Gebruik van essentiële oliën in water in functie van de bacteriële kwaliteit van diverse voedingsmatrices
Kunnen essentiële oliën de kwaliteit van ons voedsel verbeteren?
Voedselproducenten doen iedere dag hun uiterste best om de kwaliteit van ons voedsel te garanderen. Stel dat de bacteriële kwaliteit van ons voedsel verbeterd kan worden via een natuurlijke weg? Essentiële oliën, die voornamelijk gewonnen worden uit planten, kunnen hiervoor gebruikt worden omdat ze over antimicrobiële eigenschappen beschikken. Kan via deze eigenschap ons voedsel veiliger gemaakt worden voor ons, de consument? En kan deze eigenschap eventueel versterkt worden in combinatie met andere conserveringsmiddelen als zout en zuur? Om dit te beantwoorden werd een experimenteel onderzoek uitgevoerd.
Kruiden en groenten die in de winkel aangetroffen worden, hebben vaak al heel wat bewerkingen ondergaan waaronder een wasproces. Dit wasproces is nodig om alle aarde, sappen en micro-organismen te verwijderen. Bij opeenvolgend wassen van groenten en kruiden in hetzelfde waswater, komen meer micro-organismen van het voedsel in het water terecht. Zo wordt het water een bron van besmetting. Ook ziekteverwekkende micro-organismen kunnen in het wasbad terechtkomen.
Om de efficiëntie van het wassen op de reductie van ongewenste micro-organismen te verhogen, wordt in sommige landen aan het water een chemisch desinfectans (bijvoorbeeld chloor) toegevoegd. Hierdoor wordt vermeden dat micro-organismen aanwezig in het waswater op de voedingsmatrix terecht komen. Via deze wijze wordt een mogelijke verspreiding van bedervende of ziekteverwekkende micro-organismen over de hele batch vermeden. In bepaalde landen wordt voornamelijk natriumhypochloriet (of beter gekend als bleekwater) gebruikt als desinfectans. Dit desinfectans wordt vaak gebruikt, want het is effectief tegen de meeste bacteriën, en ook goedkoop in gebruik. Eveneens is het effectief om besmetting via het waswater tegen te gaan. Echter, het gebruik van chloor heeft ook een nadeel. Er kunnen schadelijke bijproducten gevormd worden door de reactie van chloor met de organische materie (zoals sappen, plantenmateriaal, aarde) in het water. Er is dus nood aan een alternatief antimicrobieel middel om dit wasproces onder controle te houden.
In het laboratorium Voedingsmicrobiologie en Biotechnologie aan de Universiteit Gent Campus Kortrijk werden experimenten uitgevoerd met essentiële oliën. Dit om na te gaan of verder onderzoek naar de werkzaamheid als mogelijk alternatief desinfectans nodig is. Naast de experimenten met verse kruiden, werd de werkzaamheid ook getest op verse vis. De microbiële opbouw werd gesimuleerd op laboschaal: De voedingsmatrices werden ondergedompeld in een wasbad waar een emulsie van essentiële olie (Origanum compactum of Cymbopogon citratus) en water was toegevoegd. Hierin werden verschillende voedingsstalen achtereenvolgens ondergedompeld. De effectiviteit werd vergeleken met het wassen in enkel water. Per experiment werd zowel het water, na verschillende wasbeurten, als de kruiden/vis op verschillende momenten geanalyseerd. Verschillende micro-organismen werden onderzocht. Op verse vis werd Listeria monocytogenes en het totale kiemgetal opgevolgd, op de verse kruiden E. coli, totale coliformen en het totale kiemgetal.
Bij enkel wassen in water vond er een snelle microbiële opbouw in het waswater plaats. In het wasbad met een emulsie met 1 % Origanum compactum in water werd geen microbiële opbouw waargenomen. Het aantal organismen lag onder het aantal dat gedetecteerd kon worden met de toegepaste analysemethoden. Dit werd waargenomen op alle geteste organismen. De ander onderzochte essentiële olie, namelijk Cymbopogon citratus was minder werkzaam dan Origanum compactum in dezelfde concentratie. Om deze reden werd het onderzoek verder gezet met Origanum compactum. De bedoeling is om de laagste concentratie aan essentiële olie in water te vinden die antimicrobieel werkzaam is. De lagere concentraties die gebruikt werden bij de verse kruiden waren 0,2 % en 0,02 %. Deze lagere concentraties zijn respectievelijk weinig en niet werkzaam in het waswater van de kruiden.
Niet enkel het waswater werd getest op micro-organismen, maar ook de kruiden en vismatrix zelf. Een emulsie van 1 % Origanum compactum in water had een goed effect op de kruidenmatrix. Het aantal micro-organismen daalde ook hier onder de detectielimiet. Echter was deze concentratie niet werkzaam op de vismatrix. De oorzaak hiervan is dat een vismatrix veel vetter is dan kruiden. De lagere concentraties aan Origanum compactum bij de verse kruiden bleken weinig effect te hebben. Verder onderzoek is noodzakelijk om de concentratie van 1 % aan Origanum compactum te verlagen en te kijken wat het effect is op de organoleptische eigenschappen (zoals geur, kleur) van de kruiden.
Naast het toepassen van een emulsie van essentiële olie in water, werd ook nagegaan of combinaties van conserveringsmiddelen niet werkzaam zijn. Als conserveringsmiddelen werd een verzadigde zoutoplossing, 1 % Origanum compactum en/of citroenzuur gebruikt. Het doel hiervan was om het aantal micro-organismen op verse vis te verlagen. Een combinatie van deze 3 conserveringscomponenten, zorgden voor een uitstekend resultaat ten opzichte van de geteste micro-organismen L. monocytogenes en de totaal coliformen. Het aanwezige residu was nog werkzaam tegen een besmetting met Listeria die na de behandeling plaatsvond. Deze laatste testen moeten zeker nogmaals bevestigd worden. De resultaten zijn zeer interessant, maar gezien dit een eenmalige test was, is verder onderzoek nodig om de werkzaamheid te bevestigen.
In beide situaties, in het waswater en op het levensmiddel (al of niet in combinatie met andere conserveringsmiddelen), is verder onderzoek noodzakelijk. Echter zijn deze resultaten wel hoopgevend: essentiële oliën zouden een mogelijke oplossing kunnen bieden naar verbeterde bacteriële voedselkwaliteit en -veiligheid.
Bibliografie
Bibliografie
A. HASSAN, A., A. HASSAN, M., M. EL SHAFEI, H., S. EL AHL, R. & ABDEL-DAYEM, R. H. (2011). Detection of Aflatoxigenic Moulds Isolated From Fish and their Products and its Public Health Significance. Nature and Science, 9, 106-114.
ALFARO, B., HERNÁNDEZ, I., LE MARC, Y. & PIN, C. (2013). Modelling the effect of the temperature and carbon dioxide on the growth of spoilage bacteria in packed fish products. Food Control, 29, 429-437.
ALLÉGROW. (2013). Platte peterselie of bladpeterselie. Allégrow. [Online] http://www.allegrow.be/nl/platte-peterselie-of-bladpeterselie-376.htm (datum van opzoeken 15/04/2014).
AZIZKHANI, M., ELIZAQUÍVEL, P., SÁNCHEZ, G., SELMA, M. V. & AZNAR, R. (2013). Comparative efficacy of Zataria multiflora Boiss., Origanum compactum and Eugenia caryophyllus essential oils against E. coli O157:H7, feline calicivirus and endogenous microbiota in commercial baby-leaf salads. International Journal of Food Microbiology, 166, 249-255.
BAGAMBOULA, C. F., UYTTENDAELE, M. & DEBEVERE, J. (2004). Inhibitory effect of thyme and basil essential oils, carvacrol, thymol, estragol, linalool and p-cymene towards Shigella sonnei and S. flexneri. Food Microbiology, 21, 33-42.
BARTH, M., HANKINSON, T., ZHUANG, H. & BREIDT, F. (2010). Microbiological Spoilage of Fruits and Vegetables. In: SPERBER, W. H. & DOYLE, M. P. (eds.) Compendium of the Microbiological Spoilage of Foods and Beverages. Springer New York.
BASSOLÉ, I. H. N., LAMIEN-MEDA, A., BAYALA, B., OBAME, L. C., ILBOUDO, A. J., FRANZ, C., NOVAK, J., NEBIÉ, R. C. & DICKO, M. H. (2011). Chemical composition and antimicrobial activity of Cymbopogon citratus and Cymbopogon giganteus essential oils alone and in combination. Phytomedicine, 18, 1070-1074.
BIOPIX 2013. Atlantische zalm (Salmo salar) Biopix foto 41985. Biopix.
BOER, E., SPIEGELENBERG, W. M. & JANSSEN, F. W. (1985). Microbiology of spices and herbs. Antonie van Leeuwenhoek, 51, 435-438.
BOUHDID, S., ABRINI, J., ZHIRI, A., ESPUNY, M. J. & MANRESA, A. (2009). Investigation of functional and morphological changes in Pseudomonas aeruginosa and Staphylococcus aureus cells induced by Origanum compactum essential oil. Journal of Applied Microbiology, 106, 1558-1568.
BOUHDID, S., SKALI, S. N., IDAOMAR, M., ZHIRI, A., BAUDOUX, D., AMENSOUR, M. & ABRINI, J. (2008). Antibacterial and antioxidant activities of Origanum compactum essential oil. African Journal of Biotechnology, 7, 1563-1570.
BREED, R., MURRAY, E. G. D. & SMITH, N. R. (1957). Bergey's Manual of Determinative Bacteriology, Baltimore, The Williams & Wilkins company.
BRUCE, J. & MORRIS, E. O. (1973). Psychrophilic yeasts isolated from marine fish. Antonie van Leeuwenhoek, 39, 331-339.
BURT, S. (2004). Essential oils: their antibacterial properties and potential applications in foods—a review. International Journal of Food Microbiology, 94, 223-253.
COMMISSION, E. (2013). Sole and plaice (Solea solea and Pleuronectes platessa) - Fisheries - European Commission. EU: European Commission.
DE AZEREDO, G. A., STAMFORD, T. L. M., NUNES, P. C., GOMES NETO, N. J., DE OLIVEIRA, M. E. G. & DE SOUZA, E. L. (2011). Combined application of essential oils from Origanum vulgare L. and Rosmarinus officinalis L. to inhibit bacteria and autochthonous microflora associated with minimally processed vegetables. Food Research International, 44, 1541-1548.
DE OLIVEIRA, T. L. C., SOARES, R. D. A. & PICCOLI, R. H. (2013). A Weibull model to describe antimicrobial kinetics of oregano and lemongrass essential oils against Salmonella Enteritidis in ground beef during refrigerated storage. Meat Science, 93, 645-651.
DIOPERE, E., HELLEMANS, B., VOLCKAERT, F. A. M. & MAES, G. E. (2013). Identification and validation of single nucleotide polymorphisms in growth- and maturation-related candidate genes in sole (Solea solea L.). Marine Genomics, 9, 33-38.
DOYLE, M. E. (2007). Microbial Food Spoilage — Losses and Control Strategies. Fri-briefings, 16.
EKHTIARZADEH, H., AKHONDZADEH BASTI, A., MISAGHI, A. L. I., SARI, A., KHANJARI, A. L. I., ROKNI, N., ABBASZADEH, S. & PARTOVI, R. (2012). GROWTH RESPONSE OF VIBRIO PARAHAEMOLYTICUS AND LISTERIA MONOCYTOGENES IN SALTED FISH FILLETS AS AFFECTED BY ZATARIA MULTIFLORA BOISS. ESSENTIAL OIL, NISIN, AND THEIR COMBINATION. Journal of Food Safety, 32, 263-269.
EL SAID SAID, D. (2012). Detection of parasites in commonly consumed raw vegetables. Alexandria Journal of Medicine, 48, 345-352.
ELLIS, D. 2013. Mycology Online. Australia: The University of Adelaide. [Online] http://www.mycology.adelaide.edu.au/virtual/glossary/ (datum van opzoeking: 3/04/2013).
ELVISS, N. C., LITTLE, C. L., HUCKLESBY, L., SAGOO, S., SURMAN-LEE, S., DE PINNA, E. & THRELFALL, E. J. (2009). Microbiological study of fresh herbs from retail premises uncovers an international outbreak of salmonellosis. International Journal of Food Microbiology, 134, 83-88.
FAO. 1998. Fermented and vegetables. A global perspective. Chapter 5. Agriculture and consumer protection. (Online) http://www.fao.org/docrep/x0560e/x0560e10.htm (datum van opzoeking 07/05/2013).
FOODSAFETY.GOV. (2013). E. coli. U.S. Department of Health and Human Services. (Online) http://www.foodsafety.gov/poisoning/causes/bacteriaviruses/ecoli/ (datum van opzoeking: 30/03/2013).
GLOBINMED. (2013). Petroselium crispum (Miller) Nyman ex A.W. Hill . Globinmed. (Online) http://www.globinmed.com/index.php?option=com_content&view=article&id=79453:petroselinu (datum van opzoeking: 3/05/2013).
GUTIERREZ, J., BARRY-RYAN, C. & BOURKE, P. (2008). The antimicrobial efficacy of plant essential oil combinations and interactions with food ingredients. International Journal of Food Microbiology, 124, 91-97.
GUTIERREZ, J., BOURKE, P., LONCHAMP, J. & BARRY-RYAN, C. (2009). Impact of plant essential oils on microbiological, organoleptic and quality markers of minimally processed vegetables. Innovative Food Science & Emerging Technologies, 10, 195-202.
GÜNDÜZ, G. T., GÖNÜL, Ş. A. & KARAPINAR, M. (2009). Efficacy of myrtle oil against Salmonella Typhimurium on fresh produce. International Journal of Food Microbiology, 130, 147-150.
GÜNDÜZ, G. T., GÖNÜL, Ş. A. & KARAPINAR, M. (2010). Efficacy of oregano oil in the inactivation of Salmonella typhimurium on lettuce. Food Control, 21, 513-517.
HSOUNA, A. B., TRIGUI, M., MANSOUR, R. B., JARRAYA, R. M., DAMAK, M. & JAOUA, S. (2011). Chemical composition, cytotoxicity effect and antimicrobial activity of Ceratonia siliqua essential oil with preservative effects against Listeria inoculated in minced beef meat. International Journal of Food Microbiology, 148, 66-72.
HUIS IN'T VELD, J. H. J. (1996). Microbial and biochemical spoilage of foods: an overview. International Journal of Food Microbiology, 33, 1-18.
HUSS, H. H., ABABOUCH, L. & GRAM, L. (2003). Assessment and management of seafood safety and quality. Food and agriculture organization of the United Nations, 444, 230.
HUSSAIN, A. I., ANWAR, F., HUSSAIN SHERAZI, S. T. & PRZYBYLSKI, R. (2008). Chemical composition, antioxidant and antimicrobial activities of basil (Ocimum basilicum) essential oils depends on seasonal variations. Food Chemistry, 108, 986-995.
HYLDGAARD, M., MYGIND, T. & MEYER, R. L. (2012). Essential oils in food preservation: mode of action, synergies, and interactions with food matrix components. Frontiers in Microbiology, 3.
IWAMOTO, M., AYERS, T., MAHON, B. E. & SWERDLOW, D. L. (2010). Epidemiology of Seafood-Associated Infections in the United States. Clinical Microbiology Reviews, 23, 399-411.
KAISER, A., CARLE, R. & KAMMERER, D. R. (2013). Effects of blanching on polyphenol stability of innovative paste-like parsley (Petroselinum crispum (Mill.) Nym ex A. W. Hill) and marjoram (Origanum majorana L.) products. Food Chemistry, 138, 1648-1656.
KARAGÖZLÜ, N., ERGÖNÜL, B. & ÖZCAN, D. (2011). Determination of antimicrobial effect of mint and basil essential oils on survival of E. coli O157:H7 and S. typhimurium in fresh-cut lettuce and purslane. Food Control, 22, 1851-1855.
KHAN, M. S. A. & AHMAD, I. (2011). In vitro antifungal, anti-elastase and anti-keratinase activity of essential oils of Cinnamomum-, Syzygium- and Cymbopogon-species against Aspergillus fumigatus and Trichophyton rubrum. Phytomedicine, 19, 48-55.
KOSTAKI, M., GIATRAKOU, V., SAVVAIDIS, I. N. & KONTOMINAS, M. G. (2009). Combined effect of MAP and thyme essential oil on the microbiological, chemical and sensory attributes of organically aquacultured sea bass (Dicentrarchus labrax) fillets. Food Microbiology, 26, 475-482.
KYKKIDOU, S., GIATRAKOU, V., PAPAVERGOU, A., KONTOMINAS, M. G. & SAVVAIDIS, I. N. (2009). Effect of thyme essential oil and packaging treatments on fresh Mediterranean swordfish fillets during storage at 4°C. Food Chemistry, 115, 169-175.
LAPIDOT, A., ROMLING, U. & YARON, S. (2006). Biofilm formation and the survival of Salmonella Typhimurium on parsley. International Journal of Food Microbiology, 109, 229-233.
LIU, T.-T. & YANG, T.-S. (2012). Antimicrobial impact of the components of essential oil of Litsea cubeba from Taiwan and antimicrobial activity of the oil in food systems. International Journal of Food Microbiology, 156, 68-75.
LUND, B. M., BAIRD-PARKER, T. C. & GOULD, G. W. (2000). Microbiological Safety and Quality of Food, Amerika, Aspen Publishers.
LV, F., LIANG, H., YUAN, Q. & LI, C. (2011). In vitro antimicrobial effects and mechanism of action of selected plant essential oil combinations against four food-related microorganisms. Food Research International, 44, 3057-3064.
MACÉ, S., JOFFRAUD, J.-J., CARDINAL, M., MALCHEVA, M., CORNET, J., LALANNE, V., CHEVALIER, F., SÉROT, T., PILET, M.-F. & DOUSSET, X. (2013). Evaluation of the spoilage potential of bacteria isolated from spoiled raw salmon (Salmo salar) fillets stored under modified atmosphere packaging. International Journal of Food Microbiology, 160, 227-238.
MADIGAN, M. T., MATINKO, J. M. & DUNLAP, P. V. (2009). Brock biology of microorganisms, San Francisco, Pearson.
MAHMOUD, B. S. M., YAMAZAKI, K., MIYASHITA, K., IL-SHIK, S., DONG-SUK, C. & SUZUKI, T. (2004). Bacterial microflora of carp (Cyprinus carpio) and its shelf-life extension by essential oil compounds. Food Microbiology, 21, 657-666.
MCKEE, L. H. (1995). Microbial contamination of spices and herbs: A review. LWT - Food Science and Technology, 28, 1-11.
MEXIS, S. F., CHOULIARA, E. & KONTOMINAS, M. G. (2009). Combined effect of an oxygen absorber and oregano essential oil on shelf life extension of rainbow trout fillets stored at 4 °C. Food Microbiology, 26, 598-605.
MILADI, H., CHAIEB, K., AMMAR, E. & BAKHROUF, A. (2010). INHIBITORY EFFECT OF CLOVE OIL (SYZIUM AROMATICUM) AGAINST LISTERIA MONOCYTOGENES CELLS INCUBATED IN FRESH-CUT SALMON. Journal of Food Safety, 30, 432-442.
MINISTRY OF HEALTH BY ESR LTD. (2001). Escherichia coli O157:O7. New Zeeland: Ministry of primary industries. (Online) http://www.foodsafety.govt.nz/ (datum van opzoeking: 9/05/2013).
MIRCEA, C., POIATA, A., TUCHILUS, C., AGOROAEI, L., BUTNARU, E. & STANESCU, U. (2008). Aflatoxigenic fungi isolated from medicinal herbs. Toxicology Letters, 180, Supplement, S154.
NCBI. (2013). Enterobacteriaceae. USA: National Center for Biotechnology Information. (Online) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/ (datum van opzoeking: 31/03/2013).
NEGI, P. S. (2012). Plant extracts for the control of bacterial growth: Efficacy, stability and safety issues for food application. International Journal of Food Microbiology, 156, 7-17.
OYEDEMI, S. O., OKOH, A. I., MABINYA, L. V., PIROCHENVA, G. & AFOLAYAN, A. J. (2009). Listeria monocytogenes, Streptococcus pyogenes, Proteus vulgaris and Escherichia coli. African Journal of Biotechnology, 8, 1280-1286.
PATON, A. (2013). Plants & Fungi: Ocimum basilicum (basil) - Species profile from Kew. Sustainable Uses Group. (Online) http://www.kew.org/plants-fungi/Ocimum-basilicum.htm (datum van opzoeking 23/05/13).
ROBERTS, T. A., CORDIER, J. L., GRAM, L., TOMPKIN, R. B., PITT, J. I., GORRIS, L. G. M. & SWANSON, K. M. J. (2005a). Fruits and fruit products. In: ROBERTS, T. A., CORDIER, J. L., GRAM, L., TOMPKIN, R. B., PITT, J. I., GORRIS, L. G. M. & SWANSON, K. M. J. (eds.) Micro-Organisms in Foods 6. Springer US.
ROBERTS, T. A., CORDIER, J. L., GRAM, L., TOMPKIN, R. B., PITT, J. I., GORRIS, L. G. M. & SWANSON, K. M. J. (2005b). Vegetables and vegetable products. In: ROBERTS, T. A., CORDIER, J. L., GRAM, L., TOMPKIN, R. B., PITT, J. I., GORRIS, L. G. M. & SWANSON, K. M. J. (eds.) Micro-Organisms in Foods 6. Springer US.
SADDIQ, A. A. & KHAYYAT, S. A. (2010). Chemical and antimicrobial studies of monoterpene: Citral. Pesticide Biochemistry and Physiology, 98, 89-93.
SCOLLARD, J., FRANCIS, G. A. & O’BEIRNE, D. (2013). Some conventional and latent anti-listerial effects of essential oils, herbs, carrot and cabbage in fresh-cut vegetable systems. Postharvest Biology and Technology, 77, 87-93.
STALS, A., BAERT, L., VAN COILLIE, E. & UYTTENDAELE, M. (2012). Extraction of food-borne viruses from food samples: A review. International Journal of Food Microbiology, 153, 1-9.
TAJKARIMI, M. (2007). Salmonella spp. PHR, 250, 8.
USDA. (2013a). Nutrient data for 02044, Basil, fresh. Verenigde staten: Nutrient Data Laboratory. (Online) http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/263?fg=&man=&lfacet=&count=&max=&sort=&qlookup=&offset=&format=Full&new (datum van opzoeking: 21/02/'13).
USDA. (2013b). Nutrient data for 11297, Parsley, fresh. Verenigde staten: Nutrient Data Laboratory. (Online) http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/3030?fg=&man=&lfacet=&count=&max=&sort=&qlookup=&offset=&format=Full&new= (datum van opzoeking 21/02/'13).
USDA. (2013c). Nutrient data for 15028, Fish, flatfish (flounder and sole species), raw. Verenigde staten: Nutrient Data Laboratory. (Online)http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/4491?fg=Finfish+and+Shellfish+Products&man=&lfacet=&format=&count=&max=25&offset=&sort=&qlookup=sole (datum van opzoeking: 27/10/2013).
USDA. (2013d). Nutrient data for 15076, Fish, salmon, Atlantic, wild, raw. Verenigde staten: Nutrient Data Laboratory. (Online) http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/4539 (datum van opzoeking: 27/10/2013 2013).
USDA. 2013e. PLANTS Profile for Ocimum basilicum (sweet basil) | USDA PLANTS. US: USDA. (Online)http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=OCBA&photoID=ocba_001_ahp.tif (datum van opzoeking: 3/05/2013).
UYTTENDAELE, M., JACXSENS, L., DE LOY-HENDRICKX, A., DEVLIEGHERE, F. & DEBEVERE, J. (2010). Microbiologische richtwaarden en wettelijke microbiologische criteria.
VOEDSEL EN WARENAUTORITEIT. (2008). Clostridium botulinum. Nederland: Kennisbank voedselveiligheid VWA. (Online) http://www.vwa.nl/onderwerpen/bacterien-ziekteverwekkers/dossier/clostridium-botulinum/clostridium-botulinum-voor-deskundigen (datum van opzoeking: 8/05/2013).
VOKK, R., LOUGAS, T., METS, K. & KRAVETS, M. (2011). Dill (Anethum graveolens L.) and Parsley (Petroselinum crispum (Mill.) Fuss) from Estonia: Seasonal Differences in Essential Oil Composition. Agronomy Research, 9, 515-520.
YANG, J., CAO, Y., CAI, Y. & TERADA, F. (2010). Natural populations of lactic acid bacteria isolated from vegetable residues and silage fermentation. Journal of Dairy Science, 93, 3136-3145.
ZWEIFEL, C. & STEPHAN, R. (2012). Spices and herbs as source of Salmonella-related foodborne diseases. Food Research International, 45, 765-769.
