In de ban van de Koran
“IN DE BAN VAN DE KORAN”
Islamitisch geïnspireerde radicalisering is een bedreiging die vaak tot de verbeelding spreekt. Een recente illustratie is Mehdi Nemmouche, de 29-jarige Fransman die wordt verdacht van de tragische aanslag van 24 mei 2014 op het Joods Museum in Brussel waarbij vier dodelijke slachtoffers geëist werden. Fréderic Van Leeuw, de federale procureur, stelde dat de vrees van de inlichtingendiensten - dat Syriëstrijders geradicaliseerd terugkeren na daar te hebben geleerd om te gaan met strijdmiddelen - realiteit is geworden. Want “Nemmouche is de eerste teruggekeerde Syriëstrijder die heeft gedaan waar wij voor vreesden.” Maar welke dynamieken schuilen hierachter? En hoe dient men er bij voorkeur als overheid mee om te gaan om de bevolking te beschermen?
Radicalisering als een maatschappelijk totaalfenomeen
De diversiteit in onze samenleving creëert een bijzondere dynamiek. Eén van de vele overheidstaken bestaat erin een open samenleving te waarborgen waar eenieder zijn opvattingen, geloofsovertuigingen,… kan bewaren. Door een samenspel van factoren is de uitkomst van een open samenleving echter niet steeds eenduidig positief. Daarenboven zijn hedendaagse veiligheidskwesties bijzonder complex geworden.
Tijdens de laatste detentieperiode van Nemmouche viel op dat hij een extremistische bekeringsdrang vertoonde en contact zocht met radicale medegevangenen. Na zijn vrijlating eind 2012 trok hij naar Syrië en verdween hij van de radar. Hoogstwaarschijnlijk sloot hij zich daar aan bij de Islamitische Staat (IS), een jihadistische organisatie die strijdt tegen het regime van Assad. Nemmouche keerde in april van dit jaar terug, waarna hij de aanslag op Belgische bodem pleegde.
Radicalisering kent geen eenduidige grondoorzaak en er gaat een complex proces aan vooraf. Veralgemenend bekeken betreft de radicale islam het omarmen van antiliberale, fundamentalistische, antidemocratische en repressieve standpunten of acties. We mogen ons echter niet blind staren op zwart-witpatronen. Maar welke verschillende soorten grijstinten bestaan er dan?
Radicalisering wordt best bekeken in relatie met de gangbare maatschappelijke context. Want het is een complex, context-specifiek en dynamisch proces met verschillende stadia, gradaties en uitkomsten. Men spreekt respectievelijk over radicalisme, extremisme en terrorisme. Het bestaat dus uit een proces waarbij de mate van radicalisering continu fluctueert en kent geenszins een rechtlijnig verloop. En hoewel er vaak van uitgegaan wordt, leidt het niet noodzakelijk tot het gebruik van geweld: radicale gedachten en attituden gaan niet automatisch gepaard met acties en gedragingen. Bovendien bestaan er verschillende gronden waarop individuen en groeperingen zich beroepen. Denken we naast religie aan het extreemrechts of –links gedachtegoed. Het gaat aldus om een veelvormig fenomeen waaruit een diversiteit aan dreigingen kan voortspruiten. Ook binnen de radicale islam zelf merkt men een veelheid aan stromingen op die er verschillende strategische oriëntaties op nahouden en die bijgevolg zowel gelijkenissen als tegenstellingen met elkaar vertonen.
Radicalisering wordt tevens in verband gebracht met polarisering. Deze laatste dynamiek betreft de verscherping van tegenstellingen tussen personen of groepen in de samenleving die kan resulteren in een toename van spanningen en in risico’s voor de veiligheid. Het staat dus als een paal boven water dat hét radicalisme en dé radicaal niet bestaan. Om het verhaal van radicalisering correct te kunnen kaderen, moet men dus alle factoren in hun verwevenheid in beschouwing nemen.
Omgaan met ‘tikkende tijdbommen’
Verschillende partners vervullen een niet te miskennen rol in het omgaan met radicalisering. Eén van die medespelers is de Veiligheid van de Staat. Deze Belgische burgerlijke inlichtingendienst stelt verschillende andere overheden en diensten op continue wijze in staat om beslissingen te nemen op basis van objectieve evaluaties door groeperingen, bewegingen, structuren,… te bestuderen waarvan de activiteiten en de evolutie van hun handelingen een bedreiging kunnen uitmaken. Hun analyses komen tot stand door een enorme hoeveelheid van informatie te verzamelen, te organiseren, te verwerken, te evalueren en op te volgen.
De Staatsveiligheid bevindt zich door zijn prospectieve werking in een bijzondere positie in het werkveld gezien de dienst preventief werk verricht voorafgaand aan proactieve en reactieve acties. Naar de toekomst toe duiken stemmen op die het belang van inlichtingen onderstrepen, maar er zijn ook bronnen die beweren dat de rol ervan te relativeren valt. De meerwaarde in het kader van radicalisering schuilt echter net in dit prospectieve aspect, waardoor men tijdig radicale kernen kan detecteren en andere medespelers kan informeren wanneer iets op til is.
Het inlichtingenwerk loopt echter niet zomaar van een leien dakje en daarom is een gezond inlichtingenbeleid een eerste stap in de goede richting.
Dansen op een slappe koord?
Als overheid kan men nooit de utopie koesteren om het fenomeen geheel te kunnen beheersen. In het kader van de actuele toestand m.b.t. Syriëstrijders zouden wij ons de vraag kunnen stellen wat er kan gedaan worden om het zogenaamde ‘veteraan-effect’ (zoals de aanslag op het Joods Museum) te vermijden. Na de arrestatie van Nemmouche is de vrees voor nieuwe aanslagen in Europa immers enkel maar toegenomen. Het is daarnaast nuttig om na te denken over wat men kan ondernemen eens het radicaliseringsproces doorlopen is. Het wordt aangenomen dat preventie dan gaande van weinig tot zelfs geen steek meer houdt. Maar bestaat in die context de wil om niet zozeer radicalisme te criminaliseren en repressie te versterken, maar een vooruitziend beleid te creëren dat rekening houdt met de principes van de rechtsstaat? Om dit mogelijk te maken, is er in België in tegenstelling tot het gevoerde beleid met de nadruk op preventief en repressief werken, nood aan een viersporenbeleid met de nadruk op proactief, preventief, curatief en repressief werken om het proces zo adequaat, zo efficiënt en zo volledig mogelijk te kunnen dekken. Het is dus essentieel dat het beleid bestaat uit een geïntegreerde en integrale aanpak die getuigt van een duidelijke zienswijze en strategie, waarbij alle beleidsniveaus zowel in opwaartse als neerwaartse zin hun steentje bijdragen. Idealiter houdt men rekening met de bevoegdheidsversnippering die eigen is aan onze staatsstructuur en die noopt tot samenwerking. Men dient ook een langetermijnvisie en de dynamische aard van het beleid in acht te nemen. Of zoals President Eisenhower het zou stellen: “Plans are worthless, but planning is everything.”
Bibliografie
AIVD (2004) Van dawa tot jihad. De diverse dreigingen van de radicale islam tegen de democratische rechtsorde. Den Haag, AIVD, 61 p.
AIVD (2007) Radicale dawa in verandering. De opkomst van islamitisch neoradicalisme in Nederland. Den Haag, AIVD, 94 p.
AIVD (2009) Disengagement en deradicalisering van jihadisten in Nederland. http://www.aivd.nl/actueel/aivd-publicaties/@2099/disengagement/, 04/01/2014, 2 p.
AIVD (2010) Lokale jihadistische netwerken in Nederland. Veranderingen in het dreigingsbeeld. Den Haag, AIVD, 24 p.
Alonso e.a. (2008) Radicalisation Processes Leading to Acts of Terrorism. A concise Report prepared by the European Commission's Expert Group on Violent Radicalisation. 20 p.
Bakker, E.; Christophe Paulussen & Eva Entenmann (2013) Dealing with European Foreign Fighters in Syria. Governance Challenges & Legal Implications. The Hague, ICCT, 28 p.
Bakker, Edwin (2011) ‘Characteristics of Jihadi Terrorists in Europe (2001 – 2009)’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 131 – 144.
Benotman, N. (2012) ‘The Jihadist Network in the Syrian Revolution. A strategic Briefing’. http://www.quilliamfoundation.org/wp/wp-content/uploads/publications/free/the-jihadist-network-in-the-syrian-revolution.pdf, 23/01/2014, 5 p.
Benyaich, B. & Zibar Omar (2013) Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel. Leuven, Van Halewyck, 206 p.
Billiet, Jaak & Hans Waege (eds.) (2011) Een samenleving onderzocht. Methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Berchem, De Boeck, 2, 390 p.
Bjorgo, T. (2002) Exit neo Nazism. Reducing Recruitment and Promoting Disengagement from Racist Groups. Oslo,Norwegian Institute of International Affairs, 627, 36 p.
Cesari (2011) ‘Muslims in Europe and the US. A Shared but Overrated Risk of Radicalism’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge. European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 101 – 116.
CFI (2013) Witboek over zwart geld. 20 jaar bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme. http://www.ctif-cfi.be/website/images/NL/annual_report/nl_livre20ans_ct…, 13/04/2014, 224 p.
Change Institute (2008) 'Study on the best practices in cooperation between authorities and civil society with a view to the prevention and response to violent radicalisation'. http://www.changeinstitute.co.uk/images/publications/changeinstitute_pr…, 151 p.
CIA (2014) ‘INTelligence. Geospatial Intelligence’. https://www.cia.gov/news-information/featured-story-archive/2010-featured-story-archive/geospatial-intelligence.html, 25/01/2014.
Comité I (2007) Verslag naar het onderzoek betreffende de opvolging van het radicale islamisme door de inlichtingendiensten, 78 p.
Comité I (2012) Activiteitenverslag 2012. Rapport d’Activités 2012. http://www.comiteri.be/images/pdf/Jaarverslagen/Activiteitenverslag%202012_NL.pdf, 29/12/2013, 113 p.
Comité I (2013) http://www.comiteri.be/index.php?option-com_content&task=view&id=53<emid=53&phpMyAdmin=97, 7/01/2014.
Commissie Dessens (2013) Evaluatie Wet op de inlichtingen –en veiligheidsdiensten 2002. Naar een nieuwe balans tussen bevoegdheden en waarborgen. 194 p.
Cools, M. & Derrick Philippe Gosselin (2005) ‘Organisatorische aspecten van het inlichtingenwerk’. In: Marc Cools. e.a. De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, p 347 - 365.
Cools, M. e.a. (2005) De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, 383 p.
Coolsaet, R. (2004) Al-Qaeda tussen mythe en werkelijkheid. Internationale spectator, 11, p. 523 - 530.
Coolsaet, R. (2011) ‘Counterterrorism and Counter-radicalisation in Europe: How Much Unity in Diversity?’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 227 - 246.
Coolsaet, R. (2012) ‘Gedachten leiden niet tot terrorisme. Zijn we die typische Belgische manier van terrorismebestrijding overboord aan het gooien?’. De Morgen.
Coolsaet, R. & Tanguy Struye De Swielande (2007) Belgium and Counterterrorism. Policy in the Jihadi Era (1986 - 2007). Elcano Royal Institute Working Papers, 2007, 40, p 27.
Coolsaet, Rik (2011) ‘The Rise and Demise of Jihadi Terrorism in Belgium’. In: Jihadi terrorism and the radicalisation challenge. European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 161 – 170.
Corijn (2010) ‘Brussel, een kosmopolitische stad in wording’. In : Lleshi, B. & Marc Van Den Bossche (eds.) Identiteit en interculturaliteit. Identiteitsconstructie bij jongeren in Brussel. Brussel, VUBPress, p 109 – 124.
Corijn, Eric e.a. (2009) Waarheen met Brussel? Toekomstperspectieven voor de Belgische en Europese hoofdstad. Brussel, VUBpress, 226 p.
Crenshaw, Martha (2011) ‘The Debate Over ‘Old’ vs ‘New’ Terrorism’. In: Coolseat Rik,
Cronin, Audrey Kurth (2011) How terrorism end. Understanding the decline and demise of terrorist campaigns. Princeton, Princeton University Press, 311 p.
Dassen, Koenraad (2005) ‘175 jaar Veiligheid van de Staat. Een testament?’. In: Marc Cools. e.a. De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, p 9 – 14.
De Baets, Philippe (2005) ‘Terrorisme en inlichtingendiensten’. In: Marc Cools. e.a. De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, p 243 - 264.
De Clerck, S. & Johan Huyghe (2005) ‘Een kleine geschiedenis van de wetgeving op de inlichtingendiensten’. In: Marc Cools. e.a. De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, p 183 – 198.
De Hert, Paul (2002) 'Voor wie ze soms geweld aandoen. Politie en mensenrechten’. In: Duhaut, Georges; Paul Ponsaers & Georges Pyl (eds.) Voor verder onderzoek...: essays over de politie en haar rol in onze samenleving = Pour suite d'enquête...: essais sur la police et son rôle dans notre société. Brussel, Politeia, 2002, p 75 - 103.
De Morgen (2013) Ambtenaar tegen radicalisering aangesteld in Mechelen. 23/10/2013.
De Morgen (2013a) Syriëstrijders Brian De Mulder post dreigvideo op YouTube. 10/12/2013.
De Standaard (2004) Algemene Inlichtingendienst Veiligheidsdreiging opgericht. http://www.standaard.be/cnt/dmf10112004_015, 30/12/2013.
De Standaard (2013a) Syrië-strijders uit Balkan rukken op. 5/12/2013.
De Standaard (2013b) Kom vechten in Syrië of pleeg een aanslag. 23/10/2013.
De Standaard (2013c) We zijn in snelheid gepakt. 19/06/2013.
De Standaard (2014) Moskeeën lusten polderimams niet, 22/01/2014.
De Standaard (2014a) Officieel is het geen imamopleiding, maar,..., 24/03/2014.
De Standaard (2014b) Zwangere Al-Qaeda-bruiden terug uit Syrië, 24/01/2014.
De Standaard (2014c) Politie pakt groep Brusselse ronselaars voor strijd in Syrië op, 25/02/2014.
De Standaard (2014d) Syriëstrijders geronseld via familiebedrijfje, 3/03/2014.
De Standaard (2014e) Fouad Belkacem blijft Belg, 6/02/2014.
De Standaard (2014f) Vrees voor nieuwe aanslagen door Syriëstrijders, 2/06/2014.
De Standaard (2014g) Franse Syriëstrijders opgepakt voor aanslag in Joods museum, 1/06/2014.
De Stoop, Chris (2010) Vrede zij met u, zuster. Het verhaal van een westerse zelfmoordterroriste. Amsterdam, De Bezige Bij, 288 p.
De Vroede, P. & Jan Gorus (2007) Inleiding tot het recht. Mechelen, Kluwer, 583 p.
De Wit, Johan (2013) ‘Over de Syriëgangers. Deel 1’. www.gva.be/nieuws/experts/johndewit/aid1381867/over-de-syriegangers-deel-1.aspx, 26/12/2013.
Decorte, T. & Damian Zaitch (red.) (2009) Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie. Leuven, Acco, 576 p.
Demant e.a. (2008) ‘Deradicalisering van rechtsradicalen en islamitische radicalen’. In: Donselaaar, J. van & P. Rodrigues (red.) Monitor Racisme en Extremisme. Amsterdan/Leiden, Anne Frank Stichting/Universiteit Leiden, p 255 – 277.
Demant e.a. (2008) Teruggang en uittreding. Processen van deradicalisering ontleed. Amsterdam, IMES, 200 p.
El-Said (2013) ‘Introduction. Definitions and conceptual framework’. In: El-Said, Hamed & Jane Harrigan. Deradicalizing Violent Extremists. Counter-radicalization and deradicalization programmes and their impact in Muslim majoirty states. Londen and New York, Routledge, p 1 - 13.
El-Said, Hamed & Jane Harrigan (2013) Deradicalizing Violent Extremists. Counter-radicalization and deradicalization programmes and their impact in Muslim majoirty states. Londen and New York, Routledge, 278 p.
Elchardus, M. (2013) Mark Elchardus in Tijdgenoten (Lichtpunt). [Televisie-uitzending].
Europol (2013) EU Terrorism Situation and Trend Report. www.europol.europa.eu/sites/default/files/publications/europol_te-sat2013_lr_0.pdf, 52 p.
Executief van de Moslims van België (2013) 'Jonge Europese burgers trekken ten strijd in Syrië. Wat denken de Ulema en imams hierover?' http://www.embnet.be/Portals/0/Communiqu%C3%A9e%20nrd.pdf, 9 p, 2/05/2014.
Federale Politie (2012) ‘Nationaal veiligheidsplan 2012-2015. Samen zorgen voor een veilige en leefbare omgeving’. http://www.polfed-fedpol.be/pub/pdf/NVP2012-2015.pdf, 28/12/2013, 39 p.
Federale Politie (2012) ‘Nationaal Veiligheidsplan. De prioritaire fenomenen: terrorisme’. http://www.polfed-fedpol.be/org/org_pns_phenomenes_terro_nl.php, 2/05/2014, 3 p.
Fijnaut, Cyrille (2005) De belangrijke rol van het strafrecht bij de bestrijding van (islamitisch) terrorisme. Rechtsgeleerd Magazijn, 4, p 210 – 215.
FOD BiZa (2013) ‘De Syrische bevolking helpen? Ja, maar hoe?’. http://www.besafe.be/sites/besafe.localhost/files/publicaties/Janec/Brochure_Syrie_NL-final.pdf, 28/12/2013, 2 p.
FOD Justitie (2014a) ‘Veiligheid van de Staat’. http://justitie.belgium.be/nl/overheidsdienst_justitie/organisatie/onafhankelijke _diensten_en_commississies/veiligheid_van_de_staat/, 06/01/2014.
FOD Justitie (2014b) ‘Organogram’. http://justitie.belgium.be/nl/orga_fod_nl_tcm265-155921.gif, 06/01/2014.
FOD Personeel en Organisatie (2012) Klantentevredenheidsmeting VSSE 2012. Rapport. 67 p.
Fraihi, Tarik (2011) ‘(De-)Escalating Radicalisation. The Debate Within Immigrant Communities in Europe’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge. European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 187 - 203.
George, Roger Z. & James B. Bruce (eds.) (2008) Analyzing Intelligence. Origins, Obstacles and Innovations. Washington, Georgetown University Press, 340 p.
Gielen, A.-J. (2008) Radicalisering en identiteit: Radicale rechtse en moslimjongeren vergeleken. Amsterdam, Aksant, 140 p.
Gielen, Amy-Jane & Gerd Junne (2008) ‘Evaluatie van antiradicaliseringsprojecten. Hoe meet je of radicalisering wordt tegengegaan?’. In Verlet, D. & Carl Devos (Red.) Over beleidsevaluatie: van theorie naar praktijk en terug. Brussel, Studiedienst van de Vlaamse Overheid, p 122 – 152.
Goossens, Franky (2005) ‘De Veiligheid van de Staat. Haar wettelijk kader.’ In: Marc Cools. e.a. De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, p 199 – 224.
Heelsum, A. van (2011) Local policies of European cities on de-radicalisation. http://avanheelsum.socsci.uva.nl/2011%20Heelsum%20Cities%20Local%20policies%20on%20Deradicalisation, 04/01/2014, 12 p.
Hegghammer, Thomas (2013) Should I stay or Should I go? Explaining Variation in Western Jihadists’ Choice between domestic and Foreign Fighting. American Political Science Review, p 1 – 13.
HM Government (2009) Pursue Prevent Protect Prepare. The United Kingdom's Strategy for Countering International Terrorism. London, Prime Minister and the Secretary of State for the Home Department, 176 p.
Horgan, J. (2008) Deradicalization or Disengagement. A Process in Need of Clarity and a Counterterrorism Initiative in Need of Evaluation. http://terrorismanalysts.com/pt/index.php/pot/article/view/32/html, 04/01/2014.
Horgan, J. (2009) Walking Away from Terrorism. Accounts of Disengagement from Radical and Extremist Movements. Londen en Newyork, Routlegde, 188 p.
Horgan, J. & Kurt Braddock (2010) ‘Rehabilitating the Terrorists? Challenges in Assessing the Effectiveness of De-radicalization Programs’. Terrorism and Political Violence, 22, p 267-291.
Horgan, J. & Max Taylor (2011) ‘Disengagement, Deradicalization and the Arc of Terrorism’. Future Directions for Research. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 173 – 186.
Huntington P., Samuel (2002) The clash of civilizations and the remaking of world order. Londen, Free Press, 367 p.
ICSR (2013) ‘ICSR Insight. Up to 11,000 foreign fighters in Syria; steep rise among Western Europeans’. http://icsr.info/2013/12/icsr-insight-11000-foreign-fighters-syria-stee…, 13/04/2014.
Imran, Malik (2014) ‘Kansenpakket tegen radicalisering’. http://mediawerkgroepsyrie.wordpress.com/2014/02/24/kansenpakket-tegen-…, 13/04/2014.
Institute for Strategic Dialogue (2012) Policy Briefing. Tackling Extremism: de-radicalisation and disengagement. http://www.strategicdialogue.org/allnewmats/DeRadPaper2012.pdf, 01/11/2013, 23 p.
International Crisis Group (2007) ‘Islam and Identity in Germany’. www.cie.ugent.be/documenten/islam_in_germany.pdf, 05/01/2014, 36 p.
Jacobson, M. (2010) Terrorist Dropouts. Learning from Those Who Have Left. Washington, The Washington Institute for Near East Policy, 46 p.
Jihadi terrorism and the radicalisation challenge. European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 57 - 67.
Johnson, Loch K. (2009) Handbook of Intelligence Studies. Londen and New York, Routledge Taylor & Francis Group, 382 p.
Johnson, S. (2009) ‘Is the Deradicalisation of Islamist Extremists Possible in a Secular Society Such as Britain?’. http://www.polis.leeds.ac.uk/assets/files/students/student-journal/ma-w…, p 1 – 79.
Kesteloot, Christian (2009) ‘De sociaal-ruimtelijke fragmentaties van Brussel en stedelijke 'governance'’. In: Corijn, Eric (e.a.) Waarheen met Brussel? Toekomstperspectieven voor de Belgische en Europese hoofdstad. Brussel, VUBpress, p 145 – 181.
Knack (2014) Joële Milquet berispt Bart De Wever: ‘Wel geld vrijgemaakt voor deradicalisering’. http://www.knack.be/nieuws/belgie/joelle-milquet-berispt-bart-de-wever-wel-geld-vrijgemaakt- voor-deradicalisering/article-normal-125989.html, 13/04/2014.
Libert, Robin (2005) ‘In vogelvlucht. De geschiedenis van 175 jaar Veiligheid van de Staat’. In: Marc Cools. e.a. De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, p 23-48.
Lleshi, B. (2010) ‘De facetten van identiteit: tussen theorie en praktijk’. In : Lleshi, B. & Marc Van Den Bossche (eds.) Identiteit en interculturaliteit. Identiteitsconstructie bij jongeren in Brussel. Brussel, VUBPress, p 171-199.
Mc Cauley, C. & Moskalenko, S. (2008) Mechanisms of political radicalization. Pathways to terrorism. Terrorism and Political Violence. 20, 3, p 415-433.
McCauley (2011) ‘Group Desistance from Terrorism: The Dynamics of Actors, Actions and Outcomes’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 187 – 203.
Minister BiZa (2013) ‘Belgische federale strategie tegen gewelddadige radicalisering’. http://www.milquet.belgium.be/sites/default/files/20130924-Belgische%20federale%20strategie%20tegen%20radicalisering.pdf, 28/12/2013, 15 p.
Minister BiZa (2013) ‘Persbericht. Lancering van de operatie “Hoe kan je de Syrische bevolking helpen tijdens de zomer?”’. http://www.milquet.belgium.be/sites/default/files/Persbericht-operatie%20Syrische%20bevolking.pdf, 28/12/2013, 2 p.
Minister BiZa (2013) ‘Preventieprogramma van gewelddadige radicalisering’. http://www.milquet.belgium.be/sites/default/files/Preventieprogramma%20van%20gewelddadige%20radicalisering.pdf, 28/12/2013, 26 p.
Minister BiZa (2013) ‘Task Force Syrië. De coördinatie en de efficiëntie tussen de diensten versterken in de strijd tegen het radicalisme’. http://www.milquet.belgium.be/sites/default/files/13025-Persbericht-Task%20Force%20Syrië.pdf, 28/12/2013, 2 p.
Moghaddam, M. Fathali (2009) ‘De-radicalization and the Staircase from Terrorism’. In: David, Canter ed. (2009) The Faces of Terrorism. Multidisciplinary Perspectives. West Sussex, John Wiley & Sons Ltd., p 277-292.
Noppe, J. (2012) Rechts-extremistisch geweld in Vlaanderen. In: G. Vynckier, W. de Haan, O. Adang & F. Goossens (Eds.), Geweld en Politie. (Vol. Cahiers Politiestudies), Antwperen, Maklu, 23, p 33-56.
Noppe, J. e.a. (2011) Preventie van radicalisering in België. Antwerpen, Maklu, 185 p.
Noppe, J.; Antoinette Verhage & Marleen Easton (2011) Exiting the pyramid. The prevention of radicalization in Belgium. 22 p.
Noricks, Darcy M.E. (2009) ‘Disengagement and Deradicalization. Processes and Programs’. In: Davis, Paul K. & Kim Cragin (eds.) Social Science for Counterterrorism. Santa Monica, RAND, p 299 – 321.
Omand, D. (2010) Securing the State. Londen, C. Hurst & Co. (Publishers) Ltd., 345 p.
Pauwels, L. (2011) Jeugdcriminaliteit en grootstedelijke woonbuurten. Een kwestie van sociale desorganisatie. Handboek Politiestudies, Gemeenschapsgerichte politiezorg, 98, p 29 – 38.
Pillar, Paul R. (2011) ‘Jihadi Terrorism. A global Assessmnt of the threat’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 7 -19.
Pouw, Patrick (2008) Salaam! Een jaar onder orthodoxe moslims. Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 256 p.
Quilliam Foundation (2012) The Jihadist Network in the Syrian Revolution. A Strategic Briefing. http://www.quilliamfoundation.org/wp/wp-content/uploads/publications/fr…, 13/04/2013.
Rabasa, Angel (2010) Deradicalizing Islamist Extremists. Santa Monica, RAND Corporation, 214 p.
Rapaille, G., Leroy, P. & Peeters, D. (2011) ‘Éthique et analyse. La relation avec le décideur.’, Éthique et renseignement, la difficile cohabitation du bien et de la nécessité, Editions ESKA, p 17-36.
Rapoport, David C. ed. (2006) The Four Waves of Modern Terrorism. In: Terrorism. Critical concepts in political science. New York, Routledge, p 1 -31.
Riley, K.J. e.a. (2005) State and Local Intelligence in the War on Terrorism. Santa Monica, RAND Corporation, 68 p.
Rovner, Joshua (2011) Fixing the facts. National Secuirty and the Politics of Intelligence. London, Cornell University Press, 259 p.
Roy, Olivier (2011) ‘Al-Qaeda. A True Global Movement’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 19 - 25.
Sageman, Marc (2004) Understanding terror networks. Philadelphia, University of Pennsylvania, 220 p.
Sageman, Marc (2011) ‘The turn to political violence in the West’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 117 – 129.
Schils, N.; Lieven Pauwels & Antoinette Verhage (2012) ‘Radicalisering en nieuwe sociale media’. In: Handboek politiediensten, Mechelen, Kluwer, p 361 - 397.
Schmid, P. Alex (2013) Radicalisation, De-radicalisation, Counter-Radicalisation. A conceptuale Discussion and Literature Review. The Hauge, ICCT, 91 p.
Segers, J. & Dirk Peeters (2005) ‘Inlichtingendiensten en extremisme’. In: Marc Cools. e.a. De Staatsveiligheid. Essays over 175 jaar Veiligheid van de Staat. La Sûrete. Essais sur les 175 ans de la Sûrete de l’état. Brussel, Politeia, p 281 - 302.
Segers, Seppe (2014) ‘Milquet en de Gouden Graal der Syriëstrijders’. http://www.knack.be/nieuws/belgie/milquet-en-de-gouden-graal-der-syries…, 14/04/2014.
Sennels, N. (2010) ‘Een verslag vanuit de praktijk. De islam maakt veel moslims crimineler en gewelddadiger’. In: Rooy, S. van & Wim van Rooy (red.) De Islam. Kritische essays over een politieke religie. Brussel, ASP nv (Academic & Scientific Publishers), p 621 - 641.
Service Canadien du Renseignement de Sécurité (2013) L’avenir d’Al-Qaida. Résultats d’une étude prospective. Ottawa, SCRS-CSIS, 101 p.
Slootman, M & Jean Tillie (2006) Processen van radicalisering. Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden. Amsterdam, Instituut voor Migratie- en Etnische Studies, p 136.
Somers e.a. (2013) Beheersen van moslimradicalisering. Handreiking voor beleid en praktijk. Antwerpen, Tom Meeuws, 42 p.
Steinberg, James B. (2008) ‘The Policymaker’s Perspective. Transparency and Partnership’. In: George, Roger Z. & James B. Bruce (eds.) Analyzing Intelligence. Origins, Obstacles and Innovations. Washington, Georgetown University Press, p 82 – 90.
Stockmans, P. & Montasser Alde’emeh (2014) ‘Terugkerende Syriëstrijders. Angst moet plaats ruimen voor verstandig beleid.’ http://www.mo.be/opinie/terugkerende-syri-strijders-angst-moet-plaats-ruimen-voor-verstandig-beleid, 6/08/2014.
Stockmans, Pieter (2014) ‘Jihad vs Arabische lente’. http://m.mo.be/jihad-vs-arabische-lente, 13/04/2014.
Temmerman, Katrien (2007) Terreurbestrijding in België en Europa. Een interactie tussen inlichtingendiensten, politie en justitie. Antwerpen, Maklu, 205 p.
UN (2006) First report of the Working Group on Radicalisation and Extremism that lead to Terrorism. Inventory of State Programmes. www.un.org/en/terrorism/pdfs/radicalization.pdf, 04/01/2014, 22 p.
Van de Voorde, Teun (2011) ‘Terrorism studies. A Critical Appraisal’. In: Coolseat Rik, Jihadi terrorism and the radicalisation challenge: European and American experiences. Farnham, Ashgate, p 26 – 56.
Van den Bos, K., Loseman, A., & Doosje, B. (2009) Waarom jongeren radicaliseren en sympathie krijgen voor terrorisme. Onrechtvaardigheid, onzekerheid en bedreigde groepen. Den Haag, Wetenschappelijk Onderzoek –en documentatie Centrum, 151 p.
Van Laethem e.a. (red.) (2010) De Wet op de bijzondere inlichtingenmethoden. Antwerpen, Intersentia, 298 p.
Van Laethem, W. (2012) De Veiligheid van de Staat. In: Goossens, F. (ed.) Dragers van de politiefunctie. Een dwarsdoorsnede van de reguliere politie, de Veiligheid van de Staat, de bijzondere inspectiediensten en de private politie, Mechelen, Kluwer, p 149 - 208.
Van Ostaeyen, Pieter (2014) ‘Belgium’s Syria Fighters’. An Overview of 2012 and 2013. http://jihadology.net/2014/01/24/guest-post-belgiums-syria-fighters-an-…, 13/04/2014.
Vandenhende, M. (2014) De inlichtingenanalist bij de Veiligheid van de Staat: een profielstudie. (Masterproef), UGent, 102 p.
Vast Comité van Toezicht op de inlichtingen - en veiligheidsdiensten (2002) ‘Activiteitenverslag 2002’. http://www.comiteri.be/images/pdf/Jaarverslagen/2002%20nl.pdf?phpMyAdmin=97d9ae9d92818b6f252c014a4a05bdfb, 17/04/2013, 50 p.
Veldhuis, T. & Edwin Bakker (2007) Causale factoren van radicalisering en hun onderlinge samenhang. Vrede en Veiligheid, 36, 4, p 447-470.
Verhage, A. e.a. (2013) Is er plaats voor ‘radicalisme’ in onze democratische maatschappij? Orde van de dag, 2013, 13, p 5 – 16.
Vettenburg, N.; Mark Elchardus & Johan Put (eds.) (2011) Jong in Brussel. Bevindingen uit de Jop-monitor Brussel. Brussel, Acco Leuven, 426 p.
VSSE (2010) De Veiligheid van de Staat. De Veiligheid van de Staat begint bij een sterk lokaal bestuur. Brussel, Politeia, 35 p.
VSSE (2011) Jaarverslag 2011. Brussel, A. Winants, 114 p.
Wijkmonitor (X) http://www.wijkmonitoring.irisnet.be, 9/01/2014.
Witte, Els (2005) ‘De basismechanismen van het naoorlogse en hedendaags politieke bestel’. In: (Els, Witte e.a., Politieke geschiedenis van België. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 7, p 477 – 518.
- Wetgeving:
De Wet van 18 juli 1991 tot regeling van het toezicht op politie – en inlichtingendiensten en op het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse, B.S. 18 juli 1991
De Wet van 30 november 1998 houdende regeling van de inlichtingen –en veiligheidsdienst, B.S. 18 december 1998.
De Wet van 10 juli 2006 betreffende de analyse van de dreiging, B.S. 20 juli 2006.
Het Koninklijk besluit van 28 november 2006 tot uitvoering van de Wet van 10 juli 2006 betreffende de analyse van de dreiging.
De Wet van 4 februari 2010 betreffende de methoden voor het verzamelen van gegevens door inlichtingen –en veiligheidsdiensten, B.S. 10 maart 2010.
De Wet van 18 februari 2013 tot wijziging van boek II, titel Iter van het Strafwetboek.
K.B. van 21 juni 1996 houdende de oprichting van een Ministerieel Comité voor Inlichting en Veiligheid, B.S., 5 september 1996.
K.B. 21 juni 1996 houdende oprichting van het College voor Inlichting en Veiligheid, B.S., 5 september 1996.
K.B. van 13 juni 2001 tot wijziging van het K.B. van 21 juni 1996 houdende oprichting van het college voor inlichting en veiligheid.
K.B. van 4 september 2013 betreffende de toekenning van een toelage voor een veiligheids –en samenlevingscontract voor gemeenten die vroeger al een veiligheids –en samenlevingscontract hadden in het kader van de implementatie van een lokaal beleid voor veiligheid en preventie voor het jaar 2013.
Omzendbrief PLP41 van 7 juli 2006 met het oog op de versterking en/of de aanpassing van de lokale veiligheidspolitiek alsook van de specifieke aanpak op het vlak van jeugdcriminaliteit met, in het bijzonder, een contactpunt voor scholen.
- Parlementaire documenten:
Commissiehandelingen (nr. 5-216), 5-216COM, 16/04/2013.
Handeling van de Senaat (nr. 4-111) n.a.v. de mondelinge vraag van de heer Hugo Coveliers (nr. 4-1077) aan de minister van BiZa over de <<bijsturing van het algemene veiligheidsbeleid in functie van het steeds meer ontluikende ‘homegrown terrorism’>>, 4/02/2010.
Handelingen van de Senaat (nr. 5 – 62) n.a.v. de mondelinge vragen van de heer Jurgen Ceder (nr. 5-579) en Filip Dewinter (nr. 5-585) aan de vice-eersteminister en minister van BiZa en Gelijke kansen, 7/06/2012.
Handelingen van de Senaat, nr. 5-96, 21/03/2013.
Het antwoord van de vice-eersteminister en minister van Justitie van 28 november 2007, op de vraag van Bart De Wever aan de Vice-eersteminister en Minister van Justitie, nr. 0009, Zittingsperiode 52, 25/09/2007.
Het beknopt verslag van de Commissie voor Justitie, CRABV 53 COM 846, 6/11/2013.
Het beknopt verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRABV 53 PLEN 138, 18/04/2013.
Het beknopt verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRABV 53 COM 848, 6/11/2013.
Het beknopt verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRABV 53 COM 732, 30/04/2013.
Het integraal verslag van de Commissie voor de Binnenlandse Zaken, de algemene zaken en het openbaar ambt, CRIV 53 COM 830, 9/10/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 366, 18/01/2012.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 879, 4/12/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 800, 9/07/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 52 COM 079, 23/01/2008.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 51 COM 683, 12/07/2005.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 51 PLEN 156, 14/07/2005.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 846, 6/11/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 50 COM 850, 12/11/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 PLEN 148, 13/06/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 773, 11/06/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 732, 30/04/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 PLEN 143, 23/05/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 761, 29/05/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRIV 53 COM 749, 15/05/2013.
Het integraal verslag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, CRABV 53 COM 761, 29/05/2013.
Het integraal verslag van de Kamers van Volksvertegenwoordigers, CRIV 51 COM 845, 7/02/2006.
Het verslag van toezicht op de inlichtingen –en veiligheidsdiensten (S) en de Bijzondere Commissie belast met de Parlementaire begeleiding van het Vast Comité van toezicht op de politiediensten (K) uitgebracht door Mevrouw Vienne en de Heer De Padt, Doc 52-1404/001 (K) en 4-874/1 (S), 9 juli 2008.
Integraal verslag van de Commissie voor Binnenlandse Zaken, de Algemene Zaken en het Openbaar Ambt, CRIV 52 COM 079, 23/01/2008.
Schriftelijke vraag van Bart De Wever aan de Vice-eersteminister en Minister van Justitie, nr. 0009, Zittingsperiode 52, 25/09/2007.
Schriftelijke vraag van Karl Vanlouwe aan de minister van Justitie, nr. 5-9018, 13/05/2013.
Schriftelijke vraag van Marie Arena aan de vice-eersteminister en Minister van BiZa en gelijke kansen, nr. 5-6285, 22/05/2012.
Schriftelijke vraag van Piet De Bruyn aan de vice-eersteminister en Minister van BiZa en gelijke kansen, nr. 5-6108, 24/04/2012.
Schriftelijke vraag van Yoeri Vastersavendts aan de Minister van Justitie, nr. 5-7819, 21/01/2013.
Schriftelijke vragen en antwoorden van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, QRVA 51 153, 12/02/2007.
Schriftelijke vraag van Magriet Hermans (nr. 4-970) aan de vice-eersteminister en minister van BiZa, 14/05/2008.
Schriftelijke vraag van Martine Taelman aan de Minister van Justitie, nr. 4-5618, 7/12/2009.
Schriftelijke vraag van Stefaan Noreilde aan de vice-eerste minister en minister van Justitie, nr. 3-4659, 17/03/2006.
Schriftelijke vraag van Yves Buysse aan de Minister van Justitie, nr. 4-4207, 26/08/2009.
Verslag namens de Bijzondere Commissie voor het reglement en voor de hervorming van de parlementaire werkzaamheden, DOC 53 3463/002, 31/03/2014.
- Mondelinge bronnen:
(*) Gedurende het onderzoek n.a.v. deze masterproef werden er vele gesprekken aangegaan met verschillende analisten en personeelsleden van de Veiligheid van de Staat. Het betreffen aldus mondelinge bronnen. Deze werden niet opgenomen in de bibliografie, noch in de bijlage; al kunnen deze wel telkens vermeld worden doorheen de tekst. Het gaat hier echter niet om een kwalitatieve methode van interviews en we beschouwen deze dan ook louter als informele gesprekken die triviaal van aard zijn. Het leverde echter wel vaak nuttige informatie op.
