Defensieve en domestieke architectuur in Zuidoost-Arabië in de IJzertijd: een overzicht en een analyse

Laurence
Van Goethem

Wonen in de IJzertijd (1350-300 v.C.) in Zuidoost-Arabië

Tegenwoordig voeren energiezuinige woningen met een geschikt EPC-attest (energieprestatiecertificaat) en een gegarandeerde geringe ecologische voetafdruk de boventoon op de woningmarkt in Vlaanderen. Een ‘beetje’ huis beantwoordt daarbij aan bovenstaande idealen en de consument ziet dit het liefst verwezenlijkt worden met hoogwaardige natuurlijke materialen. Daarnaast zijn ook een gunstige inplanting, uitzicht en aanzicht al van even groot belang. Het leeuwendeel van die woningmarkt bestaat uit eengezinswoningen en singlesappartementen. Het spreekt echter voor zich dat deze normen eerder erg modern zijn en gedurende de oudheid of elders ter wereld helemaal niet van belang waren. De vraag is dan natuurlijk hoe er wél gebouwd en gewoond werd?

Centraal in deze scriptie staat de IJzertijdperiode (1350-300 v.C.) in Zuidoost-Arabië. Een woestijnregio die het huidige Sultanaat van Oman en de zeven Verenigde Arabische Emiraten beslaat. Lang werd verondersteld dat de bevolking gedurende deze periode een nomadisch bestaan leidde en dat hun woningen enkel bestonden uit hutjes in vergankelijk materiaal. Archeologische opgravingen sinds de jaren 1950’ nuanceren dit beeld enigszins. Niet alleen werden op alvast enkele plaatsen op dit schiereiland bescheiden tempels en woningen ontdekt, ook kwam een vernuftig waterbevoorradingssysteem aan het licht. Dit waterverdelingssysteem, de zogenaamde aflaj geheten, bestond uit ondergronds uitgegraven kanalen die water aftapten van watervoerende lagen aan de rand van het gebergte. De vondst van dit soort waterbevoorrading ontkracht een nomadisch bestaan. Permanente controle en onderhoud zijn immers noodzakelijk om zo’n systeem operationeel te houden.

Het onderzoek naar IJzertijdarchitectuur is uitgevoerd op drie niveaus. Eerst en vooral werd op een macroniveau gekeken waar archeologische sites gelokaliseerd zijn op het schiereiland. Over hoeveel nederzettingen gaat het? En zijn er belangrijke gemeenschappelijke kenmerken waar te nemen? Een tweede luik spitst zich toe op een morfologische analyse. Zijn er verschillende types van woningen te onderscheiden? En zo ja, over wat voor soort woningen gaat het hier? Wat zijn de belangrijkste verschillen? In een laatste luik staat een technische analyse centraal. Meer bepaald wordt er gepeild naar de gebruikte bouwmaterialen en de constructiemethoden.

Uit een geografische analyse blijken er zowel dorpen langs de kust aanwezig, als in het gebergte, alsook in het tussenliggende woestijngebied. Het meest opvallende is wellicht dat dorpen uit uitgestrekte clusters bestaan, waar compartimentering van bijvoorbeeld residentiële en industriële zones opvalt. Op het merendeel van de sites zijn bovendien restanten van erg intensief benutte dadelpalmplantages waar te nemen. Bijkomend paleobotanisch onderzoek toont aan dat deze plantages vaak al in 3000 v.C. in gebruik werden genomen. Of er sprake is van een zekere hiërarchie tussen de sites onderling is onduidelijk, maar dit is zeker niet uitgesloten.

De morfologische analyse toont aan dat dorpen in het gebergte uit versterkte vestingen bestaan waarrond of waarin werd gewoond. De huizen in het gebergte beschikken over een vrijstaande rechthoekige stenen fundering. Over de bovenbouw en indeling is nagenoeg niets gekend. In het woestijngebied betreft het hoofdzakelijk onverdedigde dorpen met een open aanzicht en vrijstaande woningen. Aan de kust zijn woonzones op te merken rond een bescheiden verdedigde dorpskern. In geheel Zuidoost-Arabië wordt er in de land- en tuinbouwzones gewoond in zogenaamde barasti’s. Dit zijn typische hutjes opgetrokken in dadelpalmhout, waarvan tegenwoordig nog etnografische parallellen aanwezig zijn op het Omaans schiereiland. In de woestijnvlakte domineren vrijstaande huizen uit ongebakken leemtegel het uitzicht. Deze hebben een vierkantig tot rechthoekig grondplan met binnenshuis een centrale open koer. Ze hebben enkel een gelijkvloerse verdieping. De bewoonbare oppervlakte van de huizen varieert enorm. De hutjes zijn eenkamerwoningen en lijken niet bedoeld voor permanent gebruik. De leemtegelwoningen bestaan uit twee types. Een eerste type beschikt over drie lange smalle kamers en lijkt gebruikt te zijn als eengezinswoning, een ander type beschikt over meerdere gescheiden compartimenten met telkens een aparte toegang, waardoor verondersteld wordt dat dit type woning door meerdere gezinnen of familieleden gedeeld werd. Eventueel speelde sociale status ook een rol in de grootte van de woningen. Dit is echter niet helemaal zeker.

Uit een technische analyse blijkt dat er doorgaans enkel met lokaal beschikbare grondstoffen gebouwd werd. In het gebergte werden woningen en forten overwegend in steen opgetrokken. In de woestijn werd grind en zand met water gebruikt om ongebakken leemtegels te vervaardigen, waarmee vervolgens gebouwd werd. Aan de kust werd een combinatie van deze twee gebruikt. steen, een weinig terracotta, hout en palmbladeren werden voor de afwerking gebruikt, zoals bedaking bijvoorbeeld. De nauwkeurig getrokken funderingen van de versterkingsmuren bewijzen dat de IJzertijdbevolking over een gedegen bouwkennis beschikte. Ook sporen van kleine ramen afgewerkt met een stenen omlijsting of houten balkjes in de leemtegelmuren illustreren hoe koeling binnenshuis verzekerd werd in een droog en heet klimaat. De barastihutten, waarvan de wanden opgebouwd zijn uit gevlochten dadelpalmbladeren en kreupelhout, worden vandaag nog met vochtige doeken uitgerust om zo een optimale ventilatie en natuurlijke airconditioning te garanderen. Het is niet enkel vanuit archeologisch oogpunt dat er onderzoek wordt uitgevoerd naar deze vroege woonvormen. Ook vanuit de moderne ‘groenere’ vernacular architecture wordt bestudeerd hoe men met natuurlijke materialen dichter bij de natuur bouwt, zonder in te boeten aan modern wooncomfort en toch een kleinere ecologische voetafdruk te realiseren. De studie naar woningen uit de oudheid biedt hierbij een belangrijk aanknopingspunt.

Bibliografie

Bibliografie:

Avanzini A., 2010. Introduction. Eastern Arabia and the ancient South Arabian kingdoms at the beginning of the first millennium, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium B.C., Arabia Antica 6, Rome: l’Erma di Bretschneider, 9-13.

Avanzini A. en Phillips C., 2010. An outline of recent discoveries at Salut in the sultanate of Oman, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium B.C.; Arabia Antica 6, Rome: l’Erma di Bretschneider, 93-108.

Barbanes E., 2000. Domestic and Defensive Architecture on the Yemen Plateau: eighth  century BCE- sixth Century BE, Arabian archaeology and epigraphy 11, 207-222.

Barker D., 2002. Wadi Suq and Iron Age period ceramics from Sharm, Fujairah (U.A.E.), Arabian Archaeology and Epigraphy 13, 1-94.

Beech M., Hogarth P. en Phillips C., 2008. Zooarchaeological Evidence for Trade in Marine Resources, British Archaeological Reports International Series 1826, 329-335.

Bellini C., Condoluci C., Giachi G., Gonelli T. en Mariotti Lippi M., 2011. Interpretative scenarios emerging from plant micro- and macroremains in the Iron Age site of Salut, Sultanate of Oman, Journal of Archaeological Science 38, 2775-2789.

Benoist A., 1998. Rumeilah, Abu-Dhabi (E.A.U.), In : Mouton M. en Carrez F., (Eds.), 1998. Assemblages céramiques des sites de l’Age du Fer de la péninsule d’Oman, Lyon: Maison de l’orient méditerranéen: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 1, CDRom.

Benoist A., 2002. Quelques réflexions à propos de l’utilisation des céramiques dans la péninsule d’Oman au cours de l’Age du Fer (1350-300 av. J.-C.), Paléorient 27/1, 45-67.

Benoist A., 2005. Excavations at Bithnah – Fujairah. First and second seasons, in : Hellyer P. en Ziolkowski M. (eds.), Emirates Heritage vol.I. Proceedings of the First Annual Symposium on recent Paleontological and Archaeological discoveries in the Emirates, Al Aïn, 70-87.

Benoist A., 2007. An Iron Age snake cult in the Oman Peninsula: evidence from Bithnah (Emirate of Fujairah), Arabian Archaeology and Epigraphy 18, 34-54.

Benoist A., 2008. The Iron Age culture in the United Arab Emirates, between 100 BC and 250 BC, Bulletin of Archaeology 29 (Kanazawa University), 31-41.

Benoist A., 2010. Authority and religion in eastern Arabia during the Iron Age (1150-250 BC), in : Avanzini L. (ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium BC, Arabia Antica 6, Rome: L’Erma di Bretschneider,, 109-141.

Benoist A., 2013(a). Le Fer I-II ou “Fer Ancien”, in: Benoist A. (Ed.), 2013. La vallée de Bithnah au cours de l’Age du Fer, British Archaeological Report International Series 2510, 18-33.

Benoist A., 2013(b). Sites de la vallée de Bithnah, in: Benoist A. (Ed.), 2013. La vallée de Bithnah au cours de l’Age du Fer, British Archaeological Report International Series 2510, 303-336.

Benoist A. en Bernard V., 2013. Les Allentours de la forteresse, in: Benoist A. (Ed.), 2013. La vallée de Bithnah au cours de l’Age du Fer, British Archaeological Report International Series 2510, 80-86.

Benoist A., Bernard V., Brunet O., en Hamel A., 2012(a). The Iron Age occupation in Masafi: report on two seasons of excavation, in: Potts D. en Hellyer P. (eds.), 2012. Fifty years of Emirates Archaeology, Londen, Dubai, Abu Dhabi: Motivate Publishing: 148-161.

Benoist A., Bernard V., Charbonnier J., Goy J., Hamel A. en Sagory T., 2012(b). Une occupation de l’Age du Fer à Masafi, Travaux récents de la Mission Archéologique Française aux E.A.U. dans l’Émirat de Fujairah, Chroniques yéménites 17, 27 pp.

Benoist A, Bernard V., Hamel A., Saint-Genez F., Schiettecatte J. en Skorupka M., 2004. L’Age du Fer à Bithnah (Emirat de Fujairah) : campagnes 2001-2002, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 34, 17-34.

Benoist A., Bernard V., Ohnenstetter M., Ploquin A., Saint-Genez F., en Schiettecatte J., 2003. French Archaeological Mission in Fujairah 2001 : First campaign at Bithnah, CNRS, Maison de l’Orient, Lyon / Maison de l’Archéologie et de l’Ethnologie, Nanterre.

Benoist A, Bernard V., Schiettecatte J. en Skorupka M., 2013. Architecture et stratigraphie de Bithnah-24, in: Benoist A. (Ed.), 2013. La vallée de Bithnah au cours de l’Age du Fer, British Archaeological Report International Series 2510, 34-54.

Benoist A., Colson M., Dalongeville R. en Eliès S., 2002. Archaeological investigations in Fujairah 2000: a preliminary report, CNRS, Maison de l’Orient, Lyon / Maison de l’Archéologie et de l’Ethnologie, Nanterre.

Benoist A. en Corboud P., 1998. Husn Madhab, Fujeirah (E.A.U.), In : Mouton M. en Carrez F., (Eds.), 1998. Assemblages céramiques des sites de l’Age du Fer de la péninsule d’Oman, Lyon: Maison de l’orient méditerranéen: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 1, CDRom.

Benoist A, Córdoba Zoilo J.M. en Mouton M., 1997. The Iron Age in Al-Madam (Sharjah, UAE): some notes on three seasons of work, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 27, 59-73.

Benoist A en Méry S., 2012. Initial results from the programme of petrographic analysis of Iron Age pottery from the United Arab Emirates, Arabian Archaeology and Epigraphy 23, 70-91.

Benoist A. en Mouton M., 1994(a). L’Âge du Fer dans la plaine d’Al-Madam (Sharjah, EAU): prospection et fouilles récentes, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 24, 1-12.

Benoist A. en  Mouton M., 1994(b). Archaeological investigations in the Al-Madam area, in: Benoist A., Mouton M. (Ed.), 1994. Archaeological surveys and excavations in the Shajah Emirate, 1993 and 1994. A Seventh Interim Report, 36-41.

Benoist A., Pillault S. en Skorupka M., 2011. Rituels associés au symbole du serpent en Arabie orientale au cours de l’Age du Fer (1200-300 avant J.-C.): l’exemple de Bithnah (Émirat de Fujairah), in: Robin C.J. en Sachet I., Dieux et Déesses d’Arabie, images et représentations. Compte rendu de la table ronde tenue au Collège de France les 2 et 3 octobre 2007, 211-259.

Blau S., Denham T., Magee P., Biggins A., Robinson J. en Jasim S., 2000. Seeing through the dunes: geophysical investigations at Muweilah, an Iron Age site in the United Arab Emirates, Journal of Field Archaeology 27/2, 117-129.

Blechschmidt I., Matter A., Preusser F. en Rieke-Zapp. D., 2009. Monsoon triggered formation of Quaternary alluvial megafans in the interior of Oman, Geomorphology 110, 128-139.

Boucharlat R., 1992. Note on an Iron Age hill-settlement at Jabal Buhais, in: Boucharlat R., (Ed.), Archaeological Surveys and excavations in the Sharjah Emirate, 1990 and 1992, a Sixth interim report, Lyon: Maison de l’Orient, 19-20.

 

Boucharlat R., 2001. Les galeries de captage dans la peninsula d’Oman au premier millénaire avant J.-C: questions sur leurs relations avec les galleries du plateau iranien, in: Priant P. (Ed.), Qanâts et canalisations souterraines en Iran, en égypte et en Grèce, Persika 2, 157-183.

 

Boucharlat R., 2003. Iron Age Water-draining Galleries and the Iranian ‘Qanat’, in: Potts D., Al Naboodah H. en Hellyer P., Proceedings of the first international conference on the archaeology of the U.A.E., Trident Press Ltd, 162-172.

 

Boucharlat R. en Lombard P., 1983. L'Age du fer dans l'oasis d'Al Ain: deux saisons de fouilles à Rumeilah, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 13, 3-17.

Boucharlat R. en Lombard P., 1984. Fouilles de Rumeilah (oasis d’Al Aïn, E.A.U.), résumé, in: Boucharlat R. en Salles J. F. (Eds.), 1984. Arabie orientale, Mésopotamie et Iran Meridional de l’Age du Fer au début de la période islamique, Parijs, 237-239.

Boucharlat R. en Lombard P., 1985. The Oasis of Al Ain in the Iron Age: Excavations at Rumeilah 1981-1983, Survey at Hili 14, Archaeology in the United Arab Emirates 4, 44-73.

Boucharlat R. en Lombard P., 2001(a). Hili 14, Abu-Dhabi (U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 124-133.

Boucharlat R. en Lombard P., 2001(b). Le bâtiment G de Rumeilah: Remarques sur les salles à poteaux de l’Age du Fer en Péninsule d’Oman, Iranica Antiqua 36, 213-238.

Boucharlat R. en Lombard P., 2001(c). Le site de Rumeilah (oasis d’al-Ain, E.A.U..), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age ageesites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 250-280.

Breton J. F., 1994. Les fortifications d’Arabie méridionale du 7e au 1er siècle avant notre ère, Archäologische Berichte Aus dem Yemen Band 8, Mainz : Philipp Von Zabern, 1-203.

Brunner U., 1997. Geography and human settlement in ancient southern Arabia, Arabian Archaeology and Epigraphy 8, 190-202.

Brook en al-Houqani H., 2006. Current staus of aflaj in the al Ain area, United Arab Emirates, Water Resources Management Plan for Abu Dhabi Emirate, Abu Dhabi: environment agency, 1-27.

Carbó A., Córdoba Zoilo J.M., Muñoz A. en Ramos P., 2000. Retrieving the life of the Iron Age Archaeological excavations and geophysical survey at Al-Madam (U.A.E., Sharjah), Impressions after the 1999 campaign, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 30, 61-68.

Cardi de B., 1984. Survey in Ras al-Khaimah, U.A.E., in: Boucharlat R. en Salles J. F. (Eds.), 1984. Arabie orientale, Mésopotamie et Iran Meridional de l’Age du Fer au début de la période islamique, Parijs, 201-215.

Cardi de B., 2001. Raha, Wadi al-Qawr (Ras al-Khaimah, U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 231-236.

Cardi de B., Kennet D. en Stocks R.L., 1994. Five thousand years of settlement at Khatt, UAE, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 24, 35-95.

 

Casana J., Herrmann J. T. en Qandil H. S., 2009. Settlement history in the eastern Rub al-Khali: Preliminary Report of the Dubai Desert Survey (2006-2007), Arabian Archaeology and Epigraphy 20, 30-45.

 

Cerro del C., 2012(a). La construcción de un poblado. El uso del agua y las materias primas en al Madam (Sharjah, EAU), Isimu 8(2), 235-252.

 

Cerro del C., 2012(b). Some evidence of crisis and abandonment at the end of the Iron Age in Al-Madam 1 – Thuqaibah (Sharjah, UAE), in: Potts D. en Hellyer P. (eds.), 2012. Fifty years of Emirates Archaeology, Londen, Dubai, Abu Dhabi: Motivate Publishing: 133-139.

 

Cerro del C., 2010. Sharjah’s Archaeological  Heritage. A model for the Integration of the Past into the Historical Identity. Contributions from al Madama, in: Matthiae P., Pinnock F. & Nigro L., (eds.), Proceedings of the 6th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East 5 May – 10 May 2009, ‘Sapienza’, Università di Roma Volume 1 Near Eastern Archaeology in the Past, Present and Future. Heritage and Identity Ethnoarchaeological and Interdisciplinary Approach, Results and Perspectives Visual Expression and Craft Production in the Definition of Social Relations and Status, Harrassowitz Verlag: Wiesbaden, 39-54.

Cleuziou S., 1977. Mission Archéologique Française 1ère campagne, Décembre 1976/Février 1977, Archaeology in the United Arab Emirates 1, 9-53.

Cleuziou S., 1989. Excavations at Hili 8: a preliminary report on the 4th to 7th campaigns, Archaeology in the United Arab Emirates , 61-86.

Cleuziou S. en Tosi M., 1985. The southeastern frontier of the ancient near east, South Asian Archaeology 4, 14-47.

Corboud P., 2001. Husn Madhab, In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 164-180.

Córdoba Zoilo J.M., 1998. Los poblados de la edad del hierro en el piedemonte de las montañas de Oman. Reflexiones de Al-Madam (Sharyah, EAU), Isimu 1, 85-94.

Córdoba Zoilo J.M., 2003(a). The Mudbrick Architecture of the Iron Age. The evidence of Al Madam (Sharjah, U.A.E.), in: Baffi F. et al. (Eds), Ina kibrāt erbetti, Studi di archeologia orientale dedicati a Paolo Matthiae, Roma, 74-95.

Córdoba Zoilo J.M., 2003(b). Villages of shepherds in the Iron Age. The Evidence of Al Madam (A1 Thuqaibah Sharjah, U.A.E.), in: Potts D., Al Naboodah H. en Hellyer P., Proceedings of the first international conference on the archaeology of the U.A.E., Trident Press Ltd, 174-180.

Córdoba Zoilo J.M., 2004. Las comunidades campesinas y la cultura de los oasis durante la Edad del Hierro en la Penìnsula de Omán (Sharyah, EAU), Bienes culturales: revista del Institutio del Patrimonio Histórico Español 3, 11-16.

Córdoba Zoilo J. M., 2010. L’architecture domestique de l’Age du Fer (1300-300 A.C.) dans la péninsule d’Oman – Quelques documents sur les villages et la culture des Oasis, in : Avanzini L. (ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium BC, Arabia Antica 6, Rome: L’Erma di Bretschneider,, 143-157.

Córdoba Zoilo J.M., 2012. Al Madam 1 – Thuqaibah (Sharjah, UAE): recent findings in the mudbrick working area, in: Potts D. en Hellyer P. (eds.), 2012. Fifty years of Emirates Archaeology, Londen, Dubai, Abu Dhabi: Motivate Publishing: 142-147.

Córdoba Zoilo J.M., Cerro M. C. en Liesau von Letlow C., 2000. Al Madam 32: The ‘Stone Building’ and its area at Jebel Buhais (Sharjah, UAE). Archaeology and theoretical analysis for a cultural and historical hypothesis, Isimu 3, 85-91.

Córdoba Zoilo J.M. en Cerro M. C., 2005. Archéologie de l’eau dans Al Madam (Sharjah, Emirats Arabes Unis). Puits, Aflaj et secheresse pendant l’âge du fer, Iranica Antiqua 40, 515-532.

Córdoba Zoilo J.M. en Mañé M., 2000. Spazio architettonico e società ad Al Madam (Sharjah, EAU) durante l’età del Ferro, in: Matthhiae P. et al. (eds.), Proceedings of the First International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East (Rome, May 18th-23rd 1998), Rome, 251-267.

Córdoba Zoilo J.M. en Mouton M., 1995. La cultura del hierro en la peninsula de Oman, Excavaciones Hispano-Francesas en el emirate de Sharyah, Revista de arqueologia 16, 16-25.

Córdoba Zoilo J.M. en Mouton M., 2001. Al-Madam, In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 17-45.

Costa P.M., 1985(a). The palm-frond house of the Batinah, Journal of Oman Studies 8(2), 117-120.

Costa, P. M., 1985(b). The Sur of the Batinah, Journal of Oman Studies 8(2), 121–194.

Costa, P. M. en Wilkinson T. J., 1987. Settlement and Copper Exploitation in the Arja area, Journal of Oman Studies 9(2), 93–131.

Gallego López A., 2010. Tools and building in the Architecture of the Iron Age in Al-Madam (Sharjah, U.A.E.), in: Matthiae P., Pinnock F. & Nigro L., (Eds.), Proceedings of the 6th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East 5 May – 10 May 2009, ‘Sapienza’, Università di Roma Volume 1 Near Eastern Archaeology in the Past, Present and Future. Heritage and Identity Ethnoarchaeological and Interdisciplinary Approach, Results and Perspectives Visual Expression and Craft Production in the Definition of Social Relations and Status, Harrassowitz Verlag: Wiesbaden, 39-54.

Gopnik H., 2010. Why columned halls?, in: Curtis J. en Simpson St. J. (Eds.), The world of Achaemenid Persia (Proceedings of a conference at the British Museum 29th September – 1st October 2005), Londen-New York: I.B. Taurus and Co Ltd, 195-206.

Görsdorf J. en Vogt B., 2001. Asimah: Neue 14C-Datierungen zum späten 3. vorchristlichen Jhrtausend auf der Halbinsel Oman, Arabian Archaeology and Epigraphy 12, 1-9.

Goy J., Le Carlier C., Desgli Esposti M. en Attaelmanan G., 2013. Archaeometallurgical survey in the Emirate of Fujairah (U.A.E.) and a preliminary chemical analyses of copper –base items from the Iron Age site of Masafi. Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 43, 127-143.

Häser J., 2010. Continuity and change: Iron Age oasis settlements in Oman, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium B.C.; Arabia Antica 6, Rome: l’Erma di Bretschneider, 159-180.

Hellyer P., 1993. Notes and Queries. Iron Age Fort in Fujairah, Tribulus, Bulletin of the Emirates Natural History Group 3/2, 17.

Hellyer P. en Beech M., 2001. C14 dating of Iron Age hearths on the island of Rufayq, Abu Dhabi, Tribulus, Bulletin of the Emirates Natural History Group 11/1,21-22.

Herrmann J. T., Casana J. en Qandil H. S., 2012. A sequence of inland desert settlement in the Oman peninsula: 2008-2009 excavations at Saruq al-Hadid, Dubai, UAE, Arabian Archaeology and Epigraphy 23, 50-69.

 

Hesse A. en  Prier A., 1988., Hamriyah 1988-Archaeological Survey, Archaeological Surveys in Sharjah Emirate (U.A.E.), Sharjah Archaeology, Fourth Report,15-22.

Holmes B., 2001. A newly recognised Iron Age site near Jabeeb, Al Aïn, U.A.E., Tribulus, Bulletin of the Emirates Natural History Group 11/1,23-24.

 

Jasim S.A., 2012(a). Jebel al-Buhais 2008: a year in review, in: Potts D. en Hellyer P. (eds.), 2012. Fifty years of Emirates Archaeology, Londen, Dubai, Abu Dhabi: Motivate Publishing: 123-131.

 

Jasim S.A., 2012(b). The necropolis of Jebel al-Buhais, Prehistoric discoveries in the Emirate of Sjarjah, United Arab Emirates, Department of Culture and Information.

 

Kennet D., 2007. The decline of eastern Arabia in the Sasanian period, Arabian Archaeology and Epigraphy 18, 86-122.

Kennet D. en Velde C., 1995. Third and early second-millennium occupation at Nud Ziba, Khatt (U.A.E.), Arabian Archaeology and Epigraphy 6, 81-99.

Kroll S., 2012. The Early Iron Age Fort at Lizq, Sultanate of Oman, Muscat.

Lamberg-Karlovsky C.C. en Magee P., 1999. The Iron Age platforms at Tepe Yahya, Iranica Antiqua 34(2), 41-52.

Magee P., 1996. The chronology of the Southeast Arabian Iron Age, Arabian Archaeoloy and Epigraphy 7, 240-252.

Magee P., 1997. The Iranian Iron Age and the chronology of settlement in southeastern Arabia, Iranica Antiqua 32, 91-108.

Magee P., 1998(a). Cultural interaction and social complexity in the southeast Arabian Iron Age, Iranica Antiqua 33, 135-142.

Magee P., 1998(b). New evidence of the Initial Appearance of Iron in Southeastern Arabia, Arabian archaeology and epigraphy 9, 112-117.

Magee P., 1998(c). Settlement patterns, polities and regional complexity in the southeast Arabian Iron Age, Paléorient 24 (2), 49-60.

Magee P., 1998(d). Tell Abraq, Sharjah/ U.A.Q. (E.A.U.), In : Mouton M. en Carrez F., (Eds.), 1998. Assemblages céramiques des sites de l’Age du Fer de la péninsule d’Oman, Lyon: Maison de l’orient méditerranéen: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 1, CDRom.

Magee P., 1999. Writing in the Iron Age: the earliest South Arabian inscription from southeastern Arabia, Arabian archaeology and epigraphy 10, 43-50.

Magee P., 2000. Patterns of settlement in the southeast Arabian Iron Age, Adematu. A semi-annual archaeological refereed journal on the Arab world 1, 29-39.

Magee P., 2002. Late Arabian Littoral, in: Peregrine P.N. en Ember M. (Eds.), 2002. Encyclopedia of Prehistory 8, South and Southeast Asia, 239-252.

Magee P., 2003(a). Columned Halls, power and legitimization in the south-east Arabian Iron Age, in: Potts D., Al Naboodah H. en Hellyer P. (eds.), Archaeology of the United Arab Emirates: Proceedings of the first international conference on the Archaeology of the U.A.E. Trident Press Ltd, 181-191.

Magee P., 2003(b). New chronometric data defining the Iron Age II period in south-eastern Arabia, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 33, 1-10.

Magee P., 2004. The impact of southeast Arabian intra-regional trade on settlement location and organization during the Iron Age II period, Arabian archaeology and epigraphy 15, 24-42.

Magee P., 2005(a). Columned halls, bridge-spouted vessels, C14 dates and the chronology of the east Arabian Iron Age: A response to some recent comments by Muscarella, Ancient West and East 4/1, 160-169.

Magee P., 2005(b). Investigating cross-Gulf trade in the Iron Age III period: chronological and compositional data on Burnished Maroon Slipped Ware (BMSW) in southeastern Arabia and Iran, Arabian Archaeology and Epigraphy 16, 82-92.

Magee P., 2005(c). The chronology and environmental background of Iron Age settlement in southeastern Iran and the question of the origin of the Qanat irrigation system, Iranica Antiqua 40, 217-231.

Magee P., 2007(a). Beyond the settlement and the Sown: Settlement intensification in Late Prehistoric Southeastern Arabia, Bulletin of the American Schools of Oriental Research 347, 83-105.

Magee P., 2007(b). Excavations at Muweilah (Sharjah), 2004-2007, Sharjah: Department of Culture and Information of Sharjah-UAE.

Magee P., 2010. Iran and the Gulf in the first half of the first millennium BC, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium BC, Arabia Antica 6, Rome: L’Erma di Bretschneider, 45-56.

Magee P., 2014. The Archaeology of prehistoric Arabia. Adaptation andsocial formation from Neolithic to the Iron Age, Cambridge: University Press.

Magee P. en Carter R., 1999. Agglomeration and regionalism: Southeastern Arabia between 1400 and 1100 B.C., Arabian archaeology and epigraphy 10(2), 161-179.

Magee P., Grave P., Al Tikriti W.Y., Barbett M., Yu Z. en Bailey G., 1998. New evidence for specialized ceramic production and exchange in the southeast Arabian Iron Age, Arabian archaeology and epigraphy 9, 236-245.

Magee P. en Thompson E., 2001. Excavations at Muweilah 1997-2000, Proceedings of the seminar for Arabian Studies 31, 115-130.

Magee P. en Thompson E., 2007. Excavations at Muweilah 1997-2000, Sharjah Archaeology, a ninth interim report,3-56.

Magee P., Thompson E., Mackay A., Kottaras P. en Weeks L., 2002. Further evidence of desert settlement complexity: report on the 2001 excavations at the Iron Age site of Muweilah, Emirate of Sjarhah, United Arab Emirates, 133-156.

Marcus B., Muhammad Ali S. en Palumbo G., 2012. Conservation and management of earthen archaeological sites in Abu Dhabi, UAE, Proceedings of the XIth International Conference on the Study and Conservation of Earthen Archaeological Heritage, 10 pp.

Mouton M., 1988. Excavations at Mleiha, in: Boucharlat R. (Ed.), Archaeological surveys and excavations in the Sharjah Emirate, 1990 and 1992, A Fourth Interim Rapport, 58-67.

Mouton M., 1992. Archaeological survey of the region of Al-Madam, preliminary results 1992, in: Boucharlat R. (Ed.), Archaeological surveys and excavations in the Sharjah Emirate, 1990 and 1992, A sixth Interim Rapport, 7-10.

Mouton M., 1999(a). Ethnoarchéologie et sédentarisation: evolution de l’archéologie domestique à Mleiha (Sharjah émirats Arbes Units), Habitiat et Société 19, Recontres Internationales d’Archéologie et d’Histoire d’Antibes, 109-130.

Mouton M., 1999(b). Mleiha: présentation du site et périodisation Habitiat – Mleiha: Description and dating of the site, in: Mouton M.,  Mission (Ed.) Archéologique à Sharjah. Mleiha I. Environnements, strategies de subsistence et artisanats, Paris: Maison de l’Orient, 9-32.

Mouton M., 2001(a). Des structures légères de l’Age du Fer et un falaj ancien à Muweilah, In: Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 224-230.

Mouton M., 2001(b). Structures de l’Age du Fer à Hamriyah, In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 84-91.

Mouton M., Mokkadem K. en Garczynski P., 1992. Excavations at Mleiha 1990 and 1992 campaigns, in: Boucharlat R. (Ed.), Archaeological surveys and excavations in the Sharjah Emirate, 1990 and 1992, A sixth Interim Rapport, 21-57.

Nashef K., 2010. Saruq Al-Hadid, an industrial complex of the Iron Age II period, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium BC, Arabia Antica 6, Rome: L’Erma di Bretschneider, 213-226.

Orchard J., 1995. The origins of Agricultural Settlement in the al-Hajar Region, Iraq 57, 145-158.

Orchard J. en Stanger G., 1994. Third millennium oasis towns and environmental constraints on Settlement in the al-Hajar Region, Iraq 56, 63-100.

Orchard J. en Stanger G., 1999. Al-Hajar Oasis Towns Again!, Iraq 61, 89-119.

Papaconstantinou D., 2006. Identifying domestic space in the Neolithic eastern Mediterranean, Method and Theory in Spatial Studies, BAR International Series 1480.

Parker A.G. en Goudie A.S., 2008. Geomorphological and palaeoenvironmental investigations in the southeastern Arabian Gulf region and the implication for the archaeology of the region, Geomorphology 101, 458-470.

Petrie C., 1998. The Iron Age fortification of Husn Awhala (Fujairah, U.AE.), Arabian archaeology and epigraphy 9, 246-260.

Phillips C., 1997. The pattern of settlement pattern in the Wadi al-Qawr, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 27, 205-218.

Phillips C., 1998. Wadi al-Qawr, Ras al-Khaimah (E.A.U.), In : Mouton M. en Carrez F., (Eds.), 1998. Assemblages céramiques des sites de l’Age du Fer de la péninsule d’Oman, Lyon: Maison de l’orient méditerranéen: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 1, CDRom.

Phillips C., 2001(a). Ed-Dur north, Umm al-Qaiwain (U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 164-180.

Phillips C., 2001(b). Iron Age settlements in the Wadi al-Qawr (Ras al-Khaimah), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 305-322.

Phillips C., 2001(c). The Iron Age at Kalba site (Sharjah, U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 181-187.

Phillips C., 2010. Iron Age chronology in south east Arabia and new data from Salut, Sultanate of Oman, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium BC, Arabia Antica 6, Rome: L’Erma di Bretschneider, 71-78.

Phillips C., Irving B., Glover E. en Czastka J., 2005. Archaeological survey in the vicinity of Kalba, Sharjah Archaeology, 10th report, 1-30.

Potts D., 1989. Excavations at Tell Abraq, 1989, Paléorient 15/1, 269-271.

Potts D., 1990. Ancient Magan, The secrets of Tell Abraq, Londen: Trident Press Ltd.

Potts D., 1993. Four seasons of excavation at Tell Abraq, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 23, 117-126.

Potts D., 1997(a). Before the Emirates: an Archaeological and historical account of developments in the region c. 5000 B.C. to 676 A.D., in: Al Abed I. en Hellyer P., The United Arab Emirates; A new perspective, Trident Press Ltd, 28-69.

Potts D., 1997(b). Rewriting the late Prehistory of South-Eastern Arabia: A reply to Jocelyn Orchard, Iraq 59, 63-71.

Potts D., 2003. Date palms and date consumption in Eastern Arabia during the Bronze Age, in: Potts D., 2003. The date palm: from traditional resource to green wealth, Abu Dhabi: the Emirates Center for Strategic Studies and Research, 33-50.

Potts D., 2009(b). The Archaeology and early History of the Persian Gulf, in : Potter L. (ed.), The Persian Gulf in History, Palgrave Macmillan, 27-56.

Potts D., 2012. In the land of the Emirates, The archaeology and history of the U.A.E., Londen: Trident Press Ltd.

Potts D., Weeks L., Magee P., Thompson E. en Smart P. 1996. Husn Awhala: a late prehistoric settlement in southern Fujairah, Arabian Archaeology and Epigraphy 7, 214-239.

Power T. en Sheehan P., 2011. Bayt Bin Ati in the Qattarah oasis: a prehistoric industrial site and the formation of the oasis landscape of al-Ain, UAE, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 41, 267-282.

Pozo Rodriguez M.P. en Córdoba Zoilo J.M., 2002. Architecture, implements and geological constraints: a provenance study and archaeological investigation of the use of materials of an Iron Age village (AM1- Thuqaybah, Emirate of Sharjah, UAE), Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 32, 63-74.

Prabha Ray H., 2003. The archaeology of seafaring in ancient south Asia, Cambidge: University Press.

Ristvet L., 2007. Power and Architecture: monumental Public Architecture in the Bronze Age Near East and Aegean, in: Bretschneider J., Driessen. J. en Van Lerberghe K. (Eds.), 2007. Proceedings of the International conference Power and Architecture organized by the Katholieke Universiteit Leuven, the Université Catholique de Louvain and the Westfälische Wilhelms-Universität Münster on the 21st and 22nd of November 2002; Orientalia Lovaniensia Analecta 156, Leuven-Parijs-Dudley: Uitgeverij Peeters en Departement Oosterse Studies, 183-211.

Schreiber J., 2010. The Iron I-period in south-eastern Arabia, a view from central Oman, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium B.C.; Arabia Antica 6, Rome: l’Erma di Bretschneider, 81-89.

Stevens K.G., 1994. Surface finds from Qarn Bint Sa’ud (Abu Dhabi Emirate, U.A.E.), Mesopotamia 29, 199-262.

Taha M. Y., 1982-1983. The archaeology of the Arabian Gulf during the first millennium B.C., Al Rafidan III-IV, 75-87.

Taha M. Y., 2009. The discovery of the Iron Age in the United Arab Emirates, Abu Dhabi: Ministry of Culture, Youth and Community Development.

Tengberg M., 2012. Beginnings and early history of date palm garden cultivation in the Midldle East, Journal of arid Environments 86, 139-147.

Tosi M., 1986. The emerging patterns of prehistoric Arabia, Annnual Review of Anthropology 15, 461-490.

Ur-Rahman S., 1978-1979. Report on Hili 2 settlements excavations 1976-1979. Archeology of the United Arab Emirates 2-3, 8-18.

Velde C., 1998. Shimal settlement, Ras al-Khaimah (E.A.U.), In : Mouton M. en Carrez F., (Eds.), 1998. Assemblages céramiques des sites de l’Age du Fer de la péninsule d’Oman, Lyon: Maison de l’orient méditerranéen: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 1, CDRom.

Velde C., 2001. The Iron Age occupation at Shimal SX (Ras al-Khaimah, U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 281-304.

Velde C., 2012. The Geographical History of Julfar, in: Potts D. en Hellyer P. (eds.), 2012. Fifty years of Emirates Archaeology, Londen, Dubai, Abu Dhabi: Motivate Publishing: 214-221.

Vogt B. en Franke-Vogt U., 1987. Shimal 1985-1986: Excavations of the German archaeological mission in Ras al-Khaimah, U.A.E., A preliminary report, Berlijn: Reimer.

Vogt B., 1994. Asimah. An account of a two Months Rescue Excavation in the Mountains of Ras al-Khaimah, United Arab Emirates, Dubai: Shell Markets Middle East.

Wyss M. en Al Homoud S., 2004. Scenarios of seismic risk in the United Arab Emirates, an approximate Estimate, Natural Hazards 32, 375-393.

Yasin Al Tikriti W., 1998. Bint Saud, Abu-Dhabi (E.A.U.), In : Mouton M. en Carrez F., (Eds.), 1998. Assemblages céramiques des sites de l’Age du Fer de la péninsule d’Oman, Lyon: Maison de l’orient méditerranéen: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 1, CDRom.

Yasin Al Tikriti W., 2001. The Iron Age site at Hili 2 (Al Ain, U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 92-123.

Yasin Al Tikriti W., 2002. The south-east Arabian origin of the falaj system, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 32, 117-138.

Yasin Al Tikriti W., 2010. Heading north: an ancient caravan route and the impact of the falaj system on the Iron Age culture, in: Avanzini A. (Ed.), 2010. Eastern Arabia in the first millennium B.C.; Arabia Antica 6, Rome: l’Erma di Bretschneider, 227-247.

Yasin Al Tikriti W., 2011. Archaeology of the Falaj, A field study of the ancient irrigation systems of the United Arab Emirates, Abu Dhabi: Adach.

Yasin Al Tikriti W. en al Haddou M. M., 2001. The Iron Age site at Hili 17 (Al Ain, U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 134-163.

Yasin Al Tikriti W., al Haj A.A. en al Niyadi M.A., 2001. Bida Bint Sa’ud, Abu Dhabi (U.A.E.), In : Mouton M. en Yasin Al Tikriti W. (Eds.), 2001. The architectural remains of the Iron Age sites in the United Arab Emirates and Oman, Al-Ain en Lyon: Documents de l’Archéologie de l’Arabie 2, CDRom, 51-66.

Ziolkowski M. en al-Sharqi A. S., 2005. Bayt Sheikh Suhail bin Hamdan al-Sharqi, al-Fara’, Fujairah, United Arab Emirates: An ethnoarchaeological study (1), Arabian Archaeology and Epigraphy 16, 183-253.

Ziolkowski M. en al-Sharqi A. S., 2009. Tales from the old guards: Bithnah Fort, Fujairah, United Arab Emirates, Arabian Archaeology and Epigraphy 20, 94-107.

Zutterman C., 2004. The softstone vessels from Qarn Bint Sa’ud, Abu Dhabi (U.A.E.), Arabian archaeology and epigraphy 15, 105-114.

 

Internetbronnen:

http://archeorient.hypotheses.org/3025, laatst geconsulteerd op 17 juli 2014.

http://archeorient.hypotheses.org/814, laatst geconsulteerd op 16 juli 2014.

http://www.brynmawr.edu/archaeology/UAE%20Research/Muweilah%20Architecture.html, laatst geconsulteerd op 12 mei 2014.

http://www.uaeinteract.com/culture/q.asp, laatst geconsulteerd op 22 juli 2014.

http://www.uaeinteract.com/docs/French_team_prepares_to_unravel_more_about_Iron_Age_settlement/14361.htm, laatst geconsulteerd op 15 juli 2014.

http://www.uaeinteract.com/history/, laatst geconsulteerd op 12 juli 2014.

Download scriptie (7.59 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2014