Het busongeval te Sierre in de media. Slachtoffers én journalisten likken hun wonden.
Sierre-slachtoffers én -journalisten likken hun wonden.
“Wij wisten nog niet of ons kind was overleden op dat moment
en dan word je al door de pers lastig gevallen.”
(nabestaande)
“Op dat moment denkt ge: ‘Wat sta ik hier te doen? Wat een aasgier ben ik?’
Maar anderzijds dat is het recht op informatie natuurlijk. Die beelden moet ge hebben.”
(reporter)
Dertien maart 2012, een rampzalige datum waarop 22 schoolkinderen en zes volwassenen het leven lieten in een busongeluk te Sierre. Het volledige land in rep en roer. Herinnert u zich nog de foto’s op de voorpagina’s? De live-uitgezonden begrafenissen? De talrijke interviews met betrokkenen? Het deed heel wat stof opwaaien. (Kranten)media kregen de wind van voren, onder meer voor het publiceren van privéfoto’s. De Raad voor de Journalistiek verstrengde haar deontologische code. Over het busdrama vloeide al heel wat inkt, maar hoe beleefden de betrokkenen de hele mediaheisa? In een masterproef, verbonden aan de master in de communicatiewetenschappen-journalistiek van de Universiteit Gent, werden de media-ervaringen van nabestaanden van het busdrama én journalisten die destijds rapporteerden, onderzocht.
Recht op informatie vs. recht op privacy?
Zo’n ramp kan eigenlijk gereduceerd worden tot een ethische discussie over de relatie tussen het recht op informatie en het recht op privacy. Journalisten hebben de plicht het publiek te informeren, maar wanneer zij over gevoelige, persoonlijke kwesties berichten – zoals de busramp– worden zij geconfronteerd met een aantal ethische aspecten, die uiteraard een impact hebben op de slachtoffers en nabestaanden. In welke mate mogen journalisten hun privacy overschrijden? Uit de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, dat zowel voor de rechten van journalisten als van gewone burgers schermt, valt geen duidelijk antwoord te bespeuren. Elke beslissing is steeds context-en casegerelateerd. De persraden, betrokken bij het busongeval (Duitsland, Zwitserland, België), behandelden enkele klachten. Ook hun uitspraken bewijzen dat de verzoening tussen beide rechten geen evidentie is. Het veelgehoorde argument van ‘maatschappelijk belang’, dat bijvoorbeeld de fotopublicaties zou legitimeren, geldt niet automatisch. Verder benadrukten de Raden het belang van toestemming vragen.
(Media)gevolgen –en kritiek
De publieke opinie, maar ook beleidsmakers tikten de media sterk op de vingers. Er waren drie kritieken: gepubliceerde foto’s van minderjarige slachtoffers, ‘overmatige’ media-aandacht en een sensationaliseringstrend. Analytici waarschuwden voor een journalistieke ethische crisis. Nochtans geven studies aan dat het stereotiepe beeld van de harde, objectieve journalist niet meer volledig opgaat: journalisten tonen meer empathie en zijn zich bewuster van ethische grenzen. Bovendien beïnvloeden uiteenlopende sociale factoren, zoals concurrentiedruk, het journalistieke beslissingsproces bij de confrontatie met ethische dilemma’s. De andere kant van de medaille is die van slachtoffers en nabestaanden. Zij beleven media-aandacht als extra schadelijk, een steun of triviaal, zo blijkt uit recente studies.
Journalistieke perceptie
Via diepte-interviews deden vijftien “Sierre-journalisten” hun zegje over de geuite media-kritieken en de ontstane discussie. Het onderzoek, waarvan de resultaten niet representatief zijn voor àlle journalisten, wees uit dat de meningen verdeeld waren over het al dan niet foutieve karakter van de fotopublicaties. Journalisten gaven wel een aantal motieven voor de toenmalige keuzes. Een belangrijke factor is de ‘publieke verwachting’: journalisten hebben het gevoel dat mediagebruikers verwachten dat zij foto’s brengen, ook bij rampen. Ook zorgt het internet voor een vervaging van grenzen. Daarnaast spelen commerciële motieven een beduidende rol. Tenslotte kunnen foto’s de ramp een gezicht geven, zijn ze een eerbetoon en hebben ze een preventief maatschappelijke functie: “het kan iedereen overkomen”. De meningen over de hoeveelheid media-aandacht gingen van “een uitmelking van verdriet” naar “veel, maar logisch” tot “niet teveel”. De omvang van de busramp, de hoge burgerlijke betrokkenheid en herkenbaarheid (cfr. sneeuwklassen) verhogen de maatschappelijke relevantie en nieuwswaarde en legitimeren dus deels de hoeveelheid. Enkele journalisten beschouwden het hun taak om burgers te helpen bij hun verwerkingsproces. Daarnaast zijn mensen ook nieuwsgierig, waardoor het publiek veel nieuws verwacht. Voor een aantal journalisten is het logisch om hieraan tegemoet te komen, maar sommigen betwijfelen deze logica. Tenslotte zijn commerciële en concurrentiële motivaties opnieuw van belang. Het mediakritische ethische debat en de verstrengde richtlijnen evalueerden journalisten unaniem positief. De discussie was bevorderend voor hun bewustzijn en evolutie.
Perceptie nabestaanden
De drie mogelijkheden hoe nabestaanden journalistieke aandacht evalueren, kwamen terug tijdens diepte-interviews met vijf nabestaanden: media als grievend, steun of triviaal. De evaluatie van journalistieke eindproducten en perscontact werd vooral bepaald door volgende elementen: inspraak- en inzagerecht; journalistieke oprechtheid en juistheid van nieuwsberichten.
Nabestaanden vinden neutrale en serene foto’s toelaatbaar en toestemming hiervoor is niet strikt noodzakelijk. Maar als journalisten privéfoto’s willen gebruiken, moeten zij steeds toestemming vragen. Opvallend was dat materiële foto’s (bijvoorbeeld het wrak) voor sommigen pijnlijk confronterend waren. Omwille van de nieuwswaarde ervoeren nabestaanden de hoeveelheid media-aandacht evenwel niet als overmatig. Enkelen nabestaanden bewaarden zelfs sommige mediaproducten ter herinnering en als eerbetoon. Hoewel ze de journalistieke plicht begrijpen, vinden zij dat feitelijke berichtgeving eigenlijk zou moeten volstaan.
Dankzij mediaberichten zagen nabestaanden hoe iedereen met hen meeleefde. Deze bron van troost sloeg later om. Door onvoldoende onderbouwde artikels keerde de maatschappij zich tegen de nabestaanden. Publieke reacties zoals “lijkenpikkers” op sociale media kwetsten hen. Een inperking van deze reactiemogelijkheid bij artikelen over gevoelige kwesties, werd dan ook geopperd. Tenslotte lijkt de keuzemogelijkheid bepalend bij de evaluatie van hun media-ervaringen. Nabestaanden kozen namelijk niet voor hun ‘rol’ en de controlebewaring over hun privésfeer is dan ook leedverzachtend.
Moeilijke verzoening
Het kwalitatief onderzoek leert ons minstens dat er, ondanks een wederzijds begrip en respect bij beide partijen, grenzen afgetast worden tijdens een confrontatie tussen recht op informatie en recht op privacy. Eenduidigheid is er niet omdat contextuele factoren, zoals morele waarden en normen bij journalisten en de persoonlijke voorkeur bij de nabestaanden, beïnvloedend zijn. Bovendien worden slachtoffers en nabestaanden vaak over het hoofd gezien en kunnen media/journalisten (onbewust) tot hun lijden bijdragen. Blijvend onderzoek naar de evaluatie van media-ervaringen van nabestaanden is aangewezen. Het streven naar een beter zicht op de problematiek moet leiden tot een beter begrip bij beide partijen, zodat de journalistieke aanpak kan verbeteren en het verwerkingsproces van nabestaanden niet (nodeloos) belemmerd wordt. Meer transparantie is dus noodzakelijk.
Bibliografie
LITERATUURLIJST
Boeken
Billiet, J. (2003) Cycli in het empirisch onderzoek. In J. Billiet & H. Waege (Eds.), Een samenleving onderzocht. Methoden van social-wetenschappelijk onderzoek (10de oplage) (pp. 33-64). Antwerpen: Uitgeverij De Boeck.
Biltereyst, D. & Joye, S. (2013). Hoofdstuk 12. Buitenlands en internationaal nieuws. In D. Biltereyst (Ed.), Internationale communicatie (pp. 311-328). Gent: Academia Press.
Cambré, B. & Waege, H. (2003). Kwalitatief onderzoek en dataverzameling door open interviews. In J. Billiet & H. Waege (Eds.), Een samenleving onderzocht. Methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek (10de oplage) (pp. 315-342). Antwerpen: Uitgeverij De Boeck.
Cooley, T.M. (1888). A treatise on the law of torts : or the wrongs which arise independent of contract (2nd ed.). Chicago: Callaghan.
Cuyvers, G. (1986). De maatschappelijke marginalisering van het slachtoffer. Antwerpen: Kluwer
Dawes, S. (2013). Privacy and the freedom of the press: a false dichotomy. In J. Petley (Ed.), Media and public shaming: drawing the boundaries of disclosure. (pp. 43-58). London: I.B.Tauris & Co. Ltd.
De Hert, P. (1998). Artikel 8 EVRM en het Belgisch recht. De bescherming van privacy, gezin, woonst en communicatie. Gent: Mys en Breesch.
De Munter, A. (2007). Probleemstelling bij praktijkonderzoek (2de editie). Leuven: Acco.
de Vaus, D. (2006). Retrospective study. In V. Jupp (Ed.), The SAGE dictionary of social research methods (pp. 268-270). Londen: Sage Publications Ltd.
Greer, C. (2007). News media, victims and crime. In P. Davies; P. Francis & C. Greer (Eds.), Victims, crime and society (pp. 20-49). Londen: Sage.
Holmes, T., Hadwin, S. & Mottershead, G. (2013). The 21ste century journalism handbook. Essential skills for the modern journalist. Essex: Pearson Education Limited.
Kitch, C. (2009). Tears and trauma in the news. In B. Zelizer (Ed.), The changing faces of journalism. Tabloidization, technology and truthiness (pp. 29-39). New York: Routledge.
Koene, D.C. (2008). Raden voor de journalistiek in West-Europa. Diemen: AMB.
Kooijmans, P.H. (2008). Internationaal publiekrecht in vogelvlucht (10de druk), Senden: Kluwer.
Kooiker, R., Broekhoff, M. & Stumpel, H. (2007). Marktonderzoek. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff.
Krueger, R.A. & Casey, M.A. (2009). Focus groups. A practical guide for applied research (4th ed.). Londen: Sage.
Lemmens, P. (2005). Voorwoord. In P. Lemmens (Ed.) Uitdagingen door en voor het EVRM. (pp.
VII-IX). Mechelen: Kluwer.
Martens, P. (2005). Mediarecht voor Journalisten. Antwerpen: Garant.
McQuail, D. (2010). McQuail’s mass communication theory (6th ed.). Londen: Sage.
Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
Myers, M.D. ( 2009). Qualitative research in business & management. London: Sage.
Pantti, M. (2011). Disaster news and public emotions. In K. Döveling; C. von Scheve & E.A. Konijn (Eds.) The Routledge handbook of emotions and mass media (pp. 221-236). New York: Routledge.
Shoemaker, P.J. (1991). Gatekeeping. Thousand Oaks, CA: Sage.
Simpson, R. & Coté, W. (2000). Covering violence: a guide to ethical reporting about victims and trauma. New York: Columbia University Press.
Van den Wyngaert, C. (2009). Strafrecht & strafprocesrecht in hoofdlijnen (zevende, herziene uitgave). Antwerpen: Maklu.
Van Zoonen, L. (1998). The ethics of making private life public. In K. Brants, J. Hermes & L. van Zoonen (eds.), The media in question. Popular cultures and public interests (pp. 113-123). Londen: Sage Publications.
Viano, E.C. (1992). The news media and crime victims: The right to know versus the right to privacy. In E.C. Viano (Ed.), Critical issues in victimology: International perspectives (pp. 24-34). New York, NY, US: Springer Publishing Co.
Voorhoof, D. (2014). The right to freedom of expression and information under the european human rights system: towards a more transparent democratic society. EUI Working Paper (2014/12). Italy: Robert Schuman Centre for Advanced Studies (RSCAS), Centre for Media Pluralism and Media Freedom.
Voorhoof, D. & Valcke, P. (2011). Handboek mediarecht (3de ed.). Brussel: Larcier.
Westin, A.F. (1967). Privacy and Freedom. New York: Atheneum.
Willis, J. (2010). The mind of a journalist. How reporters view themselves, their world, and their craft. London: Sage.
Wouters, J. & De Smet (2005). Het E.V.R.M., international mensenrechtenstandaarden en (multinationale) ondernemingen. In P. Lemmens (Ed.), Uitdagingen door en voor het E.V.R.M. (pp. 59-100). Mechelen: Kluwer
Youm, K.H. (2009). Journalism law and regulation. In K. Wahl-Jorgensen & T. Hanitzsch (Eds.), The handbook of journalism studies (pp. 279- 294). Oxon: Routledge.
Tijdschriften
Alvis-Banks, D. (2008). When hometown news becomes worldwide news. Traumatology, 14(1), 85-88.
Amend, E., Kay, L., & Reilly, R.C. (2012). Journalism on the spot: ethical dilemmas when covering trauma and the implications for journalism education. Journal of Mass Media Ethics, 27(4), 235-247.
Aufderheide, P., Boyles, J.L., & Bieze, K. (2013). Free speech, and the public's right to know. Journalism Studies, 14(6), 875-890.
Aumente, J. (2009). The Iraqi shoe-thrower: when endangered journalists need help. Nieman Reports, 63(4), 21-23.
Berrington, E. & Jemphrey, A. (2003). Pressures on the press: reflections on reporting tragedy. Journalism, 4(2), 225-248.
Ceuleers, J. (2013). Raad voor de Journalistiek. Auteurs & Media, 2013(1), 41-45.
Cottle, S. (2014). Rethinking media and disasters in a global age: what’s changed and why it matters. Media, War & Conflict, 7(1), 3-22.
Davis, F. (1959). What do we mean by “right to privacy”? South Dakota Law Review 4(1), 1-24.
Dommering, E. (2009). Privacy als het zelfbeschikkingsrecht van de 21e eeuw. Mediaforum, 21(11/12), p. 382-384.
Duncan, S. & Newton, J. (2010). How do you feel? Journalism Practice, 4(4), 439-453.
Emerson, T.I. (1979). The right of privacy and freedom of the press. Harvard Civil Rights – Civil Liberties Law Review 14(2), 329-360.
Englund, L., Forsberg, R. & Saveman, B.I. (2014). Survivors’ experiences of media coverage after traumatic injury events. International emergency nursing, 22(1), 25-30.
Feinstein, A. & Sinyor, M. (2010). Women war correspondents: they are different in so many ways. Nieman Reports, 63(4), 24-25.
Green, R.M., Mann, B. & Story, A.E. (2006). Care, domination, and representation. Journal of Mass Media Ethics, 21(2 & 3), 177 – 195.
Groenhart, H. & Evers, H. (2013). Regulering van journalistiek: een internationale of nationale kwestie? Resultaten van een internationaal vergelijkende survey onder journalisten. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 41(3), 301-323.
Guest, G., Bunce, A. & Johnson, L. (2006). How many interviews are enough? An experiment with
data saturation and variability. Field Methods, 18(1), 59–82.
Gunaratne, S.A. (2002). Freedom of the press: a world system perspective. International Communication Gazette, 64(4), 343-369.
Hins, W. (2008). Het ijzeren geheugen van internet. Ars Aequi, juli/augustus, 558-564.
Höijer, B. (2004). The discourse of global compassion: the audience and media reporting of human suffering. Media, Culture & Society, 26(4), 513-531.
Joye, S. (2010a). De media(de)constructie van rampen. Onderzoek naar de selectie en berichtgeving van rampen in Vlaamse nieuwsmedia. Tijdschrift Voor Communicatiewetenschap, 38(2), 139-155.
Joye, S. (2011a). Media en rampen: tussen realiteit en constructie. Orde van de Dag. Criminaliteit en Samenleving,13(54), 85-94.
Kay, L., Reilly, R.C., Amend, E. & Kyle, T. (2011). Between a rock and a hard place. The challenges of reporting about trauma and the value of reflective practice for journalists. Journalism Studies, 12(4), 440-455.
Keith, L.C. (1999). The United Nations International Covenant on Civil and Political Rights: does it
make a difference in human rights behavior? Journal of Peace Research, 36(1), 95-118.
Kim, Y.S. & Kelly, J.D. (2010). Public reactions toward an ethical dilemma faced by photojournalists: examining the conflict between acting as a dispassionate observer and acting as a “good samaritan”. Journalism & Mass Communication Quarterly, 87(1), 23-40.
Kitzinger, J. (2000). Media templates: patterns of association and the (re)construction of meaning over time. Media Culture Society, 22(1), 61-84.
Krotoszynski, jr, R.J. (2013). The polsemy of privacy. Indiana Law Journal, 88(881), 881-918.
Kuttschreuter, M., Gutteling, J.M. & de Hond, M. (2011). Framing and tone-of-voice of disaster media coverage: The aftermath of the Enschede fireworks disaster in the Netherlands. Health, Risk & Society, 13(3), 201-220.
Maercker, A. & Mehr, A. (2006). What if victims read a newspaper report about their victimization? A study on the relationship to PTSD symptoms in crime victims. European Psychologist, 11(2), 137-142.
Maxson, J. (2000). Training journalism students to deal with trauma. Journalism & Mass Communication Educator, 55(1), 79-86.
Muller, D. (2010). Ethics and trauma: lesson from media coverage of Black Saturday. The Australian Journal of Rural Health, 18(1), 5-10.
Negley, G. (1966). Philosophical views on the value of privacy. Law and contemporary problems, 31, 319-325.
Nieuwenhuis, A. (2012). Laveren tussen persvrijheid en respect voor het privé-leven. De jurisprudentie van het EHRM. Mediaforum, 24(1), 2-13.
Ochberg, F. (1996). A primer on covering victims. Nieman Reports, 50(3), 21-27.
Parent, W.A. (1983). Privacy, morality and the law. Philosophy & Public Affairs 12(4), 269-288.
Posner, R.A. (1978). The right of privacy. Georgia Law Review, 12(3), 393-422.
Prosser, W.L. (1960). Privacy. California Law Review, 48(3), 383-423.
Rachels, J. (1975). Why privacy is important. Philosophy & Public Affairs, 4(4), 323-333.
Silverman, D. (2001). Interpreting qualitative data. Methods for analysing talk, text and interaction (2nd edition). London/New Delhi: Thousand Oaks Sage Publications.
Singer, E., Endreny, P. & Glassman, M. B. (1991). Media coverage of disasters: effect of geographic location. Journalism & Mass Communication Quarterly, 68(1-2), 48-58.
Singer, J.B. (2001). The metro wide web: changes in newspapers’ gatekeeping role online.
Journalism and Mass Communication Quarterly, 78(1), 65-80.
Smolla, R.A. (1999). Privacy and the first amendment right to gather news. The George Washington Law Review, 67(5/6), 1097-1138.
Sykes, J. (2003). Media can help or hinder recovery of trauma victims. University of Canberra Monitor, 13(2).
van Zwieten, M. & Willems, D. (2004). Waardering van kwalitatief onderzoek. Huisarts & Wetenschap, 47(13), 631-635.
Vasterman, P.L.M. (2005). Media-hype: self-reinforcing news waves, journalistic standards and the
construction of social problems. European Journal of Communication, 20(4), 508-530.
Voakes, P.S. (1998). What were you thinking? A survey of journalists who were sued for invasion of privacy. Journalism and Mass Communication Quarterly, 75(2), 378-393.
Voorhoof, D. (2008). Krijgen journalisten een streepje voor in Straatsburg? Mediaforum, 20(5), 197-203.
Voorhoof, D. (2010a). Het Europese ‘First Amendment’: de Straatsburgse jurisprudentie over artikel 10: EVRM: 2004-2009 (deel 1). Mediaforum, 22(4), 106-116.
Voorhoof, D. (2010b). Het Europese ‘First Amendment’: de Straatsburgse jurisprudentie over artikel 10 EVRM: 2004-2009 (deel 2). Mediaforum, 22(6), 186-201.
Walsh-Childers, K., Lewis, N.P. & Neely, J. (2011). Listeners, not leeches: what Virginia Tech survivors needed from journalists. Journal of Mass Media Ethics, 26(3), 191-205.
Ware, M. (2012). The things war makes you see. Newsweek, 159(23/24), 20-21.
Warren, S.D. & Brandeis L.D. (1890). The right to privacy. Harvard Law Review, 4(5), 193-220.
Westin, A.F. (2003). Social and political dimensions of privacy. Journal of Social Issues, 59(2), 431-453.
White, D.M. (1950). The “gate-keeper”: A case study in the selection of news. Journalism
Quarterly, 27, 383-390.
Wirth, W. & Schramm, H. (2005). Media and emotions. Communication Research Trends, 24(3), 1-43.
Krantenartikels
Blomme, P. (2012, 28 december). Zwitserse media berispt voor publicatie foto’s Sierre. De Tijd, 7.
De Boeck, P., Munster, J-F. & Bourton, W. (2012, 20 maart). Les médias ont-ils été dignes lors du drame de Sierre? Le Soir, 13.
De Preter, W. (2012, 12 juli). Excuses voor publicatie foto’s na busongeval. De Tijd, 10.
Ghysens, P. (2012, 15 maart). 22 kinderen keren nooit meer terug. Het Laatste Nieuws, 1.
Het Belang van Limburg (2012, 15 maart). Busramp Zwitserland 28 doden. Het Belang van Limburg, 1.
Het Nieuwsblad (2012, 15 maart). Busramp Zwitserland. 28 doden, 24 gewonden. Onpeilbaar verdriet. Het Nieuwsblad, 1.
Maeckelbergh, B. (2014, 1 juli). Zwitserland stopt onderzoek naar busramp Sierre. Het Laatste Nieuws, 11.
“mededeling van de hoofdredactie” (2012, 1-2 september). Het Laatste Nieuws, 45.
Naegels, T. (2013, 6 maart). De wens van nabestaanden. De Standaard, 38.
Naegels, T. (2012a, 21 november). Klein primeurtje, grote schade. De Standaard, 27.
PhG (2012, 16 maart). Voorpaginanieuws tot in Ecuador. Het Laatste Nieuws, 13.
Rogiers, F. (2012, 19 maart). Voyeurs, soms voor het goede doel. De Standaard, 6.
Th. (2012, 17 maart). ‘De grens schuift voortdurend op.’ De Standaard, 7.
Voorhoof, D. (2014, 3 mei). Wispelturige rechters en preventieve censuur. De Morgen, 70.
Internetbronnen – persartikels (mediabronnen, blogs, opiniestukken, columns e.d.)
ATS (2012, 27 december). Drame de Sierre: le Conseil de la presse tape sur les doigts de trois journaux. Geraadpleegd op 28 februari 2014 op het World Wide Web: http://www.arcinfo.ch/fr/suisse/drame-de-sierre-le-conseil-de-la-presse…
Belga (2012a, 11 juli). Kranten verontschuldigen zich voor publicatie foto's slachtoffers busongeval. Geraadpleegd op 11 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120711_151
Belga/INM (2012, 27 december). Zwitserse media berispt voor publicatie foto's slachtoffers Sierre. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.knack.be/nieuws/belgie/zwitserse-media-berispt-voor-publicat…
Belga/SD (2012, 16 maart). Lieten: 'Foto's van slachtoffers busongeval publiceren is er ver over'. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.knack.be/nieuws/belgie/lieten-foto-s-van-slachtoffers-busong…
Belga/TE (2012, 16 maart). Hoofdredacteurs: 'foto's zijn eerbetoon aan slachtoffers busongeval'. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.knack.be/nieuws/belgie/hoofdredacteurs-foto-s-zijn-eerbetoon…
Belga/TE/KVDA/SD (2012, 15 maart). België is in nationale rouw. Geraadpleegd op 10 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.knack.be/nieuws/belgie/belgie-is-in-nationale-rouw/article-n…
Belorf, K. (2012, 21 maart). Busramp – mogen journalisten gewetensbezwaren hebben? Geraadpleegd op 23 april 2013 op het World Wide Web: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/03/21/busramp-mogen-journali…
Belorf, K. & Callewaert, C. (2012, 16 maart). Het morele failliet van Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad choqueert lezers. Geraadpleegd op 23 april 2013 op het World Wide Web: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/03/16/het-morele-failliet-va…
Bracy, K. (2013, 1 maart). Westin’s privacy scholarship, research influenced a generation. Geraadpleegd op 2 maart 2013 op het World Wide Web: https://www.privacyassociation.org/publications/2013_02_19_westins_priv…
Café Corsari (2012, 29 november). Louis Tobback op scherp. Geraadpleegd op 24 juli 2014 op het World Wide Web: http://www.een.be/programmas/cafe-corsari/louis-tobback-op-scherp
Cochez, T. (2012a, 26 maart). De commerciële waarde van verdriet. Geraadpleegd op 21 april 2013 op het World Wide Web:
http://www.mediakritiek.be/index.php?page=7&lkz=1&&detail=1449
Cochez, T. (2012b, 17 april). Klacht bij Raad voor de Journalistiek na busdrama in Sierre. Geraadpleegd op 21 april 2013 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/index.php?page=7&lkz=1&&detail=1465
Debusschere, B. (2012, 17 maart). Alle ouders die een kind verloren zijn nu extra kwetsbaar. Geraadpleegd op 2 mei 2013 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/13336/Busongeval-Zwitserland/article/detai…
Deredactie.be (2012, 15 maart). Recht op informatie ingeperkt door recht op privacy. Geraadpleegd op 11 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/media/1.1246…
Edl (2012, 25 april). Media mogen foto’s niet zomaar meer van Facebook halen. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/cnt/DMF20120425_017
Eeckhaut, D. (2012, 15 maart). Ongeloof heerst in de kranten. Geraadpleegd op 7 februari 2013 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/13266/Busongeval-Zwitserland/article/detail/14…
Eerdekens, E.; Engels, T.; Demeulemeester, S. & Van Der Auwera, K.(2012, 15 maart). Busongeval live: alle slachtoffers geïdentificeerd. Geraadpleegd op 10 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.knack.be/nieuws/belgie/busongeval-live-alle-slachtoffers-gei…
Gabriëls, K. (2012, 19 maart). Media in tijden van medeleven: esthetica of ethica? Geraadpleegd op 2 mei 2013 op het World Wide Web: https://www.apache.be/2012/03/19/media-in-tijden-van-medeleven-esthetic…
Joye, S. (2012, 20 maart). Busongeval: wanneer het nieuws geen nieuws is. Geraadpleegd op 25 april 2013 op het World Wide Web:
http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/03/20/busongeval-wanneer-het…
Joye, S. (2011b, 6 augustus). Rampen en media: een ramp? Geraadpleegd op 8 februari 2013 op het World Wide Web: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/08/06/rampen-en-media-een-ra…
Moonen, R. (2012, 24 april). Nieuwe journalistieke code naar aanleiding van busramp biedt geen soelaas. Geraadpleegd op 25 april 2013 op het World Wide Web: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/04/24/nieuwe-journalistieke-…
Naegels, T. (2012b, 21 maart). De krant rouwt mee. Geraadpleegd op 22 april 2013 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/index.php?page=7&lkz=1&&detail=1438
Naegels, T. (2014, 23 juli). Onwezenlijke en daardoor relevante beelden. Geraadpleegd op 27 juli 2014 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/cnt/dmf20140722_01187429
Neels, L. (2012, 17 maart). Foto's dode kinderen zware journalistieke fout. Geraadpleegd op 13 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.knack.be/opinie/columns/leo-neels/foto-s-dode-kinderen-zware…
Ochberg, F. (1986). Interviewing victims - a better way. Geraadpleegd op 18 april 2014 op het World Wide Web: http://victims.jrn.msu.edu/public/articles/ochberg.html
Ophalvens, S. (2012, 11 juli). Kranten verontschuldigen zich voor vrijgeven foto's slachtoffers busongeval. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/1468510/2012…
Pen Vlaanderen (2013, 2 mei). De vrije markt versmoort het vrije woord. Geraadpleegd op 17 februari 2014 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/index.php?page=7&detail=1720&7addda05552ee45…
Pleijter, A. (2012, 28 maart). Het gaat om de afweging tussen nieuwswaarde en privacy. Geraadpleegd op 24 april 2013 op het World Wide Web: http://www.denieuwereporter.nl/2012/03/het-gaat-om-de-afweging-tussen-n…
Voets, F. (2010, 13 januari). Hoeveel informatie is te veel? Geraadpleegd op 22 april 2013 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/index.php?page=221&detail=615
Voorhoof, D. (2011, 21 juni). Facebook en de Raad voor de Journalistiek. Geraadpleegd op 20 april 2013 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/index.php?page=7&lkz=1&&detail=1212
Voorhoof, D. (2012a, 17 maart). Het busongeval, de foto’s en de journalistieke ethiek. Geraadpleegd op 20 april 2013 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/blog/2012/03/het_busongeval_de_foto_s_en_de_…
Voorhoof, D. (2012c, 2 mei). Nieuwe richtlijn: alerte reactie van RvdJ. Geraadpleegd op 8 april 2014 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/index.php?page=143&detail=1482
Voorhoof, D. (2012b, 20 maart). Werk aan de winkel voor de Raad voor de Journalistiek – De mediaberichtgeving en het busongeval in Sierre. Geraadpleegd op 21 april 2013 op het World Wide Web: http://www.mediakritiek.be/index.php?page=7&lkz=1&&detail=1437
Zehnder, D. (2014, 25 juli). Opnieuw foto's van slachtoffers op voorpagina’s Vlaamse kranten. Geraadpleegd op 27 juli 2014 op het World Wide Web: http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/07/25/opnieuw-fotos-van-slach…
Internetbronnen – Institutionele bronnen
Andere
CBPL (2007). Aanbeveling nr. 02/2007 van 28 november 2007. Geraadpleegd op 24 juli 2014 op het World Wide Web: http://www.privacycommission.be/sites/privacycommission/files/documents…
CBPL (2014a). Rol van de Privacycommissie. Geraadpleegd op 16 mei 2014 op het World Wide Web: http://www.privacycommission.be/nl/node/3821
CBPL (2014b). De Privacywet. Geraadpleegd op 16 mei 2014 op het World Wide Web: http://www.privacycommission.be/nl/node/3908
CBPL (2014c). 08/12/1992 | Wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de
verwerking van persoonsgegevens. Geraadpleegd op 16 mei 2014 op het World Wide Web: http://www.privacycommission.be/sites/privacycommission/files/documents…
CBPL (2014d). Enkele bijzondere gevallen. Geraadpleegd op 24 juli 2014 op het World Wide Web: http://www.privacycommission.be/nl/recht-op-afbeelding-enkele-bijzonder…
FOD Binnenlandse Zaken (2011). Slachtoffers en media. Geraadpleegd op 2 mei 2013 op het World wide Web: http://www.slachtoffersenmedia.be/NL/press.html
Freedom House (2014). 2014 Freedom in the World. Geraadpleegd op 20 februari 2014 op het World Wide Web: http://freedomhouse.org/report-types/freedom-world#.Uwi1i_l5Nyh
Freedom House (2013). Freedom of the press. Belgium. Geraadpleegd op 20 februari 2014 op het World Wide Web: http://freedomhouse.org/report/freedom-press/2013/belgium#.Uwi1NPl5Nyg
OHCHR (1996, juni). Fact Sheet No.2 (Rev.1), The International Bill of Human Rights. Geraadpleegd op 10 mei 2014 op het World Wide Web: http://www.ohchr.org/Documents/Publications/FactSheet2Rev.1en.pdf
Reporters Zonder Grenzen (2014a) World Press Freedom Index 2014. Geraadpleegd op 17 februari 2014 op het World Wide Web: http://rsf.org/index2014/en-index2014.php
Reporters Zonder Grenzen (2014b) World Press Freedom Index 2014. Geraadpleegd op 17 februari 2014 op het World Wide Web: http://rsf.org/index2014/data/carte2014_en.png
Tomuschat, C. (2014). International convenant on civil and political rights. Geraadpleegd op 17 februari 2014 op het World Wide Web: http://legal.un.org/avl/ha/iccpr/iccpr.html
United Nations (s.d.). History of the document. Geraadpleegd op 18 februari 2014 op het World Wide Web: http://www.un.org/en/documents/udhr/history.shtml
United Nations (2014). United Nations treaty collection. Geraadpleegd op 17 februari 2014 op het
World Wide Web: https://treaties.un.org/pages/viewdetails.aspx?src=treaty&mtdsg_no=iv-4…
Franstalig België
Code de déontologie journalistique (2013a). Code de déontologie journalistique. Geraadpleegd op 5 maart 2014 op het World Wide Web: http://codededeontologiejournalistique.be/
Conseil de déontologie journalistique (2012, 30 mei). Plainte 12-17. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web:
http://www.deontologiejournalistique.be/telechargements/12-17_Hemelaers…
Conseil de déontologie journalistique (s.d.). Un conseil de déontologie, pour le public et pour les médias. Geraadpleegd op 3 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.deontologiejournalistique.be/index.php?presentation
Conseil de déontologie journalistique (2013b, 11 december). Un nouveau code de déontologie pour les journalistes. Geraadpleegd op 3 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.deontologiejournalistique.be/index.php?un-nouveau-code-de-de…
Nederlandstalig België
Raad voor de Journalistiek (2010, 24 juni). Beslissing van de Raad voor de Journalistiek over de klacht van de heer Paul De Vloo tegen De Krant van West-Vlaanderen en Pieter-Jan Breyne, journalist. Geraadpleegd op 24 juli 2013 op het World Wide Web: http://rvdj.be/sites/default/files/pdf/beslissing201009.pdf
Raad voor de Journalistiek (2012a) Code van de Raad voor de Journalistiek. Geraadpleegd op 14 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.rvdj.be/journalistieke-code
Raad voor de Journalistiek (2012b). Code wordt uitgebreid met richtlijn over het gebruik van informatie uit persoonlijke websites. Geraadpleegd op 16 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.rvdj.be/nieuws/code-wordt-uitgebreid-met-richtlijn-over-het-…
Raad voor de Journalistiek (2013b). Klacht foto’s verongelukte kinderen minnelijk geregeld. Geraadpleegd op 13 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.rvdj.be/nieuws/klacht-foto%E2%80%99s-verongelukte-kinderen-m…
Raad voor de Journalistiek (n.d.). Wat is de Raad voor de Journalistiek? Geraadpleegd op 12 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.rvdj.be/node/58
Raad voor de Journalistiek (2013d, 9 juli). Termijn om klacht in te dienen wordt verdubbeld tot twee maanden. Geraadpleegd op 7 december 2013 op het World Wide Web: http://rvdj.be/nieuws/termijn-om-klacht-te-dienen-wordt-verdubbeld-tot-…
Raad voor de Journalistiek (2013e, 20 december). Bekendmaking van de uitspraken van de RvdJ in de media. Geraadpleegd op 5 januari 2014 op het World Wide Web: rvdj.be/sites/default/files/pdf/regeling-publicatie-uitspraken-raad.pdf
Raad voor de Journalistiek (2014b). Pieter Knapen wordt de volgende ombudsman van de Raad voor de Journalistiek. Geraadpleegd op 4 april 2014 op het World Wide Web: http://rvdj.be/nieuws/pieter-knapen-wordt-de-volgende-ombudsman-van-de-…
Raad voor de Journalistiek (2014a, 10 april). Jaarverslag 2013. Geraadpleegd op 12 april 2014 op het World Wide Web: http://www.rvdj.be/sites/default/files/pdf/jaarverslag2013.pdf
Rondpunt (2013, 21 november). Programma en presentaties Congres 21 november 2013. Geraadpleegd op 7 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.rondpunt.be/?action=onderdeel&onderdeel=292&titel=Programma+…
Duitsland
Presserat (2013). German press code. Geraadpleegd op 9 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.presserat.de/fileadmin/user_upload/Downloads_Dateien/Pressek…
Presserat (s.d.b). Aufgaben & organisation. Geraadpleegd op 9 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.presserat.de/presserat/selbstverpflichtungserklaerung/
Presserat (s.d.a.). Selbstverpflichtungserklärung. Geraadpleegd op 9 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.presserat.de/presserat/selbstverpflichtungserklaerung/
Presserat (s.d.c.) Chronik. Geraadpleegd op 9 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.presserat.de/presserat/chronik/
Zwitserland
Schweizer Presserat (s.d.b.). La raison d’être du Conseil de la presse. Geraadpleegd op 8 maart 2014 op het World Wide Web: http://ratgeber.presserat.ch/index.php?fr_la-raison-detre-du-conseil-de…
Schweizer Presserat (s.d.a). Un mot à propos du Conseil de la presse. Geraadpleegd op 8 maart 2014 op het World Wide Web: http://ratgeber.presserat.ch/index.php?fr_un-mot-a-propos-du-conseil-de…
Schweizer Presserat (2008a). La Déclaration des devoirs et des droits du/de la journaliste. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://presserat.ch/declaration_directives.htm
Schweizer Presserat (2008b). Directives relating to the Declaration of the duties and rights of the journalist. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.presserat.ch//Documents/Declaration_2008_fra.pdf
Schweizer Presserat (2013a, 30 juni). Directives relating to the Declaration of the Duties and Rights of the Journalist. Geraadpleegd op 8 maart 2014 op het World Wide Web: http://www.presserat.ch/Documents/directives.pdf
Schweizer Presserat (2012a, 9 november). No 73/2012: Sphère privée / Photos de victimes («Blick», «L’illustré», «Schweizer Illustrierte») Prise de position du Conseil suisse de la presse du 9 novembre 2012. Geraadpleegd op 15 maart 2013 op het World Wide Web: http://www.presserat.ch/_73_2012_f.htm
Schweizer Presserat (2013b). Revue Annuelle 2013. Geraadpleegd op 8 maart 2014 op het World Wide Web: http://presserat.ch/Documents/Revue_annuelle_2013.pdf
Schweizer Presserat (2010, 1 september). Resumé. Les médias ne peuvent pas sans autre répandre des informations de nature privée placées sur Internet. Geraadpleegd op 8 maart 2014 op het World Wide Web: http://presserat.ch/28370.htm
Schweizer Presserat (2012b, 16 november). Nr. 70/2012: Respektierung der privatsphäre / identifizierung (X. c. «Blick»/«Blick Online»). Stellungnahme des Schweizer presserates vom 16. November 2012. Geraadpleegd op 8 maart 2014 op het World Wide Web: http://presserat.ch/_70_2012.htm
Niet-gepubliceerde werken
de Cock, R., d’Haenens, L., De Smedt, J., Schipper, A., Reul, R., Ichau, E., Valcke, P. & Wauters, E. (2013, juni). Pers en slachtoffers. Niet-gepubliceerd onderzoeksrapport in opdracht van de Vlaamse minister van Media en de Vlaamse minister van Welzijn, KU Leuven, Universiteit Antwerpen.
Dommering, E. (2010, 17 maart). De rol van een ‘journalist’ in de democratie. Inleiding voor symposium door Stichting Media-Ombudsman Nederland, Den Haag.
Jacqui, E. (2002, juli). Prudence not prurience: a framework for journalists reporting disasters. Paper gepresenteerd voor de ANZCA 2002, Coolangatta, Queensland.
Scholiers, J. (2012). Journalistieke praktijken en berichtgeving over slachtoffers van rampen en ongevallen. Buizingen en Sierre, een kwalitatieve inhoudsanalyse. Niet-gepubliceerde masterproef, Gent, faculteit politieke en sociale wetenschappen.
Vandenheede, P. (2013). Busramp in Sierre: journalistiek over de schreef? Een analyse van de kritiek op de berichtgeving. Niet-gepubliceerde bachelorproef, Kortrijk, bachelor journalistiek.
Verdoodt, A. (2007). Zelfregulering in de journalistiek. De formulering en handhaving van deontologische standaarden in en door het journalistieke beroep. Niet-gepubliceerde doctoraatsthesis, Leuven, faculteit rechtsgeleerdheid.
Voorhoof, D. (2013, 15 oktober). Een aanzet tot kritische beschouwing. Niet-gepubliceerde nota, Gent, faculteit communicatiewetenschappen.
