De Russische verslaggeving over het Syrische conflict

Griet
Leyers

Eigenzinnig Rusland

Sinds de val van de Berlijnse muur waren de relaties tussen het Westen en Rusland relatief rustig en voorzichtig positief. Door haar recente houding in conflictgebieden als Irak, Syrië en Oekraïne heeft Rusland zich echter de woede en het onbegrip van de Westerse politieke wereld op de hals gehaald en lijkt een tweede koude oorlog dichterbij dan ooit.

Vanuit mijn perspectief als afstuderende journaliste wou ik via de Russische media meer inzicht krijgen in die betwiste Russische buitenlandpolitiek en meerbepaald de Russische houding ten opzichte van Syrië. Want ook al gaan de media vaak niet verder dan de waan van de dag, ze zijn en blijven de weerspiegeling van een cultuur, in dit geval, een reflectie van de denkwijze van het Russische lezerspubliek.

Om te onderzoeken in welke mate de Russische media zich al dan niet kritisch uitspreken over het beleid van de Russische regering ten opzichte van Syrië, was het belangrijk om allereerst deze houding duidelijk te specificeren. Vervolgens moest worden nagegaan of de Russische bevolking deze houding steunt en welke rol de Russische media spelen in die eventuele steun.

Aan de hand van deze drie onderzoeksvragen en gewapend met honderden pagina’s recente enquêteresultaten van de erkende Russische onderzoekscentra VCIOM en Levada  probeert deze scriptie een algemeen, maar tegelijk zo diepgaand mogelijk beeld te scheppen van de vele facetten en bouwstenen achter de Russische houding in Syrië.

Cruciaal in deze zoektocht was het formuleren van enkele verifieerbare en door academici gedragen stellingen, die als basis konden dienen voor verder onderzoek binnen de drie onderzoeksvragen. Aan de hand van het wetenschappelijk artikel ‘The mythical alliance: Russia’s Syria Policy ‘ van Dimitri Trenin, vooraanstaand onderzoeker en hoofd van het ‘Carnegie Endowment for International Peace Centre, Moscow’  was het mogelijk om vier speerpunten te selecteren die als een rode draad door deze scriptie lopen.

Een raadsel verpakt in een mysterie en omringd door een enigma

Zo omschreef  Winston Churchill Rusland. In ‘A plea for caution from Russia’ dat op 11 september 2013  verscheen in de NY Times  probeerde de Russische president zijn beleid inzake Syrië ten opzichte van de Amerikaanse bevolking nog te verdedigen en te verduidelijken, maar tevergeefs. Het water bleek te diep. Het onbegrip en de onverenigbare visies van Rusland en het Westen komen ook duidelijk terug in de vier speerpunten van deze scriptie. Het eerste speerpunt gaat uit van Ruslands wens om een duidelijke en onveranderlijke positie in te nemen. Een positie die bij voorkeur haaks staat op die van het Westen. Hierdoor probeert Rusland zich opnieuw te profileren als ‘grote natie’.  Een tweede speerpunt onderzoekt Ruslands eigenzinnige concept van ‘World order’ , dat gekenmerkt wordt door een non-interventie politiek. In het derde speerpunt zien we Rusland als ‘stabilizing force’. Rusland als een conservatieve burcht, die een pragmatische aanpak van traditie en procedure verkiest boven ideologie en emotie. In het laatste speerpunt zien we hoe Rusland de Arabische lente voorstelt als een islamistische revolutie. Op basis van deze stelling werd een laatste en vierde onderzoeksvraag  geformuleerd, die dieper ingaat op de framing van moslimextremisme.

Dit onderzoek heeft via analyse van de speerpunten heel duidelijk bevestigd dat de Russische houding ten opzichte van Syrië geworteld zit  in de Russische cultuur en geschiedenis. In zekere zin maakt dat de Russische eigenzinnigheid zelfs vrij voorspelbaar.

Gedragen door het volk

De enquêteresultaten tonen een duidelijk verschil tussen de eerder pro-Poetin mening van de bewoners van Moskou en Sint Petersburg en de andere steden en provincies. Ook valt op dat vaak een aanzienlijk aandeel van de bevraagde bevolking het moeilijk heeft om zich uit te spreken. Desondanks bevestigen de verzamelde onderzoeksdata duidelijk de stelling dat  het Russisch beleid ten opzichte van Syrië gedragen wordt door de meerderheid van het Russische volk. Dit resultaat is opmerkelijk omdat we er in het Westen vaak vanuit gaan dat de Russische publieke opinie van hoger hand wordt opgelegd. De resultaten van dit onderzoek spreken die veronderstelling volledig tegen.

De resultaten van de enquêtes die specifiek over Syrië gaan, brengen nog opmerkelijke tendensen aan het licht. Zo treedt er bijvoorbeeld een zekere antiwesterse houding op de voorgrond. Die houding wordt  o.a. duidelijk via het aantal ondervraagden dat akkoord gaat met de stelling dat de opstand in Syrië een provocatie is van landen die hun positie in de regio willen versterken en Syrië willen verzwakken.

De rol van de Russische media

Bij het onderzoeken van de rol van de media valt op dat het Kremlin een heel eigen invulling geeft aan het begrip ‘persvrijheid’. Sinds het aantreden van Vladimir Poetin werden er meer dan 80 journalisten vermoord. Het is dan ook niet verwonderlijk dat slechts uitzonderingen hun rol van vierde macht daadwerkelijk durven opnemen en alternatieve opinies in hun verslaggeving verwerken. Ook wettelijk wordt alles in het werk gesteld om een klimaat te creëren waarin journalisten uit angst voor astronomisch boetes aan zelfcensuur doen. Daartegenover zien we een snel groeiende interesse van het Kremlin voor de media, als tool voor het verspreiden van hun visie.

Deductieve en inductieve framinganalyses van het artikelencorpus brachten opnieuw antiwesterse gevoelens aan het licht. De media portretteren het Westen als een oorlogszuchtige, manipulatieve en opportunistische verdediger van eigenbelang. Ook valt op dat de framing van moslimterrorisme in de Russische media verder gaat dan een loutere toepassing van de Tsjetsjeense problematiek op het conflict in Syrië.

De gevaren van een gedeelde ideologie

Wanneer we de vergelijking maken tussen de portrettering van moslimterrorisme  in de Russische en Westerse verslaggeving, duidt dit beperkte onderzoek op bijzondere overeenkomsten. De wijze waarop moslimterroristen worden geframed stijgt duidelijk uit boven de culturele framing van een specifiek land of groep. Wanneer landen met een erg uiteenlopend beleid over een welbepaald thema eenzelfde argumentatiepatroon gaan gebruiken, is dat een opmerkelijk, maar tegelijk niet ongevaarlijk, gegeven. De toepassingen van ‘Traité de l’argumentation, la nouvelle rhétorique’ van onze landgenoten Chaïm Perelman en Lucie Olbrechts-Tyteca (1958) in de marketingwereld (bvb. Het concept van strategic altruism) leren ons dat het uitgaan van eenzelfde gedeelde standpunt bijzondere persuasieve voordelen biedt en kan leiden tot manipulatie. ________

Bibliografie

Bibliografie:

 

Benyaïch, B.(2013) ‘Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel’ Van Halewyck

Berger, P.L.,& Luckmann,T. (1966) ‘The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge’. New York: Anchor Books

Carragee, M., & Roefs,W. (2004) ‘The neglect of power in recent framing research.’ Journal of Communication, 54

Daucé, F., Désert M., Laruelle M., Le Huérou A. en  Rousselet K. (2010 )‘Les usages pratiques du patriotism en Russie’ Questions de Recherche, 32

 

Entman, R.M. (1993) Toward Clarification of a Fractured Paradigm’ Journal of communication 43.4; (2003)‘Cascading Activation: Contesting the White House's Frame After 9/11’, Political Communication 20.4

 

FCNM: Framework Convention for the Protection of National Minorities Russia’s Third Report to the FCNM Advisory Committee, 9 April 2010.

http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/minorities/3_FCNMdocs/PDF_3rd_SR_R…;.

Gamson, W.A. & Modigliani,A.(1989) ‘Media discourse and public opinion on nuclear power: A constructionist approach’, American Journal of Sociology, 95.1

Gamson, W.A. &  Lash, K.E. (1983) ‘The political culture of social welfare policy’ in Spiro, S.E.  & Yuchtman-Yaar (Eds.), evaluating the welfare state. Social and Political perspectives. New York: Academic Press

Hackett, R.A. en Ben Zhao, Y. (1998) ‘Sustaining democracy’ Political Literature Publishing

Kymlicka, W. (2007) ‘Multicultural Odysseys: Navigating the New International Politics of Diversity’  Oxford University Press.

Levada Research Centre, (2013) Общественное мнение, Ежегодник 2013 (jaarverslag 2013, publieke surveys) http://www.levada.ru/books/obshchestvennoe-mnenie-2013

Lynch, J., & McGoldrick, A. (2005) ‘Peace journalism’, Hawthorn Press

Maher,T.M., (2001) Framing: ‘An emerging paradigm or a phase of agenda setting’. In Reese, S.D., Gandy, O.H.. & Grant, A.E.,.(Eds) Framing public life. Perspectives on media and our understanding of the social world. Mahwah, NJ: Erlbaum

 

Malfliet, K. (2013) ‘De Russische Rokade’, Lannoo

 

McCombs, M.E., & Shaw, D.L. (1993) ‘The evolution of agenda-setting research: Twenty-five years in the marketplace of ideas’ Journal of Communication, 50.2

 

McGormick, A. (2006)‘War journalism and objectivity’, Conflict & Communication online, 5.2

 

MID (12/02/2013)‘Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation’, goedgekeurd door de President van de  Russische Federatie V. Poetin

 

Miller, J. (10/01/2014) ‘The Masacre that wasn’t - A look at Russian media coverage of Adra’, a special project of  the Institute of Modern Russia,  The interpretor

 

Neuman, W.R.Just,M..R. &  Crigler, A.A. (1992) ‘Common knowledge. News and the construction of political meaning’  Chicago: University of Chicago Press.

 

Parekh, B. (2006) ‘Rethinking Multiculturalism: Cultural Diversity and Political Theory’, .Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Perelman,C. & Olbrechts-Tyteca, L., (1958) ‘Traité de l'argumentation, la nouvelle rhétorique’

Prina, F. (2011)‘Homogenisation and the ‘New Russian Citizen’: A Road to Stability or Ethnic Tension?’ University College London. Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe, 10.1, 59-93

Philips, A.(2002) ‘Democracy and Difference’, Cambridge UK: Polity Press; (2007) ‘Multiculturalism Without Culture’, Princeton University Press.

Putin ,V. (11/9/2013)‘A Plea for Caution From Russia’ ,‘New York Times’

Reese, S.D. (2001)‘Framing Public Life: A Bridging Model for Media Research’, in S. D. Reese, O. H. J. Gandy and A. E. Grant (Eds) Framing Public Life.

 

Reese, S.D. & Lewis, S.C, (2009) ‘Framing the War on Terror, The internalization of policy in the US press’ Journalism, 10.6

 

Responsibility to protect,  http://www.responsibilitytoprotect.org/files/Chart_R2P_11August.pdf

 

Van Gorp, B., (2006) ‘Framing asiel: indringers en slachtoffers in de pers’, Acco; (2007)‘The constructionist approach to framing: Bringing culture back in, Journal of communication ,57.1, 60-78

Van Reybrouck, D, ( 2013  )’Tegen verkiezingen’ De Bezige Bij

Vasiliev, A.A., (1935) ‘History of the byzantine empire’ (Volume 1, 1925 en Volume 2)

Verpoest, L., audiofile, gesprek van 6 maart 2014.

Sakwa, R., (2004) ‘Putin: Russia’s Choice’ London: Routledge.

Salikov, M., (2000) ‘The Rusian Federal system.Sub-national and Local Levels’ Working paper, Rutgers School of Law

Shevtsova, L., (07/01/2014)‘Putin’s Attempt to Recreate the Soviet Empire is Futile’ Financial Times,

Stalin, J., (1913) ‘Марксизм и национальный вопрос’ (Marxism and the National Question) Moscow: State

Taylor, C. (1992) ‘Multiculturalism and the ‘Politics of Recognition’: An Essay by Charles Taylor. Princeton University Press.

Trenin, D. (2013)‘The mythical alliance: Russia’s Syria Policy’ Carnegie Endowment for International Peace Centre, Moscow’

Webel, C.P. & Arnaldi, A. (2011) ‘The Ethics and Efficacy of the Global War on Terrorism: Fighting Terror with terror”, Palgrave Macmillan

 

Young, I.M. (1990), ‘Justice and the Politics of Difference’ Princeton University Press.

* De artikelen uit beide corpussen zijn niet in de bibliografie opgenomen, maar worden bij aanvang van de respectievelijke corpussen in deze bijlagen, gedetailleerd weergegeven.

Filmografie:

 

Birk Pedersen, L. (2012) ‘Putin’s Kiss’

Eisenstein, S. (1944)  ‘Ivan Grozny’ Mosfilm

Hermans, H. , Morat M. (2013) “Justice for Sergey”.

 

Mikhalkov, N. (1998) ‘Сибирский цирюльник’ ‘The Barber of Siberia’

 

 

2. Corpus Hoofdstuk 3 ‘Russisch corpus’

 

Inhoud:

 

Artikel 1         17/06/2013      Russia Duped Kerry on Syria    The Moscow Times

Artikel 2         02/07/2013      Whose dollars fund Syrian war?    Pravda.ru

Artikel 3         16/07/2013      Syria: War crimes by terrorist FSA    Pravda.r

Artikel 4         26/08/2013      Bashar al-Assad: «All contracts signed with Russia are

                                               implemented»  Izvestia

Artikel 5         28/08/2013      Hagel: U.S. Military Stands Ready to Strike Syria

The Moscow Times

Artikel 6         30/08/2013      Invasion of Syria: Countdown begins now Pravda.ru

Artikel 7         30/08/2013      Before bombing Syria, Consider this     The St. Petersburg Times

Artikel 8         30/08/2013      Moscow 'Working Hard' to Prevent Use of Force Against Syria

                                               Ria Novesty

Artikel 9         03/09/2013      Calm before the Syrian storm    The St. Petersburg Times

Artikel 10       02/09/2013      U.S. Says It Has Proof of Gas Attack in Syria

Artikel 11       06/09/2013      World Leaders Fail to Find Consensus on Syria at G20  The

                                               Moscow Times

Artikel 12       06/09/2013      U.S. House Speaker Snubs Russian Delegation   The Moscow

                                               Times

Artikel 13       09/09/2013      Obama Appeals for Backing to Hit Syria, Europeans Urge Delay

                                               The Moscow Times   

Artikel 14       09/09/2013      Syria shows rebirth and legitimization of fascism in the West

                                               Pravda.ru

Artikel 15       13/09/2013      Putin Relishes Role as Syria Peacemaker  The Moscow Times

Artikel 16       29/09/2013      Russia Sees Victory in UN Syria Resolution The Moscow Times

Artikel 17       30/12/2013      Terrorists in Syria play soccer with heads of civilians  Pravda.ru

Artikel 18       02/01/2014      Syria: Who is the west supporting?  Pravda.ru

Artikel 19       21/01/2014      Syria and the West's stupidity              Pravda.ru

Artikel 20       28/01/2014      Syrian conversations: How little the west knows about Syria

Pravda.ru

3. Corpus hoofdstuk 4  ‘Westers corpus’

Inhoud:

 

Artikel 1         17/04/2014      Image Shows Dzhokhar Tsarnaev’s Last Message Before

                                               Arrest, abcnews.go.com                                                                 

Artikel 2         15/04/2014      Could the Boston Bombers Have Been Stopped, abcnews.go.com

Artikel 3         07/06/2013      Vlamingen helpen bij onthoofding in Syrië, De Standaard

Artikel 4         17/04/2013      Vlaamse Syrië strijders betrokken bij onthoofding, HLN.be

Artikel 5         25/05/2013      Franse militair in nek gestoken in Parijs, Nu.nl

Artikel 6         31/05/2013      Islamic convert charged with attempting to kill French soldier,                                        The Telegraph

Artikel 7         25/05/2013      Un militair poignardé à la gorge, Paris Match

Artikel 8         29/05/2013      Militair poignardé à Paris: l’agresseur aurait des liens avec

                                               l’islam radical, www.lesoir.be

Artikel 9         22/05/2013      Man in Londen vermoord met kapmes – ‘sterke aanwijzingen

terreurdaad’, NRC Handelsblad

Artikel 10       03/06/2013      Moordenaar van Lee Rigby neemt Koran mee naar rechtszaal,

                                               Nieuwsblad.be

 

 

 

 

Download scriptie (2.43 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2014