DE POTENTIËLE KOSTENEFFECTIVITEIT VAN VOEDSELTAKSEN EN -SUBSIDIES
HOE KOSTENEFFECTIEF IS EEN VOEDSELTAKS VOOR BELGIË?
Een ongezonde voedings- en leefstijl zorgen voor het toenemen van overgewicht en obesitas in de Westerse maatschappijen. Deze hebben wereldwijd epidemische proporties bereikt, waardoor gezondheidsexperts spreken over globesitas. Ook in België blijft het aantal mensen met overgewicht en obesitas toenemen. Dat overgewicht en obesitas een grote bedreiging vormen voor het welzijn en de algemene gezondheid is reeds veelbesproken. Minder gekend is de hoge economische last die deze obesitasepidemie veroorzaakt voor de hele maatschappij. De noodzaak om drastisch in te grijpen wordt dan ook steeds duidelijker. De federale overheid kan helpen mensen zich een gezondere leefstijl eigen te maken door een fiscale maatregel te introduceren in het voedingsbeleid. Het gaat hier meer specifiek over voedseltaksen en -subsidies die worden ingezet om ongezonde consumpties te ontmoedigen en/of gezonde te ondersteunen. Hierbij dient echter wel de vraag gesteld te worden of de eventuele positieve gevolgen van zo’n maatregel niet overschaduwd worden door de bijhorende kosten, m.a.w. hoe kosteneffectief is deze maatregel?
Er bestaat reeds een uitgebreid aanbod aan onderzoeken die de mogelijke effecten van voedseltaksen en –subsidies beschrijven. Toch bestaan er tot op heden nog geen eensgezinde en wetenschappelijk bewezen conclusies over wat nu de werkelijke effectiviteit is van deze taksen en subsidies. Deze onderzoeken geven wel reeds aan dat voedseltaksen en –subsidies mogelijks de voedselinname kunnen beïnvloeden. Zij kunnen namelijk de gemiddelde consumptie van suiker, zout en/of verzadigde vetten reduceren en de gemiddelde consumptie van fruit, groenten en/of vezels verhogen. Dit kan op zijn beurt een impact hebben op het lichaamsgewicht en de gezondheid. In dat geval kan een taks en/of subsidie bijdragen tot het reduceren van medische uitgaven en maatschappelijke kosten.
Specifiek onderzoek naar de potentiële kosteneffectiviteit van voedseltaksen en –subsidies is echter nog zeer beperkt. Daarom wordt in dit onderzoek, aan de hand van een modelstudie, nagegaan hoe kosteneffectief het introduceren van een voedseltaks in België kan zijn. Hierbij werd de potentiële impact van een voedseltaks van 10% op ongezonde voeding (voeding rijk aan verzadigd vet, suiker en/of zout) over een periode van 20 jaar bij de Belgische bevolking met overgewicht en obesitas nagegaan. Voedselsubsidies zijn niet opgenomen in deze modelstudie wegens een gebrek aan bruikbare gegevens. Er werd gebruik gemaakt van een bestaand Markov model om de gezondheidseconomische evaluatie van deze voedseltaks uit te voeren. Daarbij werd zowel rekening gehouden met de gezondheidsresultaten als met de bijhorende kosten over een periode van 20 jaar. Deze kosten en gezondheidsresultaten werden vergeleken tussen een populatie blootgesteld aan een voedseltaks en een populatie zonder interventie. De inputgegevens voor dit onderzoek zijn afkomstig uit de beschikbare literatuur rond voedseltaksen. Aan de hand van deze gegevens werd de veronderstelling gemaakt dat een voedseltaks een BMI-daling zou veroorzaken van 0,5 BMI-units bij vrouwen en 0,6 BMI-units bij mannen. Daarnaast zou er een gemiddelde administratieve kost optreden van 0,28€/persoon in België.
Het model geeft aan dat het invoeren van een voedseltaks (10%) op ongezonde voeding, die een BMI-daling veroorzaakt, kan leiden tot kostenbesparing van 2,23 miljard euro en een gezondheidswinst van 185.000 gezonde levensjaren over een periode van 20 jaar in de Belgische populatie met overgewicht en obesitas. In het jargon spreekt men van een dominant resultaat, omdat deze taks de gezondheid positief beïnvloedt en tevens kostenbesparend is. Ter controle werd vervolgens nog een sensitiviteitsanalyse uitgevoerd. Daarbij werden de waarden van diverse inputgegevens gevarieerd. De gebruikte waarden in dit onderzoek kunnen namelijk lichtjes verschillen van de werkelijke waarden. Aan de hand van de sensitiviteitsanalyse werd de impact van deze variaties op het resultaat bepaald. Ook na deze sensitiviteitsanalyse blijft de maatregel ten allen tijde dominant.
Dit onderzoek geeft aan dat een voedseltaks van 10% op ongezonde voeding potentieel kosteneffectief is, aangenomen dat de taks een BMI-daling veroorzaakt bij de populatie met overgewicht en obesitas. Het dient echter wel vermeld te worden dat deze conclusie, door de nog beperkte bewijskracht rond voedseltaksen en –subsidies, niet als definitief kan beschouwd worden. Wanneer er in België zou gekozen worden voor het invoeren van een fiscale maatregel dient men vooraf nog voldoende en extra onderzoek uitvoeren naar zowel de effectiviteit als de kosteneffectiviteit van voedseltaksen en -subsidies. Bij voorkeur wordt dit een uitgebreid onderzoek waarbij fiscale maatregelen over een langere periode in ‘real world’ omstandigheden worden opgevolgd.
Het potentieel van de voedseltaks, qua effectiviteit en kosteneffectiviteit, valt op dit moment echter niet te negeren. Daarnaast kunnen voedselbelastingen nog aanzienlijke opbrengsten genereren voor de overheid. Deze opbrengsten kunnen dan opnieuw integraal geïnvesteerd worden in diverse preventieve of gezondheidsbevorderende initiatieven zoals de subsidie voor gezonde voeding, evenals het aanbieden van educatieve voorlichtingscampagnes. Duidelijke en eenvoudige massamediale voedselvoorlichting, aan de hand van gezondheidscampagnes, blijkt mensen effectief bewust(er) te maken van gezonde voeding. Een voedseltaks- en subsidie zou gezien moeten worden als een onderdeel van een ruimer preventiebeleid met een reeks instrumenten, gericht op het aanpakken van slechte voedingsgewoonten. Voedseltaksen en -subsidies dienen dus te kaderen binnen een globaal plan.
Bibliografie
Alemanno, A., & Carreño, I. (2011). Fat taxes in the European Union between fiscalausterity and the fight against obesity [Elektronische versie]. European Journal of Risk Regulation, 2, 571-576.
Allais, O., Bertail, P., & Nichèle, V. (2009). The effects of a fat tax on French
households purchases: a nutritional approach [Elektronische versie]. American Journal of Agreculture and Economy, 92, 228-245.
Andreyeva, T., Long, M.W., & Brownell, K. D. (2010). The Impact of Food Prices on
Consumption: A systematic review of research on the price elasticity of demand for food [Elektronische versie]. American Journal of Public Health, 100, 216-222.
Annemans, L. (2010). Gezondheidseconomie voor niet-economen. Een inleiding tot de
begrippen, methoden en valkuilen van de gezondheidseconomische evaluatie. Gent: Academia Press.
Annemans, L., & Verhaeghe, N. (2013). The potential health and economic effect of a
BMI decrease on the Belgian society. Onderzoeksrapport, Universiteit Gent, Departement Maatschappelijke Gezondheidkunde – Interuniversity Centre for Health Economics Research (ICHER).
Bates, K., Burton, S., Howlett, E., & Huggins, K. (2009). The Roles of Gender and
Motivation as Moderators of the Effects of Calorie and Nutrient Information Provision on Away‐from‐Home Foods [Elektronische versie]. Journal of consumer affairs, 43(2), 249-273.
Brambila-Macias, J., Shankar, B., Capacci, S., Mazzocchi, M., Pérez-Cueto, F.,
Verbeke, W., & Traill, W.B. (2011). Policy intervention to promote healthy eating: A review of what works, what does not, and what is promising [Elektronische versie]. Food and Nutrition Bulletin, 32(4), 365 – 375.
Brownell, K.D., & Frieden, T.R. (2009). Ounces of prevention: the public policy case
for taxes on sugared beverages [Elektronische versie]. N Engl J Med, 360, 1805–1808.
Cash, S.B., Sunding, D.L., & Zilberman, D. (2005). Fat taxes and thin subsidies: prices,
diet and health outcomes [Elektronische versie]. Acta Agric Scand, Section C – Econ, 2, 167–174.
Capacci, S., Mazzocchi, M., Shankar, B., Brambila-Macias, J., Verbeke, W.,… Traill,
B. (2012). Policies to promote healthy eating in Europe : a structured review of policies and their effectiveness [Elektronische versie]. Nutrition Reviews, 70(3), 188 – 200.
Caraher, M., Landon, J., & Dalmeny, K. (2006). Television advertising and children:
lessons from policy development [Elektronische versie]. Public Health Nutrition, 9(5), 596-605.
Cecchini, M., Sassi, F., Lauer, J.A., Lee, Y.Y., Guajardo-Barron, V., & Chisholm, D.
(2010). Tackling of unhealthy diets, physical inactivity, and obesity: health effects and cost-effectiveness [Elektronische versie]. The Lancet, 376(9754), 1775-1784.
Centers for Disease Control and Prevention. (2013). Obesity and overweight.
Opgehaald 14 oktober, 2013, van http:// www.cdc.gov/nchs/fastats/
Chaloupka, F.J., Wang, Y.C., Powell, L.M., Andreyeva, T., Chriqui, J.F, & Rimkus,
L.M. (2011). Estimating the potential impact of sugar-sweetened and other beverage excise taxes in Illinios. Opgehaald 6 oktober, 2013, van http://www.cookcountypublichealth.org/files/pdf/Chaloupka_Report_PRF.pdf
Chouinard, H. H., La France, J. T., Davis, D. E., & Perloff, J. M. (2007). Fat taxes: big
money for small change [Elektronische versie]. Forum for Health Economics & Policy, 10(2), 1-28.
Cleemput, I., Neyt, M., Van de Sande, S., & Thiry, N. (2012). Belgische richtlijnen
voor economische evaluaties en budget impact analyses: tweede editie. Health Technology Assessment (HTA). KCE Report 183A. Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE).
Crowle, J., & Turner, E. (2010). Childhood Obesity: An Economic Perspective,
Productivity Commission Staff Working Paper, Melbourne.
Dhar, T., & Baylis, K. (2011). Fast-Food Consumption and the Ban on advertising
Targeting Children: The Quebec Experience. Journal of Marketing Research: 48(5), 799-813.
European Commission. (2012) The EU School Fruit Scheme. Opgehaald 10 oktober,
2013, van http://ec.europa.eu.
EU. (1990). Council Directive 90/496/EEC of 24 September 1990 on nutrition labelling
for foodstuffs. Opgehaald 15 september, 2013, van http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:1990:276:004…
EU. (2000). Directive 2000/13/EC of the European Parliament and of the Council of 20
March 2000 on the approximation of the laws of the Member States relating to the labelling, presentation and advertising of foodstuffs. Opgehaald 15 september, 2013, van http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2000:109:002…
EU. (2011). Regulation No 1169/2011 of the European Parliament and of the Council
of 25 October 2011 on the provision of food information to consumers. Opgehaald 15 september, 2013, van http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:304:001…
EUFIC. (2012). EU Projects Supplement: New insights into nutrition labelling in
Europe. Opgehaald 15 september, 2013, van http://www.eufic.org/article/en/page/FTARCHIVE/artid/New-insights-into-…
Europa. (2012). Samenvatting van de EU-wetgeving: Etikettering en presentatie van
levensmiddelen. Opgehaald 10 oktober, 2013 van http://europa.eu/legislation_summaries/consumers/product_labelling_and_…
Eyles, H., Ni Mhurchu, C., Nghiem, N., & Blakely, T. (2012). Food pricing strategies,
population diets, and non-communicable disease: a systematic review of simulation studies [Elektronische versie]. PLOS Medicine, 9(12), 1-22.
Finkelstein, E. A., Trogdon, J. G., Cohen, J. W., & Dietz, W. (2009). Annual medical
spending attributal to obesity: Payer- and service-specific estimates [Elektronische versie]. Health Affairs, 28,(5), w822-w831.
Fletcher, J.M., Frisvold, D.E., & Tefft, N. (2010). The Effects of Soft Drink Taxes on
Child and Adolescent Consumption and Weight Outcomes [Elektronische versie]. Journal of Public Economics, 94, 967-974.
Flores, M., & Rivas, J. (2012). Cash Incentives and Unhealthy Food Consumption.
Opgehaald 2 februari, 2014, van http://www.le.ac.uk/economics/research/RePEc/lec/leecon/dp11-47.pdf?uol…
Food and Drug Administration. (2013). Overview of FDA Proposed Labeling
Requirements for Restaurants, Similar Retail Food Establishments and Vending Machines. Opgehaald 20 september, 2013, van http://www.fda.gov/Food/IngredientsPackagingLabeling/LabelingNutrition/…
Global Health Observatory. (2013). Obesity: Situation and trends. Opgehaald 13
oktober, 2013, van http://www.who.int
Gordon, R., McDermott, L., Stead, M., & Angus, K. (2006). The effectiveness of social
marketing interventions for health improvement: what's the evidence? [Elektronische versie]. Public health, 120(12), 1133-1139.
Griffith, R., & O’Connell, M. (2010). Public policy towards food consumption
[Elektronische versie]. Fiscal Studies, 31, 481-507.
Halpern, D., Bates, C., Mulgan, G., & Aldridge, S. (2004). Personal Responsibility and
Changing Behaviour: the state of knowledge and its implications for public policy. London: Cabinet Office.
Hammond, R. A., & Levine, R. (2010). The economic impact of obesity in the United
States [Elektronische versie]. Diabetes, Metabolic Syndrome and Obesity: Targets and Therapy, 3, 285-295.
Havermans, R., Nederkoorn, C., Giesen, J., & Jansen, A. (2011). Vettaks tegen
vetzucht. Werkt het? [Elektronische versie]. Nederlands Tijdschrift voor Voeding & Diëtetiek, 66, 12-15.
Holt, E. (2011). Hungary to introduce broad range of fat taxes [Elektronische versie].
The Lancet, 378, 741.
International Tax and Investment Center & Oxford Economics. (2013).The Impacts of
Selective Food and Non-Alcoholic Beverage Taxes. Opgehaald 17 maart, 2013, van http://www.iticnet.org/
Jeffery, R. W., Baxter, J., McGuire, M., & Linde, J. (2006). Are fast food restaurants an
environmental risk factor for obesity? [Elektronische versie]. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 3(1), 2.
Jensen, J. D., & Smed, S. (2007). Cost-effective design of economic instruments in
nutrition policy [Elektronische versie]. International Journal of Behavioral
Nutrition and Physical Activity, 4(10), 1-12.
Johns, B., Baltussen, R., & Hutubessy, R. (2003). Programme costs in the economic
evaluation of health interventions [Elektronische versie]. Cost Effectiveness and Resource Allocation, 1(1), 1-10.
L’Abbe, M.R., Stender, S., Skeaff, M., Ghafoorunissa, & Tavella, M. (2009).
Approaches to removing trans fats from the food supply in industrialized and developing countries [Elektronische versie]. European Journal of Clinical Nutrition, 63, S50–67.
Landon, J., & Graff, H. (2012). What is the role of health-related food duties?
[Elektronische versie]. London: National Heart Forum.
Leicester, A., & Windmeijer, F. (2004). The 'fat tax': economic incentives to reduce
obesity. (IFS Briefing Notes BN49 ) [Elektronische versie]. London: Institute for Fiscal Studies.
Lin, B-H., Smith, T. A., Lee, J-Y., & Hall, K. D. (2011). Measuring weight outcomes
for obesity intervention strategies: The case of a sugar-sweetened beverage taks [Elektronische versie]. Economics and Human Biology, 9, 329-341.
López-Casanovas, G., Gil, J., & Mora, T. (2013). Taxation of unhealthy consumption of
food and drinks : An updated literature review. Opgehaald 2 september, 2013, van www.upf.edu/cres
Kim, D., & Kawachi, I. (2006). Food taxation and pricing strategies to “Thin Out” the
obesity epidemic [Elektronische versie]. American Journal of Prevntive Medicine, 30, 430-437.
Kral, T. V., & Rolls, B. J. (2004). Energy density and portion size: their independent
and combined effects on energy intake. Physiology & behavior, 82(1), 131-138.
Kuchler, F., Tegene, A., & Harris, J. M. (2004). Taxing Snack Foods: What to Expect
for Diet and Tax Revenues. Opgehaald 23 september, 2013, van www.ers.usda.gov
Kuchler, F., Tegene, A., & Harris, J. M. (2005). Taxing Snack Foods: Manipulating
Diet Quality or Financing Information Programs? [Elektronische versie]. Review of Agricultural Economics, 27(1), 4-20.
Marshall T. (2000). Exploring a fiscal food policy: the case of diet and ischaemic heart
disease. BMJ, 320, 301–305.
Matthews, A. E. (2008). Children and obesity: a pan-European project examining the
role of food marketing [Elektronische versie]. The European Journal of Public Health, 18(1), 7-11.
Mazzocchi, M., Traill, W. B., & Shogran, J.F. (2009). Fat economics: Nutrition, health
and economic policy. New York: Oxford University Press.
Moens, O., Stevens, V., Tambuyzer, J., Van Hoecke, L., & Voorspoels, W. (2007).
Effectevaluatie van het schoolfruitproject Tutti Frutti in Vlaanderen. Brussel: VIG.
Moodie, M., Sheppard, L., Sacks, G., Keating, C., & Flego, A. (2013). Cost-
Effectiveness of Fiscal Policies to Prevent Obesity [Elektronische versie]. Current Obesity Reports, 2(3), 211-224.
Mytton, O. T., Clarke, D., & Rayner, M. (2012). Taxing unhealthy food and drinks to
improve health [Elektronische versie]. British Medical Journal, 344, 30-33.
Mytton, O., Gray, A., Rayner, M., & Rutter, H. (2007). Could targeted food taxes
improve health? J Epidemiol Community Health, 61, 689–694.
Nnoaham, K.E., Sacks, G., Rayner, M., Mytton, O., & Gray, A. (2009). Modelling
income group differences in the health and economic impacts of targeted food taxes and subsidies [Elektronische versie]. Int J Epidemiol, 38, 1324–1333.
Nugent, R., & Knaul, F. (2006). Fiscal policies for health promotion and disease
prevention. Diseaese Control Priorities in Developing Countries, 2, 211-224. New York: Oxford University Press.
Oaks, B. (2005). An Evaluation of the Snack Tax on the Obesity Rate of Maine. Applied
Research Projects. Texas State University-San Marcos. Opgehaald op 2 september, 2013, van https://digital.library.txstate.edu/handle/10877/3670
Ofcom.(2010). HFSS Advertising Restrictions: Final Review. Opgehaald 7 september,
2013, van http://stakeholders.ofcom.org.uk/binaries/research/tv-research/hfss-rev….
Okrent, A.M., & Alston, J.M. (2012). The effects of farm commodity and retail food
policies on obesity and economic welfare in the United States [Elektronische versie]. Am J Agric Econ., 94(3), 611–46.
Oude Luttikhuis, H., Baur, L., Jansen, H., Shrewsbury, V. A., O’Malley, C., Stolk, R.
P., & Summerbell, C. D. (2009). Interventions for treating obesity in children [Elektronische versie]. Cochrane Database Systematic Review, 1(1).
Pereira, M. A., Kartashov, A. I., Ebbeling, C. B., Van Horn, L., Slattery, M. L., Jacobs
Jr, D. R., & Ludwig, D. S. (2005). Fast-food habits, weight gain, and insulin resistance (the CARDIA study): 15-year prospective analysis [Elektronische versie]. The Lancet, 365(9453), 36-42.
Pérez-Cueto, F., Aschemann-Witzel, J., Shankar, B., Brambila-Macias, J., Bech-
Larsen,T., .... Verbeke, W. (2011). Assessment of evaluations made to healthy eating policies in Europe: a review within the EATWELL Project [Elektronische versie]. Public Health Nutrition, 15(8), 1489-1496.
Powell, L. M., Chriqui, J. F., Khan, T., Wada, R., & Chaloupka, F. J. (2013). Assessing
the potential effectiveness of food and beverage taxes and subsidies for improving public health: a systematic review of prices, demand and body weight outcomes [Elektronische versie]. Obesity Reviews, 14, 110-128.
Public Health Law Center. (2009). Trans fat bans: Policy options for eliminating the
use of artificial trans fats in restaurants. A policy options brief by the Public Health Law Center, 2009. Opgehaald 2 oktober, 2013, van http://publichealthlawcenter.org/sites/default/files/resources/phlc-pol…
Rawlings M. D., & Culyer, A. J. (2004). National institute for Clinical Excellence and
its value judgements [Elektronische versie]. BMJ, 329, 224–227.
Sacks, G., Rayner, M., & Swinburn, B. (2009). Impact of front-of-pack ‘traffic-
light’ nutrition labelling on consumer food purchases in the UK [Elektronische versie]. Health Promotion International, 24(4), 344-352.
Sacks, G., Veerman, J.L., Moodie, M., & Swinburn, B. (2010). ‘Traffic-light’ nutrition
labelling and ‘junk-food’ tax: a modelled comparison of cost-effectiveness for obesity prevention [Elektronische versie]. Int J Obes., 35(7), 1001–1009.
Sanz-de-Galdeano, A. (2005). The obesity epidemic in Europe. Opgehaald 10 oktober,
2013, van http:/hdl.handle.net/10419/33275
Sassi, F. (2010). Obesity and the economics of prevention: Fit not fat. Paris: OECD
publishing.
Sassi, F., Cecchini, M., Lauer, J., & Chrisholm, D. (2009)1. Improving lifestyles,
tackling obesity: The health and economic impact of prevention strategies. Opgehaald 2 september, 2013, van http://www.oecd.org/els/health/workingpapers
Sassi, F., Devaux, M., Cecchini, M., & Rusticelli, E. (2009)². The obesity epidemic:
Analysis of past and projected future trends in selected oecd countries.
Opgehaald 2 september, 2013, van http://www.oecd.org/els/health/workingpapers
Sassi, F., & Hurst, J. (2008). The Prevention of Lifestyle-Related Chronic Diseases: an
Economic Framework. Opgehaald 2 september, 2013, van http://www.oecd.org/els/health/workingpapers
Schroeter, C., Lusk, J., & Tyner, W. (2008). Determining the impact of food price and
income changes on body weight [Elektronische versie]. Journal of Health Economics 27, 45-68.
Smed, S., Jensen, J.D., & Denver, S. (2007). Socio-economic characteristics and the
effect of taxation as a health policy instrument [Elektronische versie]. Food Policy,32, 624–639.
The European Public Health Alliance. (2012). Food taxation in Europe: Evolution of
the legislation. Geraadpleegd op 12 maart, 2014, van http://www.epha.org/
Thow, A. M., Jan, S., Leeder, S., & Swinburn, B. (2010). The effect of fiscal policy on
diet, obesity and chronic disease: a systematic review [Elektronische versie]. Bull World Health Organ , 8(88), 609-614.
Tiffin, R., & Arnoult, M. (2011). The public health impacts of a fat taks [Elektronische
versie]. European Journal of Clinical Nutrition, 65, 427-433.
Traill, W.B., Shankar, B., Brambila-Macias, J., Bech-Larsen,T., Aschemann-Witzel, J.,
... Lyle, D. (2010). Interventions to promote healthy eating habits: evaluation and recommendations [Elektronische versie]. International association for the Study of Obesity, 11, 895–898.
Traill, W. B., Shankar, B., Derbyshire, C., Brambila-Macias, J., Verbeke, W., …
Hatzold, T. (20121). Work Package 1: Review of policy actions, data available for their analysis and existing evaluations throughout Europe. Opgehaald 20 september, 2013, van http://www.eatwellproject.eu
Traill, W. B., Shankar, B., Verbeke, W., Hoefkens, C., Mazzochhi, M., Capacci, S., …
Sadler, C. (2012²). Effectiveness of policy interventions to promote healthy eating and recommendations for future action: evidence from the eatwell project. Opgehaald 29 augustus, 2013, van http://www.eatwellproject.eu
Van der Heyden, J., Gisle, L., Demarest, S., Drieskens, S., Hesse, E., & Tafforeau, J.
(2010). Health Interview Survey Belgium 2008. Brussel: Scientific Institute for Public Health.
Variyam, J.N. (2004). Nutrition labelling in the food-away-from home sector: An
economic assessment. USDA/ERS Economic Research Report 4. Washington DC: US Department of Agriculture/Economic Research Service.
Vermeer, W.M., Steenhuis, I.H., & Seidell, J.C. (2009). From the point-of-purchase
perspective: A qualitative study of the feasibility of interventions aimed at portion-size [Elektronische versie]. Health Policy, 90, 73–80.
Villanueva, T. (2011). European nations launch tax attack on unhealthy foods
[Elektronische versie]. Canadian Medical Association Journal, 183, e1229-e1230.
Vos, T., Carter, R., Barendregt, J., Mihalopoulos, C., Veerman, J.L., … ACE–
Prevention Team. (2010). Assessing Cost-Effectiveness in Prevention (ACE–Prevention): Final Report. Brisbane: University of Queensland, & Melbourne: Deakin University.
Vyth, E.L., Steenhuis, I., Roodenburg, A., Brug, J., & Seidell, J. (2010). Front-of-pack
nutrition label stimulates healthier product development: a quantitative analysis [Elektronische versie]. The international journal of behavioural nutrition and physical activity, 7, 65.
Waterlander, W. E., Steenhuis, I. H., de Boer, M. R., Schuit, A. J., & Seidell, J. C.
(2012). Introducing taxes, subsidies or both: the effects of various food pricing strategies in a web-based supermarket randomized trial [Elektronische versie]. Preventive Medicine , 54, 323-330.
World Health Organisation. (2013). Obesity and Overweight. Opgehaald 13 oktober,
2013, van http://www.who.int
World Health Organisation Regional Office for Europe. (2013). Obesity: Data and
statistics. Opgehaald 13 oktober, 2013, van http://www.who.int
Yaniv, G., Rosin, O., & Tobol, Y. (2009): Junk-Food, Home cooking, Physical Activity
and Obesity: The Effect of the Fat Tax and the Thin Subsidy [Elektronische versie]. Journal of Public Economics, 93, 823-830.
