk ruimte maken voor ouderen in de stad brengt ook kansen voort tot het creëren van mentale ruimtes waarin de bestaande beeldvorming over ouderen op een positieve wijze kan omgevormd worden.
De term ‘speeltuinen’ die onveranderlijk met kinderen geassocieerd zal blijven maakt het bovendien voor de ouderen en beleidsmakers die gebruik maken van de speeltuinen in kwestie ook mogelijk om op een actieve manier de ondertoon van ‘kindsheid’ aan te wenden. Ouderen verliezen immers niet hun creativiteit en speelsheid, zoals het televisieprogramma Benidorm Bastards recentelijk nog toonde. Door op een verrassende manier uit de hoek te komen of door een verrassende plaats zoals een speeltuin te benutten wordt de verscheidenheid van ouder worden in de stad gevisualiseerd. Dit is van het grootste belang om ‘gelukkig’ lang te kunnen leven, aangezien Schilders’ onderzoek toont dat de levenskwaliteit van ouderen erin bestaat de verschillende kwaliteiten van leven en ouder worden te waarderen.
Schilders levert met haar genuanceerde internationale vergelijkende studie tussen Nederland en België een belangrijke bijdrage aan het debat over vergrijzing. Ze toont aan dat speeltuinen voor ouderen in de stad niet als reservaten met ‘uitstervende species’ mogen ontwikkeld worden, maar moeten gepaard gaan met de opvatting dat de volledige stad ook een speeltuin voor ouderen is. In navolging van de Ierse auteur George Bernard Shaw is ze er immers van overtuigd dat “we niet stoppen met spelen omdat we oud worden, maar oud worden omdat we stoppen met spelen” (“We don’t stop playing because we grow old, we grow old because we stop playing.”). En ze speelden nog lang en gelukkig…
Bibliografie
Antoninetti, M. & Garrett, M. (2012). Body capital and the geography of aging. Area, 44(3), 364-379.
Buffel, T., Verté, D., Vyncke, V. & Willems, S. (2009). Netwerken, vertrouwen en wederkerigheid: Over de complexiteit van het concept sociaal kapitaal. Welzijnsgids – Algemene Noden, Relatiepatronen, 75 (Dec 2009), 25-62.
Buffel, T., Demeere, S., De Donder, L., & Verté, D. (2011). Fysieke, sociale en psychologische dimensies van de woonomgeving: Ouderen aan het woord over hun verbondenheid met de buurt. Tijdschrift voor Sociologie, 1, 59-87.
Buffel, T., Dury, S., De Donder, L., De Witte, N., Smetcoren, A., De Backer, F., (…) & Verté, D. (2012). Achieving ‘social cohesion’ through intergenerational practice. In: De
Jongh, H., Hindson, J. & Burnell J. (eds.). Nature for care, care for nature. Published by European Commission, Education and Culture DG.
Buffel, T., Phillipson, C. & Scharf, T. (2012). Ageing in urban environments: Developing ‘age-friendly’ cities. Critical Social Policy, 32 (4), 597-617.
Buffel, T., De Donder, L., Phillipson, C., Dury, S., De Witte, N. & Verté, D. (2013). Social participation among older adults living in medium-sized cities in Belgium: the role of neighborhood perceptions [Epub ahead of print]. Health Promotion International, March 2013. In: < http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23503290>, (retrieved on 26/06/2013).
Bytheway, B. (1995). Ageism. Philadelphia (US): Open University Press.
Chapman, S.A. (2005). Theorizing about aging well: Constructing a narrative. Canadian Journal on Aging/La Revue canadienne du vieillissement, 24(1), 9-18.
Cloutier-Fisher, D. & Harvey, J. (2009). Home beyond the house: Experiences of place in an evolving retirement community. Journal of Environmental Psychology, 29(2). 246-255.
Collins, R. (2004). Interaction Ritual Chains. Princeton (US) & Oxford (UK): Princeton University Press.
Crombie, I.K, Irvine, L., Willimans, B., McGinnis, A.R., Slane, P.W., Alder, E.M., & McMurdo, M. T. (2004). Why older people do not participated in leisure time physical activity: a survey of activity levels, beliefs and deterrents. Age and Ageing, 33 (3), 287-292.
Csikszentmihalyi, M. & Bennett, S. (1971). An exploratory model of play. American Anthropologist, 73(1), 45-58
Decoster, G. & Lemaître, J. (eds.) (2013). Gemeentelijke profielschets Sint-Truiden [statistical report]. In: <http://aps.vlaanderen.be/lokaal/lokaal_gemprofiel_pdf.htm>, (retrieved on 14/07/2013).
De Donder, L., Verté, D., De Witte, N., Buffel, T. & Dury, S. (2010). Reflections about interventions and strategies of increasing feelings of safety in later life. International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, 2(1), 83-89.
Deelgemeente Feijenoord Rotterdam, (2010a). Gebiedsvisie Afrikaanderwijk, Bloemhof, Hillesluis periode 2010 t/m 2014. Rotterdam: Author.
Deelgemeente Feijenoord, (2010b). Integraal wijkactieprogramma Hillesluis 2010. Feijenoord: IWAP gebied Midden – Wijk Hillesluis. Rotterdam: Author.
De Vreede, P., Jans, M., Jongert, T. & Hopman-Rock, M. (2007). Ouderen in Beweging! In Hillesluis [TNO-report, KvL/B&G 2007.027]. In: < http://www.tno.nl/downloads/KvL-PZ-ouderen_beweging_hillesluis_maart_20…;, (retrieved on 18/06/2013).
De Witte, N., Buffel, T., De Donder, L., Dury, S. & Verté, D. (2010). Care shortages in later life: The role of individual and contextual variables in Flanders, Belgium. International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, 2(1), 111-118.
Dhand, A., Zhang, X. & Josephson, S.A. (2010). Increasing aerobics exercise in the community: The adult playground in Beijing. C. Arch Neurolog, 67(10), 1283-1284.
Dirkse Anders Zorgen. (2011). Evaluatierapport ‘Ouderen in beweging’ Hilversum: Over de ervaringen met speel- en beweegtoestellen voor senioren bij 20 zorglocaties. Hilversum (NL): Authors.
Dury, S., Verté, D., Buffel, T., De Donder, L. & De Witte, N. (2010). Recruiting older volunteers: Findings from the Belgian Ageing Studies. International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, 2(1), 1-8.
Elder, G.H. Jr. (1985). Life course dynamics: Trajectories and transitions, 1968-1980. New York (US): Cornell University Press.
Elling, A. (2001). The Social Integrative Meaning of Sport: A Critical and Comparative Analysis of Policy and Practice in the Netherlands. Sociology of Sport Journal, 18(4), 414-343.
European Commission. (2011). Demography report 2010: Older, more numerous and diverse Europeans. Luxemburg (LU): Author.
European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing. (2011). Strategic Implementation Plan [policy document]. In: <http://ec.europa.eu/research/innovation-union/pdf/active-healthy-ageing…;, (retrieved on 04/03/2013).
European Union. (2012). Active ageing and solidarity between generations: A statistical portrait of the European Union. Brussels (BE): Author.
Fänge, A., Ivanoff, S.D. (2009). The home is the hub of health in very old age: Findings from the ENABLE-AGE Project. Archives of Gerontology and Geriatrics, 48(3), 340-345.
Flanagan, M. (2009). Critical play. Radical game design. London (UK): MIT Press.
Frost, J. (2012). Evolution of American Playgrounds. Scholarpedia, 7(12):30423.
Gibson, H.J. & Singleton, J.F. (2012). Leisure and aging: Theory and practice. Champaign, IL (US): Human Kinetics.
Giele, J.Z. & Elder, G.H. Jr. (1998). Methods of Life Course Research: Qualitative and Quantitative Approaches. Thousand Oaks, CA (US): Sage.
Godbey, G., Mowen, A. (2010). The benefits of physical activity provided by park and recreation services: The scientific evidence [research report]. In: < http://www.nrpa.org/uploadedFiles/nrpa.org/Publications_and_Research/Re…;, (retrieved on 06/06/2013).
Hanson, J. (2002). Inclusive city: what active ageing might mean for urban design. In: Maltby, T., Littlechild, R., La Fontaine, J. & Branelly, P. (eds.). Active Ageing: myth or reality? Proceedings of the British Society of Gerontology (pp. 143 - 145). Birmingham (UK): University of Birmingham.
Harris, N. & Grootjans, J. (2012). Research: The application of ecological thinking to better understand the needs of communities of older people. Australian Journal on Ageing, 31(1), 17-21.
Huizinga, J. (1950). Homo Ludens: Proeve eener bepaling van het spel-element der cultuur [full book online]. In: <http://www.dbnl.org/tekst/huiz003homo01_01/>, (retrieved on 15/06/2013).
Hutchinson, E. (2005). The life course perspective: A promising approach for bridging the micro and macro worlds for social workers. Families in Society, 86(1), 143-152.
Iversen, T.N., Larsen, L. & Solem, P.E. (2009). A conceptual analysis of Ageism. Nordic Psychology, 61(3), 4-22.
Iwasaki, Y. (2007). Leisure and quality of life in an international and multicultural context: what are major pathways linking leisure to quality of life? Social Indicators Research, 82, 233-264.
Larkin, M. (2012). Why older-adult playgrounds present a world of possibilities. The Journal of Active Ageing, (May/June), 22-30.
Leadbeater, C. (2009). The role for innovation: Sam and May’s recipe. In: Bedell, G. & Young, R. (eds.). The New Old Age: Perspectives on innovating our way to the good life for all (52-59). London (UK): Nesta.
Lefebvre, H. (1991). The production of space. Maiden, MA (USA) & Oxford (UK): Blackwell publishing.
Leithäuser, G. (2008). A city for all generations: Focus on Ageing population [Paper prepared for the World Urban Forum IV, Dialogue 6. Najing, 3-6 November 2008]. In: < http://www.unhabitat.org/list.asp?typeid=3&catid=535>, (retrieved on 20/03/2013).
Lui, C.W., Everingham, J., Warburton, J., Cuthill, M., Bartlett, H. (2009). What makes a community age-friendly: A review of international literature. Australian Journal on Ageing, 28(3), 116-121.
Michael, Y.L., Green, M.K. & Farquhar, S.A. (2006). Neighbourhood design and active aging. Health & Place, 12(4), 734-740.
Mitchell, D. (2003). The right to the city: Social justice and the fight for public space. New York (US) & London (UK): The Guilford Press.
Moore, H. (2006). Investigating requirements for true inclusivity in playgrounds [Master thesis]. In: <https://dspace.lboro.ac.uk/dspace-jspui/handle/2134/2570> , (retrieved on 10/05/2013).
Mortelmans, D. (2011). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
NUSO Speelruimte Nederland. (2013). Historie [home page NUSO]. In: < http://www.nuso.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=28&Item…; , (accessed on 29/07/2013).
Oswald, F., Wahl, H.W., Schilling, O., Nygren, C., Fänge, A., Sixsmith, A., (…) & Iwarsson, S. (2007). Relationships between housing and healthy aging in very old age. The Gerontologist, 47(1), 96-107.
Pahtaja, P., Hämäläinen, H, & Tero, L. (2006). Exercising Senior Citizens’ Balance and Motor Coordintation [research report]. In: <http://www.smartus.org/showPage.php?page_id=62>, (retrieved on 06/04/2013).
Peel, N., Bartlett, H. & McClure, R. (2004). Review: Healthy ageing: How is it defined and measured? Australasian Journal on Ageing, 23(3), 115-119.
Phillipson, C. (2012). Developing age-friendly cities: Policy challenges & options [review for the Housing Learning & Improvement Network]. In: < http://www.bjf.org.uk/web/documents/page/HLINViewpoint37AgeFriendlyCiti…;, (retrieved on 20/04/2013).
Previll, L.A. (2012). Fostering aging in place: ‘Healthy Naturally Occurring Retirement Community’ (H-NORC)’ Qualities in a Southwest Ohio suburb [research report].In: < http://corescholar.libraries.wright.edu/mph/32>, (retrieved on 20/04/2013).
Putnam, R.D. (1995). Bowling alone: America’s declining social capital. Journal of Democracy, 6(1), 65-78.
Schwarz, B. (2012). Environmental Gerontology: What now? Journal of Housing for the Elderly, 26(1), 4-19.
Sint-Truiden (2013). Medioren en senioren [home page municipality]. In: < http://www.sint-truiden.be/senioren.html>, (accessed on 14/06/2013).
Sonmez Turel, H., Yigit, M.E. & Altug, I. (2007). Evaluation of elderly people’s requirements in public open space. A case study in Bornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment, 42, 2035-2045.
Stevens, Q. (2007). The ludic city: Exploring the potential of public spaces. Oxon (UK) & New York (US): Routledge.
Stiggelbout, M., Hopman-Rock, M., Crone, M., Lechner, L. & Van Mechelen, W. (2006). Predicting older adults’ maintenance in exercise participation using an integrated social psychological model. Health Education Research, 21(1), 1-14.
Sugiyama, T. & Thompson, C.W. (2007). Outdoor environments, activity and the well-being of older people: conceptualizing environmental support. Environment and Planning A, 39(8), 1943-1960.
Sutton-Smith, B. (1997). The ambiguity of play. Harvard (UK): University Press.
Swanborn, P. (2010). Case study research: What, why and how? London (UK): Sage.
Tamboer, J. & Steenbergen, J. (2004). Sportfilosofie. Budel (NL): Damon.
Thane, P. (1987). The growing burden of an ageing population. Journal of Public Policy, 7(4), 373-387.
The UK Urban Age Consortium. (2013). Creating age-friendly places: A guide for cities, boroughs, towns or counties, councils, partners and communities [research report]. In: < http://www.bjf.org.uk/web/documents/page/Creating%20Age%20Friendly%20Pl…;, (retrieved on 17/03/2013).
Thomson Reuters (2013). Web of Knowledge. In: <http://wokinfo.com/>
United Nations Population Fund and HelpAge International. (2012). Ageing in the twenty-first century: A celebration and a challenge. New York (US), London (UK): Authors.
Van Cauwenberg, J., Clarys, P., De Bordeaudhuij, I., Van Holle, V., Verté, D., De Witte, N., (…) & Deforche, B. (2012). Physical environmental factors related to walking and
cycling in older adults: the Belgian aging studies. BMC Public Health, 12(142). In: <http://www.biomedcentral.com/1471-2458/12/142>, (retrieved on 22/03/2013).
Van der Meer, M. (2006). Productivity among older people in The Netherlands: variations by gender and the socio-spatial context in 2002-2003, Ageing and Society, 26, 901-923.
Vine, D., Buys, L. & Aird, R. (2012). The use of amenities in high density neighbourhoods by older urban Australian residents. Landscape and Urban Planning, 107(2), 150-171.
Vonck, E., Verté, D., De Donder, L.,De Witte, N. & Dury S. (2010). Older people and sport, looking beyond the health perspective. International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, 2(1), 9-16.
Vyncke, V., Willems, S. Buffel, T., Verté, D., & Peersman, W. (2010). Sociaal kapitaal en gezondheid. Welzijnsgids (Mechelen), 47-64.
Wahl, H.W. & Weisman, G. (2003). Environmental gerontology at the beginning of the New Millennium: Reflections on its historical, empirical, and theoretical development. The Gerontologist, 43(5), 616-627.
Wealleans, L. (2013). A life course approach to promoting positive ageing [research report] In: < http://www.bjf.org.uk/positive-ageing/news/life-course-transitions-new-…;, (retrieved on 29/07/2013).
Wearing, B. (1995). Leisure and resistance in an ageing society. Leisure Studies, 14(4), 263-279.
World Health Organisation. (1995). The World Health Organization Quality of Life assessment (WHOQOL): Position paper from the World Health Organization. Social Science & Medicine, 41(10): 1403-1409.
World Health Organisation. (2003). WHO definition of health [web page with definition]. In: < http://www.who.int/about/definition/en/print.html>, (retrieved on 25/06/2013).
World Health Organization. (2007). Global age-friendly cities: a guide [research report]. In: < http://www.who.int/ageing/publications/Global_age_friendly_cities_Guide…;, (retrieved on 25/02/2013)
World Health Organisation. (2010). A conceptual framework for action on the social determinants of health: Social determinants of health discussion paper 2. Geneva (CH): Author.
Yalp (2011). Wie is Yalp? In: < http://www.yalp.nl/17-Algemeen.html>
Yarnal, C. & Qian, X. (2011). Older-adult playfulness: An innovative construct and measurement for healthy aging research. American Journal of Play, 4(1), 52-79.
