Vertaalvergelijking van de roman De Tweeling en de gelijknamige filmadaptatie: comparatieve analyse met de focus op imagologie
Fictie voor verzoening
Wie zich voor voetbal interesseert weet het al langer: tussen Nederland en Duitsland botert het niet zo. Maar waar komt die wederzijdse negatieve beeldvorming eigenlijk vandaan? Bestaat er een middel om die voorstellingen rooskleuriger te maken?
Je hoeft het journaal nog maar aan te zetten of er is wel een of ander gewelddadig conflict te zien. Vaak betekent dat voor ons niet meer dan een ver-van-mijn-bedshow. Genadeloos zappen we verder naar een gezellig amusementsprogramma of een zoetsappige soap. Toch liggen er zelfs in ons vreedzame landje conflicten op de loer. De buitenlanderhaat neemt steeds grotere vormen aan. Uit de geschiedenis is gebleken dat er soms maar één politicus nodig is om een dergelijke haat te laten escaleren. Met de opkomende partijen van vandaag lijkt dat gevaar telkens dichterbij te komen.
De eeuwenoude slechte relaties tussen de Nederlanders enerzijds en het Duitse volk anderzijds hebben de afgelopen decennia grote veranderingen doorgemaakt. Die veranderingen worden in het boek 'De Tweeling' niet alleen door Tessa de Loo beschreven, ze worden door de roman ook gestimuleerd. De verhoudingen tussen de Nederlanders en de Duitsers zijn na de verschijning van het werk zichtbaar verbeterd.
De vraag was of Ben Sombogaart eenzelfde stimulans met zijn boekverfilming van 'De Tweeling' zou veroorzaken. Uit een analyse van de gebruikte middelen waarin de diverse mogelijkheden van de twee media in beschouwing werden genomen, blijkt dat er geen wezenlijke verschillen tussen de roman en de verfilming zijn aan te wijzen. Sombogaart heeft een deugdelijke aanvulling op het boek voortgebracht, waarmee een groter publiek kan worden bereikt.
Uit 'De Tweeling' blijkt dat het negatieve beeld dat volkeren in de loop der jaren van elkaar vormen, overwegend als product van de media valt te bestempelen. Die dikwijls onjuiste beeldvorming wakkert vervolgens geheel ten onrechte haatgevoelens aan. Het beeld dat men van een andere bevolkingsgroep koestert, is belangrijker voor het verloop van zaken dan de werkelijke identiteit van de betreffende bevolkingsgroep.
Een dergelijke situatie is natuurlijk niet uniek. Het conflict tussen Nederland en Duitsland mag dan ook in ruimere zin worden opgevat. Het negatief afschilderen van andere naties of culturele groepen binnen een land vormt helaas een alledaags probleem. Het is dus nu de taak aan de binnenlandse en buitenlandse media en auteurs om de door hen foutief geschetste beelden te rectificeren. Koploper is Tessa de Loo. Op gemoedelijke wijze kunnen we nu uitkijken naar Brazilië, juni volgend jaar.
Bibliografie
Beller, M. (2007). Germans. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The cultural construction and
literary representation of national characters. A critical survey. (pp. 159-164). Amsterdam:
Rodopi B.V.
Beller, M. (2007). Perception, image, imagology. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The
cultural construction and literary representation of national characters. A critical survey. (pp.
3-16). Amsterdam: Rodopi B.V.
Degler, F. (2007). Cinema. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The cultural construction and
literary representation of national characters. A critical survey. (pp. 295-296). Amsterdam:
Rodopi B.V.
Flacke, M. (2007). National history visualized. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The
cultural construction and literary representation of national characters. A critical survey. (pp.
381-383). Amsterdam: Rodopi B.V.
Herman, L. & Vervaeck, B. (2005). Vertelduivels. Handboek verhaalanalyse. Brussel: VUBPress.
Hutcheon, L. (2013). A theory of adaptation. Londen: Routledge.
Jakobson, R. (2004). Enkele linguïstische aspecten van het vertalen. In T. Naaijkens, C. Koster, H.
Bloemen & C. Meijer (Red.), Denken over vertalen: tekstboek vertaalwetenschap (pp.129-
134). Nijmegen: Vantilt.
Krol, E. (2007). Dutch. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The cultural construction and
literary representation of national characters. A critical survey. (pp. 142-144). Amsterdam:
Rodopi B.V.
Leerssen, J. (2007a). Imagology: History and method. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The
cultural construction and literary representation of national characters. A critical survey. (pp.
17-32). Amsterdam: Rodopi B.V.
Leerssen, J. (2007b). Literature. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The cultural construction
and literary representation of national characters. A critical survey. (pp. 351-354).
Amsterdam: Rodopi B.V.
Leerssen, J. (2007c). Nationalism. In M. Beller & J. Leerssen (Eds.), Imagology. The cultural
construction and literary representation of national characters. A critical survey. (pp. 383-
387). Amsterdam: Rodopi B.V.
Milton, J. (2010). Adaptation. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of translation
studies. (pp. 3-6). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Peters, J.-M. (1980). Van woord naar beeld. De vertaling van romans in film. Muiderberg: Coutinho.
Verstraten, P. (2006). Handboek filmnarratologie. Nijmegen: Vantilt.
Websites
Alkema, H. (2000, 29 maart). Dubbele tweeling te veel van het goede. Trouw. Geraadpleegd op 5
februari 2013 via http://www.trouw.nl/tr/nl/4512/Cultuur/archief/article/detail/2529787
/2000/03/29/Dubbele-tweeling-te-veel-van-het-goede.dhtml
Benali Boekt. (2012, 18 maart). Benali boekt… De Tweeling (Tessa de Loo). [Video file]. Geraadpleegd
op 4 februari 2013 via http://benaliboekt.ntr.nl/benali-boekt-tessa-de-loo/
Ben Sombogaart. (2013) In Wikipedia. Geraadpleegd op 20 februari 2013 via
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ben_Sombogaart
Bertens, E. (2002, 11 december). Eén tweeling, twee werelden. Geraadpleegd op 20 februari 2013 via
http://www.8weekly.nl/artikel/374/ben-sombogaart-thekla-reuten-en-hanne…-
de-tweeling-i-een-tweeling-twee-werelden.html
Beunder, A. (2013, 16 mei). Niet Zuid-Europa maar Duitsland hoofdschuldige in eurocrisis.
Geraadpleegd op 18 mei 2013 via http://politiek.thepostonline.nl/2013/05/20/socioloog-
vergeet-duitsers-verplaatsen-zich-niet-in-grieken/
Boekentaal. (z.j.) Tessa de Loo. Geraadpleegd op 4 februari 2013 via
http://www.boekentaal.info/id80.htm
De Foer, S. (2003, 16 april). Tessa de Loo over de verfilming van haar boek “De tweeling”. De
Standaard. Geraadpleegd op 5 februari 2013 via http://www.standaard.be/artikel/
detail.aspx?artikelid=DST16042003_065
De kunstredactie. (2004, 28 januari). Oscar-nominatie voor ‘De Tweeling’. Trouw. Geraadpleegd op 5
februari 2013 via http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/archief/article/detail
/1759840/2004/01/28/Oscar-nominatie-voor-De-Tweeling.dhtml
Film1. (z.j.) Ben Sombogaart – Biografie. Geraadpleegd op 20 februari 2013 via
http://www.film1.nl/people/bio.php?id=2634
Koops, W. (2002). Oorlogsdrama zonder slechte Duitsers. Geraadpleegd op 20 februari 2013 via
http://www.cinema.nl/artikelen/2169646/oorlogsdrama-zonder-slechte-duit…;
Marieke van der Pol. (2013) In Wikipedia. Geraadpleegd op 20 februari 2013 via
http://nl.wikipedia.org/wiki/Marieke_van_der_Pol
Moura, J.-M. (z.j.) Imagologie/Social images. Geraadpleegd op 20 februari 2013 via
http://www.flsh.unilim.fr/ditl/Fahey/IMAGOLOGIESocialimages_n.html
Mulder, R. (2012). De doorbraak van de roman De Tweeling in Duitsland – Interview met Tessa de
Loo over haar inzet en miskenning. Geraadpleegd op 5 februari 2013 via
http://www.reinjanmulder.nl/2012/06/de-internationale-doorbraak-van-tes…- mythen-en-werkelijkheid/
Pronk, I. (2004, 25 september). Er is geen tijd voor zieke pa. Trouw. Geraadpleegd op 5 februari 2013
via http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/archief/article/detail/1738356/20…
/Er-is-geen-tijd-voor-zieke-pa.dhtml
Schouten, R. (1993). Tessa de Loo, ‘De Tweeling’, Roman over Nederlands-Duitse oorlogsverledens
‘Wij hadden het ook niet altijd makkelijk’. Trouw. Geraadpleegd op 5 februari 2013 via
http://www.trouw.nl/tr/nl/4512/Cultuur/archief/article/detail/2478205/1…-
DE-LOO-DE-TWEELING-ROMAN-OVER-NEDERLANDS-DUITSE-OORLOGSVERLEDENS-Wij-
hadden-het-ook-niet-altijd-makkelijk.dhtml
Uitgeverij De Arbeiderspers. (2012). Marieke van der Pol. Geraadpleegd op 20 februari 2013 via
http://www.arbeiderspers.nl/web/Auteurs/Auteur/Marieke-van-der-Pol.htm
Uitgeverij De Arbeiderspers. (2012) Tessa de Loo. Geraadpleegd op 4 februari 2013 via
http://www.arbeiderspers.nl/web/Auteurs/Auteur/Tessa-de-Loo.htm
De roman
De Loo, T. (1997). De tweeling. Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers.
De film
Smit, A. & Niens, H., Sombogaart, B. (2002). De Tweeling. Amsterdam: IDTV Film.
