Eigen medicatiebeheer tijdens een ziekenhuisopname Als ik het kan, mag het dan?
- LisaHellemans
- IsabeauHuyge
Ik kan mijn medicatie best zelf beheren!
Stel: je wordt opgenomen in het ziekenhuis. Meteen moet je jouw medicatie, die je al jaren thuis zelfstandig inneemt, aan de verpleegkundigen afgeven. Kan je dit plots niet meer zelf als je in het ziekenhuis belandt?
Negatieve en postieve kanten
Tegenwoordig wordt er onvoldoende nagedacht over de gevolgen van het uit de handen nemen van de medicatie van een patiënt tijdens een ziekenhuisopname. Bij het ontslag wordt jouw vertrouwde medicatie vaak zonder uitleg gestopt en krijg je nieuwe medicatie in je handen geduwd, zonder enige uitleg hierover.
Drie studenten verpleegkunde voerden in 2014 een onderzoek uit in een Vlaams ziekenhuis. Hieruit bleek dat verpleegkundigen tegenstanders zijn van medicatie in eigen beheer. Ze ervaren het als een verlies van controle en vrezen dat patiënten hierdoor te onafhankelijk worden. Daarnaast denken ze dat patiënten sneller geneigd zijn medicatiefouten te maken.
Gelukkig zien verpleegkundige ook voordelen in het gebruik van medicatie in eigen beheer. Zo is er bijvoorbeeld een sterkere communicatie tussen de patiënt en de verpleegkundige. Daarnaast wordt de verwachte toename in therapietrouw van de patiënt als positief beschouwd.
Elisa-model
Gedurende het onderzoek werden 81 patiënten ondervraagd. Slechts 32% van hen neemt medicatie in eigen beheer. De hoofdverpleegkundigen die tijdens het onderzoek ondervraagd werden, gaven toe dat 57% van de patiënten in staat is om medicatie in eigen beheer te nemen. Enkele redenen waarom patiënten geweigerd werden waren verminderde zelfstandigheid, hoge leeftijd en verminderd cognitief vermogen.
Van bovenstaande 32%, nam slechts 7% al zijn medicatie in eigen beheer. Van alle medicijnen die op moment van bevraging in eigen beheer waren, werd 55% oraal toegediend en 37% geïnhaleerd. Er werd geen enkel geneesmiddel aan de patiënt toevertrouwd onder de vorm van een inspuiting.
Uit de resultaten van het onderzoek kwam het Elisa-model tot stand. Het bestaat uit vijf simpele stappen om medicatie in eigen beheer veilig te doen verlopen. In stap 1 kijken we of de patiënt geschikt is zijn medicatie zelf te beheren. Hierna kijkt een arts de medicatie na en wordt er samen met een verpleegkundige een medicatieschema opgesteld. De patiënt kan daar de dosis van de medicatie, de indicatie, de bijwerkingen en het tijdstip van de toediening terugvinden.
Vijfstappenplan
Bij stap 3 licht de verpleegkundige de patiënt in over zijn ziektebeeld en zijn medicatieschema. Tijdens dit gesprek kunnen eventueel handelingen, zoals het inspuiten van insuline of het gebruik van oogdruppels, aangeleerd worden. Het gebrek aan een wettelijk kader is momenteel het grootste struikelblok van de hele procedure. Voorlopig kan het verholpen worden door de patiënt een document te laten ondertekenen. Daarin staat dat hij alle verantwoordelijkheid bij eventuele medicatiefouten op zich neemt.
Als er toch een medicatiefout plaatsvindt, wordt de bekwaamheid van de patiënt geherevalueerd. Indien nodig kan er bijkomende informatie gegeven worden. Een pill organizer kan eveneens een handig hulpmiddel voor de patiënt zijn. Het is een doosje waarin de medicatie bewaard kan worden. Het is onderverdeeld op basis van de dag en het tijdstip van de inname.
Daarnaast moet het ziekenhuis enkele structurele aanpassingen doorvoeren voor een veilig verloop van medicatie in eigen beheer. Elke patiënt moet beschikken over een afsluitbaar medicijnenkastje, waar hij zijn medicatie kan bewaren.
Van kinderschoenen tot groot succes
In stap 5 wordt er getest of de patiënt alle informatie heeft begrepen. De verpleegkundigen controleren dagelijks of de patiënt zijn geneesmiddelen correct heeft ingenomen en of er moeilijkheden werden ondervonden. Wekelijks wordt nagegaan of de patiënt de naam, de indicatie en het tijdstip van inname kent.
Hoewel medicatie in eigen beheer nog in zijn kinderschoenen staat, zijn er vele mogelijkheden tot groei. De inspanningen die geleverd worden om dit project te realiseren zullen de moeite waard zijn. Zo zal onder meer de patiënttevredenheid toenemen, doordat er inspraak wordt verkregen in het zorgproces. Tot slot zouden er minder medicatiefouten gebeuren en wordt de therapietrouw gestimuleerd.
Bibliografie
Literatuurlijst
Artikels uit vaktijdschrift
Allen, G., & Blachard, H. (2013). Medicines code: Self-administration of Medicines by patients. National Health Service, 30.
Alper, E., O'Malley, T. A., Greenwald, J., Aronson, M. D., & Sokol, N. H. (2014). Hospital discharge. UpToDate, 16.
Berends, N. (2013). 13 knelpunten in de overdracht van ziekenhuis naar thuiszorg. Nursing.
Cuperus-Bosma , J. M., Wagner, C., & van der Wal, G. (2005). Veiligheid van patiënten in ziekenhuizen . Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
Davis, A., Muir, P., Allardice , J., Clark, K., Groves, J., Molenaar , M., et al. (2002). SHPA Guidelines for Self-Administration of Medication in Hospitals and Residential Care Facilities. International Journal of Pharmacy Practice .
Drug and Therapy Perspectives. (2013). Effective risk management is the key to maximising the benefits of self medication. Academic Journal Volume 19, 22-25
Ehsani, S. R., Cheraghi, M. A., Nejati, A., Salari, A., Esmaeilpoor, A. H., & Nejad, E. M. (2013). Medication errors of nurses in the emergency department . Journal of Medical Ethics and History of Medicine .
Grantham, G., McMillan, V., Dunn, S., Gassner, L., & Woodcock, P. (2006). Patient self-medication, a change in hospital practice. Journal of Clinical Nursig, 962 - 970.
Hughes, R. (2008). Patient Safety and Quality, An Evidance-Based Handbook for Nurses. Rockville. Agency for Healthcare and Quality.
Jacobson, K. L., Kripalani, S., Gazmararian, J. A., & McMorris, K. J. (2008). How to create a Pill Card. Agency for Healtcare Research an Quility, 10.
Krahenbuhl, A. M., Schlienger, R., Lampet, M., Haschke, M., Drewe, J., & Krahenbuhl, S. (2007). Drug-related problems in hospitals: a review of the recent literature. Drug safety, 379-407.
Lowe, C., Raynor, D., Courtney, E., Purvis, J., & Teale, C. (1995). Effects of self medication programme on knowledge of drugs and compliance with treatment in elderly patients. British Medical Journal.
Manias, E., Beanland, C., Riley, R., & Baker, L. (2004, April). Self-administration of medication in hospital: patients perspectives. Journal of Advanced Nursing Volume 46, pp. 194-203.
Nettles, A. T. (2005). Patient education in the hospital. Diabetes spectrum, 5.
Park, D., Hertzog, C., & Leventhal, H. (1999). Medication adherence in rheumatoid arthritis patients. Older is wiser . Journal of the American Geriatrics Society , 172-183.
Philip , A., & Byatt, K. (2008). Are patients who self-administer their medicines in hospital more satisfied with their care? Journal of Advanced Nursing, 395-400.
Professor Griffiths, M., Professor Courtenay, M., Dr Way, S., Iveson, A., Ryan, A., Cairns, C., et al. (2007). Standards for medicine management . nursing and midwifery council .
Richardson, S. J., Thomas, S. K., McDowell, S. E., Hodson, J., Afzal, M., & Coleman, J. J. (2013, Augustus). Medication self-administration in hospitalised patients: An evaluation using date from an electronic prescribing and medication administration system. Clinical Therapeutics Volume 35, p. e32.
Royal Cornwall Hospitals. (2013). Policy for self administration of medication (SAM) by competent patients. National Health Service.
Tesfay, K., Girma, E., Negash, A., Tesfaye, M., & Dehning, S. (2013). Medication non-adherence among adult psychiatric out patients in Jimma University specialized hospital, southwest ethiopia. Ethopian Journal of Health Sience.
Vermeulen, H. (2010). Grote zorg om patiëntenveiligheid door medicatiefouten. Nederlands tijdschrift voor evidence based practice.
Vervloet, M. (2013). Medicijndoos met sms verbetert therapietrouw. Nursing.
Warden, Freels, Furuno, & Mackay. (2014). Pharmacy-managed program for providing education and discharge instructions for patients with heart failure. Amarican Journal of Health -Systhem Pharmacy.
Witterland, A. (2012). Medicatie in eigen beheer risicovol: Medicijnbeheer. Pharmaceutisch weekblad, 42.
Rapporten
Bewley, T., Grandby, T., Smith, V., Iverson, A., Ryan, A., Cairns, C., et al. (2010). Standards for medicines management. London: Nursing and Midwifery Council.
Clement, L. (2008). Zelfmedicatietherapie. Antwerpen.
Dr. Eliens, A., & Dr. Poot, E. (2011). Instructie voor toediening en gereedmaking van medicatie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Glinn, J., & Daniel , B. (2013). Policy for self administration of medicines (SAM) by competent patients. Carnwall: Royal Cornwall Hospitals.
Grover, T., & Younes, A. (2004). Self-administration of medication by patients policy. Texas: University of Texas.
IGZ. (2004). Staat van de gezondheidszorg 2004. Patiëntenveiligheid: de toepassing van geneesmiddelen en medische hulpmiddelen in zorginstellingen en thuis. Den Haag.
Montenegro, Luque, Auroles, Verdú, Moreno, & Correa. (2013). Adherence to treatment, by acive ingredient, in patients over 65 years on multiple medication. Atención Primaria, 8.
Rekenhof. (2006). Nieuwe regels voor de financiering van de ziekenhuizen. Brussel.
Schoonacker, M., & Prof. Dr. Louckx , F. (2007). Patiëntenvoorlichting in ziekenhuizen: een verkennend onderzoek in Vlaanderen. Heverlee : Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Medische Sociologie.
(2010). Gezondheidsenquête, België 2008. Brussel: Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance.
Boeken
(BCFI), B. C. (2012). Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium . Brussel: J.M. Maloteaux.
Christelijke Mutualiteit. (2003). Generische Geneesmiddelen. Brussel: Marc Justaert.
de Bekker, J. M., drs. Eliens, A. M., drs. de Haan, J. H., drs Schouten, L. M., & drs Wigboldus, M. E. (2010). Kwaliteitszorg en patiëntenveiligheid. Dwingeloo: Kavanah.
Dobbels, F. (2003). medicamenteuze therapietrouw: een uitdaging voor de klinische praktijk . Kluwer: Daniel lefebvre.
Fabienne, D. (2003). Medicamenteuze therapietrouw: een uitdaging voor de klinische praktijk . Kluwer: Daniel Lefebvre.
Genevieve , T. (2004). Patiënteneducatie . Mechelen: Kluwer.
Petrie, K. J., & Weinman, J. A. (2001). Perceptions of health & illness. Amsterdam: Harwood Academic Publishers .
van Everdingen, J. J., Smorenburg, S. M., Schellekens, W., Molendijk, A., Kievit, J., van Harten, W. H., et al. (2003). Praktijkboek patiëntveiligheid. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Websites
Food and Drug Administration. (2007). FDA glossary of terms. Opgeroepen op januari 2, 2014, van www.fda.gov/Cder/drugsatfda/glossary.htm#M.
RIZIV . (2010). Zorg in een ziekenhuis. Opgeroepen op maart 20, 2014, van Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering: http://www.riziv.fgov.be/citizen/nl/medical-cost/SANTH_4_7_2.htm
Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). (2014). Narcose bijwerkingen. Opgeroepen op maart 8, 2014, van UMCG: http://www.umcg.nl/NL/Zorg/Ouderen/zob2/Narcose/Pages/default.aspx
Documenten van een website
Combée, B. (2010, september 23). Medicatieveiligheid moet en kan beter . Opgeroepen op januari 2, 2014, van www.consumentenbond.nl: http://www.consumentenbond.nl/actueel/nieuws/nieuwsoverzicht-2010/medic…
Federale Overheidsdienst: volksgezondheid. (sd). Zelfzorg: medicatie. Opgeroepen op januari 2, 2014, van www.health.belgium.be: http://www.health.belgium.be/eportal/Healthcare/healthcareprofessions/N…
