Een ongelijke strijd in de debatten over het Belgische uitwijzingsbeleid
Een ontworteld asielbeleid
Het uitwijzingsbeleid zorgt in België al decennia lang voor verhitte discussies. De opvattingen over welke uitwijzingen acceptabel zijn en welke niet, zijn de voorbije vijftien jaar echter sterk veranderd. De link met de Conventie van Genève is zoek. Vluchtelingen en hun behoeftes verschuiven naar de achtergrond. Belgische belangen halen voor steeds meer actoren de bovenhand. Tot die vaststelling kwam de jonge historicus Jef Poppelmonde in zijn masterthesis over debatten over het Belgische uitwijzingsbeleid in de media en het parlement (KU Leuven, promotor Idesbald Goddeeris).
Toen in 1998 de Nigeriaanse vluchtelinge Semira Adamu om het leven kwam tijdens een gedwongen uitwijzing, ontvlamde in België een zeer fel publiek debat. Daarin pleitten verschillende actoren voor een volledige ontmanteling van het onmenselijke uitwijzingsbeleid. De eerstvolgende jaren bleef de kritiek zeer fundamenteel. Telkens opnieuw verwees zij naar morele en humanitaire overwegingen. De centrale redenering was dat ‘als de mensen er onder lijden, men er mee moet ophouden’. De vluchteling en zijn recht op bescherming stonden centraal in elk debat. Een uitwijzing was onacceptabel als de gevolgen ervan voor de betrokken personen te nefast waren.
De laatste jaren is dat veranderd. Uitwijzingen wekken nog steeds massaal verontwaardigde reacties op, maar de vluchteling is naar de marge verschoven. De Belgische cohesie en economie staan centraal in elk debat. Uitwijzingen worden niet meer veroordeeld omwille van hun onmenselijkheid, maar omwille van hun negatieve gevolgen voor het eigen land. De uitwijzing van de Kameroenese scoutsleider Scott Manyo was onacceptabel, want ‘hoeveel Vlaamser kan je nog worden dan als leider in een jeugdbeweging?’. De jonge Afghaan Navid Sharifi moest kunnen blijven omdat hij lasser was en een knelpuntberoep kon invullen. Dergelijke redeneringen missen de essentie van het asielbeleid, dat mensen beschermt omdat ze daar nood aan hebben, niet omdat ze zo ‘Vlaams’ zijn, zich goed gedragen of een interessant beroep uitoefenen.
Geleidelijk verkreeg het nationale belang dus een centrale plaats in de Belgische asieldebatten. De beheersing van de immigratie wint aan belang ten opzichte van de bescherming van vluchtelingen. Paradoxaal genoeg staat deze evolutie haaks op de aantallen asielzoekers. In 2000 vroegen maar liefst 42.000 mensen asiel aan in België. In 2012 waren dat er nog slechts 21.000. Ondanks deze halvering wordt het discours omtrent asiel alleen maar strenger. In tegenstelling tot vijftien jaar geleden is het uitwijzingsbeleid vandaag immers algemeen aanvaard. Vanuit verschillende hoeken wordt zelfs gepleit voor nog meer uitwijzingen. Dat minder mensen in België bescherming komen zoeken, wordt als een overwinning voorgesteld. Het is steeds meer vanzelfsprekend om het eigenbelang te laten voorgaan op de vluchteling. De poging van de Conventie van Genève om het Westerse individualisme te overstijgen, lijkt de laatste jaren meer en meer tevergeefs.
Bibliografie
ADELMAN, H., ‘Refugees: A Conceptual View of Current Research and Towards a Research Framework for the 1990s', ONG JIN HUI e.a. red., Crossing Borders: Transmigration in Asia Pacific, Londen, 1995, 140-154.
BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS, Integrale verslagen van de Commissie voor de binnenlandse zaken, de algemene zaken en het openbaar ambt, 1998-2001 en 2011-2013.
BERGANS, K. e.a., ‘Het verwijderingsbeleid’, Migratie en Migrantenrecht-Recente ontwikkelingen, 13 (2010), 172-200.
CAPPELLA, J. N. en JAMIESON, K. H., Spiral of Cynicism: The Press and the Public Good, New York, 1997.
CASTLES, S. en KOSACK, G., Immigrant Workers and Class Structure in Western Europe, Londen, 1973.
CASTLES, S. en MILLER, M., The age of migration: International population movements in the modern world, Houndsmill, 1993, 8.
CGVS, Jaarverslagen, 9 (1997) – 24 (2013).
CGVS, Wettelijk kader, 2013 (http://www.cgvs.be/nl/Wettelijk_kader/).
CHIMNI, B., ‘The geopolitics of refugee studies: A view from the South’, Journal of Refugee Studies, 11 (1998), 350-374.
CHONG, D., ‘How people think, reason, and feel about rights and liberties’, American Journal of Political Science, 37 (1993), 867–899.
COLLINSON, S., Beyond Borders: West European Migration Policy Towards the 21st Century, Londen, 1993.
COMMERS, R. en BLOMMAERT, J., Het Belgische asielbeleid: kritische perspectieven, Berchem, 2001.
Conventie van Genève betreffende de Status van Vluchtelingen, Genève, 28 juli 1951.
CORNELISSE, G., ‘Immigration Detention and the Territoriality of Universal Rights’, N. DE GENOVA en N. PEUTZ red., The Deportation Regime: Sovereignty, Space and the Freedom of Movement, Londen, 2010, 100-115.
DAUVERGNE, C., 'Amorality and Humanitarianism in Immigration Law', Osgoode Hall Law Journal 37 (1999), 597-623.
DE GENOVA, N., ‘Migrant ‘Illegality’ and Deportability in Everyday Life’, Annual Review of Anthropology, 31 (2002), 419-440.
DE GENOVA, N. en PEUTZ, N., The Deportation Regime: Sovereignity, Space and the Freedom of Movement, Londen, 2010.
De Morgen, 1998-2001 en 2011-2013.
De Standaard, 1998-2001 en 2011-2013.
DRUCKMAN, J. N., ‘The Implications of Framing Effects for Citizen Competence’, Political Behavior, 23 (2001), 225-256.
DVZ, Activiteitenrapport 2012, Brussel, 2012.
EVERY, D., ‘A reasonable, practical and moderate humanitarianism: The co-option of humanitarianism in the Australian asylum seeker debates’, Journal of Refugee Studies, 21 (2008), 210-229.
FAUCONNIER, G. en SWEETSER, E., Spaces, Worlds, and Grammar, Chicago, 1996.
FEKETE, L., ‘The Deportation Machine: Europe, Asylum and Human Rights’, Race and Class, 47 (2005), 64-78.
FISCHER, F. en FORESTER, J., The argumentative turn in policy analysis and planning, Durham, 1993.
FOBLETS, M., VANHEULE, D. en MAES, M., Migratie en Migrantenrecht. Recente ontwikkelingen, Deel 14 - Dertig jaar vreemdelingenwet, Brugge, 2011.
FOBLETS, M. C., ‘Wat als verblijfsprocedures mislukken? Verwijdering, of de keerzijde van migratie’, M. C. FOBLETS, D. VANHEULE en M. MAES red., Migratie en Migrantenrecht. Recente ontwikkelingen, Deel 14 - Dertig jaar vreemdelingenwet, Brugge, 2011.
GAMSON, W., Talking Politics, New York, 1992.
Gazet van Antwerpen, 1998-2001 en 2011-2013.
GERGEN, K., The Saturated Self, New York, 1991.
GEUIJEN, K., De Asielcontroverse, Tilburg, 2004.
GIBNEY, M. en HANSEN, R., ‘Deportation and the liberal state: the forcible return of asylum seekers and unlawful migrants in Canada, Germany and the United Kingdom’, UNHCR – New Issues in Refugee Research, 77 (2003).
GIBNEY, M., Open Borders? Closed Societies? The Ethical and Political Issues, New York, 1988.
GIBNEY, M., The Ethics and Politics of Asylum: Liberal Democracy and the Response to Refugees, Cambridge, 2004.
GUNGWU, W., Global History and Migrations, New York, 1997.
HAJER, M., The Politics of Environmental Discourse: Ecological Modernization and the policy process, Oxford, 1997.
HIRSCHMAN, A., The rhetoric of reaction: Perversity, jeopardy, futility, Cambridge, 1991.
HOPPKE, R., De broosheid van het debat en argumentatieve beleidsanalyse, Enschede, 1998.
JOLY, D., Haven Or Hell?: Asylum Policies and Refugees in Europe, New York, 1996.
KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS, De Belgische Regeringen: historisch overzicht, 2012 (http://www.dekamer.be/kvvcr/pdf_sections/pri/fiche/nl_17_01.pdf).
KINDER, D. R. en SANDERS, L. M., Divided By Color: Racial Politics and Democratic Ideals. Chicago, 1996.
KINDER, D. R. en SANDERS, L. M., ‘Mimicking political debate with survey questions: the case of white opinion on affirmative action for blacks’, Social Cognition 8 (1990), 73-103.
LAMBERT, H., ‘Protection against refoulement from Europe: human rights law comes to rescue’, International and comparative law quarterly, 48 (1999), 515-544.
Le Soir, 1998-2001 en 2011-2013.
LOESCHER, G. en MONAHAN, L., Refugees and International Relations, Oxford, 1989.
LUTZ, C., 'Engendered Emotion: Gender, Power and the Rhetoric of Emotional Control in American Discourse', C. LUTZ en L. ABU-LUGHOD red., Language and the Politics of Emotion, Cambridge, 69-91.
LUTZ, C. en ABU-LUGHOD, L., Language and the Politics of Emotion, Cambridge, 1990.
ONG JIN HUI e.a., Crossing Borders: Transmigration in Asia Pacific, Londen, 1995.
REIN, M. en SCHÖN, D., ‘Reframing policy discourse’, F. FISCHER en J. FORESTER red., The argumentative turn in policy analysis and planning, Durham, 1993, 145-166.
SALT, J., CLARKE, J. en SCHMIDT, S., Patterns and trends in International Migration in Western Europe, Luxemburg, 2000.
SCHÖN, D. en REIN, M., Frame Reflection: Toward the resolution of intractable policy controversies, New York, 1994.
SCHUSTER, L., ‘A Sledgehammer to Crack a Nut: Deportation, Detention and Dispersal in Europe’, Social Policy and Administration, 39 (2005), 606-621.
SHACKNOVE, A., 'American Duties to Refugees: Their Scope and Limits', M. GIBNEY red., Open Borders? Closed Societies? The Ethical and Political Issues, New York, 1988.
SHACKNOVE, A., ‘From Asylum to Containment’, International Journal of Refugee Law, 5 (1993), 516-533.
STEINER, N., ‘Arguing about Asylum: The Complexity of Refugee Debates in Europe’, New Issues in Refugee Research, 48 (2001).
STEINER, N., Arguing about Asylum: The Complexity of Refugee Debates in Europe, New York, 2000.
STEVENS, R., ‘Political Debates on Asylum Seekers during the Fraser Government, 1977-1982’, Australian Journal of Politics and History, 58 (2012), 526-541.
STOCKMANS, P., Belgische debatten voor een migratiebeleid: statistieken, Brussel, 2008.
SUHRKE, A., ‘Uncertain Globalization: Refugee Movements in the Second Half of the Twentieth Century’, W. GUNGWU red., Global History and Migrations, New York, 1997, 218–219.
SWEETSER, E. en FAUCONNIER, G., ‘Cognitive links and domains: basic aspects of mental space theory’, G. FAUCONNIER en E. SWEETSER red., Spaces, Worlds, and Grammar, Chicago, 1996, 1-28.
VAN GORP, B., Framing Asiel, Leuven, 2006.
WALTERS, W., ‘Deportation, Expulsion, and the International Police of Aliens’, Citizenship Studies, 6 (2002), 265-292.
WETHERELL M. en POTTER, J., Mapping the Language of Racism, Londen, 1992.
Wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, Brussel, 15 december 1980.
