Benford's Law en jaarrekeninginformatie: de invloed van een externe financiële audit

Dragen externe auditors bij tot de kwaliteit van een jaarrekening?

Grote ondernemingen zijn verplicht om de jaarrekening te laten controleren door externe inspecteurs, nl. auditors.  Dit artikel onderzoekt de impact van een externe auditor op de kwaliteit van de jaarrekening.  Er is reeds veel onderzoek uitgevoerd naar het mogelijke kwaliteitsverschil tussen grote en kleine audit ondernemingen maar er is echter nog maar weinig onderzoek uitgevoerd om te bepalen of een auditor effectief bijdraagt tot de kwaliteit van de jaarrekening.

Een jaarrekening geeft een beeld over de financiële positie van een onderneming. Een externe auditor moet oordelen of dit beeld een getrouw beeld is. Een getrouw beeld is een voorstelling van de financiële positie van de onderneming die de gebruikers van de jaarrekening in staat stelt om een beeld van de realiteit te vormen. Er bestaat geen één correct beeld van de realiteit van de financiële positie. Gebruikers van de jaarrekening kunnen dankzij de opinie van de auditor betere beslissingen nemen. Dit onderzoek is bijgevolg vooral nuttig voor de gebruikers van een jaarrekening.

Onderzoek

Dit onderzoek werd uitgevoerd op kleine ondernemingen. Deze ondernemingen hebben de keuze tussen de jaarrekening te laten auditeren of niet en zijn bijgevolg niet verplicht om een externe auditor aan te stellen. Hierdoor is de vergelijking tussen geauditeerde en niet-geauditeerde jaarrekeningen mogelijk. Een niet-geauditeerde jaarrekening werd aan een geauditeerde  jaarrekening  gekoppeld indien (1) de onderneming een gelijke grootte heeft; en (2) de onderneming in dezelfde sector actief is.

Benford’s Law

De impact van een audit op de kwaliteit van de jaarrekening werd getest aan de hand van Benford’s Law. Deze wet geeft de verwachte frequenties van cijfers in getallen weer. Zo heeft bijvoorbeeld het cijfer één een kans van 30 procent om voor te komen in de eerste positie (d.i., van links gekeken) in een getal (bvb. 124). Intuïtief wordt er echter vaak gedacht dat elk cijfer even veel kans heeft om voor te komen in een bepaalde positie (Bradley & Farnsworth, 2009). Onderstaande tabel toont het tegenbewijs aan en bevat de verwachte frequenties van cijfers in getallen aan de hand van Benford’s Law. Indien een audit de kwaliteit van de jaarrekening zou moeten verbeteren, wordt er verwacht dat de cijfers in de jaarrekening meer conform Benford’s Law zijn indien deze informatie onderworpen werd aan een audit. In dit onderzoek is er echter geen overtuigend bewijs gevonden dat een externe financiële audit bijdraagt tot de kwaliteit van de jaarrekening. Dit artikel toont bovendien aan dat de cijfers in een jaarrekening niet conform Benford’s Law zijn. Er is bijgevolg sprake van menselijke interventies die het natuurlijk verloop van de cijfers verstoren. Hierbij moet er wel opgemerkt worden dat de kwaliteit van een jaarrekening een zeer ruim begrip is en dat dit onderzoek enkel één aspect van de jaarrekeningkwaliteit heeft onderzocht. Andere onderzoeken hebben reeds wel een conclusie kunnen vormen in het voordeel van een audit (bvb. Clathworthy & Peel, 2013).

Zoals eerder aangegeven, toont dit artikel aan dat er sprake is van menselijke interventies bij het samenstellen van een jaarrekening. Managers van ondernemingen kunnen geneigd zijn om de getallen in de jaarrekeningen beter voor te stellen dan de realiteit. Deze foutieve voorstelling van de financiële informatie kan tot voordelen leiden die anders niet mogelijk zijn. Voorbeelden van mogelijke voordelen zijn meer investeerders aantrekken, betere leenvoorwaarden krijgen bij banken en betere betalingstermijnen bij leveranciers bekomen. Indien managers de getallen in een jaarrekening manipuleren om de financiële situatie beter voor te stellen, zal dit zich vaak uiten in het naar boven afronden van getallen (bvb. winst en eigen vermogen).  Indien de getallen gestuurd worden, worden er meer (minder) nullen (negens) verwacht als cijfer in de tweede positie van links gekeken. Als er meer (minder) nullen (negens) geobserveerd worden dan verwacht op basis van Benford’s Law, is dit een indicator dat de getallen naar boven gestuurd worden.

Winststuring

Bij het analyseren van de individuele cijfers is er een bepaald patroon vastgesteld. Dit onderzoek heeft aangetoond dat de cijfers in een jaarrekening een bepaald patroon vertonen. Er wordt gestuurd naar het cijfer nul of vijf als cijfer in de tweede positie (van links gekeken). Dit geeft aan dat de managers van ondernemingen de cijfers naar boven sturen. Bovendien werd er aangetoond dat managers zelfs verder gaan dan negens af te ronden. De cijfers zes en zeven werden ook minder frequent geobserveerd dan verwacht op basis van Benford’s Law. Dit geeft aan dat managers de cijfers reeds naar boven afronden indien het cijfer in de tweede positie een zes of zeven is.

Wat echter zeer opvallend was dat dit patroon niet bevestigd kon worden voor de winst voor belastingen wat aangeeft dat kleine Belgische ondernemingen hun winsten niet sturen. Dit kan verklaart worden door de lagere druk op kleine ondernemingen om een bepaald winstcijfer te behalen. Grote ondernemingen hebben vaak een grote druk van de investeerders om de winstcijfers van vorige boekjaren te evenaren en liefst te verbeteren.

Dit onderzoek geeft aan dat gebruikers van de jaarrekening de jaarrekeninginformatie best met de nodige voorzichtigheid interpreteren. Deze gegevens zijn namelijk gemanipuleerd om de situatie beter voor te stellen dan de realiteit. Externe auditors slagen er ook niet om deze manipulaties volledig tegen te houden. Hopelijk wordt hier nog eens aan gedacht bij het volgende boekhoudschandaal.