De Russische verslaggeving over het Syrische conflict
Eigenzinnig Rusland
Sinds de val van de Berlijnse muur waren de relaties tussen het Westen en Rusland relatief rustig en voorzichtig positief. Door haar recente houding in conflictgebieden als Irak, Syrië en Oekraïne heeft Rusland zich echter de woede en het onbegrip van de Westerse politieke wereld op de hals gehaald en lijkt een tweede koude oorlog dichterbij dan ooit.
Vanuit mijn perspectief als afstuderende journaliste wou ik via de Russische media meer inzicht krijgen in die betwiste Russische buitenlandpolitiek en meerbepaald de Russische houding ten opzichte van Syrië. Want ook al gaan de media vaak niet verder dan de waan van de dag, ze zijn en blijven de weerspiegeling van een cultuur, in dit geval, een reflectie van de denkwijze van het Russische lezerspubliek.
Om te onderzoeken in welke mate de Russische media zich al dan niet kritisch uitspreken over het beleid van de Russische regering ten opzichte van Syrië, was het belangrijk om allereerst deze houding duidelijk te specificeren. Vervolgens moest worden nagegaan of de Russische bevolking deze houding steunt en welke rol de Russische media spelen in die eventuele steun.
Aan de hand van deze drie onderzoeksvragen en gewapend met honderden pagina’s recente enquêteresultaten van de erkende Russische onderzoekscentra VCIOM en Levada probeert deze scriptie een algemeen, maar tegelijk zo diepgaand mogelijk beeld te scheppen van de vele facetten en bouwstenen achter de Russische houding in Syrië.
Cruciaal in deze zoektocht was het formuleren van enkele verifieerbare en door academici gedragen stellingen, die als basis konden dienen voor verder onderzoek binnen de drie onderzoeksvragen. Aan de hand van het wetenschappelijk artikel ‘The mythical alliance: Russia’s Syria Policy ‘ van Dimitri Trenin, vooraanstaand onderzoeker en hoofd van het ‘Carnegie Endowment for International Peace Centre, Moscow’ was het mogelijk om vier speerpunten te selecteren die als een rode draad door deze scriptie lopen.
Een raadsel verpakt in een mysterie en omringd door een enigma
Zo omschreef Winston Churchill Rusland. In ‘A plea for caution from Russia’ dat op 11 september 2013 verscheen in de NY Times probeerde de Russische president zijn beleid inzake Syrië ten opzichte van de Amerikaanse bevolking nog te verdedigen en te verduidelijken, maar tevergeefs. Het water bleek te diep. Het onbegrip en de onverenigbare visies van Rusland en het Westen komen ook duidelijk terug in de vier speerpunten van deze scriptie. Het eerste speerpunt gaat uit van Ruslands wens om een duidelijke en onveranderlijke positie in te nemen. Een positie die bij voorkeur haaks staat op die van het Westen. Hierdoor probeert Rusland zich opnieuw te profileren als ‘grote natie’. Een tweede speerpunt onderzoekt Ruslands eigenzinnige concept van ‘World order’ , dat gekenmerkt wordt door een non-interventie politiek. In het derde speerpunt zien we Rusland als ‘stabilizing force’. Rusland als een conservatieve burcht, die een pragmatische aanpak van traditie en procedure verkiest boven ideologie en emotie. In het laatste speerpunt zien we hoe Rusland de Arabische lente voorstelt als een islamistische revolutie. Op basis van deze stelling werd een laatste en vierde onderzoeksvraag geformuleerd, die dieper ingaat op de framing van moslimextremisme.
Dit onderzoek heeft via analyse van de speerpunten heel duidelijk bevestigd dat de Russische houding ten opzichte van Syrië geworteld zit in de Russische cultuur en geschiedenis. In zekere zin maakt dat de Russische eigenzinnigheid zelfs vrij voorspelbaar.
Gedragen door het volk
De enquêteresultaten tonen een duidelijk verschil tussen de eerder pro-Poetin mening van de bewoners van Moskou en Sint Petersburg en de andere steden en provincies. Ook valt op dat vaak een aanzienlijk aandeel van de bevraagde bevolking het moeilijk heeft om zich uit te spreken. Desondanks bevestigen de verzamelde onderzoeksdata duidelijk de stelling dat het Russisch beleid ten opzichte van Syrië gedragen wordt door de meerderheid van het Russische volk. Dit resultaat is opmerkelijk omdat we er in het Westen vaak vanuit gaan dat de Russische publieke opinie van hoger hand wordt opgelegd. De resultaten van dit onderzoek spreken die veronderstelling volledig tegen.
De resultaten van de enquêtes die specifiek over Syrië gaan, brengen nog opmerkelijke tendensen aan het licht. Zo treedt er bijvoorbeeld een zekere antiwesterse houding op de voorgrond. Die houding wordt o.a. duidelijk via het aantal ondervraagden dat akkoord gaat met de stelling dat de opstand in Syrië een provocatie is van landen die hun positie in de regio willen versterken en Syrië willen verzwakken.
De rol van de Russische media
Bij het onderzoeken van de rol van de media valt op dat het Kremlin een heel eigen invulling geeft aan het begrip ‘persvrijheid’. Sinds het aantreden van Vladimir Poetin werden er meer dan 80 journalisten vermoord. Het is dan ook niet verwonderlijk dat slechts uitzonderingen hun rol van vierde macht daadwerkelijk durven opnemen en alternatieve opinies in hun verslaggeving verwerken. Ook wettelijk wordt alles in het werk gesteld om een klimaat te creëren waarin journalisten uit angst voor astronomisch boetes aan zelfcensuur doen. Daartegenover zien we een snel groeiende interesse van het Kremlin voor de media, als tool voor het verspreiden van hun visie.
Deductieve en inductieve framinganalyses van het artikelencorpus brachten opnieuw antiwesterse gevoelens aan het licht. De media portretteren het Westen als een oorlogszuchtige, manipulatieve en opportunistische verdediger van eigenbelang. Ook valt op dat de framing van moslimterrorisme in de Russische media verder gaat dan een loutere toepassing van de Tsjetsjeense problematiek op het conflict in Syrië.
De gevaren van een gedeelde ideologie
Wanneer we de vergelijking maken tussen de portrettering van moslimterrorisme in de Russische en Westerse verslaggeving, duidt dit beperkte onderzoek op bijzondere overeenkomsten. De wijze waarop moslimterroristen worden geframed stijgt duidelijk uit boven de culturele framing van een specifiek land of groep. Wanneer landen met een erg uiteenlopend beleid over een welbepaald thema eenzelfde argumentatiepatroon gaan gebruiken, is dat een opmerkelijk, maar tegelijk niet ongevaarlijk, gegeven. De toepassingen van ‘Traité de l’argumentation, la nouvelle rhétorique’ van onze landgenoten Chaïm Perelman en Lucie Olbrechts-Tyteca (1958) in de marketingwereld (bvb. Het concept van strategic altruism) leren ons dat het uitgaan van eenzelfde gedeelde standpunt bijzondere persuasieve voordelen biedt en kan leiden tot manipulatie. ________
Bibliografie
Bibliografie:
Benyaïch, B.(2013) ‘Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel’ Van Halewyck
Berger, P.L.,& Luckmann,T. (1966) ‘The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge’. New York: Anchor Books
Carragee, M., & Roefs,W. (2004) ‘The neglect of power in recent framing research.’ Journal of Communication, 54
Daucé, F., Désert M., Laruelle M., Le Huérou A. en Rousselet K. (2010 )‘Les usages pratiques du patriotism en Russie’ Questions de Recherche, 32
Entman, R.M. (1993) ‘Toward Clarification of a Fractured Paradigm’ Journal of communication 43.4; (2003)‘Cascading Activation: Contesting the White House's Frame After 9/11’, Political Communication 20.4
FCNM: Framework Convention for the Protection of National Minorities Russia’s Third Report to the FCNM Advisory Committee, 9 April 2010.
http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/minorities/3_FCNMdocs/PDF_3rd_SR_R…;.
Gamson, W.A. & Modigliani,A.(1989) ‘Media discourse and public opinion on nuclear power: A constructionist approach’, American Journal of Sociology, 95.1
Gamson, W.A. & Lash, K.E. (1983) ‘The political culture of social welfare policy’ in Spiro, S.E. & Yuchtman-Yaar (Eds.), evaluating the welfare state. Social and Political perspectives. New York: Academic Press
Hackett, R.A. en Ben Zhao, Y. (1998) ‘Sustaining democracy’ Political Literature Publishing
Kymlicka, W. (2007) ‘Multicultural Odysseys: Navigating the New International Politics of Diversity’ Oxford University Press.
Levada Research Centre, (2013) Общественное мнение, Ежегодник 2013 (jaarverslag 2013, publieke surveys) http://www.levada.ru/books/obshchestvennoe-mnenie-2013
Lynch, J., & McGoldrick, A. (2005) ‘Peace journalism’, Hawthorn Press
Maher,T.M., (2001) Framing: ‘An emerging paradigm or a phase of agenda setting’. In Reese, S.D., Gandy, O.H.. & Grant, A.E.,.(Eds) Framing public life. Perspectives on media and our understanding of the social world. Mahwah, NJ: Erlbaum
Malfliet, K. (2013) ‘De Russische Rokade’, Lannoo
McCombs, M.E., & Shaw, D.L. (1993) ‘The evolution of agenda-setting research: Twenty-five years in the marketplace of ideas’ Journal of Communication, 50.2
McGormick, A. (2006)‘War journalism and objectivity’, Conflict & Communication online, 5.2
MID (12/02/2013)‘Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation’, goedgekeurd door de President van de Russische Federatie V. Poetin
Miller, J. (10/01/2014) ‘The Masacre that wasn’t - A look at Russian media coverage of Adra’, a special project of the Institute of Modern Russia, The interpretor
Neuman, W.R.Just,M..R. & Crigler, A.A. (1992) ‘Common knowledge. News and the construction of political meaning’ Chicago: University of Chicago Press.
Parekh, B. (2006) ‘Rethinking Multiculturalism: Cultural Diversity and Political Theory’, .Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Perelman,C. & Olbrechts-Tyteca, L., (1958) ‘Traité de l'argumentation, la nouvelle rhétorique’
Prina, F. (2011)‘Homogenisation and the ‘New Russian Citizen’: A Road to Stability or Ethnic Tension?’ University College London. Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe, 10.1, 59-93
Philips, A.(2002) ‘Democracy and Difference’, Cambridge UK: Polity Press; (2007) ‘Multiculturalism Without Culture’, Princeton University Press.
Putin ,V. (11/9/2013)‘A Plea for Caution From Russia’ ,‘New York Times’
Reese, S.D. (2001)‘Framing Public Life: A Bridging Model for Media Research’, in S. D. Reese, O. H. J. Gandy and A. E. Grant (Eds) Framing Public Life.
Reese, S.D. & Lewis, S.C, (2009) ‘Framing the War on Terror, The internalization of policy in the US press’ Journalism, 10.6
Responsibility to protect, http://www.responsibilitytoprotect.org/files/Chart_R2P_11August.pdf
Van Gorp, B., (2006) ‘Framing asiel: indringers en slachtoffers in de pers’, Acco; (2007)‘The constructionist approach to framing: Bringing culture back in, Journal of communication ,57.1, 60-78
Van Reybrouck, D, ( 2013 )’Tegen verkiezingen’ De Bezige Bij
Vasiliev, A.A., (1935) ‘History of the byzantine empire’ (Volume 1, 1925 en Volume 2)
Verpoest, L., audiofile, gesprek van 6 maart 2014.
Sakwa, R., (2004) ‘Putin: Russia’s Choice’ London: Routledge.
Salikov, M., (2000) ‘The Rusian Federal system.Sub-national and Local Levels’ Working paper, Rutgers School of Law
Shevtsova, L., (07/01/2014)‘Putin’s Attempt to Recreate the Soviet Empire is Futile’ Financial Times,
Stalin, J., (1913) ‘Марксизм и национальный вопрос’ (Marxism and the National Question) Moscow: State
Taylor, C. (1992) ‘Multiculturalism and the ‘Politics of Recognition’: An Essay by Charles Taylor. Princeton University Press.
Trenin, D. (2013)‘The mythical alliance: Russia’s Syria Policy’ Carnegie Endowment for International Peace Centre, Moscow’
Webel, C.P. & Arnaldi, A. (2011) ‘The Ethics and Efficacy of the Global War on Terrorism: Fighting Terror with terror”, Palgrave Macmillan
Young, I.M. (1990), ‘Justice and the Politics of Difference’ Princeton University Press.
* De artikelen uit beide corpussen zijn niet in de bibliografie opgenomen, maar worden bij aanvang van de respectievelijke corpussen in deze bijlagen, gedetailleerd weergegeven.
Filmografie:
Birk Pedersen, L. (2012) ‘Putin’s Kiss’
Eisenstein, S. (1944) ‘Ivan Grozny’ Mosfilm
Hermans, H. , Morat M. (2013) “Justice for Sergey”.
Mikhalkov, N. (1998) ‘Сибирский цирюльник’ ‘The Barber of Siberia’
2. Corpus Hoofdstuk 3 ‘Russisch corpus’
Inhoud:
Artikel 1 17/06/2013 Russia Duped Kerry on Syria The Moscow Times
Artikel 2 02/07/2013 Whose dollars fund Syrian war? Pravda.ru
Artikel 3 16/07/2013 Syria: War crimes by terrorist FSA Pravda.r
Artikel 4 26/08/2013 Bashar al-Assad: «All contracts signed with Russia are
implemented» Izvestia
Artikel 5 28/08/2013 Hagel: U.S. Military Stands Ready to Strike Syria
The Moscow Times
Artikel 6 30/08/2013 Invasion of Syria: Countdown begins now Pravda.ru
Artikel 7 30/08/2013 Before bombing Syria, Consider this The St. Petersburg Times
Artikel 8 30/08/2013 Moscow 'Working Hard' to Prevent Use of Force Against Syria
Ria Novesty
Artikel 9 03/09/2013 Calm before the Syrian storm The St. Petersburg Times
Artikel 10 02/09/2013 U.S. Says It Has Proof of Gas Attack in Syria
Artikel 11 06/09/2013 World Leaders Fail to Find Consensus on Syria at G20 The
Moscow Times
Artikel 12 06/09/2013 U.S. House Speaker Snubs Russian Delegation The Moscow
Times
Artikel 13 09/09/2013 Obama Appeals for Backing to Hit Syria, Europeans Urge Delay
The Moscow Times
Artikel 14 09/09/2013 Syria shows rebirth and legitimization of fascism in the West
Pravda.ru
Artikel 15 13/09/2013 Putin Relishes Role as Syria Peacemaker The Moscow Times
Artikel 16 29/09/2013 Russia Sees Victory in UN Syria Resolution The Moscow Times
Artikel 17 30/12/2013 Terrorists in Syria play soccer with heads of civilians Pravda.ru
Artikel 18 02/01/2014 Syria: Who is the west supporting? Pravda.ru
Artikel 19 21/01/2014 Syria and the West's stupidity Pravda.ru
Artikel 20 28/01/2014 Syrian conversations: How little the west knows about Syria
Pravda.ru
3. Corpus hoofdstuk 4 ‘Westers corpus’
Inhoud:
Artikel 1 17/04/2014 Image Shows Dzhokhar Tsarnaev’s Last Message Before
Arrest, abcnews.go.com
Artikel 2 15/04/2014 Could the Boston Bombers Have Been Stopped, abcnews.go.com
Artikel 3 07/06/2013 Vlamingen helpen bij onthoofding in Syrië, De Standaard
Artikel 4 17/04/2013 Vlaamse Syrië strijders betrokken bij onthoofding, HLN.be
Artikel 5 25/05/2013 Franse militair in nek gestoken in Parijs, Nu.nl
Artikel 6 31/05/2013 Islamic convert charged with attempting to kill French soldier, The Telegraph
Artikel 7 25/05/2013 Un militair poignardé à la gorge, Paris Match
Artikel 8 29/05/2013 Militair poignardé à Paris: l’agresseur aurait des liens avec
l’islam radical, www.lesoir.be
Artikel 9 22/05/2013 Man in Londen vermoord met kapmes – ‘sterke aanwijzingen
terreurdaad’, NRC Handelsblad
Artikel 10 03/06/2013 Moordenaar van Lee Rigby neemt Koran mee naar rechtszaal,
Nieuwsblad.be
